SPIS TREŚCI. Wykaz skrótów Wstęp... 13

Transkrypt

1

2 SPIS TREŚCI Wykaz skrótów... 9 Wstęp Rozdział pierwszy Ewolucja systemów informacji prawnej Stany Zjednoczone Europa Zachodnia Europa Środkowo. Wschodnia Polska Internetowy System Aktów Prawnych Komercyjne systemy informacji prawnej Podsumowanie Rozdział drugi Wyszukiwanie aktów prawnych w komputerowych bazach danych Wprowadzenie Zawartość dostępnych w Polsce baz z aktami prawnymi Zawartość dostępnych w Polsce baz z aktami prawnymi powszechnie obowiązującymi Zawartość dostępnych w Polsce baz z umowami międzynarodowymi Zawartość dostępnych w Polsce baz z aktami prawa Unii Europejskiej Zawartość dostępnych w Polsce baz z aktami prawa miejscowego Zawartość dostępnych w Polsce baz z aktami wewnętrznie obowiązującymi Podsumowanie Selekcja wyszukiwania pod kątem obowiązywania Wprowadzenie Różnice w doborze dokumentów poddawanych ocenie Różnice w zakresie oceny początku obowiązywania Różnice w zakresie oceny końca obowiązywania Ocena obowiązywania danego aktu oraz sposoby jej prezentacji Podsumowanie Specyfika konkretnych sposobów wyszukiwania Wprowadzenie

3 4.2. Filtry Skorowidze hasłowe Wyszukiwanie pełnotekstowe Relacje jako sposób wyszukiwania aktów prawnych Wprowadzenie Zmiana, sprostowanie i zmiana wynikająca z Uchylenie Wykonanie ( podstawa prawna ) Wprowadzenie Interpretacja Odesłanie Implementacja Rozdział trzeci Korzystanie z tekstów aktów prawnych w systemach informacji prawnej Wersje tekstów aktów prawnych Rodzaje wersji tekstu aktu prawnego Błędy w tekstach aktów prawnych Wybór wersji tekstu aktu prawnego Prezentacja ostatnich zmian w danej wersji Jednostki redakcyjne i ich znaczenie dla systemu informacji prawnej Wyszukiwanie podstawowych jednostek redakcyjnych Wersje podstawowych jednostek redakcyjnych Podstawowe jednostki redakcyjne jako węzły komunikacyjne Struktura (spis treści) tekstu aktu prawnego Odesłania i ich interpretacja przez redakcję systemu informacji prawnej Wprowadzenie Rodzaje odesłań i odpowiadających im hipertekstów Zagrożenia związane z hipertekstami Rozdział czwarty Korzystanie z baz z projektami aktów prawnych Wprowadzenie Urzędowe bazy danych z informacjami o projektowanych aktach prawnych Bazy z projektami ustaw w komercyjnych systemach informacji prawnej Rozdział piąty Korzystanie z baz z orzeczeniami Wprowadzenie Źródła poznania orzeczeń Wprowadzenie Źródła poznania orzeczeń SN Źródła poznania orzeczeń sądów administracyjnych Źródła poznania orzeczeń TK Źródła poznania orzeczeń sądów apelacyjnych

4 2.6. Źródła poznania orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości UE Źródła poznania orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka Specyfika wyszukiwania orzeczeń Tezy orzeczeń i ich znaczenie dla wyszukiwania Powiązania z przepisami jako sposób dotarcia do orzeczeń Wyszukiwanie pełnotekstowe Filtry Skorowidze hasłowe Relacje pomiędzy orzeczeniami Przyszłość wyszukiwania orzeczeń Sędziowie jako twórcy orzeczeń, sądy jako podmioty je rozpowszechniające Wprowadzenie Ochrona prywatności uczestników postępowań Zasady gospodarczego wykorzystywania sądowych baz orzeczeń Rozdział szósty Korzystanie z baz z piśmiennictwem prawniczym Wprowadzenie Bazy czasopism prawniczych Bazy tez z piśmiennictwa Bazy komentarzy i monografii Bazy bibliograficzne Rozdział siódmy Praktyczne aspekty korzystania z systemów informacji prawnej przez sędziego Wprowadzenie Bazy wzorów dokumentów procesowych i inne narzędzia ułatwiające redagowanie dokumentów sądowych Rodzaje wzorów i możliwości ich wykorzystania Wzory w poszczególnych systemach informacji prawnej Inne narzędzia ułatwiające redagowanie dokumentów sądowych tagi inteligentne Narzędzia umożliwiające modyfikacje systemów informacji prawnej według potrzeb użytkownika Kalkulatory Rozwój baz orzeczeń jako krok w stronę systemów bezpośredniego udostępniania informacji prawnej Produkty przeznaczone dla sędziów Systemy informacji prawnej na sali rozpraw Rozdział ósmy Podstawowe problemy związane z korzystaniem przez sędziego z systemu informacji prawnej (wyniki badania ankietowego) Czy sędzia jest specyficznym użytkownikiem baz informacyjno wyszukiwawczych?

5 2. Wyniki badania ankietowego Wprowadzenie Pytania i odpowiedzi Podsumowanie wyników ankiety Bibliografia

6 WYKAZ SKRÓTÓW Akty prawne dyrektywa 2003/98 dyrektywa 2003/98/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 17 listopada 2003 r. w sprawie ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego (Dz. Urz. UE L 345 z , s. 90; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 32, s. 701) Konstytucja Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.) k.p.c. ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 z późn. zm.) k.p.k. ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555 z późn. zm.) pr. aut. ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 z późn. zm.) u.d.i.p. ustawa z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz. U. Nr 112, poz z późn. zm.) u.o.a.n. ustawa z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 17, poz. 95 z późn. zm.) z.t.p. Zasady techniki prawodawczej stanowiące załącznik do rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2002 r. w sprawie Zasad techniki prawodawczej (Dz. U. Nr 100, poz. 908) Zbiory orzeczeń Apel.-W-wa KZS ONSA Apelacja. Orzecznictwo Sądu Apelacyjnego w Warszawie Krakowskie Zeszyty Sądowe. Orzeczenia Sądu Apelacyjnego w Krakowie w sprawach karnych Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego 9

7 ONSA WSA OSA OSNC OSNKW OSNP OTK OTK-A Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego i wojewódzkich sądów administracyjnych Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Karna i Wojskowa Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego; zbiór urzędowy, Seria A Organy orzekające ETPC NSA SA SN TK TSUE Europejski Trybunał Praw Człowieka Naczelny Sąd Administracyjny sąd apelacyjny Sąd Najwyższy Trybunał Konstytucyjny Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej Czasopisma GSP PiP SC St. Praw. ZNUJ Gdańskie Studia Prawnicze Państwo i Prawo Studia Cywilistyczne Studia Prawnicze Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego Systemy informacji prawnej i inne prawnicze bazy danych CBOSA IBT ISAP LexPolonica Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych, dostępna na stronie NSA ( Internetowa Baza Traktatowa Ministerstwa Spraw Zagranicznych, dostępna na stronie tego ministerstwa ( gov.pl/apps/apps/?portlet=bpt/linki) Internetowy System Aktów Prawnych, dostępny na stronie Sejmu RP ( system informacji prawnej LexPolonica wydawany przez wydawnictwo LexisNexis Sp. z o.o. 10

8 SIP Legalis SIP LEX System Informacji Prawnej Legalis wydawany przez wydawnictwo C.H. Beck Sp. z o.o. System Informacji Prawnej LEX wydawany przez wydawnictwo Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o. 11

9

10 WSTĘP W ciągu ostatnich 20 lat w codziennej pracy sędziego zaszły ogromne zmiany. Jedną z najważniejszych jest upowszechnienie się nowoczesnych technologii informacyjnych w zakresie gromadzenia, porządkowania i udostępniania informacji prawnych. To powoduje, że w pracy sędziego komputer jest nie tylko nową wersją maszyny do pisania. Komputerowe bazy danych stają się podstawowym narzędziem służącym do wyszukiwania informacji o prawie. Każda innowacja w zakresie narzędzi wykorzystywanych do wykonywania określonej działalności niesie ze sobą zarówno określone korzyści, jak i pewne zagrożenia. Celem niniejszej pracy jest właśnie przedstawienie dostępnych w Polsce baz informacyjno-wyszukiwawczych z zakresu prawa, z uwzględnieniem zarówno korzyści, jakie dają one sędziemu, jak i zagrożeń związanych z korzystaniem z nich. W tytule posłużyliśmy się zwrotem system informacji prawnej, ale w praktyce nasze rozważania będą dotyczyć wszelkich prawniczych baz danych, z których może korzystać polski sędzia. Tam, gdzie wydaje się nam to przydatne do lepszego zrozumienia prezentowanych zagadnień, omawiamy również funkcjonowanie podobnych rozwiązań w zagranicznych systemach informacji prawnej. Potrzeba przedstawienia omawianych zagadnień wynika przede wszystkim z tego, że zarówno studia prawnicze, jak i aplikacja sędziowska nie poświęcają im należytej uwagi. Większość pracujących obecnie sędziów kończyła studia, których program nie uwzględniał przedmiotu technologie informacyjne w pracy prawnika, a nawet obecnie, gdy przedmiot technologia informacyjna stał się przedmiotem obligatoryjnym na studiach prawniczych, wiele wydziałów prawa w Polsce traktuje go jako zajęcia z ogólnych aplikacji biurowych (takich jak edytory tekstu czy arkusze kalkulacyjne), a nie jako zajęcia dotyczące szans i zagrożeń związanych z wykorzystywaniem nowoczesnych technologii informacyjnych z zakresu prawa. Wynika to częściowo z tego, że rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 12 lipca 2007 r. w sprawie standardów kształcenia dla poszczególnych kierunków oraz poziomów kształcenia, a także trybu tworzenia i warunków, jakie musi spełniać uczelnia, by prowadzić studia międzykierunkowe oraz makrokierunki (Dz. U. Nr 164, poz z późn. zm.), stanowi, że treści kształcenia na kierunku prawo powinny obejmować w zakresie technologii informacyjnej: podstawy technik informatycznych, przetwarzanie tekstów, arkusze kalkulacyjne, bazy danych, grafikę menedżerską i (lub) prezentacyjną, usługi w sieciach informatycznych, pozyskiwanie i przetwarzanie informacji i stanowić co najmniej odpowiednio dobrany podzbiór informacji zawartych w modułach wymaganych do uzyskania Europejskiego Certy 13

11 fikatu Umiejętności Komputerowych (ECDL European Computer Driving Licence). Jest to oczywiście pewne minimum programowe, ale na wielu uczelniach nie wychodzi się poza to minimum. Na poprawę w tym zakresie można liczyć m.in. dzięki temu, że kształcenie w zakresie praktycznej znajomości systemów informacji prawnej coraz częściej traktowane jest jako znaczące kryterium w liczących się rankingach wydziałów prawa. Również w szkoleniu sędziów nie poświęca się należytej uwagi prawniczym technologiom informacyjnym. Zarówno program aplikacji ogólnej wprowadzony uchwałą nr 30/2010 Rady Programowej Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury z dnia 28 czerwca 2010 r. w sprawie uchwalenia programu aplikacji ogólnej, jak i program aplikacji sądowej wprowadzony uchwałą nr 37/2010 z dnia 20 września 2010 r. 1 nie przewidują szkolenia z zakresu komputerowych systemów informacji prawnej. Zajęcia takie sporadycznie znajdowały się w przeszłości w programach szkolenia aplikantów niektórych sądów 2. W obecnie przyjętym programie aplikacji ogólnej uwzględnia się jedynie zapoznawanie aplikantów z funkcjonowaniem programów informatycznych wspierających postępowanie przygotowawcze w postępowaniu karnym czy programów informatycznych odpowiadających programom używanym w rejestrach sądowych. Szkolenie aplikantów aplikacji ogólnej z obsługi programów narzędziowych dla urzędników sądowych należy ocenić pozytywnie, ale tym bardziej trudno zrozumieć, dlaczego nie szkoli się przyszłych sędziów z zakresu technologii umożliwiających poznanie samego prawa. Jednocześnie polskie systemy informacji prawnej pod względem stosowanych w nich rozwiązań informatycznych stają się coraz bogatsze. Żeby jednak w pełni korzystać z oferowanych przez nie funkcjonalności, trzeba je dobrze poznać. Brak wiedzy na temat możliwości, jakie daje dany program, powoduje, że użytkownicy nie korzystają z jego najbardziej zaawansowanych funkcji. W jednej z dyskusji poświęconych korzystaniu z systemów informacji prawnej Joanna Hirsz. Kropińska, dyrektor marketingu i rozwoju biznesu LexisNexis Polska, stwierdziła: oceniamy, że przeciętny użytkownik wykorzystuje nasz program w ok % 3. To może zaś prowadzić do likwidacji najbardziej zaawansowanych funkcjonalności. Są one bowiem często bardzo drogie w utrzymaniu i komercyjny właściciel danego programu może uznać, że utrzymywanie drogiego narzędzia, z którego korzysta jedynie nikły odsetek użytkowników, jest nieopłacalne. Książka niniejsza jest pomyślana jako praktyczny suplement do serii książek opisujących metodykę pracy sędziego. Mamy nadzieję, że ułatwi ona sędziom oraz ich asystentom zrozumienie zasad rządzących systemami informacji prawnej i w ten sposób pomoże jak najpełniej korzystać z tych systemów, a jednocześnie unikać związanych z nimi zagrożeń. 1 Dostępne na według stanu na dzień 15 czerwca 2011 r. 2 Przykładowo tego rodzaju szkolenia były przewidziane i realizowane w latach w programie szkolenia aplikantów Sądu Okręgowego w Gdańsku. 3 Zob. Papierowe Dzienniki Ustaw to przeżytek. Bez programu prawnicy nie wiedzą co robić, Gazeta Prawna, 22 grudnia 2010, s. B11. W dyskusji tej nie podano, w jaki sposób uzyskano dane, na których oparte zostały te oceny. W praktyce dane takie uzyskuje się, analizując generowane automatycznie statystyki korzystania z programu. 14

12 Chcielibyśmy bardzo serdecznie podziękować wszystkim osobom, które przyczyniły się do ukazania się tej książki. Szczególne podziękowania kierujemy do Pani Profesor Jolanty Jabłońskiej. Boncy za wnikliwą recenzję, która pomogła nam nadać książce jej ostateczny kształt. Gdańsk, czerwiec 2011 r. Autorzy 15

13

14 Rozdział pierwszy EWOLUCJA SYSTEMÓW INFORMACJI PRAWNEJ 1. Stany Zjednoczone Ewolucja komputerowych baz danych w Stanach Zjednoczonych dobrze ilustruje dwie prawidłowości. Pierwsza z nich jest taka, że bazy tego typu nie powstawały w próżni informacyjnej. Zanim pojawiły się komputery, informacje prawne były gromadzone i systematyzowane, istniały narzędzia służące do ich wyszukiwania. Dlatego prawnicze programy komputerowe powstawały albo jako nowe wersje znanych wcześniej narzędzi, albo jako formy sprzeciwu wobec ograniczeń tych dotychczasowych narzędzi. Druga prawidłowość zaś jest taka, że wśród narzędzi wyszukiwawczych prawdziwą rewolucją było nie tyle pojawienie się komputerów, co upowszechnienie się wyszukiwania pełnotekstowego. Przed pojawieniem się komputerowych baz z informacją prawną przez niemal 200 lat podstawowym narzędziem służącym prawnikom amerykańskim do wyszukiwania informacji prawnych były papierowe, cyklicznie aktualizowane skorowidze precedensów. Najbardziej znany z nich, National Reporter System, był wydawany przez wydawnictwo West Publishing, założone w 1872 r. przez dwóch braci West. Pięknie oprawione wydania tego typu skorowidzów kojarzymy wszyscy z filmów o prawnikach amerykańskich. Zaletą takich skorowidzów była przede wszystkim ich stabilność. Kto raz poznał metodologię tworzenia takiego skorowidza, mógł być pewien, że już zawsze będzie umiał znaleźć poszukiwane informacje. Rozwiązanie to miało jednak swoje wady. Po pierwsze, korzystanie ze skorowidza wymagało myślenia w taki sam sposób, w jaki myśleli jego twórcy. Po drugie, stabilność skorowidza powodowała, że z czasem jego układ i stosowane w nim nazewnictwo stawały się przestarzałe. Do dzisiaj podstawową wadą skorowidzów hasłowych jest ich konserwatyzm. Można powiedzieć, że tak jak prawo z opóźnieniem reaguje na zmiany społeczno-gospodarcze, tak skorowidze hasłowe z opóźnieniem reagują na zmiany w prawie. Krytyka dotychczasowych, papierowych skorowidzów hasłowych doprowadziła do tego, że w 1967 r. stanowe stowarzyszenie adwokackie w Ohio stworzyło eksperymentalną komputerową bazę orzeczeń, w której głównym narzędziem wyszukiwawczym miało być wyszukiwanie pełnotekstowe. Od skrótu nazwy tego stowarzyszenia bazę tę nazwano OBAR. Jej historia uczy, że nawet prawnicy nie potrafią ustrzec swoich innowacyjnych pomysłów przed przejęciem przez nastawione głównie na zysk korporacje. Otóż bazę OBAR wykonywała na zlecenie stowarzyszenia adwokackiego korporacja Mead, która zastrzegła 17

15 sobie prawa do informatycznego kodu, w jakim zapisano program obsługujący tę bazę, i na tej podstawie przejęła prawa do samej bazy, zmieniając jej nazwę na LEXIS (od słów LEX Information System) 1. Baza ta, składająca się początkowo z precedensów z Ohio i Nowego Jorku, została wprowadzona do rozpowszechniania w dniu 2 kwietnia 1973 r. W 1980 r. objęła ona precedensy ze wszystkich stanów USA, a obecnie jest znana pod nazwą LexisNexis. Pojawienie się na rynku bazy LEXIS spowodowało, że w 1975 r. wydawnictwo West stworzyło i wprowadziło na rynek swój system Westlaw. Początkowo stanowił on po prostu elektroniczną wersję dotychczasowych papierowych skorowidzów. Obecnie są to dwie największe na świecie prawnicze bazy danych, składające się z dziesiątków tysięcy mniejszych baz. Z biegiem czasu bardzo się do siebie upodobniły. W LexisNexis pojawiły się skorowidze hasłowe, a w Westlaw wyszukiwanie pełnotekstowe. Obecnie, po wielu przejęciach i fuzjach, Westlaw jest własnością koncernu Thomson Reuters, zaś LexisNexis jest własnością koncernu Reed Elsevier. Oba koncerny zażarcie ze sobą rywalizują, jednocześnie starając się nie dopuścić do tego, by wyrosła im znacząca konkurencja. Prawnicy sprzeciwiający się agresywnym praktykom handlowo marketingowym tych korporacji utworzyli m.in. stowarzyszenie Wexis. W praktyce pozycji duopolu LexisNexis Westlaw najbardziej zagrażają przedsięwzięcia non profit (wydawnictwa sektora publicznego oraz bazy biblioteczne takie jak HeinOnline). Nie zmienia to jednak faktu, że systemy te należą do podstawowych narzędzi w pracy prawników amerykańskich. Dlatego też na większości uczelni prawniczych w ramach przedmiotu legal information technology uczy się studentów zasad korzystania z tych systemów, a najbardziej znane podręczniki z tej dziedziny mają już po kilkanaście wydań 2. Funkcjonowanie elektronicznych baz z informacją prawną jest od lat przedmiotem intensywnych badań naukowych. Jeden z naukowców amerykańskich zajmujących się tą problematyką, R.C. Berring, zauważył m.in., że bazy te wykazują pewne cechy samosterowalności. Reguły rządzące systemem prawnym stają się jednocześnie regułami porządkowania i prezentowania informacji o nim. Powoduje to m.in., że reguły te ulegają pewnym modyfikacjom, stają się bardziej niż do tej pory przestrzegane, a jednocześnie wymuszają powstawanie nowych, jeszcze precyzyjniejszych reguł. Pewne informacje zostaną przekazane ich adresatom tylko wtedy, gdy zostaną zakodowane albo zakomunikowane zgodnie z zasadami 3. W związku z tą obserwacją, R.C. Berring nazwał obrazowo całokształt technologii informacyjnych służących do wyszukiwania informacji o amerykańskim prawie światem myślących myśli 4. Obserwacja ta jest trafna w stosunku do wszelkich baz z informacją prawną, a im bardziej są one technologicznie zaawansowane, tym mocniej się ona potwierdza. Dostrzegając wady i zagrożenia związane z korzystaniem z komputerowych baz danych z informacją prawną, amerykańscy naukowcy podkreślają, że bazy te, gromadząc i systematyzując informacje prawne w celu ich poprawnego wyszukiwania, 1 Zob. artykuł jednego z twórców projektu OBAR W.G. Harrington, A Brief History of Computer Assisted Legal Research, Law Library Journal 1985, nr 77, z. 3, s Zob. np. R.C. Berring, E.A. Edinger, Finding the Law, Thomson West Jeśli np. dla określonego aktu prawnego przewidziany został określony dziennik urzędowy jako miejsce jego ogłoszenia, to ogłoszenie tego aktu w innym miejscu spowoduje, że nie znajdzie się on w odpowiedniej bazie i z punktu widzenia tej bazy nie będzie istniał. 4 R.C. Berring, The Evolution of Research: Legal Research and the World of Thinkable Thoughts, The Journal of Appellate Practice and Process 2000, nr 2, s

16 stanowią nieocenioną pomoc w funkcjonowaniu systemu prawnego. We współczesnej literaturze amerykańskiej podkreśla się, że prawnicze technologie informacyjne są składnikiem kapitału społecznego 5, na którym opiera się amerykański system prawny. Również ta obserwacja wydaje się trafna nie tylko w stosunku do rozwiązań amerykańskich. 2. Europa Zachodnia Prawnicze bazy danych rozwijały się w krajach Europy Zachodniej w nieco inny sposób niż w Stanach Zjednoczonych. Różnice językowe powodują, że zamiast jednego wielkiego rynku na tego typu programy w każdym kraju w Europie funkcjonuje odrębny rynek. To zaś powoduje, że przedsięwzięcia komercyjne nie zyskały tak znaczącej przewagi nad przedsięwzięciami niekomercyjnymi jak w Stanach Zjednoczonych 6. Wśród przedsięwzięć niekomercyjnych początkowo dominowały projekty naukowo edukacyjne, ale szybko zaczęły się również rozwijać bazy tworzone przez organy władzy publicznej 7. Obecnie, dzięki upowszechnianiu się przepisów wymuszających na organach państwa udostępnianie informacji publicznych, to właśnie publiczne bazy danych rozwijają się w Europie Zachodniej bardzo dynamicznie. Jednym z ciekawszych rozwiązań tego typu jest austriacka baza RIS (Rechtsinformationssystem), prowadzona i udostępniana przez urząd kanclerski. Baza ta łączy w sobie funkcje dziennika urzędowego, będącego odpowiednikiem polskiego Dziennika Ustaw, z funkcjami klasycznego systemu informacji prawnej. Pierwsza część tego systemu stanowi elektroniczny dziennik urzędowy 8, natomiast pozostałe części mają charakter informacyjny. W tych pozostałych częściach udostępniane są akty prawa krajowego sprzed dnia 1 stycznia 2004 r., prawo poszczególnych krajów związkowych, prawo miejscowe, orzecznictwo oraz prawo wewnętrznie obowiązujące. Całość jest dostępna nieodpłatnie na stronie 9. Podobnym przykładem publicznej prawniczej bazy danych jest Légifrance baza rządu francuskiego utworzona na podstawie dekretu z dnia 7 sierpnia 2002 r., dostępna nieodpłatnie na stronie 3. Europa Środkowo Wschodnia Ewolucja komputerowych prawniczych baz danych w Europie Środkowo Wschodniej różni się od ewolucji takich baz w Europie Zachodniej z dwóch powodów. Po pierwsze, do końca lat 80. XX w. państwa tej części Europy funkcjonowały w warunkach państwowej gospodarki planowej. Dlatego w tym okresie powstawały jedynie bazy 5 V.J. Wise, F. Schauer, Legal Information as Social Capital, Law Library Journal 2007, vol. 99, nr 2, s Przegląd najważniejszych programów w krajach Europy Zachodniej zob. np. w: J. Petzel, Informatyka prawnicza. Zagadnienia teorii i praktyki, Warszawa 1999, s Pierwszy okres tworzenia takich baz omawia np. J. Kurcyusz, Przegląd zagranicznych zautomatyzowanych systemów informacji o prawie (w:) Informacja naukowo-techniczna a prawo, red. A. Szewc, Katowice 1984, s Od dnia 1 stycznia 2004 r. Związkowy Dziennik Ustaw Republiki Austrii jest wydawany tylko w tej postaci. 9 Więcej na ten temat M. Sokołowski, G. Wierczyński, Informatyzacja procesu udostępniania informacji prawnych w Austrii i w Polsce różnice i podobieństwa (w:) Informatyzacja postępowania sądowego i administracji publicznej, red. J. Gołaczyński, Warszawa 2010, s