Nowe stanowisko mlecznika nadmorskiego Glaux maritima L. na terenie Wielkopolski

Transkrypt

1 ANETA CZARNA, MAGDALENA WAWRZYNIAK Katedra Botaniki AR Poznań, ul. Wojska Polskiego 71c Nowe stanowisko mlecznika nadmorskiego Glaux maritima L. na terenie Wielkopolski Mlecznik nadmorski Glaux maritima L. z rodziny pierwiosnkowatych (Primulaceae) jest mięsistą byliną dorastającą do 20 cm wysokości. W naszym kraju kwitnie zwykle od maja do lipca. Kwiaty są drobne, siedzące pojedynczo w kątach liści, o barwie białej lub różowawej, szerokodzwonkowate o długości do 5 mm (ryc. 1). Owocem jest torebka krótsza od kielicha z nielicznymi nasionami (Pawłowska 1963). Gatunek ten związany jest z solniskami nadmorskimi i śródlądowymi o zasięgu cyrkumborealnym. W Polsce występuje na nielicznych stanowiskach, głównie na Pomorzu Zachodnim wzdłuż wybrzeży Bałtyku oraz na Kujawach i w Wielkopolsce (Zając A., Zając M. 2001, Piękoś-Mirkowa, Mirek 2003). W Polsce mlecznik nadmorski objęty jest ścisłą ochroną gatunkową (Rozporządzenie 2004). W skali całego kraju traktowany jest jako gatunek rzadki R (Zarzycki, Szeląg 2006), a na obszarze Wielkopolski zaliczony został do taksonów narażonych na wyginięcie V (Żukowski, Jackowiak 1995, Żukowski i in. 2001). W czerwcu 2006 r. na terenie wsi Słonawy (gmina Szubin, powiat Nakło n/notecią, województwo kujawsko-pomorskie) odnaleziono dwa dotychczas nieznane skupienia G. maritima oddalone od siebie o około 500 m. Pierwsze z nich o wielkości 28

2 29 Ryc. 1. Kwitnący mlecznik nadmorski Glaux maritima (Fot. A. Czarna). Fig. 1. Flowering Glaux maritima (Photo A. Czarna).

3 A B C D Noteæ C Wis³a Odra Warta 15 o 19 o 23 o 54 o D 50 o 19 o 50 o Ryc. 2. Rozmieszczenie stanowisk mlecznika nadmorskiego Glaux maritima w Wielkopolsce (Żukowski i in. 2001, uzupełnione). Ostatnie obserwacje: 1 XIX w., 2 lata , 3 po 1951 r., 4 nowe stanowisko. Fig. 2. Distribution of localities of Glaux maritima in the Wielkopolska (Żukowski et al. 2001, updated). Last record: 1 19th century, 2 between 1901 and 1951, 3 after 1951, 4 new locality. 30

4 około 0,5 3 m, położone jest na wilgotnej drodze prowadzącej przez łąkę w południowo-wschodniej części wsi, w niewielkiej odległości od starego, cmentarza ewangelickiego (około 3 tys. pędów), natomiast drugie o wielkości 5 5 m znajduje się na pastwisku w północno-wschodniej części wsi przy drodze do Starych Słonaw (około 10 tys. pędów). Oba skupienia znajdują się w kwadracie ATPOL (5 5 km) CC3301 (ryc. 2). W pierwszym skupieniu mlecznik nadmorski rósł w towarzystwie następujących gatunków: komonica wąskolistna Lotus tenuis (halofit fakultatywny), mniszek błotny Taraxacum palustre, sit ściśniony Juncus compressus, wiechlina równoplewa Poa subcaerulea, wiechlina zwyczajna Poa trivialis, kostrzewa łąkowa Festuca pratensis, pięciornik gęsi Potentilla anserina, ponikło jednoprzysadkowe Eleocharis uniglumis, stokrotka pospolita Bellis perennis, turzyca obła Carex diandra i wyczyniec kolankowy Alopecurus geniculatus. Z kolei w drugim skupieniu gatunkami współwystępującymi były: koniczyna rozdęta Trifolium fragiferum (halofit fakultatywny), kostrzewa czerwona Festuca rubra, pięciornik gęsi, brodawnik jesienny Leontodon autumnalis, ponikło jednoprzysadkowe, wiechlina równoplewa, turzyca odległokłosa Carex distans (halofit fakultatywny), babka wielonasienna Plantago intermedia, świbka morska Triglochin maritimum (halofit obligatoryjny), wyczyniec kolankowy, mniszek pospolity Taraxacum officinale. Oba skupienia reprezentowane są przez zespół Triglochino-Glaucetum maritimae, który należy do zbiorowisk bezpośrednio zagrożonych wymarciem na terenie Wielkopolski (Brzeg, Wojterska 2001). Pierwsze skupienie jest silnie zagrożone z powodu niszczenia drogi w czasie zwózki siana z łąk, natomiast drugie pozostaje niezagrożone. Na terenie wsi Słonawy stwierdzono występowanie jeszcze innych halofitów fakultatywnych, jak: mannica odstająca Puccinellia distans, oczeret Tabernemontana Schoenoplectus tabernaemontani i sitowiec nadmorski Bulboschoenus maritimus. 31

5 SUMMARY New locality of sea milkwort Glaux maritima L. in the Wielkopolska Region (W Poland) Two aggregations of Glaux maritima were found in Słonawy village near Szubin (square CC3301 of the ATPOL grid) in June They are situated about 500 m one from each other. G. maritima grows in Triglochino-Glaucetum maritimae association. PIŚMIENNICTWO Brzeg A., Wojterska M Zespoły roślinne Wielkopolski, ich stan poznania i zagrożenie. W: Wojterska M. (red.). Szata roślinna Wielkopolski i Pojezierza Południopomorskiego. Przewodnik sesji terenowych 52 Zjazdu PTB, września 2001, Poznań. Pawłowska S Rząd: Primulales, Pierwiosnkowce. W: Pawłowski B. (red.). Flora Polska, Rośliny naczyniowe Polski i Ziem Ościennych. T. 10: Nakł. Inst. Botaniki PAN, PWN, Warszawa Kraków. Piękoś-Mirkowa H., Mirek Z Flora Polski, Atlas roślin chronionych. Multico Oficyna Wydawnicza, Warszawa. Rozporządzenie Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną. Dz.U. nr 168 (2004), poz Zając A., Zając M. (red.) Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Nakładem Pracowni Chorologii Komputerowej Inst. Bot. UJ, Kraków. Zarzycki K., Szeląg Z Red list of the vascular plants in Poland. W: Mirek Z., Zarzycki K., Wojewoda W., Szeląg Z. (red.). Red list of plants and fungi in Poland. W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, Kraków: Żukowski W., Celka Z., Chmiel J., Jackowiak B., Latowski K., Szkudlarz P Rozmieszczenie wybranych gatunków roślin ginących w Wielkopolsce. Prace Zakładu Taksonomii Roślin UAM 12:

6 Żukowski W., Jackowiak B Lista roślin naczyniowych ginących i zagrożonych na Pomorzu Zachodnim i w Wielkopolsce. W: Żukowski W., Jackowiak B. (red.). Ginące i zagrożone rośliny naczyniowe Pomorza Zachodniego i Wielkopolski. Prace Zakładu Taksonomii Roślin UAM 3: