Poradnik Rodzica. Kompendium wiedzy dla rodziców dzieci w wieku przedszkolnym

Transkrypt

1 Poradnik Rodzica Kompendium wiedzy dla rodziców dzieci w wieku przedszkolnym Przedszkole nr 3 w Wągrowcu ul. Cysterska 28, Wągrowiec Prawa autorskie do treści artykułów należą do ich twórców.

2 SPIS TREŚCI L.p. Tytuł rozdziału Numer strony 1. Abc dzielnego przedszkolaka 1 2. Adaptacja dziecka trzyletniego 6 3. Czego rodzice robić nie powinni Do przedszkola z uśmiechem Edukacja przedszkolna Konwencja praw dziecka Najtrudniejszy pierwszy dzień Nie zostawiaj mnie Nieśmiałe dziecko Pierwsze dni w przedszkolu Praca z dzieckiem agresywnym Praca z dzieckiem nadpobudliwym ruchowo Przedszkolak zaczyna czytać Rola ćwiczeń ortofonicznych w stymulowaniu 44 rozwoju językowego dziecka 15. Rozwój mowy dziecka Sześciolatek prawie uczeń Wychowanie optymistycznego dziecka Zanim dziecko pójdzie do przedszkola 61

3 Abc dzielnego przedszkolaka Najogólniej można powiedzieć, iż przedszkole wspiera wczesny rozwój dziecka we wszystkich sferach, pomaga określić własną tożsamość, przygotowuje do podjęcia nauki w szkole. Dobrej jakości przedszkole powinno: pomagać dzieciom w radzeniu sobie z problemami emocjonalnymi, poznawczymi, motywacyjnymi; uczyć dzieci optymizmu, wiary i zaufania we własne siły oraz otwartości na potrzeby innych kształtować umiejętność koncentracji na zadaniach, wdrażać do wytrwałości, samodzielności i odpowiedzialności; wspomagać indywidualny rozwój, prowadzić działania kompensujące braki edukacyjne i deficyty kulturowo-społeczne środowiska wspomagać w pełnieniu funkcji wychowawczych W przeprowadzonych badaniach przytaczanych w raporcie Komisji Europejskiej z 1995 r. poświęconym wychowaniu przedszkolnemu podkreśla się, że od jakości dziecięcych doświadczeń edukacyjnych zależy sukces w szkole a nawet jakość życia człowieka. Można te stwierdzenia przełożyć na prosty język starego przysłowia, "czym skorupka za młodu nasiąknie tym na starość trąci". str. 1

4 Myślę, że to krótkie wprowadzenie rozwiało wątpliwości i przekonało o tym, iż przedszkole pełni ważny element w wychowaniu dziecka. Z drugiej strony wiemy, iż musi minąć trudny czas adaptacji, aby rodzice i dzieci mogli się o tym przekonać. Czerwiec - to w przedszkolu czas pożegnań najstarszych przedszkolaków. Gdy ze łzami w oczach, wszyscy wzruszeni (dzieci, ich rodzice i nauczycielki, które przez parę lat pomagały w wychowywaniu tych dzieci), co roku żegnamy naszych przedszkolaków, którzy po wakacjach już będą uczniami, to nie każdy z nas pamięta, jak to było kilka lat temu, gdy po raz pierwszy większość z nich musiała się rozstać z rodzicami i zostać w przedszkolu. Przekroczenie progu przedszkola wiąże się ze zmianami w życiu dziecka, łzami dzieci i ich rodziców, lękiem i strachem przed nieznanym. Harmonijnie rozwijające się dziecko poradzi sobie z tymi problemami po kilku dniach lub po kilku tygodniach. Są także dzieci, które nie dojrzały psychicznie i emocjonalnie ( dotyczy to głównie trzylatków, choć może zdarzyć się także starszym dzieciom) do rozpoczęcia kariery przedszkolaka i trzeba będzie zastanowić się czy nie zrezygnować z przedszkola i spróbować ponownie za rok. Jak przygotować dziecko, aby adaptacja przebiegała jak najbardziej "bezboleśnie"? Adaptacja to reakcja przystosowawcza organizmu do zachodzących zmian. Pierwszy dzień w nowej sytuacji to niewątpliwie przekroczenie przez dzieci po raz pierwszy progu przedszkola. Tym bardziej sytuacja jest trudna, gdy wiąże się z powrotem, po urlopie wychowawczym mamy do pracy. W tym momencie zaczyna się dramat dorosłych i ich pociech. Aby ta sytuacja była jak najmniej stresująca należy się do niej dobrze przygotować. Ponieważ rodzice, szczególnie tych najmłodszych przedszkolaków przeżywają to nowe wyzwanie niejednokrotnie znacznie bardziej od swoich pociech tak, więc adaptacja powinna dotyczyć malucha oraz jego rodziców. Dzieci wspaniale wyczuwają stany emocjonalne dorosłych, a jednym z mocniejszych uczuć jest strach tak, więc od dorosłego wiele zależy. Adaptacja jest procesem długotrwałym, dlatego przygotowania należałoby rozpocząć już w momencie podjęcia decyzji o zapisie dziecka do przedszkola. Dobry plan ( strategia) jest połową sukcesu, a poświęcona temu energia i czas na pewno będą procentować w przyszłości. str. 2

5 W jaki sposób rodzice mogą się przygotować - należy uporać się z własnymi lękami, aby nie udzielały się one dzieciom: 1. Pogodzić się z nową sytuacją - potraktować w sposób naturalny, jako kolejny etap związany z wychowaniem, stworzyć poczucie bezpieczeństwa. 2. Dowiedzieć się, jakie potrzeby mają dzieci w wieku przedszkolnym, jakie są charakterystyczne cechy 3 latka. 3. Poznać przedszkole -rozwiać swoje wątpliwości, zainteresować się, jaki obowiązuje rozkład dnia, ile jest dzieci w grupie, zobaczyć jak wyglądają sale, poznać przykładowy jadłospis, poznać ofertę zajęć dodatkowych, gdy już zdobędziemy wiedzę podstawową na pewno łatwiej będzie można się do nowej sytuacji przygotować - tak, więc przedszkole to nie będzie już widmo, które spędza sen z naszych powiek, ale konkretny budynek, odpowiednio przystosowany do potrzeb dzieci z wysoko wykwalifikowaną kadrą. Która nie tylko zaopiekuje się naszymi pociechami, ale niejednokrotnie będzie pomocą dla nas w rozwikłaniu trudnych sytuacji wychowawczych. 4. Wziąć udział w zebraniach, spotkaniach adaptacyjnych, dniach otwartych. Wybrać się z dzieckiem do ogrodu przedszkolnego w czasie, gdy bawią się dzieci, dowiedzieć się, która nauczycielka od nowego roku obejmie wychowawstwo w grupie, poznać z nią swoje dziecko, pokazać mu budynek przedszkola z zewnątrz, wejść z dzieckiem do środka pokazać szatnię, dużo rozmawiać. 5. Zadawać pytania dyrektorowi, nauczycielkom oraz rodzicom, którzy już znają to miejsce oraz udzielać rzeczowych odpowiedzi na pytania swoich dzieci, by rozwiać wszelkie wątpliwości. 6. Pomyśleć o zorganizowaniu pierwszych dni w taki sposób, aby adaptacja przebiegała bez pośpiechu, ( z którym zawsze związane są przykre emocje i nie służą dobremu wejściu w nową sytuację), pomyśleć o możliwości przebywania przez jakiś czas w sali swojego dziecka, może o wcześniejszym odbieraniu go, z czasem o stopniowym wydłużeniu pobytu. 7. Nauczyć się słuchania swojego dziecka tzn. dostrzegania i akceptowania jego uczuć ( nie zaprzeczania im) - płaczu, złości, spontanicznej radości, lub po prostu złego humoru. 8. Zabronione jest straszenie ( nawet bezwiedne) przez stwarzanie atmosfery groźby, kary, ostrzeżenia przez "niewinne" powiedzenie np. zobaczysz w przedszkolu to cię nauczą, lub jak nie będziesz grzeczny to pójdziesz do przedszkola Skończyć z nadopiekuńczością, nauczyć się konsekwencji postępowania, aby nasze obietnice nie były gołosłowne, (jeśli coś obiecamy to dotrzymujmy słowa). Tak przygotowany rodzic może przejść do etapu drugiego, który związany jest z przygotowaniem dziecka do roli przedszkolaka : str. 3

6 1. Rozmawiamy z dzieckiem o wszystkim, czego już dowiedzieliśmy się na temat przedszkola, idziemy na spacer tą drogą, którą będzie chodziło do przedszkola, zapoznajemy go z nowym środowiskiem. 2. Stopniowo przyzwyczajamy dziecko do pozostawania pod opieką osób trzecich ( oczywiście, do których mamy zaufanie), szczególnie, gdy dziecko nie miało takich doświadczeń i stopniowo ten czas wydłużać. Może to być najpierw w naszym domu, potem np. u cioci, lub w piaskownicy pod opieką znajomej mamy. 3. Coraz bardziej usamodzielniamy dziecko w zakresie samoobsługi (korzystanie z ubikacji, samodzielność w jedzeniu, rozbieraniu się) to bardzo ułatwi start. 4. Nauczmy dziecko porozumiewania się, komunikowania swoich potrzeb w taki sposób, aby nowi opiekunowie mogli je zaspakajać. 5. Wprowadźmy, ( jeśli do tej pory to nie funkcjonuje) stały harmonogram dnia, głównie pory chodzenia spać i wstawania o takiej porze, o jakiej dziecko będzie budzone przed wyjściem do przedszkola. 6. Zmiana jadłospisu, zbliżonego do przedszkolnego- na pewno rozstanie z butelką, jeśli nie nastąpiło to do tej pory- nauka gryzienia. 7. Organizujmy spotkania z dziećmi, aby nauczyć nawiązywania kontaktów z rówieśnikami. Jak przetrwać pierwsze trudne dni? Podsumowując te przygotowania, kilka rad: 1. Rozmawiamy z dzieckiem o jego wątpliwościach. 2. Akceptujemy uczucia dziecka. 3. Unikamy pośpiechu, aby zdążyć przytulić dziecko i spokojnie pożegnać się z nim 4. Stosujemy małe dawki- stopniowo wydłużamy pobyt. 5. Nie wymykamy się cichaczem,(dziecko poczuje się oszukane i straci zaufanie) 6. Dotrzymujemy danego słowa (głównie pory odbierania). 7. Pomagamy w samodzielności przez rozsądne ubrania (luźne spodnie- najlepiej na gumce, bluzy bez guzików, kapcie bez sznurówek). 8. Zaopatrzmy dziecko w opiekuna w postaci ulubionej przytulanki ( nie zapomnijmy jej zabrać z przedszkola z powrotem). str. 4

7 9. Zostawmy numer telefonu kontaktowego. 10. Zaufajmy przedszkolu. 11. Uśmiechnijmy się! str. 5

8 Adaptacja dziecka trzyletniego Przekroczenie progu przedszkola przez dzieci 3-letnie to moment rozpoczęcia życia w dwu środowiskach: rodzinnym i instytucjonalnym. Aby stworzyć dzieciom lepszy start przedszkolny należy posiąść wiedzę na temat trudności, jakie napotyka dziecko w początkowym okresie pobytu w przedszkolu. Z analizy potrzeb i właściwości rozwojowych dziecka oraz możliwości ich zaspokajania w środowisku instytucjonalnym za najtrudniejsze dla dziecka uznać można: zmianę dotychczasowych standardów zaspokajania potrzeb emocjonalnych i biologicznych nawiązywanie kontaktów interpersonalnych z nieznajomymi ludźmi zdobywanie szybkiej orientacji w środowisku materialnym przedszkola nabywanie poczucia przynależności do grupy społecznej zmiana rytmu i trybu życia dziecka inna pozycja dziecka w grupie przedszkolnej niż w rodzinie zmiany w sytuacji rodzinnej wywołane faktem podjęcia przez matkę pracy zawodowej. str. 6

9 Rozpoczęcie przez dziecko edukacji przedszkolnej jest momentem przełomowym w jego życiu społecznym. Dla wielu dzieci oznacza on pierwsze kontakty z dużą grupą, których jakość jest znacząca dla rozwoju i późniejszego funkcjonowania w różnych środowiskach. Fakt ten wiąże się ze zmianą dotychczasowego trybu życia i zaspokajania potrzeb, do czego dołączają się nowe dla dziecka zadania związane z funkcjonowaniem w grupie przedszkolnej. Niesie to za sobą większe napięcie emocjonalne. W tym okresie dziecko uczy się nowej dla siebie roli przedszkolaka. Dziecko 3-letnie przez pierwsze dni pobytu w przedszkolu jest zdezorientowane. Nie wie, z kim ma nawiązać bliższy kontakt emocjonalny i kto będzie zaspokajał jego potrzeby. Sytuację tą komplikuje fakt, że jednego dnia przyjmuje się większość dzieci do grupy i od razu pozostają w niej same bez rodziców. Nauczycielka nie jest wstanie nawiązać dłuższych kontaktów z każdym dzieckiem. Na ogół najwięcej zajmują ją te, które rozpaczają po rozstaniu z rodzicami i niejako wygrywają tę sytuację dla siebie. Dziecko pozostawione przez matkę, z którą związane jest emocjonalnie, która zaspokajała jego potrzeby przeżywa lęk, ponieważ utraciło fizyczny kontakt z obiektem przywiązania i ma poczucie braku kontroli nad tym, co się z nim będzie działo w przedszkolu. Ten stan bardzo obniża poczucie bezpieczeństwa dziecka, a wywołane tym napięcie emocjonalne wpływa niekorzystnie na procesy przystosowawcze do nowego środowiska. Obniża, bowiem sprawność motoryczną i dezorganizuje czynności poznawcze. W nowym środowisku dziecko nawiązuje kontakt z nauczycielką, która zapewnia mu poczucie bezpieczeństwa. Z uwagi jednak, że sprawuje ona opiekę nad innymi dziećmi, dziecko nie zajmuje centralnej pozycji w sytuacjach społecznych, jaką miało w rodzinie. Przystosowuje się, więc i uczy nowych zachowań w sytuacjach emocjonalnie i poznawczo trudnych. Drugi aspekt tego zagadnienia wiąże się z zaspokajaniem tzw. potrzeb dnia codziennego, czyli odżywianiem, odpoczynkiem poobiednim, załatwianiem potrzeb fizjologicznych. Czynności te wywołują u dzieci najwięcej reakcji negatywnych i różnych form protestu. Z pewnością warunki instytucjonalne zaspokajania tych potrzeb nie tworzą klimatu intymności, bliskości, pomocy, jakie dziecko ma w domu. Zatem zakres i poziom posiadanych przez nie umiejętności samoobsługowych z pewnością wpłynie na ich poczucie bezpieczeństwa i niezależności w nowym otoczeniu. Dzieci ze słabszymi umiejętnościami w tym zakresie mogą czuć się bezradne, opuszczone, co z pewnością wpływa na ich samopoczucie i stosunek do nowego środowiska. Małe dziecko wkraczając do przedszkola musi od razu nawiązać dwa typy interakcji wymagających zróżnicowanych zachowań i umiejętności. Jeden typ to: dziecko - inni ludzie (nauczyciele, obsługa, rówieśnicy), drugi to dziecko - środowisko przedmiotowe. W interakcjach podmiotowych dziecko najpierw poznaje dorosłych pracujących w grupie. Nawiązane wątłe więzi z nauczycielem zostają zerwane, gdy do grupy wchodzi druga zmiana. Może wówczas pojawić się u dziecka reakcja emocjonalna tj: płacz, nawrót pytań o rodziców, gdyż odczuwa ono stan zagubienia, niezrozumienia sytuacji, co również niekorzystnie wpływa na proces przystosowania się. Drugi kierunek nawiązywanych interakcji to dziecko - rówieśnicy. W pierwszych dniach spotykają się nieznane sobie dzieci w nieznanym środowisku. Rozłąka z najbliższymi i nowa str. 7

10 sytuacja bardzo absorbuje dziecko, a zachwiane poczucie bezpieczeństwa nie sprzyja nawiązywaniu kontaktów z rówieśnikami, którzy też zresztą mają podobne problemy. Dziecko w tej sytuacji bardziej preferuje kontakty z dorosłymi. Z danych o rozwoju społecznym 3-latka wiemy, że jest ono na początku drogi uspołeczniania się. Dzieci w tym wieku nie są w stanie dłużej współdziałać ze sobą, uzgadniać planów wspólnej zabawy. Nawiązują jednak krótkotrwałe kontakty werbalne i pozawerbalne, które w pewnym stopniu je satysfakcjonują. Dopiero pod wpływem dłuższego, wspólnego pobytu rozwijają się późniejsze kontakty, zawiązują pierwsze przyjaźnie, a interakcje stają się atrakcyjne. Dziecko musi w ciągu pierwszych dni pobytu nawiązać również wiele interakcji przedmiotowych oraz zyskać orientację w nowej przestrzeni i przyswoić sobie wiele informacji organizacyjnych. Dziecko znajduje się w nowym otoczeniu, które stanowią nowe pomieszczenia, meble, sprzęty. Dopiero będzie poznawało ich funkcję oraz zasady korzystania wynikające ze zbiorowego charakteru życia. Wszystko jest własnością społeczną, co narzuca pewne ograniczenia w swobodnym korzystaniu z nich. Przestrzeń, w jakiej dziecko ma poruszać się samodzielnie, nastręcza wiele trudności, gdyż jest z reguły dużo większa i inna od domowej. Obowiązują w niej nowe rozwiązania komunikacyjne, nowe zasady korzystania z łazienki, szatni. Często obserwuje się u dzieci poczucie zagubienia, a pojęcie "moje przedszkole" utożsamiają tylko ze swoją salą. W momencie opuszczenia jej ( wyjście do szatni, sali gimnastycznej) zaczynają płakać i pytać o mamę. Ta drobna zmiana wywołuje ostre reakcje emocjonalne, świadczące o braku poczucia bezpieczeństwa. Trudności w przystosowaniu mogą wiązać się też z brakiem orientacji w zakresie organizacji i rytmie dnia w oddziale przedszkolnym. Zdobywać je będą dopiero w toku własnych doświadczeń. W pierwszych dniach pobytu dziecko ma bardzo skąpy zasób wiedzy o czynnościach, które będzie wykonywało, ich kolejności, czasie trwania. Stan ten przyczynia się u dziecka do utraty poczucia kontroli nad tym, co się z nim będzie działo w nowym środowisku. Nieco innego wysiłku wymaga od dziecka uczenie się roli przedszkolaka. Instytucjonalny charakter sprawowania opieki nad dziećmi wymaga od nich pewnego podporządkowania się narzucanej im organizacji życia, przestrzegania pewnych reguł postępowania grupowego, trybu zaspokajania swoich podstawowych potrzeb. Dziecko musi pogodzić się z brakiem komfortu i intymności, przebywania w gwarze, a nawet hałasie przez kilka godzin dziennie. Innym problemem związanym z rolą przedszkolaka to wykształcenie u 3-latka poczucia współżycia, współdziałania. Dziecko jest przynależne do grupy, do której mówi się w liczbie mnogiej, czyli bezosobowej, a jest ono jeszcze w fazie silnego egocentryzmu i wymaga bliskości oraz uwagi dorosłych. Grupowy charakter życia w przedszkolu nie zaspokaja tych jego potrzeb, przeciwko czemu może się buntować. Na przeżycia dziecka w przedszkolu zwykle nakładają się zmiany w organizacji życia w rodzinie. Często wraz z faktem oddania dziecka do przedszkola wiąże się podejmowanie przez matkę pracy. Zmienia się wówczas dotychczasowy rytm dnia w rodzinie. W następstwie wcześniejszego wstawania pojawia się pośpiech, rosną wymagania rodziców, dziecku poświęca się mniej czasu. To wszystko stanowi dla niego niezrozumiały splot wydarzeń, które mogą być odbierane jako utrata miłości matki, wywoływać poczucie opuszczenia, osamotnienia, itp. co dodatkowo komplikuje adaptację do przedszkola. str. 8

11 Podsumowując dla wielu dzieci pierwsze kontakty z przedszkolem są źródłem przykrych napięć emocjonalnych utrudniających im przystosowanie. Jednak przedszkole jest dobrym środowiskiem do uczenia dziecka niezależności i uspołecznienia. Kontakty z rówieśnikami uczą norm współżycia i respektowania grupy społecznej. Dziecko szybciej się do niego przystosuje i zniesie niedogodności życia zbiorowego, gdy będzie go postrzegało jako bezpieczne i atrakcyjne dla siebie. Do tego też będziemy dążyć w swojej pracy wychowawczej i dydaktycznej. Adaptację ułatwia: racjonalne podjęcie decyzji, pozytywne myślenie o placówce ( zaufanie do personelu), poznanie placówki przez dziecko, wcześniejsze dostarczenie dziecku doświadczeń przebywania z innymi dorosłymi, bycia bez mamy, umożliwienie kontaktów z innymi dziećmi, usamodzielnienie dziecka, stopniowe przyzwyczajanie dziecka do placówki (krótki czas pobytu, bez posiłków, leżakowania), towarzyszenie dziecku, akceptacja dziecka i zrozumienie jego stresu, wspieranie go, okazywanie spokoju, poczucia bezpieczeństwa podczas rozstania, czas na bycie z dzieckiem po odebraniu go z przedszkola, ujednolicenie rytmu życia w przedszkolu i w domu. Adaptację utrudnia: niepewność decyzji, brak zaufania do placówki, podejrzliwość wobec personelu, wyrzuty sumienia, niepokój, lęk, poczucie zagrożenia, nieznajomość placówki, brak doświadczeń społecznych w kontaktach z innymi dorosłymi i dziećmi, str. 9

12 nadopiekuńczość, wyręczanie dziecka w czynnościach związanych z samoobsługą, " rzucenie na głęboka wodę" - pełny wymiar godzin, straszenie przedszkolem, pośpiech, zdenerwowanie, zabieganie, brak czasu dla dziecka, brak zrozumienia dla trudnych zachowań dziecka, obrażanie się na dziecko, odrzucenie. str. 10

13 Czego rodzice robić nie powinni Przekroczenie progu przedszkola przez dzieci 3-letnie to moment rozpoczęcia życia w dwu środowiskach: rodzinnym i instytucjonalnym. Aby stworzyć dzieciom lepszy start przedszkolny należy posiąść wiedzę na temat trudności, jakie napotyka dziecko w początkowym okresie pobytu w przedszkolu. Z analizy potrzeb i właściwości rozwojowych dziecka oraz możliwości ich zaspokajania w środowisku instytucjonalnym za najtrudniejsze dla dziecka uznać można: zmianę dotychczasowych standardów zaspokajania potrzeb emocjonalnych i biologicznych nawiązywanie kontaktów interpersonalnych z nieznajomymi ludźmi zdobywanie szybkiej orientacji w środowisku materialnym przedszkola nabywanie poczucia przynależności do grupy społecznej zmiana rytmu i trybu życia dziecka inna pozycja dziecka w grupie przedszkolnej niż w rodzinie zmiany w sytuacji rodzinnej wywołane faktem podjęcia przez matkę pracy zawodowej. str. 11

14 Rozpoczęcie przez dziecko edukacji przedszkolnej jest momentem przełomowym w jego życiu społecznym. Dla wielu dzieci oznacza on pierwsze kontakty z dużą grupą, których jakość jest znacząca dla rozwoju i późniejszego funkcjonowania w różnych środowiskach. Fakt ten wiąże się ze zmianą dotychczasowego trybu życia i zaspokajania potrzeb, do czego dołączają się nowe dla dziecka zadania związane z funkcjonowaniem w grupie przedszkolnej. Niesie to za sobą większe napięcie emocjonalne. W tym okresie dziecko uczy się nowej dla siebie roli przedszkolaka. Dziecko 3-letnie przez pierwsze dni pobytu w przedszkolu jest zdezorientowane. Nie wie, z kim ma nawiązać bliższy kontakt emocjonalny i kto będzie zaspokajał jego potrzeby. Sytuację tą komplikuje fakt, że jednego dnia przyjmuje się większość dzieci do grupy i od razu pozostają w niej same bez rodziców. Nauczycielka nie jest wstanie nawiązać dłuższych kontaktów z każdym dzieckiem. Na ogół najwięcej zajmują ją te, które rozpaczają po rozstaniu z rodzicami i niejako wygrywają tę sytuację dla siebie. Dziecko pozostawione przez matkę, z którą związane jest emocjonalnie, która zaspokajała jego potrzeby przeżywa lęk, ponieważ utraciło fizyczny kontakt z obiektem przywiązania i ma poczucie braku kontroli nad tym, co się z nim będzie działo w przedszkolu. Ten stan bardzo obniża poczucie bezpieczeństwa dziecka, a wywołane tym napięcie emocjonalne wpływa niekorzystnie na procesy przystosowawcze do nowego środowiska. Obniża, bowiem sprawność motoryczną i dezorganizuje czynności poznawcze. W nowym środowisku dziecko nawiązuje kontakt z nauczycielką, która zapewnia mu poczucie bezpieczeństwa. Z uwagi jednak, że sprawuje ona opiekę nad innymi dziećmi, dziecko nie zajmuje centralnej pozycji w sytuacjach społecznych, jaką miało w rodzinie. Przystosowuje się, więc i uczy nowych zachowań w sytuacjach emocjonalnie i poznawczo trudnych. Drugi aspekt tego zagadnienia wiąże się z zaspokajaniem tzw. potrzeb dnia codziennego, czyli odżywianiem, odpoczynkiem poobiednim, załatwianiem potrzeb fizjologicznych. Czynności te wywołują u dzieci najwięcej reakcji negatywnych i różnych form protestu. Z pewnością warunki instytucjonalne zaspokajania tych potrzeb nie tworzą klimatu intymności, bliskości, pomocy, jakie dziecko ma w domu. Zatem zakres i poziom posiadanych przez nie umiejętności samoobsługowych z pewnością wpłynie na ich poczucie bezpieczeństwa i niezależności w nowym otoczeniu. Dzieci ze słabszymi umiejętnościami w tym zakresie mogą czuć się bezradne, opuszczone, co z pewnością wpływa na ich samopoczucie i stosunek do nowego środowiska. Małe dziecko wkraczając do przedszkola musi od razu nawiązać dwa typy interakcji wymagających zróżnicowanych zachowań i umiejętności. Jeden typ to: dziecko - inni ludzie (nauczyciele, obsługa, rówieśnicy), drugi to dziecko - środowisko przedmiotowe. W interakcjach podmiotowych dziecko najpierw poznaje dorosłych pracujących w grupie. Nawiązane wątłe więzi z nauczycielem zostają zerwane, gdy do grupy wchodzi druga zmiana. Może wówczas pojawić się u dziecka reakcja emocjonalna tj: płacz, nawrót pytań o rodziców, gdyż odczuwa ono stan zagubienia, niezrozumienia sytuacji, co również niekorzystnie wpływa na proces przystosowania się. Drugi kierunek nawiązywanych interakcji to dziecko - rówieśnicy. W pierwszych dniach spotykają się nieznane sobie dzieci w nieznanym środowisku. Rozłąka z najbliższymi i nowa str. 12

15 sytuacja bardzo absorbuje dziecko, a zachwiane poczucie bezpieczeństwa nie sprzyja nawiązywaniu kontaktów z rówieśnikami, którzy też zresztą mają podobne problemy. Dziecko w tej sytuacji bardziej preferuje kontakty z dorosłymi. Z danych o rozwoju społecznym 3-latka wiemy, że jest ono na początku drogi uspołeczniania się. Dzieci w tym wieku nie są w stanie dłużej współdziałać ze sobą, uzgadniać planów wspólnej zabawy. Nawiązują jednak krótkotrwałe kontakty werbalne i pozawerbalne, które w pewnym stopniu je satysfakcjonują. Dopiero pod wpływem dłuższego, wspólnego pobytu rozwijają się późniejsze kontakty, zawiązują pierwsze przyjaźnie, a interakcje stają się atrakcyjne. Dziecko musi w ciągu pierwszych dni pobytu nawiązać również wiele interakcji przedmiotowych oraz zyskać orientację w nowej przestrzeni i przyswoić sobie wiele informacji organizacyjnych. Dziecko znajduje się w nowym otoczeniu, które stanowią nowe pomieszczenia, meble, sprzęty. Dopiero będzie poznawało ich funkcję oraz zasady korzystania wynikające ze zbiorowego charakteru życia. Wszystko jest własnością społeczną, co narzuca pewne ograniczenia w swobodnym korzystaniu z nich. Przestrzeń, w jakiej dziecko ma poruszać się samodzielnie, nastręcza wiele trudności, gdyż jest z reguły dużo większa i inna od domowej. Obowiązują w niej nowe rozwiązania komunikacyjne, nowe zasady korzystania z łazienki, szatni. Często obserwuje się u dzieci poczucie zagubienia, a pojęcie "moje przedszkole" utożsamiają tylko ze swoją salą. W momencie opuszczenia jej ( wyjście do szatni, sali gimnastycznej) zaczynają płakać i pytać o mamę. Ta drobna zmiana wywołuje ostre reakcje emocjonalne, świadczące o braku poczucia bezpieczeństwa. Trudności w przystosowaniu mogą wiązać się też z brakiem orientacji w zakresie organizacji i rytmie dnia w oddziale przedszkolnym. Zdobywać je będą dopiero w toku własnych doświadczeń. W pierwszych dniach pobytu dziecko ma bardzo skąpy zasób wiedzy o czynnościach, które będzie wykonywało, ich kolejności, czasie trwania. Stan ten przyczynia się u dziecka do utraty poczucia kontroli nad tym, co się z nim będzie działo w nowym środowisku. Nieco innego wysiłku wymaga od dziecka uczenie się roli przedszkolaka. Instytucjonalny charakter sprawowania opieki nad dziećmi wymaga od nich pewnego podporządkowania się narzucanej im organizacji życia, przestrzegania pewnych reguł postępowania grupowego, trybu zaspokajania swoich podstawowych potrzeb. Dziecko musi pogodzić się z brakiem komfortu i intymności, przebywania w gwarze, a nawet hałasie przez kilka godzin dziennie. Innym problemem związanym z rolą przedszkolaka to wykształcenie u 3-latka poczucia współżycia, współdziałania. Dziecko jest przynależne do grupy, do której mówi się w liczbie mnogiej, czyli bezosobowej, a jest ono jeszcze w fazie silnego egocentryzmu i wymaga bliskości oraz uwagi dorosłych. Grupowy charakter życia w przedszkolu nie zaspokaja tych jego potrzeb, przeciwko czemu może się buntować. Na przeżycia dziecka w przedszkolu zwykle nakładają się zmiany w organizacji życia w rodzinie. Często wraz z faktem oddania dziecka do przedszkola wiąże się podejmowanie przez matkę pracy. Zmienia się wówczas dotychczasowy rytm dnia w rodzinie. W następstwie wcześniejszego wstawania pojawia się pośpiech, rosną wymagania rodziców, dziecku poświęca się mniej czasu. To wszystko stanowi dla niego niezrozumiały splot wydarzeń, które mogą być odbierane jako utrata miłości matki, wywoływać poczucie opuszczenia, osamotnienia, itp. co dodatkowo komplikuje adaptację do przedszkola. str. 13

16 Podsumowując dla wielu dzieci pierwsze kontakty z przedszkolem są źródłem przykrych napięć emocjonalnych utrudniających im przystosowanie. Jednak przedszkole jest dobrym środowiskiem do uczenia dziecka niezależności i uspołecznienia. Kontakty z rówieśnikami uczą norm współżycia i respektowania grupy społecznej. Dziecko szybciej się do niego przystosuje i zniesie niedogodności życia zbiorowego, gdy będzie go postrzegało jako bezpieczne i atrakcyjne dla siebie. Do tego też będziemy dążyć w swojej pracy wychowawczej i dydaktycznej. Adaptację ułatwia: racjonalne podjęcie decyzji, pozytywne myślenie o placówce ( zaufanie do personelu), poznanie placówki przez dziecko, wcześniejsze dostarczenie dziecku doświadczeń przebywania z innymi dorosłymi, bycia bez mamy, umożliwienie kontaktów z innymi dziećmi, usamodzielnienie dziecka, stopniowe przyzwyczajanie dziecka do placówki (krótki czas pobytu, bez posiłków, leżakowania), towarzyszenie dziecku, akceptacja dziecka i zrozumienie jego stresu, wspieranie go, okazywanie spokoju, poczucia bezpieczeństwa podczas rozstania, czas na bycie z dzieckiem po odebraniu go z przedszkola, ujednolicenie rytmu życia w przedszkolu i w domu. Adaptację utrudnia: niepewność decyzji, brak zaufania do placówki, podejrzliwość wobec personelu, wyrzuty sumienia, niepokój, lęk, poczucie zagrożenia, nieznajomość placówki, brak doświadczeń społecznych w kontaktach z innymi dorosłymi i dziećmi, str. 14

17 nadopiekuńczość, wyręczanie dziecka w czynnościach związanych z samoobsługą, " rzucenie na głęboka wodę" - pełny wymiar godzin, straszenie przedszkolem, pośpiech, zdenerwowanie, zabieganie, brak czasu dla dziecka, brak zrozumienia dla trudnych zachowań dziecka, obrażanie się na dziecko, odrzucenie. str. 15

18 Do przedszkola z uśmiechem Każda nowa sytuacja, nowe środowisko wywołuje w nas zainteresowanie, ale także obawę, co się wydarzy, jak nas przyjmą, co nas czeka. Dla dziecka w wieku 3-4 lat pierwszą wielką zmianą i nowym środowiskiem jest przedszkole. Rozstanie z rodzicami jest przeżyciem trudnym. Rozstanie jest sytuacją trudną tak dla dziecka jak i dla rodziców. Z obserwacji i doświadczenia wiem, że pierwsze dni a czasem tygodnie w przedszkolu, są pełne rozterek, płaczu. Denerwuje się nie tylko dziecko, ale także rodzic. Każdy potrzebuje czasu, aby znaleźć swoje miejsce w nowym środowisku, poznać je i zaakceptować, przystosować się. Przystosowanie to mechanizm, z którego człowiek korzysta przez całe życie. Rola dorosłego w zaspakajaniu potrzeb, nawiązaniu kontaktów ze światem w procesie uczenia się małego człowieka jest nie do przecenienia. Moment przekroczenia progu przedszkola przez 3-latka jest najbardziej trudnym i znaczącym w jego życiu. Pierwsze doświadczenia i kontakty dziecka z szerszym środowiskiem społecznym, jakim jest dla niego przedszkole, przystosowanie się do tegoż środowiska, skutkują w przyszłości. Dlatego wspieranie dziecka przez dorosłych jest uzasadnione. Ważne jest, aby rodzice przygotowali swoje dziecko do roli przedszkolaka, motywowali je do pełnienia ról społecznych. Proces adaptacyjny zależy od fazy rozwojowej dziecka, jego indywidualnych zdolności adaptacyjnych i właściwości samego środowiska, do którego się dostosowuje, w tym przypadku, przedszkola. Człowiek jest istotą społeczną i podlega oddziaływaniom otaczającego świata, a także sam na ten świat oddziałuje. Dziecko wchodzące do grupy przedszkolnej uczy się norm, zasad funkcjonujących w grupie i w przedszkolu. str. 16

19 Środowisko wychowawcze grupy przedszkolnej jest pewną organizacją społeczną, którą kieruje nauczyciel. Dziecko musi w tej organizacji poznać normy współżycia, nawiązać kontakty interpersonalne, znaleźć swoje miejsce. Sytuacja dzieci, które nie posiadają wcześniejszych doświadczeń adaptacyjnych, jest wyjątkowo trudna i szczególnie im należy się pomoc ze strony dorosłych w tworzeniu ich społeczności, która dopiero powstaje. Przedszkole wraz z rodzicami powinno pomóc w stopniowym poznaniu środowiska, w nawiązaniu kontaktów, aby dziecko czuło się bezpiecznie i zaakceptowało nową sytuację. Dziecko idąc do przedszkola zaczyna funkcjonować w dwóch środowiskach rodzinnym i przedszkolnym. Dlatego tak ważna jest współpraca tych środowisk. Nasze przedszkole realizuje własny program adaptacyjny, pozwala to dziecku, przed rozpoczęciem przedszkola, poznać środowisko, w którym przyjdzie mu funkcjonować: zajęcia otwarte, uroczystości przedszkolne, dni otwartych drzwi. str. 17

20 Edukacja przedszkolna Pobyt dziecka w przedszkolu ma niewątpliwie bardzo korzystny wpływ na jego rozwój. Dziecko przebywa w naturalnym i profesjonalnie przygotowanym środowisku, co sprzyja poznawaniu i rozumieniu otoczenia i świata, nabywaniu umiejętności przez działanie, rozwojowi emocjonalnemu. Badania potwierdziły, że większość dzieci osiąga odpowiednią dojrzałość, aby uczęszczać do przedszkola już w wieku 3 lat. W domu rodzice, babcie czy opiekunowie chętnie wyręczają dzieci w wykonywaniu codziennych czynności. Robią to z miłości lub nie doceniania możliwości dziecka, a także niecierpliwości, chęci uniknięcia bałaganu. Pójście do przedszkola to pierwszy krok do samodzielności dziecka. W przedszkolu dziecko uczy się wszystkiego i ma motywację, ponieważ inne dzieci już potrafią albo też się uczą, przez co nabiera wiary w siebie i swoje możliwości. Uczy się też współdziałania w grupie, czego zwykle w domu nie można im zapewnić. Przedszkole spełnia także bardzo istotną funkcję osiągnięcia przez dziecko, tzw. dojrzałości szkolnej polegającej minimum na próbach czytania i pisania, koncentracji w czasie prowadzonego zajęcia, poznania i stosowania obowiązujący w przedszkolu granic, odpowiedniego reagowania na polecenia, zakazy i nakazy, poznaje siłę motywacji i nagradzania, zrozumie istotę negatywnych zachowań i konsekwencji. Programy edukacyjne realizowane w przedszkolach stwarzają możliwości zdobywania różnorodnych doświadczeń, uczestniczenia w zróżnicowanych i ciekawych zajęciach. Rozwijają: także sprawność, umiejętności manualne i techniczne, czytanie i liczenie, poznawanie otoczenia, rozwijanie odczuć zmysłowych, kształtowanie systemu wartości. Dzięki doświadczeniom zdobywanym w grupie, szybsza i skuteczniejsza jest edukacja społeczna. Następuje naturalna i samoistna nauka podstaw tolerancji, partnerstwa i współżycia w środowisku rówieśników. str. 18

21 Badania i naukowcy dowodzą, że siedmiolatek, który idzie do szkoły, a przedtem od 3-4 lat chodził do przedszkola w istotny sposób przewyższa rówieśnika, który do przedszkola nie chodził, nawet o dwa lat pod względem wielu umiejętności. W szkole zaś zniwelowanie tych różnic jest bardzo trudne, ponieważ nauczyciele prowadząc zajęcia z dużą grupą jednocześnie nie mogą lub nie potrafią zauważać i zniwelować różnic na tak wielu płaszczyznach, w jakich zabrakło edukacji przedszkolnej. Zatem jeśli nie wyrówna się różnic edukacyjnych poprzez szczególny wysiłek rodziców i wychowawców te różnice będą się pogłębiać. Przedszkole w przeciwieństwie do szkoły jest miejscem gdzie jest czas i są warunki do wyrównywania poziomu i doświadczeń i umiejętności. Dzieci robią to bezstresowo, ponieważ w przedszkolu nie są za swoje umiejętności oceniane i porównywane, a same nie potrafią jeszcze oceniać swoich możliwości. W szkole wprost przeciwnie ocena jest podstawą klasyfikacji, a dzieci już dostrzegają różnice między swoimi umiejętnościami i możliwościami a rówieśników. To dzieci słabsze bardzo mocno stresuje i zniechęca do podejmowania kolejnych prób. Zaniechanie wysiłków i prób będzie pogłębiało zróżnicowanie poziomów. Zerówkę należy widzieć w identyczny sposób jak przedszkole w zakresie realizowanych celów edukacyjnych dzieci. Jest to minimum, jakie dziecko winno przejść, aby niepozbawione zostało szansy, jaką mają inne dzieci. str. 19

22 Konwencja praw dziecka Po raz pierwszy prawa dzieci ujęto w Deklaracji Genewskiej 1924 r., natomiast pełny ich zbiór został zapisany w Konwencji o prawach dziecka przygotowanej przez Organizacje Narodów Zjednoczonych w 1989 r. Prawa zawarte w Konwencji można podzielić na : prawa osobiste - to te, które przysługują każdemu człowiekowi dlatego właśnie, że jest człowiekiem. Nikt ich ludziom nie daje i nikt ich nie może odebrać. prawa socjalne - to prawa, które są wynikiem umowy miedzy obywatelem a państwem. prawa polityczne - pełne prawa polityczne przysługują po ukończeniu 18 lat, jednak Konwencja przyznaje dzieciom prawo do stowarzyszania się w organizacjach i klubach. W Konwencji nie zapomniano o prawach specjalnych: dla dzieci należących do mniejszości narodowych - maja one prawo do uczenia się ojczystego języka, religii, własnej kultury. dla dzieci sprawnych inaczej istnieje prawo do szczególnej opieki lekarskiej i możliwie najlepszych warunków życia i nauki. str. 20

23 dla sierot istnieje prawo do innej, zastępczej rodziny lub opieki państwa. dla dzieci, którym zdarzyło się popełnić przestępstwo istnieje prawo łagodniejszego traktowania niż dorosłych przestępców. Prawo do życia i rozwoju Prawo do życia jest najbardziej podstawowym prawem każdego człowieka. Nikt nikogo nie może życia pozbawić. Państwo musi zadbać o to, żeby ludzie czuli się bezpiecznie. Państwo ma także obowiązek zapewnić jak najlepszy rozwój dzieci. Prawo do rozwoju nie oznacza jedynie rozwoju fizycznego ale tez psychiczny, intelektualny. Państwo musi zadbać o odpowiednią ilość szkół i zagwarantować możliwość zdobycia wykształcenia każdemu. Prawo do wychowania w rodzinie Dziecka nie wolno rodzicom zabrać. W Polsce tylko sąd może zadecydować o odebraniu dziecka rodzicom - dzieje sie tak w wyjątkowych sytuacjach, kiedy rodzice nie chcą lub nie mogą opiekować sie dzieckiem; źle je traktują, nie interesują sie jego potrzebami, nie leczą gdy jest chore, głodzą. Takim zaniedbanym dzieckiem ma obowiązek zaopiekować się państwo. Prawo do nazwiska W Polsce każdy ma prawo do nazwiska i obywatelstwa. Każde dziecko po urodzeniu musi być zarejestrowane w Urzędzie Stanu Cywilnego. Nazwisko, imię, obywatelstwo oraz pochodzenie są elementami tożsamości człowieka, która jest chroniona przez prawo. Prawo do swobody myśli, sumienia i wyznania Człowiek ma pełne prawo wyboru co chce myśleć i w kogo chce wierzyć. Każdy ma prawo do szacunku dla swego światopoglądu - nikogo z powodu jego sposobu myślenia czy wyznawanej religii nie wolno prześladować, poniżać ani wyśmiewać jego poglądów lub obrzędów. Prawo do prywatności Prywatne jest wszystko to, co jest osobiste, zarówno rzeczy, mieszkanie, jak również sprawy prywatne i rodzinne. Prawo do prywatności oznacza, ze nikomu nie wolno bez szczególnie uzasadnionych powodów (precyzyjnie przewidzianych w przepisach prawnych) wkraczać w nasze życie i sprawy osobiste. Prawo do tajemnicy korespondencji Prawo to oznacza, ze każdy człowiek (oczywiście dziecko tez) może decydować o tym kto przeczyta jego list, pamiętnik czy wiersz. Dorośli mogą zwrócić się do sądu, jeżeli ktoś naruszy to prawo - dzieci podlegają władzy rodzicielskiej wiec w ich imieniu mogą wystąpić rodzice. str. 21

24 Prawo do nauki W Polsce szkoła podstawowa jest dla wszystkich obowiązkowa i bezpłatna. Prawo do nauki oznacza, ze każdy powinien mieć możliwość uczenia się tak długo jak chce i pozwalają mu na to jego zdolności i zainteresowania. Państwo ma obowiązek utrzymywać odpowiednia ilość szkól podstawowych a także tak dużo szkól średnich, żeby każdy kto chce i ma wystarczające umiejętności, mógł uczyć się w odpowiedniej dla siebie szkole średniej. Państwo powinno tez zapewnić pomoc finansowa uczniom w trudnej sytuacji materialnej, powinno tez dbać o to, by dzieci ucząc się rozwijały swoja osobowość, uczyły się szacunku i tolerancji dla innych ludzi różnych kultur i religii, różnych ras i kolorów skóry. Państwo ma także obowiązek zadbać o dostęp każdego dziecka do informacji, czyli wiedzy różnych ludzi, różnie myślących, wiedzy o odkryciach naukowych i zjawiskach - co wpływa na kształtowanie poglądów i postaw. Prawo do informacji oznacza tez, ze państwo ma obowiązek informować wszystkich o działaniach i decyzjach jakie podejmuje. Prawo do życia bez przemocy Znęcanie się nad dziećmi jest karane. Prawo zezwala na łagodne karcenie jedynie przez rodziców. Nie wolno tez znęcać się psychicznie, to znaczy systematycznie dokuczać dziecku, poniżać go, wyśmiewać lub obrażać. Karana jest również przemoc seksualna. Prawo do stowarzyszania się W Polsce wszystkie dzieci mogą należeć do różnych organizacji młodzieżowych, którymi kierują dorośli np. harcerstwo - jeżeli nie maja skończonych 16 lat potrzebna jest zgoda rodziców. Konwencja o Prawach Dziecka mówi, ze dzieci maja prawo stowarzyszać się wyłącznie w celach pokojowych. Ważna dla każdego ucznia jest możliwość działania w samorządzie szkolnym. Ustawa o Systemie Oświaty art.55 pkt 5 mówi: "Samorząd może przedstawiać radzie szkoły lub placówki, radzie pedagogicznej oraz dyrektorowi wnioski i opinie we wszystkich sprawach szkoły lub placówki, w szczególności dotyczących realizacji podstawowych praw uczniów, takich jak: 1. prawo do zapoznawania się z programem nauczania (...) 2. prawo do jawnej i umotywowanej oceny postępów w nauce i zachowaniu 3. prawo do organizacji życia szkolnego (...) 4. prawo do redagowania i wydawania gazety szkolnej 5. prawo do organizowania działalności kulturalnej, sportowej (...) 6. prawo do wyboru nauczyciela-opiekuna samorządu. Zasada poszanowania godności Nie można mówić o prawie do godności, gdyż godność po prostu mamy i nikt nie może nam jej dać lub odebrać. Każdy człowiek ma wrodzone poczucie dumy, honoru osobistego - nikt str. 22

25 nie lubi być źle traktowany, ponizany, wyśmiewany czy w jakikolwiek sposób obrażany. Każdy człowiek ma prawo do ochrony przed poniżającym i okrutnym traktowaniem, które narusza jego poczucie godności. Zasada równości Ludzie nie rodzą się lepsi lub gorsi, jako ludzie są równi - co nie znaczy jednakowi. Dlatego podobnie jak w przypadku godności nie mówimy o prawie do równości. Kiedy mowa jest o równym traktowaniu przez prawo to chodzi o jednakowe prawa dla ludzi niezależnie od tego czy są bogaci czy biedni, czarni czy biali, mężczyźni czy kobiety. Prawo do równego traktowania (przez prawo) nie oznacza, ze wszyscy muszą mieć takie same uprawnienia. Są sytuacje gdy niektórym ludziom przysługują prawa specjalne, np. ludziom niepełnosprawnym. Uprawnienia te służą wyrównywaniu szans dla tych, którym z różnych względów trudniej jest żyć. Świadomość własnych praw, możliwości i ograniczeń, oraz norm regulujących zachowania ma bardzo duże znaczenie dla społecznego rozwoju dziecka. Uczenie przestrzegania praw innych ludzi i radzenia sobie w sytuacji naruszania praw własnych jest elementem przygotowania do życia w demokratycznym społeczeństwie. Nie będzie rzeczą naganną, jeżeli dzieci naucza się wymagać od dorosłych respektowania swoich praw, praw przysługujących każdemu człowiekowi, nawet temu małemu. str. 23

26 Najtrudniejszy pierwszy dzień Początek kariery przedszkolnej jest dla większości dzieci ich rodziców nie lada próbą. Łatwo wyobrazić sobie przeżycia naszego małego bohatera, jeżeli przypomnimy sobie własne, związane np. z podjęciem pierwszej w życiu pracy, i dodamy do tego ból rozłąki z mamą. Nie możemy jednak traktować przedszkola jako zła koniecznego. Nikogo nie trzeba przecież przekonywać, że pomaga ono w dojrzewaniu emocjonalnej samodzielności dzieci i ułatwia powstawanie koniecznych, choć mniej intensywnych niż rodzinne, więzi społecznych. Często bywa tak, że początkowo pobyt dziecka w przedszkolu przebiega bez kłopotów i zakłóceń, a problemy pojawiają się dopiero po jakimś czasie ( 2-3 tygodnie). Zauważyć je można tylko podczas pobytu w przedszkolu albo wyłącznie w domu. Niektóre zauważyć może tylko wnikliwy obserwator, np. zwiększoną gadatliwość, wzrost impulsywności, zmęczenie czy trudności z zasypianiem. Mijają one same po pewnym czasie. Wystarczy unikać dodatkowych wrażeń, dbać o utrzymanie stałego rytmu dnia, a zwłaszcza pory snu. I jeszcze jedno, na co warto się zdobyć podczas przedszkolnego debiutu, to wstawanie na tyle wcześnie, by nie dopuszczać do denerwującego dziecko i nas samych rannego pośpiechu i niepotrzebnej nerwowości. Do często zdarzających się problemów należą kłopoty z jedzeniem, snem, wydalaniem i mową, ale tylko u bardzo nielicznej grupy dzieci, określanych jako niedojrzałe do podjęcia roli przedszkolaka, objawy te osiągają duże nasilenie. Częściej zdarza się to maluchom, które mają słaby kontakt werbalny i niedostatecznie opanowane umiejętności samoobsługi. str. 24

27 Należy pamiętać, że większość problemów minie bez śladu, o ile tylko zdobędziemy się na dużą serdeczność, opanowanie i cierpliwość w stosunku do dziecka. Złoszcząc się i niecierpliwiąc, tylko pogarszamy trudną sytuację naszego dziecka. Dziecko nie dość, że cierpi z powodu samotności, zacznie czuć się winne, że doprowadza rodziców do gniewu. Nie należy dramatyzować i rezygnować zbyt pochopnie. Należy pamiętać o słuszności swojej decyzji i zaufać naturalnym dążeniom rozwojowym i umiejętnościom dziecka. Istotna jest konsekwencja w postępowaniu. Warto wyznaczyć sobie jakiś czas ( np. miesiąc), w którym jedno z rodziców będzie odprowadzało malucha do przedszkola pomimo wszelkich trudności. Pamiętajmy o tym, że nic nie utrudnia nam tego zadania bardziej niż nasze wahanie i wątpliwości. Dziecko jest doskonałym obserwatorem i nieomylnie wychwyci każdą niepewność matki czy ojca, upewniając się w zasadności własnych lęków. Jest rzeczą jasną i zrozumiałą, że rodzicom ciężko jest znosić protesty dziecka i równocześnie dawać mu oparcie. Istotne jest abyśmy umieli przyjąć to, co przyniesie każdy kolejny dzień. Starajmy się prowadzić z dzieckiem optymistyczne rozmowy o przedszkolu i dbajmy, aby nasze dziecko nie odniosło wrażenia, że do przedszkola musi chodzić tylko po to, aby zadowolić rodziców. Pozwólmy dziecku zwierzać się z kłopotów tak, aby czuło się ono bezpiecznie. Pomimo nawału pracy i zajęć poświęćmy mu więcej czasu, słuchajmy uważnie tego, o czym nam opowiada. Jeżeli jego relacja nie będzie zupełnie wierną relacją z faktów, pozwoli nam poznać prawdę o jego subiektywnych uczuciach i przeżyciach. Emocjonalna postawa rodziców ma ogromne znaczenie, niejednokrotnie większe niż konkretne zachowania, ale i o nich należy pamiętać. Jeżeli dziecko trudno przystosowuje się do przedszkola, wprowadzajmy je do niego stopniowo. Początkowo na dwie, trzy godziny. Współpracujmy z nauczycielką, telefonujmy do przedszkola, jeżeli odczuwamy niepokój o dziecko. Jeżeli pozwala nam na to czas, spędźmy z dzieckiem trochę czasu w sali przedszkolnej, weźmy udział w zajęciach i zabawach. Decydujące znaczenie ma niewątpliwie moment rozstania w przedszkolnym korytarzu. Dla obu stron: dziecka i rodziców, jest to chwila dużego napięcia. Dłuższe rozmowy odwołujące się do poznawczych umiejętności dziecka, na pewno nie koją płaczu. Dziecko komunikuje się wówczas prawie wyłącznie na poziomie emocjonalnym. Serdeczne, pogodne, ale stanowcze i krótkie pożegnanie, nawet w pełnym płaczu, jest wbrew pozorom mniej obciążające dla dziecka. Przecież w gruncie rzeczy dziecko wcale nie chce być pocieszone, ono nie chce rozstać się z odchodzącym rodzicem. Rozpacz wzrasta, jeśli dzięki temu mama nie odchodzi. Po jej zniknięciu za drzwiami przedszkola, płacz służy już tylko odreagowaniu smutku i szybko mija. Łatwiej przyzwyczaić się do nowego miejsca, mając ze sobą coś własnego. Dajmy dziecku ulubioną domową przytulankę, książeczkę, lalkę. Rozstania będą mniej bolesne, jeśli przez pewien czas dziecko będzie odprowadzane przez kogoś, z kim jest nieco mniej związane emocjonalnie niż z mamą, np. przez dziadka lub ciocię, tym bardziej, że niejednokrotnie niepokój matki bywa większy, niż niepokój małego przedszkolaka i dodatkowo wzmaga jego lęki. str. 25

28 Nie zostawiaj mnie Często zdarza się, że rodzicom lub opiekunom trudno jest zostawić dziecko, które płacze i rozpaczliwie lgnie do nich. Dziecko reaguje tak wtedy, gdy odczuwa lęk przed rozłąką. Dzieje się tak, ponieważ dzieci nie zawsze wiedzą, kiedy ich bliscy wrócą. Sytuacje takie są trudne zarówno dla rodziców, którzy muszą wyjść z domu i zostawić dziecko, jak i dla samego dziecka. Oto kilka godnych zapamiętania uwag na temat lęku przed rozłąką: Lęk przed rozłąką jest normalnym zjawiskiem. Takie zachowanie dziecka można interpretować w sposób pozytywny. Oznacza ono, że dziecko jest świadome więzi, jakie wytworzyło z bliskimi mu osobami. Bardziej niepokojące są przypadki, w których dziecko nigdy nie okazuje lęku, gdy rodzice wychodzą lub, gdy jest mu wszystko jedno, kto się nim zajmuje. Lęk pojawia się i rozwija według określonego schematu. Lęk przed nieznajomymi osobami lub nowymi miejscami może pojawić się u dzieci ośmiomiesięcznych, choć zdarza się, że zaczyna się on ujawniać znacznie wcześniej, u dzieci pięciomiesięcznych. Lęk przed rozłąką nasila się między 10 i 18 miesiącem życia, a słabnie w wieku dwóch lat. Lęk ten może wzmagać się w dowolnym wieku lub też powracać u starszych dzieci w sytuacjach, gdy zmienia się ich środowisko lub, gdy pojawiają się istotne zmiany w ich życiu takie, jak narodziny następnego dziecka w rodzinie. Możesz ułatwić dziecku rozstawanie się w następujący sposób: str. 26

29 Pozostań z dzieckiem tak długo w nowym miejscu lub w towarzystwie nowej osoby, aż ono oswoi się z nimi. Powiedz dziecku spokojnie, że rozumiesz to, że ono nie chce, żebyś wyszła. Zapewnij je, że wrócisz. Nawet, gdy dziecko nie potrafi jeszcze określić czasu, zapewnij je, że mama lub tata wróci, jak się obudzi z drzemki albo, jak skończy jeść obiad. Zrób wszystko, żeby dotrzymać słowa. Pozwól dziecku zabrać ze sobą jego ulubiony kocyk lub inny "ukochany" przedmiot. Niektóre dzieci lubią mieć przy sobie sweter mamy lub inną znajomą rzecz na czas jej nieobecności. Nie zostawiaj dziecka wtedy, gdy jest ono głodne, zmęczone lub chore. Nie wymykaj się w tajemnicy przed dzieckiem. Nie przekupuj dziecka, żeby przestało płakać. Twój stres może przyczynić się do pojawiania się lęku przed rozłąką u dziecka. Twoja obawa o zapewnienie dziecku właściwej opieki na czas twojej nieobecności lub poczucie winy związane z zostawianiem dziecka, może zwiększać jego niepokój. Zapewnij dziecku właściwą opiekę. Pamiętaj także o tym, że rozłąka na krótko może być korzystna dla was obojga. str. 27

30 Nieśmiałe dziecko Nieśmiałość jest częstym problemem wśród przedszkolaków, charakteryzującym się czerwienieniem się, poceniem, nie odzywaniem się lub jąkaniem, nie patrzeniem innym w oczy, przygarbioną lub usztywnioną sylwetką. Te zewnętrzne cechy są w zasadzie uniwersalne dla wszystkich nieśmiałych dzieci, a także i dla innych ludzi w chwilach skrępowania. Trudno ich uniknąć, gdyż mają podłoże psychologiczne i związane są z psychologicznymi reakcjami na strach, lęki czy sytuacje zagrożenia. Istnieją również wewnętrzne miary sygnalizujące psychologiczny poziom odczuwania nieśmiałości (zmiany w wydzielaniu adrenaliny, ciśnieniu krwi oraz szybkości bicia serca). Klasycznie nieśmiałe dziecko wpada w rozpacz, gdy znajdzie się w nieznanej sobie sytuacji, wśród obcych - wymaga więc wiele opieki. Nieśmiałe dzieci bardzo chcą mieć przyjaciół, chcą być akceptowane w grupie. Istnieją jednak czynniki tworzące barierę nie do pokonania dla ich marzeń, toteż wbrew swej woli pozostają odizolowane, pozbawione możliwości spełnienia swych pragnień. Barierami tymi mogą być: niskie mniemanie o sobie, obawa przed wszystkim (nie tylko przed przebywaniem wśród ludzi), nadpobudliwy system nerwowy, niechęć do podejmowania ryzyka. Na pewno samotne dziecko stanie przed takim zagrożeniem, że z powodu braku chęci i praktyki nie rozwinie umiejętności społecznych niezbędnych każdemu człowiekowi. Dlatego należy prowokować sytuacje, w których nieśmiałe dziecko nawiąże znajomości, osiągając społeczną dojrzałość, niezależnie od tego jak bardzo szczęśliwe czuje się w samotności. Najwięcej cierpień przeżywa samo dziecko, gdyż to ono najbardziej narażone jest na długotrwałe efekty swego wrażliwego temperamentu. str. 28