nasz PUNKT WIDZENIA Magister farmaceutyczny? W aptece potrzebny jest specjalista, który doradzi i pomoże dobrym słowem

Transkrypt

1 nasz Darmo - sfinansowane ze składek PUNKT WIDZENIA Biuletyn Izby Gospodarczej Właścicieli Punktów Aptecznych i Aptek Magister farmaceutyczny? W aptece potrzebny jest specjalista, który doradzi i pomoże dobrym słowem

2 Mija rok od powstania naszej izby gospodarczej. Jej pierwszym zadaniem była zmiana dyskryminacyjnego wykazu dla punktów aptecznych, wykazu który zupełnie zaskoczył ich właścicieli. Była to bardzo trudna walka, były petycje, pozew zbiorowy, zbieranie stu tysięcy podpisów, czy demonstracje pod Ministerstwem Zdrowia. W końcu lista została zmieniona. Czas ten drogo kosztował ich właścicieli, cena była olbrzymia. Straty poszły w dziesiątki milionów złotych a wielu zbankrutowało nie doczekawszy się zmian. Przed nami pojawiają się nowe zadania. Jesteśmy świadkami zmian prawa, które bardzo wpłyną na naszą działalność. Nie zawsze będą to zmiany na korzyść. Chcemy byście mieli ich pełną świadomość, dlatego rozsyłamy ten biuletyn. Świadomość jednak to nie wszystko. Apelujemy do was wszystkich, zainteresujcie się swoimi sprawami, zainteresujcie się nimi póki jeszcze jest to możliwe. Wszyscy prowadzimy swą działalność legalnie, jest ona pożyteczna społecznie, płacimy też podatki. Należy nam się dobre prawo. Prawo, które zlikwiduje nasze bolączki i zapewni bezpieczną przyszłość. Znajdujemy się w okresie przedwyborczym, w tym czasie politycy są szczególnie silnie wsłuchani w głos ludu. Wykorzystajmy szansę by wpłynąć na te ustawy. Jeżeli teraz jej nie wykorzystamy, nie zainteresujemy się swoimi sprawami, to później koszt będzie olbrzymi. 2 Zdjęcia z protestu właścicieli punktów aptecznych pod Ministerstwem zdrowia

3 KRÓTKA HISTORIA UPRAWNIEŃ TECHNIKA FARMACEUTYCZNEGO Szukając materiałów, które mogłyby być pomocne w dyskusji na temat zawodów medycznych, nasza Izba Gospodarcza, zamówiła w jednej z firm prawniczych, przeprowadzenie swego rodzaju krótkiej kwerendy aktów prawnych dotyczących zawodu technika farmaceutycznego, oraz generalnie osób uprawnionych do pracy w aptece. Jej wyniki są bardzo ciekawe, dlatego też, chcielibyśmy państwa z nimi zapoznać. Z uwagi na konieczność zachowania przejrzystości, oraz oszczędności miejsca przy cytowaniu aktów prawnych, posługujemy się dużymi skrótami. Pełne ich wersje oraz komentarze znajdziecie państwo pod adresem: Nasz przegląd zaczniemy od roku 1938, w którym to zaczęła obowiązywać ustawa o wykonywaniu zawodu aptekarskiego. (Dz. U. z dnia 2 kwietnia 1938 r.) Wymieniała ona następujące zawody apteczne : 1) aptekarz (osoba posiadająca dyplom magistra lub prowizora farmacji) 2) pomocnik aptekarski Ustawę tę zmieniła wprowadzona po wojnie w 1951r ustawa o aptekach. (Dz. U. z dnia 8 stycznia 1951 r.) Wymienia ona (oraz rozporządzenie do niej wydane) następujące zawody apteczne: 1) farmaceuci 2) aptekarze aprobowani 3) asystenci apteczni 4) oraz w ograniczonym zakresie mogą być zatrudniani technicy apteczni, Przy czym proszę zwrócić uwagę, że są to technicy apteczni, nie farmaceutyczni, czyli mimo podobnej nazwy zupełnie inny zawód. Z informacji udzielonych przez doświadczonych techników farmaceutycznych, którzy pamiętają jeszcze techników aptecznych wynika, że były to przeważnie osoby przyuczone do zawodu, które, faktycznie, wykonywały w aptekach czynności pomocnicze. Zresztą zgodnie z rozporządzeniem z dnia 17 czerwca 1952 r. zakres ich uprawnień był następujący: Przy wykonywaniu w aptece otwartej czynności fachowych w ograniczonym zakresie (ust. 2), mogą być zatrudniani technicy apteczni, tj. osoby, które:[...] 2) posiadają wykształcenie na poziomie siedmiu klas szkoły ogólnokształcącej, były zatrudnione dwa lata w aptece przy wykonywaniu czynności określonych w ust. 2 pod nadzorem osoby uprawnionej do samodzielnego wykonywania czynności fachowych w pełnym zakresie oraz złożyły z wynikiem dodatnim egzamin na technika aptecznego według programu i na zasadach określonych przez Ministra Zdrowia. 2. Do ograniczonego zakresu czynności fachowych w aptece otwartej należy: 1) wykonywanie niżej wymienionych czynności przy sporządzaniu leków recepturowych nie zawierających w swym składzie trucizn i środków odurzających: a) sączenie leków płynnych, przelewanie ich do butelek oraz korkowanie bądź kapslowanie, b) rozważanie gotowej mieszaniny przeznaczonej na proszki, wsypywanie jej do kapsułek bądź opłatków i pakowanie, c) dzielenie gotowej masy przeznaczonej na pigułki bądź czopki, formowanie z niej leków oraz ich pakowanie, d) wkładanie maści do słoika i kapslowanie, e) mieszanie odważonych ziół; 2) wydawanie artykułów sanitarnych oraz leków gotowych, których sprzedaż jest dozwolona bez recepty, a ponadto w punktach aptecznych wydawanie leków gotowych, których sprzedaż jest dozwolona w tych punktach; 3) napełnianie naczyń aptecznych środkami obojętnymi; 4) rozważanie i rozlewanie środków farmaceutycznych, których sprzedaż dozwolona jest bez recepty; 5) wykonywanie zleconych przez kierownika apteki czynności przy wyrobie środków farmaceutycznych w laboratorium galenowym. W aptece istniały trzy grupy zawodowe różniące się uprawnieniami i wykształceniem. Wyższe - magistrowie farmacji (i in. 1.) Średnie technicy farmaceutyczni Przyuczenie technicy apteczni Natomiast uprawnienia technika farmaceutycznego zostały określone dopiero w następnym rozporządzeniu - z dnia 18 kwietnia 1956 r. Dz.U w sprawie wykonywania czynności fachowych w aptekach. Z posiadanych przez nas danych wynika, że datę tę można uznać za początek zawodu. Rozporządzenie to (cytuję je w dużych skrótach) określało że; 1. Przy samodzielnym wykonywaniu w aptece czynności fachowych w pełnym zakresie ( wolno zatrudniać: 1) osoby, które ukończyły studia farmaceutyczne [..] (magistrowie farmacji), 2) prowizorów farmacji, 3) aptekarzy aprobowanych, [..] 4) pomocników aptekarskich, 5) asystentów aptecznych, [...] Przy wyrobie i wydawaniu leków w aptekach społecznych, szpitalnych (sanatoryjnych) i kolejowych oraz w punktach aptecznych III typu wolno zatrudniać techników farmaceutycznych, tj. osoby, które: 1) ukończyły liceum farmaceutyczne lub technikum farmaceutyczne albo 2) nabyły uprawnienia technika aptecznego ( 3 ust. 1) i wykształcenie na poziomie 11 klas szkoły ogólnokształcącej oraz złożyły z wynikiem dodatnim egzamin na technika farmaceutycznego według programu i na zasadach określonych przez Ministra Zdrowia; 3) odbyły przed dniem 1 stycznia 1959 r. studia na IV roku wydziału farmaceutycznego akademii medycznej, lecz nie złożyły egzaminów [...] 2. Technika farmaceutycznego wolno zatrudniać przy samodzielnym wykonywaniu czynności [...], jeżeli po ukończeniu liceum [ ] pracował w aptece [..] przez 2 lata w wymiarze 42 godzin tygodniowo pod nadzorem [ ] Technik farmaceutyczny po ukończeniu dwuletniego stażu mógł wykonywać w aptece samodzielnie wszystkie czynności. Jako odrębny zawód, z bardzo ograniczonym zakresem uprawnień, w aptece mógł pracować również technik apteczny. Zawód ten dzisiaj już praktycznie nie istnieje. Z rozmów z bardziej doświadczonymi pracownikami aptek wynika, że były to z reguły osoby po przyuczeniu, wykonujące czynności pomocnicze. Zawód ten zaczął zanikać w latach siedemdziesiątych Przy wykonywaniu w aptece społecznej, szpitalnej (sanatoryjnej) lub kolejowej czynności fachowych w zakresie określonym w ust. 2 wolno zatrudniać techników aptecznych, [ ]. 2. Do zakresu czynności fachowych, które może wykonywać technik apteczny, należy: 1) sporządzanie i wydawanie leków nie zawierających w swym składzie trucizn i środków odurzających - pod nadzorem osoby posiadającej prawo samodzielnego wykonywania czynności fachowych w pełnym zakresie; 2) wykonywanie czynności pomocniczych z zakresu sporządzania leków nie zawierających w swym składzie trucizn i środków odurzających. Technik apteczny był zawodem o najniższych uprawnieniach, pracował niesamodzielnie. Nie mógł wydawać trucizn i środków odurzających. W tym kształcie regulacje te obowiązywały bardzo długo, bo aż do 1993 roku, kiedy to zmieniono prawo farmaceutyczne i przy okazji wprowadzono rozporządzenie zmieniające sekretariat@izbapa.pl, infolinia tel

4 uprawnienia technika farmaceutycznego. Uprawnienia te zostały określone przez rozporządzenie w sprawie czynności fachowych, które mogą być wykonywane w poszczególnych typach aptek [..] (Dz. U. z dnia 13 maja 1993 r.) w sposób następujący: Przy sporządzaniu oraz wydawaniu leków we wszystkich typach aptek ogólnodostępnych i aptekach zakładowych, z zastrzeżeniem ust. 2, wolno przy czynnościach pomocniczych zatrudniać techników farmaceutycznych, tj. osoby, które ukończyły liceum farmaceutyczne lub technikum farmaceutyczne. 2. Technicy farmaceutyczni nie mogą być zatrudniani przy czynnościach pomocniczych dotyczących sporządzania, wyrobu i wydawania leków silnie działających oraz zawierających w swoim składzie truciznę, środek odurzający lub psychotropowy. 2. Technik farmaceutyczny, który po ukończeniu liceum (technikum) był zatrudniony w aptece przez 2 lata w wymiarze 42 godzin tygodniowo, może wykonywać samodzielnie, w czasie obecności aptekarza w aptece, czynności fachowe w zakresie: 1) sporządzania leków recepturowych w aptece ogólnodostępnej typu A, z wyłączeniem leków zawierających w swoim składzie truciznę, środek odurzający lub psychotropowy i leków jałowych, 2) wydawania leków, z wyjątkiem leków bardzo silnie działających oraz zawierających w swoim składzie truciznę, środek odurzający lub psychotropowy, [ ] W 1993 roku do uprawnień technika farmaceutycznego zostało wprowadzone ograniczenie dotyczące leków i substancji bardzo silnie działających oraz zawierających w swoim składzie truciznę, środek odurzający lub psychotropowy. Ponieważ sformułowanie w czasie obecności aptekarza w aptece prowadziło do poważnych konsekwencji (po prostu zabrakłoby pracowników w aptekach), po paru miesiącach zostało ono znowelizowane w ten sposób, że wycięto zeń wspomniane w czasie obecności aptekarza w aptece. Tak więc technik farmaceutyczny znów mógł być samodzielny, choć jednak,ograniczenia uprawnień pozostały. Przez jeden rok (1993) technik nie mógł wykonywać swych czynności samodzielnie Opisany stan trwał aż do czasu, gdy wprowadzono nowe prawo farmaceutyczne i znów zmieniono uprawnienia techników (uprawnienia te są tematem następnych artykułów). UPRAWNIENIA ZAWODOWE TECHNIKÓW FARMACEUTYCZNYCH. Jest to powtórzenie oraz rozszerzenie artykułu z poprzedniego numeru naszego biuletynu, W dniu r. Główny Inspektor Farmaceutyczny Pani Zofia Ulz wystosowała pismo do wojewódzkich inspektorów farmaceutycznych. Pismo to jest odpowiedzią na zapytania kierowane przez osoby prowadzące apteki, w związku z zamieszaniem spowodowanym wprowadzeniem Farmakopei VIII i z umieszczonym tam rozszerzonym wykazem substancji bardzo silnie działających. Pismo to, będące rozwinięciem wcześniejszych pism Ministerstwa Zdrowia w tej samej sprawie, posłużyło mi za pretekst do napisania tego artykułu, głównie dlatego, że jasno wyjaśnia również sprawy związane z uprawnieniami zawodowymi technika farmaceutycznego. Uprawnienia technika opisane są w artykule 91 Prawa Farmaceutycznego; i to właśnie ten akt stanowi jakie prace technik farmaceutyczny może wykonywać w aptece. Zgodnie z nim osoby, które posiadają : -dyplom technika farmaceutycznego -ukończyły dwuletnią praktykę zawodową zgodną z wytycznymi ministra zdrowia mogą wykonywać czynności fachowe polegające na sporządzaniu, wytwarzaniu, wydawaniu produktów leczniczych i wyrobów medycznych, z wyjątkiem produktów leczniczych mających w swoim składzie: 1) substancje bardzo silnie działające określone w Urzędowym Wykazie Produktów Leczniczych dopuszczonych do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, Ten punkt jest przyczyną sporu. Zabrania on technikom farmaceutycznym wydawać substancje bardzo silnie działające. Proszę jednak zwrócić uwagę gdzie ustawodawca każe szukać tych substancji. Miejscem tym jest urzędowy wykaz produktów leczniczych. Na ten fakt zwraca uwagę GIF, pisząc i wręcz podkreślając, że:powyższy przepis w żaden sposób nie jest związany z farmakopeą, której zapisy w ogóle nie odnoszą się do uprawnień technika. Tak więc w opinii GIF oraz Ministerstwa Zdrowia, które również jasno przecina wszelkie spekulacje, Farmakopea i zawarty w niej, tzw wykaz A, w żaden sposób nie stanowi źródła prawa, odnośnie uprawnień techników. (Zresztą z pewnych przyczyn, które omówimy w osobnym 4 artykule, stanowić nie może.) Dlaczego takie jest stanowisko GIF oraz Ministerstwa postaram się pokrótce wyjaśnić. Sprawa jest oczywista. Przypomnijmy sobie, że podstawą prawa, jest tzw. zasada nieomylności ustawodawcy, która mówi, że żadnego przepisu nie można tłumaczyć błędem ustawodawcy, lecz należy się starać tak ją interpretować, by wypełnić wolę w niej zawartą. (Gdyby było inaczej, każdy niepasujący przepis, interpretowany by był jako błąd ustawodawcy). Zresztą, wszelkie akty prawne przechodzą tak skomplikowaną ścieżkę legislacyjną, że faktyczne błędy zdarzają się w nich bardzo rzadko. Tym bardziej w naszym przypadku nie ma mowy o błędzie, bo jeżeli uważnie przyjrzymy się całemu artykułowi 91 to jasne będzie, że wspomniany urzędowy wykaz produktów, zawiera substancje o których mówi ustawodawca. Oczywistym jest, po krótkiej nawet jego analizie, że substancje bardzo silnie działające, to nic innego jak produkty lecznicze o kategorii dostępności LZ. Żeby rzecz wyjaśnić dokładnie i wyprostować meandry pozornych nieścisłości, przyjrzyjmy się dwu kolejnym ustępom omawianego artykułu. I tak ustęp trzeci ogranicza uprawnienia technika dotyczące substancji psychotropowych. Ale ograniczenia te dotyczą tylko psychotropów grup I-P oraz II-P, natomiast Prawo farmaceutyczne w żaden sposób nie ogranicza uprawnień w zakresie grup III-P oraz IV-P. Aby wyjaśnić dokładnie czym są powyższe grupy substancji, należy zajrzeć do ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. z dnia 19 września 2005 r.), bo to do niej właśnie odwołuje się ustawodawca. Zawarty w niej Art wskazuje, że substancje psychotropowe dzieli się na grupy w zależności od stopnia ryzyka powstania uzależnienia, w przypadku używania ich w celach innych niż medyczne oraz zakresu ich stosowania w celach medycznych. A ustęp drugi omawianego artykułu wskazuje że: podział substancji psychotropowych dokonany jest na grupy I-P, II-P, III-P i IV-P, a przynależność do poszczególnych grup określa załącznik nr 2 do tej ustawy.

5 Jak pisałem, spośród istniejących czterech grup substancji psychotropowych, ustawa zabrania technikowi wydawać tylko dwie pierwsze. Technik może więc zgodnie z nią sprzedawać substancje grup III-P oraz IV-P, czyli popularne psychotropy. Częste zakazywanie tego technikom wynika głównie z błędnego rozumienia zagadnień związanych z ewidencją leków psychotropowych, grup III -P i IV-P (Comiesięczne raporty ewidencjonujące te leki wykonuje, lub zleca farmaceuta). Należy tu wyjaśnić, że prawie żadne substancje psychotropowe z grup I-P i II-P nie występują w lekach dopuszczonych do sprzedaży w aptekach. Dla przypomnienia dodam, że leki grup III-P i IV-P są, zgodnie z rozporządzeniem ministra zdrowia, przepisywane na zwykłej recepcie. Tak więc, technik farmaceutyczny może sprzedawać praktycznie wszystkie leki psychotropowe dostępne w aptece. Po omówieniu ustępu trzeciego zajmiemy się drugim, który zabrania technikowi sporządzać leków narkotycznych, czy też ich wydawać. Technik farmaceutyczny nie może wydawać substancji odurzających (narkotycznych) czyli popularnie narkotyków i tutaj panuje pełna jasność. Jednak narkotyki to nie tylko różowe recepty. Dlatego przy okazji omawiania tego punktu koniecznie trzeba także poruszyć kwestię związaną z substancjami narkotycznymi (III-N ) zawartymi w lekach głównie OTC. Dla wyjaśnienia tej prostej sprawy musimy znowu sięgnąć do ustawy o przeciwdziałaniu narkomani, bo to w niej właśnie znajdują się definicje dotyczące narkotyków. I tak jak artykuł 32 (tej ustawy) dzieli substancje psychotropowe na cztery grupy, tak artykuł 31 w podobny sposób dzieli narkotyki. Dokładnie go cytuję: Środki odurzające dzieli się na grupy w zależności od stopnia ryzyka powstania uzależnienia w przypadku używania ich w celach innych niż medyczne oraz zakresu ich stosowania w celach medycznych. Podział środków odurzających na grupy I-N, II-N, III-N i IV-N określa załącznik nr 1 do ustawy. Z powyższego wynika, że tak Artykuł 91 prawa farmaceutycznego jak w przypadku psychotropów tak i tutaj, mamy podział na cztery grupy określone cyframi rzymskimi i literą N. Na tym jednak kończą się podobieństwa, ponieważ w przypadku narkotyków przynależność do poszczególnych jest bardziej skomplikowana i ten fakt wykorzystują siewcy zamętu. Sprawy stosowania poszczególnych grup porządkuje kolejny 33 artykuł omawianej ustawy: Środki odurzające grup I-N i II-N oraz substancje psychotropowe grup II-P, III-P i IV-P mogą być używane wyłącznie w celach medycznych, przemysłowych lub prowadzenia badań. 2. Substancje psychotropowe grupy I-P mogą być używane wyłącznie w celu prowadzenia badań, a środki odurzające grupy IV-N wyłącznie w celu prowadzenia badań oraz w lecznictwie zwierząt - w zakresie wskazanym w załączniku Art Technik farmaceutyczny, posiadający dwuletnią praktykę w aptece w pełnym wymiarze czasu pracy, może wykonywać w aptece czynności fachowe polegające na sporządzaniu, wytwarzaniu, wydawaniu produktów leczniczych i wyrobów medycznych, z wyjątkiem produktów leczniczych mających w swoim składzie: 1) substancje bardzo silnie działające określone w Urzędowym Wykazie Produktów Leczniczych dopuszczonych do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, 2) substancje odurzające, 3) substancje psychotropowe grupy I-P oraz II-P - określone w odrębnych przepisach. 2. Technik farmaceutyczny, o którym mowa w ust. 1, może również wykonywać czynności pomocnicze przy sporządzaniu i przygotowywaniu preparatów leczniczych, o których mowa w art. 86 ust. 3 pkt 1-4 oraz pkt Minister właściwy do spraw zdrowia określa, w drodze rozporządzenia, program praktyki w aptece oraz sposób i tryb jej odbywania przez technika farmaceutycznego, uwzględniając w szczególności zakres wiedzy niezbędnej do wykonywania czynności określonych w ust. 1 i 2, obowiązki opiekuna praktyki, zakres czynności, które mogą być wykonywane samodzielnie przez praktykanta, formę i sposób prowadzenia dziennika praktyki aptecznej. Artykuły 31,32,33 Ustawa o przeciwdziałaniu narkomani Prekursory, środki odurzające i substancje psychotropowe Art Środki odurzające dzieli się na grupy w zależności od stopnia ryzyka powstania uzależnienia w przypadku używania ich w celach innych niż medyczne oraz zakresu ich stosowania w celach medycznych. 2. Podział środków odurzających na grupy I-N, II-N, III-N i IV-N określa załącznik nr 1 do ustawy. Art Substancje psychotropowe dzieli się na grupy w zależności od stopnia ryzyka powstania uzależnienia w przypadku używania ich w celach innych niż medyczne oraz zakresu ich stosowania w celach medycznych. 2. Podział substancji psychotropowych na grupy I-P, II-P, III-P i IV-P określa załącznik nr 2 do ustawy. Art Środki odurzające grup I-N i II-N oraz substancje psychotropowe grup II-P, III-P i IV-P mogą być używane wyłącznie w celach medycznych, przemysłowych lub prowadzenia badań. 2. Substancje psychotropowe grupy I-P mogą być używane wyłącznie w celu prowadzenia badań, a środki odurzające grupy IV-N wyłącznie w celu prowadzenia badań oraz w lecznictwie zwierząt - w zakresie wskazanym w załączniku nr 1 do ustawy. nr 1 do ustawy. Czyli podsumowując, grupy I-N i II-N są to leki narkotyczne sprzedawane na tzw. różową receptę a substancje IV-N to najsilniejsze narkotyki używane tylko w celach badawczych oraz w lecznictwie zwierząt. W wyliczeniu tym brakuje grupy III-N,. Brakuje jej dlatego, że stanowią ją substancje narkotyczne zawarte również w innych grupach, ale w określonym małym stężeniu. Dlatego też środki z tej grupy są powszechnie dostępne i nie ma ograniczeń w obrocie nimi. Grupę tę tworzą substancje narkotyczne takie jak: Preparaty zawierające oprócz innych składników kodeinę, której ilość nie przekracza 50 mg w jednej dawce lub stężenie nie przekracza 1,5 % w preparatach w formie niepodzielonej. Preparaty zawierające oprócz innych składników: - ACETYLODIHYDRO- KODEINĘ - DIHYDROKODEINĘ - ETYLOMORFINĘ - NORKODEINĘ - NIKODYKODYNĘ - NIKOKODYNĘ w których ilość środka odurzającego nie przekracza 100 mg w jednej dawce lub stężenie nie przekracza 2,5 % w preparatach w formie niepodzielonej. Preparaty zawierające w jednej dawce najwyżej 2,5 mg difenoksylatu obliczonego w postaci zasady i nie mniej niż 0,025 mg siarczanu atropiny w jednej dawce. Preparaty zawierające w jednej dawce nie więcej niż 0,5 mg difenoksyny oraz takie ilości winianu atropiny, które odpowiadają co najmniej 5 % dawki difenoksyny. Są to substancje bardzo użyteczne, więc powinny pozostać w powszechnym stosowaniu. W związku z ich przydatnością w leczeniu wielu dolegliwości, przepisy zostały tak skonstruowane, by nie mogły być one używane do odurzania się. Podsumowując, grupa III-N powstała po to, by wyłączyć pewne grupy narkotyków, w określonych stężeniach, z rygorów ustawy i oddać je społeczeństwu do powszechnego stosowania. Dlatego też środki z tej grupy są dostępne w powszechnym obrocie i nie są wymagane szczególne uprawnienia do ich sprzedawania. Z powyższych wywodów wysuwa się jasny obraz, technik może sprzedawać wszystkie leki o których mówi ustawa o przeciwdziałaniu narkomani, prócz tych co do których istnieją szczególne ograniczenia w obrocie (Różowa recepta) w tym psychotropy, czyli najniebezpieczniejsze leki w aptece. Wobec powyższego trudno więc znaleźć uzasadnienie by odmówić mu prawa sprzedawania heparyny. I o tym właśnie, mówi jasno pismo GIF. Tak więc mam nadzieję, że ten artykuł wyprostuje nieco meandry tej na pozór tylko mętnej rzeki. 5

6 Opinia pewnej renomowanej Warszawskiej Kancelarii Prawnej na temat artykułu uprawnienia technika farmaceutycznego Opinię tę traktuję jako polemikę i jednocześnie drugą część tryptyku poświęconego uprawnieniom techników farmaceutycznych. Zakres uprawnień technika farmaceutycznego w aptece określa przepis art. 91 ustawy p.f., który stanowi, że technicy mogą wykonywać wymienione czynności w stosunku do wszystkich leków, za wyjątkiem grup produktów, w których skład wchodzą: 1) substancje bardzo silnie działające, 2) substancje odurzające, 3) substancje psychotropowych grupy I-P oraz II-P. W celu sprecyzowania powyższych substancji ustawodawca odsyła do Urzędowego Wykazu Produktów Leczniczych dopuszczonych do obrotu na terytorium RP (dalej jako Wykaz) dla pkt 1, zaś dla pozostałych substancji właściwe normy prawne mają znajdować się w odrębnych przepisach. Odesłanie ustawodawcy do wspomnianych źródeł powoduje jednak powstanie wątpliwości, związanych w szczególności z faktem, iż Wykaz nie dokonuje klasyfikacji produktów według siły działania substancji. W rezultacie na jego podstawie nie sposób precyzyjnie określić, które substancje odpowiadają treści art. 91 ust. 1 pkt 1 ustawy p.f. 5.2 Komentarz do przekazanego artykułu Izby A) Określenie substancji bardzo silnie działających Zaproponowana przez Izbę interpretacja przepisu art. 91 ust. 1 pkt 1 ustawy p.f. wydaje się dyskusyjna. Przepis rzeczywiście nie odsyła wprost do Farmakopei tylko do Wykazu, jednak trudno uznać, że ten ostatni, w sposób oczywisty, określa takie substancje jako podlegające wyższej kategorii dostępności niż Rp. Taka interpretacja prowadziłaby w istocie do wniosku, że wszystkie produkty zawierające substancje silnie działające mają kategorię dostępności Rp.w, Rp.z lub Lz. Ponadto rozumując a contrario, że żadne produkty kategorii Rp oraz OTC takich substancji nie zawierają. Biorąc pod uwagę kryteria zaliczania produktu leczniczego do poszczególnych kategorii dostępności zawarte w Rozporządzeniu ws. kryteriów dostępności, należy zauważyć, że kategoria dostępności Rp przyznawana jest w szczególności, gdy produkt może stanowić zagrożenie dla życia lub zdrowia. Wspomniane przez Izbę wyższe kategorie dostępności, zgodnie z treścią wspomnianego Rozporządzenia wydawane są albo na środki odurzające lub psychotropowe (Rp.w.), albo na produkty stosowane w wybranych terapiach diagnozowanych w warunkach szpitalnych lub przeznaczonych dla pacjentów leczonych ambulatoryjnie, wymagających specjalnego nadzoru lekarskiego. Należy zatem dojść do wniosku, że podział produktów leczniczych ze względu na kategorię dostępności, określony w Rozporządzeniu ws. kryteriów dostępności, nie odpowiada w sposób oczywisty podziałowi na produkty zawierające substancje bardzo silnie działające oraz substancje nieposiadające takiego działania. Sama siła działania substancji, jako cecha mierzalna i wymierna, może być jednym z czynników wpływających na szeroko ocenianą kategorię dostępności. Trudno byłoby jednak zgodzić się z twierdzeniem, że siła działania substancji zawsze powodować będzie zagrożenie życia lub zdrowia. Ponadto, można również wnioskować, że gdyby celem ustawodawcy było wyłączenie spod kompetencji techników farmacji czynności związanych z produktami Rp.w i Rp.z, posłużyłby się wówczas w przepisie właśnie takimi, jasnymi kryteriami. Dokonany przez ustawodawcę wyraźny wybór innego kryterium tj. siły działania substancji oznacza, że celem przepisu jest pozbawienie techników możliwości wydawania leków, ze względu na ich skład (zawierający określony rodzaj substancji) a nie ze względu na cechy produktu (np. zagrażający zdrowiu pacjenta). Zauważyć należy, że podobne kryterium zastosowano w Załączniku 1 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia ws. praktyk techników. Wskazać również należy, że postawienie znaku równości miedzy produktami zawierającymi substancję bardzo silnie działającą a produktami kategorii dostępności powyżej Rp nie jest uzasadnione, z uwagi na to, że część produktów OTC zawiera w składzie takie substancje. Taka okoliczność była właśnie podstawą zmiany Rozporządzenia ws. obrotu pozaaptecznego, w wyniku którego spod obrotu pozaaptecznego wyłączono: produkty lecznicze zawierające substancje czynne umieszczone w wykazie A (venena) Farmakopei Polskiej, z wyjątkiem tych, którym nadano kategorię dostępności OTC Wspomniany przepis wyraźnie przewiduje możliwość aby lek OTC posiadał w składzie substancję bardzo silnie działającą. W rezultacie należy uznać, że wskazana w artykule Izby interpretacja nie doprowadza do zadowalających rezultatów. B) Określenie substancji odurzających Proponowana w artykule Izby wykładnia przepisu art. 91 ust. 1 pkt 2 ustawy p.f. zakłada wyłączenie spod zakazu sprzedaży przez techników farmaceutycznych substancji zawartych w grupie III-N. Należy jednak zauważyć, że taka interpretacja jest sprzeczna z brzmieniem wspomnianego przepisu. Językowa wykładnia przepisu nie pozostawia wątpliwości, że ustawodawca objął zakazem wszystkie substancje odurzające, bez względu na ich przynależność do grup. Brak możliwości innego rozumienia przepisu wzmacnia okoliczność umieszczenia przez ustawodawcę w kolejnym punkcie przepisu art. 91 ust. 1 wyraźnego ograniczenia jego obowiązywanie do wybranych grup. Należy zatem uznać, że w odróżnieniu do substancji psychotropowych, celem ustawodawcy było objęcie zakazem wszystkich grup środków odurzających. Ponadto, przepisy ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii nie dają wyraźnych podstaw do wyłączenia grupy III-N spod zakresu przepisu art. 91 ust. 2 pkt 2 ustawy p.f., w szczególności nie zawierają normy prawnej, którą można określić jako lex specialis do wspomnianych przepisów ustawy p.f. C) Określenie substancji psychotropowych W zakresie substancji psychotropowych artykuł Izby trafnie wskazuje, że ustawodawca wyraźnie ograniczył zakres kompetencji technika farmaceutycznego jedynie w grupie I-P oraz II-P tych substancji. Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii określa wykaz tych substancji w Załączniku nr 2.Technicy farmaceutyczny są zatem upoważnieni do podejmowania czynności fachowych w stosunku do produktów leczniczych zawierających substancje psychotropowe, należące do grup III-P oraz IV-P. Podsumowanie Na gruncie obowiązującego przepisu art. 91 ustawy p.f. trudno o jednoznaczne określenie uprawnień technika farmaceutycznego. Trudności te wynikają z braku określenia w Wykazie substancji o bardzo silnym działaniu. Taka sytuacja prowadzi do uznania dwóch możliwych interpretacji: A) Interpretacja literalna Wykładnia językowa przepisu pozwala na stwierdzenie, że ustawodawca wyraźnie wymienił Wykaz jako jedyne miejsce, gdzie należy szukać substancji o bardzo silnym działaniu. Jeżeli zatem aktualna jego wersja nie posiada takiego zestawienia, wówczas należałoby uznać, że nie istnieją produkty lecznicze, które wypełniałyby hipotezę normy prawnej zawartej w art. 91 ust. 1 ustawy p.f. Przyjmując taką rygorystyczną wykładnię można wówczas zgodzić się ze stanowiskiem przedstawionym przez GIF w piśmie do WIF z dnia 12 sierpnia 2009 r., w którym stwierdzono, że przepis art. 91 ust. 1 nie jest w żaden sposób związany z Farmakopeą, a jej zapisy nie odnoszą się do uprawnień technika. Przepis bowiem wyraźnie stanowi, że substancji o bardzo silnym działaniu należy szukać w Wykazie a nie w Farmakopei. W rezultacie można uznać, że art. 91 ust. 1 pkt 1 ustawy p.f., nie określił precyzyjnie produktów zawierających substancję bardzo silnie działającą, co prowadzi do wniosku, że kompetencje techników nie podlegają w tym zakresie żadnym ograniczeniom. Wydaje się jednak, że przedstawiona wyżej interpretacja nie uwzględnia funkcji i celu przepisów ustawy p.f. W myśl ogólnych reguł wykładni prawniczej, interpretacja literalna powinna być uzupełniona również wykładnią systemową i funkcjonalną. B) Interpretacja rozszerzona Wydaje się, że przedstawiona wyżej interpretacja językowa nie daje zadowalających rezultatów, bowiem zakłada istnienie pewnej fikcji, polegającej na założeniu, że produkty zawierające substancje o bardzo silnym działaniu nie istnieją. Należy zatem poszukiwać wykładni, która w sposób szerszy uwzględniałaby cel i funkcję przepisów. Mając na uwadze powyższe, wydaje się, że przepis art. 91 ust. 1 pkt 1 ustawy p.f. należy interpretować w ten sposób, że skoro substancji bardzo silnie działających nie określono w Wykazie, to dla ich zidentyfikowania należy pomocniczo stosować wykaz A Farmakopei Polskiej. Taki pogląd wyrażono również w doktrynie (por. M. Koremba [w:] Prawo Farmaceutyczne. Komentarz, Warszawa 2009, s. 884, za: D. Biadun, Leki wydawane przez technika farmaceutycznego, Serwis Prawo i Zdrowie nr ). Taka interpretacja nie pozostawałaby w sprzeczności z brzmieniem przepisu art. 91 ust. 1 pkt 1 ustawy p.f., ponieważ to w rzeczywistości Wykaz określałby produkty, które są wyłączone spod kompetencji techników farmaceutycznych. Ponadto, skoro Farmakopea używa określenia substancje bardzo silnie działające i jednocześnie stanowi podstawowe źródło opisu substancji leczniczych dopuszczonych do obrotu w Polsce, wówczas jej pomocnicze zastosowanie wydaje się w pełni uzasadnione. Co więcej, trudno oczekiwać, że celem ustawodawcy było stworzenie dwóch równolegle funkcjonujących list substancji bardzo silnie działających, tj. jednej określonej w Farmakopei oraz drugiej określonej w Wykazie. Takie działanie należałoby uznać za nieracjonalne i wprowadzające zbędny zamęt. W związku z powyższym, należy przychylić się do wskazanej powyżej rozszerzonej interpretacji, jako oddającej w pełniejszy sposób intencję polskiego ustawodawcy oraz funkcję przepisów w systemie prawa farmaceutycznego. Podstawa prawna opinii Ustawa z dnia 19 kwietnia 1991 r. o izbach aptekarskich, Dz. U. z 2008 r., Nr 136, poz. 856, z późn. zm., dalej jako ustawa o izbach aptekarskich; Ustawa z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne, Dz. U. z 2008 r., Nr 45, poz. 271, z późn. zm., dalej jako ustawa p.f.; Ustawa z 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii, Dz. U. z 2005 r., Nr 179, poz. 1485, z późn. zm., dalej jako ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii; Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 14 listopada 2008 r. w sprawie kryteriów zaliczania produktu leczniczego do poszczególnych kategorii dostępności, Dz. U. z 2008 r., Nr 206, poz. 1292, dalej jako Rozporządzenie ws. kryteriów dostępności; Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 17 lipca 2002 r. w sprawie odbywania praktyki w aptece przez technika farmaceutycznego, Dz. U. z 2002 r., Nr 126, poz. 1082, z późn. zm., dalej jako Rozporządzenie ws. praktyk techników; Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 2 lutego 2009 r. w sprawie kryteriów klasyfikacji produktów leczniczych, które mogą być dopuszczone do obrotu w placówkach obrotu pozaaptecznego oraz punktach aptecznych, Dz. U z 2009 r., Nr 24, poz. 151, z późn. zm., dalej jako Rozporządzenie ws. obrotu pozaaptecznego; 6

7 UPRAWNIENIA ODSŁONA TRZECIA Zamieszczona na naszych łamach opinia, jest zgodna ze stanowiskiem znacznej części środowiska prawników zajmujących się prawem farmaceutycznym, a przedstawiam ją po to, by ukazać pewne niuanse, które deprecjonują ten zawód. Omawiając czy raczej polemizując z przedstawioną opinią, zacznę od części wspólnych. I tak największym obszarem, w którym jesteśmy zgodni, jest sprawa substancji psychotropowych, Ustawa jest tutaj jasna; technik farmaceutyczny nie może wydawać substancji psychotropowych grup I-P i II-P. Tak więc w tej jednej rzeczy jesteśmy zgodni. Nic nie stoi na przeszkodzie by wydawał leki grup III-P i IV-P. O ile w przypadku psychotropów jesteśmy zgodni całkowicie, to w sprawie leków narkotycznych już tylko częściowo. Na pewno częścią wspólną jest miejsce, gdzie są wymienione substancje (środki) odurzające, czyli ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii. Oczywistym jest też, że technik nie może wydawać narkotyków. Na tym podobieństwa się kończą. Opinia zarzuca nam że: przepisy ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii nie dają wyraźnych podstaw do wyłączenia grupy III-N spod zakresu przepisu art. 91 ust. 2 pkt 2 ustawy p.f., w szczególności nie zawierają normy prawnej, którą można określić jako norma szczególna (lex specialis) Tymczasem właśnie grupa III-N wyłącza spod działania ustawy pewne substancje narkotyczne!!! Art Środki odurzające grup I-N i II-N oraz substancje psychotropowe grup II-P, III-P i IV-P mogą być używane wyłącznie w celach medycznych, przemysłowych lub prowadzenia badań. 2. Substancje psychotropowe grupy I-P mogą być używane wyłącznie w celu prowadzenia badań, a środki odurzające grupy IV-N wyłącznie w celu prowadzenia badań oraz w lecznictwie zwierząt - w zakresie wskazanym w załączniku nr 1 do ustawy. Wyłącza je po to, by nikt nas nie aresztował np. za zażywanie gripex u. Tak jak pisałem wcześniej, pewną grupę narkotyków w odpowiednio małym stężeniu czyni ogólnodostępną, a więc dostępną i dla techników. Natomiast na zarzut, dlaczego nie wymienia grup zakazanych, tak jak punkt dotyczący psychotropów, odpowiedz jest bardzo prosta. Nie może, ponieważ przepis dotyczy nie tylko wydawania leków, ale i ich sporządzania/wytwarzania. Najlepiej wykazać to eksperymentem - prostym eksperymentem. Wyobraźmy sobie zatem, że ustawa stanowi: 2) substancje odurzające grup I-N, II-N i IV-N Zatem dostępna jest grupa III-N: technik może wydawać, sporządzać/wytwarzać leki z tej grupy. I teraz, jeśli przypomnimy sobie, że grupa III-N to narkotyki z pozostałych grup, tylko w określonym (niskim) stężeniu, to przy sporządzaniu leku III-N - do którego to sporządzania technik miałby oczywiście prawo - musiałby używać czystych narkotyków, z zasady. Jeżeli ma możliwość wykonywania określonych produktów leczniczych, musi mieć też możliwość używania niezbędnych do tego substancji. Tak więc, taki zapis w konsekwencji doprowadziłby do sytuacji, w której technik miałby prawo używać, w określonych sytuacjach, stężonych substancji odurzających. Oczywistym jest, że burzyłoby to całe uregulowanie; tworzyłoby ponadto absurd - w którym technik może substancję narkotyczną rozcieńczyć, do np.5% a nie może sporządzić 10%-owego jej stężenia. Zupełnie rozbieżne są natomiast nasze stanowiska na temat substancji bardzo silnie działających, Jeżeli my tak jak Ministerstwo Zdrowia, uważamy, że substancje te są wskazane w urzędowym wykazie produktów leczniczych, to zarówno twórca opinii, jak i wielu prawników, nakazuje szukać go w Farmakopei. Abstrahując od tezy, że w wykazie nie ma produktów bardzo 7

8 silnie działających, to w naszej opinii Farmakopea nie może być źródłem prawa i to z trzech powodów. Już od wielu lat trwa proces w wyniku którego Polska stała się sygnatariuszem konwencji o Farmakopei. Jednym z najważniejszych tego procesu skutków - jest pierwszeństwo Farmakopei Europejskiej (FE), nad farmakopeami narodowymi. Prawo farmaceutyczne wyraźnie wskazuje, że monografii należy poszukiwać w FE, a dopiero jeżeli jej tam nie ma, korzystać z farmakopei narodowych. Dlatego komisja farmakopei wydała jej VIII wydanie jako dokładne tłumaczenie Farmakopei Europejskiej. Jednak powstał pewien problem, Farmakopea Europejska w ogóle nie zawiera czegoś takiego jak wykazy substancji silnie czy bardzo silnie działających! Dodanie do monografii informacji, że dana substancja należy do wykazu (tak jak ma to miejsce w farmakopei VI) spowodowałoby, iż przestała by być zgodna z FE. Poradzono sobie z tym fantem w ten sposób, że wpisano wykaz, jako pomocniczy. Jest to może rozwiązanie dobre ale tylko do momentu, gdy ktoś mu się nie przyjrzy dokładnie. Wykaz jest tylko pomocniczy, a więc nie jest częścią Farmakopei, jest tylko dodatkiem do niej. Nie może więc obowiązywać jako część Farmakopei, dlatego jako zewnętrzny dodatek, nie możne stanowić prawa. Z kolei jeżeli uznamy, że jest częścią Farmakopei, to zmienia jej monografię, przez co Farmakopea Polska przestaje być identyczna z europejską. Samą Farmakopeę tworzy komisja farmakopei, powoływana na podstawie umocowania z ustawy o URPL ( Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych) poza tym samą Farmakopeę reguluje konwencja farmakopei i inne akty prawa. Natomiast wykaz substancji bardzo silnie działających nie jest oparty na żadnej podstawie prawnej, żaden akt prawa o nim nie wspomina! Funkcjonuje on samoistnie, co więcej często jest zmieniany. Ponieważ nie ma żadnych podstaw prawnych, nie ma też zasad jego ogłaszania. Dlatego, przyjęcie go jako podstawy uprawnień naruszy, naszym zdaniem, wszelkie normy stanowienia prawa. Dlatego też stanowczo protestujemy przeciw próbom uczynienia z wykazu A normy prawnej. Nie dość, że uprawnienia techników farmaceutycznych będą mogły być zmieniane z pominięciem jakiejkolwiek legislacji, to jeszcze żaden akt prawa nie wskazuje, jak będą ogłaszane. Wykaz umieszczony w Farmakopei jest wykazem substancji bardzo silnie działających, więc zupełnie ignoruje np. stężenia. Prowadzi to do sytuacji absurdalnych - technik farmaceutyczny zgodnie z tym wykazem nie mógłby wydawać części homeopatii czy wielu leków OTC. Nadrzędną zasadą stanowienia prawa w naszym kraju jest to, by służyło ono dobru społecznemu. Trudno w jakikolwiek sposób wyjaśnić fakt, że technik nie mógłby sprzedawać leków gotowych o kategorii dostępności Rp.. Tym bardziej, że do niedawna jeszcze nie miał takich ograniczeń (opracowanie historia uprawnień technika farmaceutycznego). Ograniczenia uprawnień techników farmaceutycznych w zakresie wydawania opakowanych produktów leczniczych (leków gotowych) w zakresie OTC czy homeopatii z pewnością nie da się wytłumaczyć dobrem społecznym i naszym zdaniem jest próbą zepchnięcia tego zawodu do getta. 8 Zastąpienie w uprawnieniach technika farmaceutycznego, wykazu produktów leczniczych farmakopeą, doprowadzi do zdegradowania tej grupy zawodowej. Poprzez ograniczenie ich uprawnień w zakresie wydawania leków gotowych sprowadzi ich, do roli pomocy aptecznej. Jednocześnie, pozbywanie się techników przy niedoborze magistrów farmacji, doprowadzi do sytuacji, w której w aptekach nie będzie miał kto wydawać leków 15

9 ZAWODY MEDYCZNE Pod koniec października odbędzie się posiedzenie sejmowej komisji zdrowia, dotyczące ustawy o zawodach medycznych. Rozpocznie ono, ponowne wprowadzanie pod obrady Sejmu, tej ustawy, po wcześniejszych perturbacjach związanych z wprowadzeniem, jej nowej rządowej wersji, która właśnie jest w fazie akceptacji przez Radę Ministrów. Ustawa ta, wprowadza wiele nowych uregulowań. Jednym z nich jest skupienie w jednym miejscu wymagań, Odnośnie wykształcenia dla poszczególnych zawodów w niej wymienionych. Każda forma uzyskania uprawnień dla danego zawodu musi być w niej wymieniona więc licencjat farmaceutyczny, czy inna forma podniesienia kwalifikacji technika farmaceutycznego, wymagałby zapisania w tej ustawie. Jeśli w niej zabraknie zapisów, dopuszczających podnoszenie kwalifikacji przez technika farmaceutycznego, bardzo utrudni to ich wprowadzenie. Dlatego tak ważne jest, by zdążyć przedstawić jakąś spójną koncepcję jeszcze przed tym terminem. Dużo łatwiej będzie nakłonić posłów do zmiany zapisów w jej projekcie, niż zabiegać później o jej nowelizację. Z uwagi na trudności związane ze zmianą w ustawie, można by wręcz powiedzieć, że jej uchwalenie bez pożądanych przez nas zapisów, w zasadzie zamyka drogę przynajmniej na jakiś czas - do wprowadzenia pożądanych przez nas zmian. Dlatego potrzebna jest mobilizacja całego środowiska, gdyż zapanował w tym temacie jakiś marazm. Jeżeli myślicie państwo, że całe nasze środowisko zdecydowanie popiera podnoszenie kwalifikacji, to muszę państwa rozczarować. Generalnie środowisko techników farmaceutycznych podchodzi do tego tematu obojętnie, najczęściej kierując się zasadą nasza chata z kraja. Trzeba też otwarcie powiedzieć, że odzywa się też wiele głosów przeciwnych, pełnych obaw. Muszę zaznaczyć, że w części uzasadnionych. To, że pojawiają się opinie, wskazujące na negatywne skutki, które niesie ze sobą podnoszenie kwalifikacji, wynika przede wszystkim, jak mi się wydaje, ze słabej znajomości spraw z tym ostatnim związanych. I to właśnie jest powód dla którego chciałbym przedstawić znane mi argumenty za i przeciw. Chciałbym też wywołać nimi dyskusję zwłaszcza, że temat jest ważny, a nikt przecież nie ma monopolu na racje. A więc pierwszy argument, można go ująć w prostej zasadzie: kto się nie rozwija ten się cofa. Zwróćcie państwo uwagę że nasz naród opanował powszechny pęd do wiedzy. Wiele zawodów, które kiedyś można było wykonywać po przyuczeniu, później po szkole średniej, w tej chwili jest nauczanych przynajmniej na studiach licencjackich. Dotyczy to także praktycznie wszystkich zawodów medycznych. Nie tylko pielęgniarki, kiedyś kształcone w liceach zawodowych, teraz kończą studia magisterskie. Naprawdę, podobna zmiana dotyczy większości tych zawodów! Poniżej przygotowałem tabelę przedstawiającą zawody medyczne, które mają być regulowane ustawą. Tabela jest zbudowana w ten sposób, że z jej lewej strony umieściłem nazwę zawodu a z prawej, po łączniku, w jakim systemie można uzyskać kwalifikacje doń niezbędne. dietetyk asystentka dentystyczna fizjoterapeuta higienistka szkolna instruktor terapii uzależnień higienistka dentystyczna optyk okularowy protetyk słuchu ratownik medyczny technik analityki medycznej technik dentystyczny technik elektroradiolog technik ortopeda terapeuta zajęciowy technik farmaceutyczny - ukończenie szkoły policealnej i uzyskanie dyplomu technika technologii żywienia - ukończenie studiów wyższych na kierunku dietetyka i uzyskanie tytułu licencjata lub magistra na tym kierunku ukończenie szkoły policealnej - ukończenie do dnia 31 grudnia 2007 r. szkoły policealnej - rozpoczęcie po dniu 31 grudnia 1997 r. studiów wyższych na kierunku fizjoterapia i uzyskanie tytułu licencjata lub magistra na tym kierunku; (w zawodzie tym dopuszczalne jest również ukończenie kierunku wychowanie fizyczne) - ukończenie szkoły policealnej - posiada wyższe wykształcenie medyczne lub wyższe wykształcenie w dziedzinie psychologii, pedagogiki, resocjalizacji, socjologii, nauk o rodzinie lub teologii - ukończenie szkoły policealnej - ukończenie studiów wyższych i uzyskanie tytułu licencjata; - zyskanie do dnia 31 grudnia 2010 r. dyplomu mistrza w zawodzie optyk okularowy - ukończenie szkoły policealnej - ukończenie studiów wyższych i uzyskanie tytułu licencjata lub inżyniera - posiadanie co najmniej 2 - letniego doświadczenia zawodowego w pracy w gabinecie protetyki słuchu i ukończenie do dnia 31 grudnia 2009 r. kursu z zakresu protetyki słuchu - ukończenie szkoły policealnej publicznej - ukończenie studiów wyższych na kierunku lub w specjalności protetyka słuchu i uzyskanie tytułu licencjata, inżyniera, magistra lub magistra inżyniera; - ukończenie szkoły policealnej - ukończenie studiów wyższych i uzyskanie tytułu licencjata; - ukończenie liceum medycznego lub szkoły policealnej - ukończenie studiów wyższych i uzyskanie tytułu licencjata - uzyskanie kwalifikacji uzyskanych na podstawie dekretu z dnia 5 lipca 1946 r. o wykonywaniu czynności techniczno dentystycznych. - ukończenie szkoły policealnej - ukończenie studiów wyższych i uzyskanie tytułu licencjata na tym kierunku; - ukończenie szkoły policealnej - ukończenie studiów wyższych i uzyskanie tytułu licencjata; - uzyskanie do dnia 31 grudnia 2010 r. dyplomu mistrza w zawodzie technik ortopeda - ukończenie technikum lub szkoły policealnej - ukończenie szkoły policealnej publicznej - ukończenie studiów wyższych i uzyskanie tytułu licencjata; - ukończenie szkoły policealnej 9

10 Przeglądając wymagania kwalifikacyjne niezbędne do wykonywania poszczególnych zawodów medycznych, zauważymy na pewno, że z reguły są one zdobywane na kilku poziomach. Wynika to głównie z tego, że praktycznie wszystkie zawody ewoluują i są nauczane na coraz wyższym poziomie. Można wskazać wiele przykładów zawodów, które jeszcze do niedawna można było wykonywać po przyuczeniu, czy krótkim kursie, w tym momencie wymagają przynajmniej studium zawodowego, są to np.: masażysta, opiekunka do dziecka czy opiekun medyczny. Regułą staje się odchodzenie od tzw. przyuczenia czy praktycznej nauki zawodu. Jest to szczególnie widoczne w zawodach takich jak technik ortopeda, protetyk słuchu czy optyk okularowy i zastępowanie tego rodzaju nauczania odpowiedniego typu szkołami. Natomiast jeśli prześledzimy zawody, które kiedyś też były nauczane na tym samym poziomie co technik farmaceutyczny, a więc ratownik medyczny, fizjoterapeuta czy technik analityki medycznej, to z pewnością zauważymy, że dla każdego z tych zawodów dostępna jest w tej chwili możliwość edukacji przynajmniej na poziomie licencjackim, a dla zawodów takich jak, dietetyk czy protetyk słuchu również magisterskim. W zasadzie, prócz technika farmaceutycznego, tylko higienistka szkolna i asystentka dentystyczna nie są nauczane na studiach. (nie znalazłem ani jednej oferty szkoły kształcącej higienistki). Również w stomatologii, prócz asystentki, obecnie funkcjonuje zawód higienistki dentystycznej, z bardzo szerokimi uprawnieniami. Z przerażeniem więc zauważymy, że technik farmaceutyczny jest jedynym zawodem, który się nie rozwija! Tak, tylko technik farmaceutyczny nadal jest kształcony w systemie policealnym i nie ma żadnych możliwości rozwijania swych kwalifikacji. Trzeba w tym miejscu wyraźnie powiedzieć, że o ile kiedyś poziom ten był w zupełności wystarczający i zapewniał odpowiedni prestiż zawodu, to w tej chwili jest przyczyną prób sprowadzenia go do poziomu asystenta czy pomocy farmaceutycznej. Oczywiście nie zaprzeczam, że system ten nadal daje dostatecznie dobre przygotowanie do jego wykonywania, jednak spada jego prestiż. Nasze społeczeństwo ogarnął prawdziwy pęd do wiedzy i kształcenia. Pochodną tego oraz coraz wyższego rozwoju cywilizacyjnego jest tendencja do podnoszenia wymagań względem usług. Tak naprawdę to nasi pacjenci żądają coraz wyższego poziomu usług, a przecież nie można zapomnieć, że tak naprawdę funkcjonujemy dla nich, i to ich potrzeby stanowią podstawę istnienia naszych aptek czy punktów. Powtórzę jeszcze raz, to ich, pacjentów właśnie potrzeby rosną w miarę rozwoju naszego społeczeństwa, żądają oni nie tylko coraz więcej informacji o przedstawianych im produktach, ale chcą również by informacje te były przedstawiane przez profesjonalistów, a więc ludzi posiadających nie tylko odpowiednią wiedzę praktyczną, ale i mogących ją poprzeć odpowiednim dokumentem. Żądania te stale rosną nie tylko dlatego, że istnieje potrzeba wprowadzania zmian, lecz głównie dlatego, że taki jest wymóg społeczny i naprawdę żaden argument, iż mamy dostateczną wiedzę z doświadczenia, nam nie pomoże. Teraz czas przedstawić jeden z podstawowych argumentów przeciwników wprowadzenia zmian. Jest nim obawa, że ich wprowadzenie doprowadzi do sytuacji, w której powstanie nowy zawód i zacznie wypierać obecnych techników. Obniżając ich rangę, sprowadzi do sytuacji, w której technicy ci, skończą jako pomoc apteczna. Więc artykułowane są obawy, że trzeba się będzie dokształcać, że trzeba będzie płacić za szkołę itp. Szanowni państwo. Jak już wcześniej zauważyłem, technik farmaceutyczny jest jedynym zawodem medycznym, który jak został stworzony tak istnieje do tej pory. Jeśli popatrzymy wokół na to, co wokół nas się dzieje, zauważymy na pewno coraz wyraźniejszą krytykę obecnego stanu rzeczy. Szczególną rolę w tej kwestii zajęła Izba Aptekarska, która wprost nawołuje do zmian. I jej krytyka jest coraz silniejsza. Moim zdaniem jest ona w wielu aspektach przejaskrawiona, zaś w kwestiach związanych z bezpieczeństwem, zupełnie pozbawiona podstaw (zresztą nie ma żadnych przesłanek do twierdzeń, że wydawanie leków przez techników jest mniej bezpieczne niż przez magistrów farmacji). Jednak trzeba powiedzieć, że znalazła posłuch w Ministerstwie Zdrowia. Powiedzmy sobie jasno, że podobna krytyka będzie się z czasem nasilała i niezależnie od tego czy jest słuszna czy nie, będzie prowadziła do stopniowej - jeśli można tak powiedziećpauperyzacji zawodu. Wierzcie mi państwo, to nie rozwój lecz właśnie marazm doprowadzi do tego, że technik farmaceutyczny sprowadzony zostanie do roli pomocy aptecznej Związek Zawodowy Techników Farmaceutycznych RP Związek Zawodowy Techników Farmaceutycznych RP jest jedyną w Polsce organizacją zrzeszającą wyłącznie grupę zawodową techników farmaceutycznych. Środowisko aptekarskie jest zjednoczone w izbie, która ma wpływ na tworzone w Polsce prawo, dotyczące również techników farmaceutycznych. Wobec braku możliwości utworzenia samorządu zawodowego powstał Związek, który daje nam możliwość zjednoczenia w jednej silnej organizacji, stojącej na straży interesów naszego zawodu. Służymy pomocą technikom zatrudnionym w aptekach ogólnodostępnych, szpitalnych, punktach aptecznych i przemyśle farmaceutycznym. Walczymy o korzystne regulacje prawne, między innymi: skrócenie stażu do 12 miesięcy, szkolenia ciągłe oraz poszerzenie uprawnień zawodowych techników farmaceutycznych. Zabiegamy o zmianę dotychczasowego 2-letniego kształcenia techników na rzecz utworzenia studiów licencjackich na tym kierunku. Dzięki naszym staraniom w istotny sposób poszerzono wykaz produktów leczniczych, które mogą być dopuszczone do obrotu w punktach aptecznych. Tylko silna organizacja jest w stanie skutecznie dbać o interesy techników farmaceutycznych. Reprezentatywność jak i możliwość efektywnego działania, daje Państwa poparcie, wyrażone w obecności w Związku. Adres strony internetowej związku że strony tej można dowiedzieć się wielu ciekawych informacji oraz ściągnąć deklarację umożliwiającą zostanie jego członkiem. Jednym ze statutowych zadań izby jest wspieranie związków zawodowych sekretariat@izbapa.pl, infolinia tel

11 OPINIA PRAWNA Analiza możliwości wprowadzenia studiów licencjackich na kierunku farmacja. Warszawa, dnia 16 czerwca 2010 r. Nasz znak: 10/06/0485/WO Wpływ Deklaracji Bolońskiej na kształt systemu edukacji w Polsce Na obecny kształt systemu edukacji uniwersyteckiej w Polsce istotny wpływ miało przyjęcie Wspólnej Deklaracji Europejskich Ministrów Edukacji z 19 czerwca 1999 roku, zwane Deklaracją Bolońską. Jest ona inicjatywą międzyrządową dotyczącą szeroko rozumianej edukacji w Europie, podpisaną przez ministrów edukacji państw sygnatariuszy. Nie jest to jednak typowy akt o charakterze umowy międzynarodowej, który zawierałaby zobowiązanie państwa do spełnienia postanowień Deklaracji obarczonych określonymi sankcjami. Uznaje się, że Deklaracja jest instrumentem tzw. prawa miękkiego, zaś za realizację jej postanowień państwa ponoszą jedynie odpowiedzialność polityczną. Obecnie, wśród sygnatariuszy Deklaracji znajduje się 47 państw, w tym również Polska. Należy zauważyć, że Deklaracja ma charakter niezależny od prawa unijnego. Instytucjonalna odrębność systemu bolońskiego od struktur unijnych podkreśla również otwartość Deklaracji na państwa spoza Unii. Jednakże z uwagi na ogólnie zapisane w TFUE cele Unii w zakresie wspierania rozwoju edukacji, jej organy są zaangażowane w realizację postanowień Deklaracji. Co istotne, idee Deklaracji Bolońskiej popierają również inne, poza Unią Europejską, organizację międzynarodowe, w szczególności Rada Europy. Należy zatem uznać, że Deklaracja Bolońska jest inicjatywą ogólnoeuropejską, która cieszy się dużym uznaniem i poparciem. Deklaracja Bolońska stanowi w rzeczywistości zbiór ogólnie określonych postulatów i zadań. Deklaracja Bolońska stanowi w rzeczywistości zbiór ogólnie określonych postulatów i zadań państw-sygnatariuszy, mających na celu szeroką reformę szkolnictwa. Wśród nich znajduje się postulat wprowadzenia systemu szkolnictwa wyższego opartego na dwóch cyklach kształcenia: bachelor -licencjackiego i master -magisterskiego. Wprowadzanie w życie takiego systemu spotkało się z różnym entuzjazmem państw sygnatariuszy, z których część potraktowała go jedynie eksperymentalnie. Obecnie jednak obserwuje się wyraźną tendencję do rozszerzania takiego podziału na nowe kierunków studiów, odchodząc tym samym od studiów jednolitych 5-letnich studiów magisterskich. Powyższe należy jednak uzupełnić stwierdzeniem, że w większości państw jednolite studia magisterskie są kontynuowane na niektórych kierunkach, które tradycyjnie uznaje się za odrębne np. medycyna, prawo, architektura. Wyjątkowe traktowanie takich kierunków wynika z przypisywanego im znaczenia społecznego oraz chęci zagwarantowania wysokich kwalifikacji osób wykonujących takie zawody. Jednakże nawet tutaj obserwuje się powolne odchodzenie od utrzymywania od tradycyjnego 5-letniego modelu studiów. Za przykład podaje się Danię oraz Szwajcarię, które odchodzą od tradycyjnego modelu nawet w przypadku studiów medycznych. Należy stwierdzić, że Deklaracja Bolońska nie zawiera żadnych szczegółowych postanowień, które wprowadzałyby wyjątkowe traktowanie studiów farmaceutycznych i tym samym uzasadniałyby wyjęcie ich spod dwustopniowego systemu szkolenia. Odrębne traktowanie niektórych kierunków studiów wynika zatem z określonej polityki państwa, która może być podyktowana chęcią zapewnienia szczególnie wysokich kwalifikacji osób wykonujących określone zawody. Należy również podkreślić, że chociaż system boloński w swoim założeniu dąży do ustanowienia dwustopniowych studiów na wszystkich kierunkach, nie wymusza wprowadzenia takiego rozwiązania a jedynie do niego zachęca. Wpływ prawa unijnego na kształt systemu edukacji w Polsce Unia Europejska pozostawia politykę edukacyjną w wyłącznej kompetencji państw członkowskich. Należy jednocześnie zaznaczyć, że po zmianach wprowadzonych Traktatem z Lizbony, model wpływu Unii na system edukacyjny nie uległ zmianie. Zgodnie z art. 165 TFUE (dawny art. 149 TWE), Unia może przyjmować jedynie środki zachęcające, z wyłączeniem jakiejkolwiek harmonizacji przepisów ustawowych państw członkowskich. Z uwagi na fakt, iż Traktat expressis verbis wyłącza kompetencje Unii do jakiejkolwiek ingerencji w systemy oświaty państw członkowskich, należy stwierdzić, że prawo wspólnotowe nie może narzucać treści nauczania ani organizacji systemów edukacyjnych. W praktyce, mimo istnienia powyższych przepisów, Unia pośrednio wpłynęła na polski system kształcenia wyższego w wyniku przyjęcia Dyrektywy 2005/36 w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych. Dyrektywa ustaliła bowiem pewne standardy kształcenia zawodowego i zobowiązała państwa członkowskie do automatycznego uznawania na swoim terytorium kwalifikacji nabytych w innym państwie członkowskim, jeżeli spełniają ono wskazane w Dyrektywie wymagania. Podstawą podjęcia takich działań przez Unię jest chęć zapewnienia funkcjonowania swobodnego przepływu pracowników (art. 46 TFUE), swobody przedsiębiorczości (art. 53 TFUE) oraz swobody świadczenia usług (art. 62 TFUE). Należy jednak zaznaczyć, że Dyrektywa nie narzuca wprost polskiemu ustawodawcy przyjęcia określonego programu nauczania czy długości trwania studiów. Celem Dyrektywy, wyrażonym w szczególności w jej motywie 19 jest zapewnienie automatycznego uznawania kwalifikacji (m.in. farmaceutów) na podstawie skoordynowanych, minimalnych wymogów w zakresie kształcenia. Warunkiem swobodnego wykonywania zawodu na terenie Unii Europejskiej jest zatem posiadanie wykształcenia spełniającego minimalne wymogi wskazane w Dyrektywie. Podkreślenia wymaga jednak, iż postanowienia Dyrektywy odnoszą się wyłącznie do osób, które zamierzają wykonywać zawód regulowany w państwie członkowskim innym niż to, w którym uzyskali kwalifikacje zawodowe. W rezultacie celem Dyrektywy jest zapewnienie, że osoby, które uzyskały kwalifikacje do wykonywania zawodu w jednym państwie Unii, będą mogły swobodnie wykonywać swój zawód w innych państwach członkowskich, o ile ich kwalifikacje odpowiadają ustalonym wymogom. Minimalne standardy wykształcenia dla farmaceutów Dyrektywa określiła w sekcji 7 oraz bardziej szczegółowo w załączniku V pkt Dla przedmiotowej opinii istotne znaczenie ma postanowienie zawarte w art. 44 Dyrektywy,który stanowi, że kształcenie farmaceuty powinno trwać co najmniej 5 lat i obejmować przynajmniej 4 lata kształcenia teoretycznego i praktycznego w pełnym wymiarze godzin oraz sześciomiesięczną praktykę w aptece lub szpitalu. Dyrektywa określa, że odbycie przez daną osobę kształcenia farmaceutycznego ma gwarantować określone w dalszej części art. 44 Dyrektywy określoną wiedzę i umiejętności. Analizując postanowienia Dyrektywy odnoszące się do zawodu farmaceuty, należy również przytoczyć jej motyw 25, który stanowi, ze Dyrektywa nie narusza prawa państw członkowskich do wprowadzenia dodatkowych wymogów w zakresie kształcenia, warunkujących możliwość wykonywania czynności nieujętych w skoordynowanym podstawowym zakresie czynności. Polska zatem ma prawo do ustalenia wyższych wymagań dotyczących wykształcenia farmaceutów, jeśli wiąże się to z rozszerzeniem ich kompetencji. Ponadto, Dyrektywa w żaden sposób nie narusza zakresu uprawnień farmaceutów ani ich monopolu na wydawanie produktów leczniczych w aptekach. Polska zdecydowała się wdrożyć całość postanowień Dyrektywy, czego wyrazem jest ustawa o zasadach uznawania kwalifikacji zawodowych. Co jednak istotne, Dyrektywa jest również podstawą do ustalenia programu nauczania studiów wyższych w Polsce. 4 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Nauki, który stanowi: Plan studiów i program nauczania powinien uwzględniać wymagania wynikające z implementacji do przepisów prawa polskiego dyrektywy 2005/36/WE Szczegółowy zapis standardów kształcenia na kierunku farmacja został zawarty w załączniku 28 do powyższego Rozporządzenia. Dyrektywa nie odnosi się zupełnie do stopniowości studiów wyższych. Polskie przepisy wydają się traktować Dyrektywę jako podstawę do ustalenia zakresu nauczania na wybranych kierunkach, w tym na kierunku farmacja. Należy jednak podkreślić, że Dyrektywa nie narzuca państwom członkowskim przyjęcia odpowiedniego programu nauczania, w szczególności zaś nie odnosi się zupełnie do stopniowości studiów wyższych. W konsekwencji, należy przyjąć, że z perspektywy przepisów unijnych jest bez znaczenia czy studia w Polsce będą dwustopniowe czy jednostopniowe. Przepis Dyrektywy 2005/36 mówiący o konieczności odbycia 5-letniego kształcenia odnosi się jedynie do wymagań stawianych osobom, które kwalifikacje farmaceuty odbyły w innym niż Polska państwie Unii Europejskiej. Nawet gdyby przyjąć, że taki wymóg istnieje również w przypadku kształcenia polskich farmaceutów, nic nie stoi na przeszkodzie aby takie studia były podzielone na dwustopniowe, zgodnie z systemem bolońskim. Dr Mariusz Kondrat Doktor nauk prawnych KONDRAT Kancelaria Prawno-Patentowa Al. Niepodległości 223/1, Warszawa, sekretariat@izbapa.pl, infolinia tel

12 Rejestracja Celem stworzenia grupy zakupowej jest zbiorowe zamawianie produktów leczniczych Jak wiemy jedną z patologii naszego rynku jest uzależnianie rabatu od ilości zamówionych leków. Działania producentów w tym zakresie prowadzą do sytuacji, w której albo mamy zapełnione do granic możliwości magazyny, albo zakupujemy towar po cenie, po której apteki, korzystając z rabatów, go sprzedają. Aby pomóc nieco przedsiębiorcom,stworzyliśmy grupę zakupową, a właściwie program komputerowy, którego celem jest zbieranie zamówień a następnie wspólne robienie zamówienia. Ponieważ obsługa grupy sprowadza się do obsługi programu (co też jest czynnością bardzo żmudną, wymagającą wiele czasu; nieraz nawet wykłócania się z przedstawicielami czy hurtowniami; -naprawdę należą się wielkie podziękowania osobom się tym zajmującym) i jest wykonywana społecznie uczestnictwo w grupie jest bezpłatne. Można wręcz powiedzieć, że wystarczy się zalogować, by było można przeglądać towary i wspólnie z innymi członkami grupy robić zamówienia. Co najważniejsze taka jej konstrukcja ma niezaprzeczalna zaletę, można na grupę wchodzić kiedy się chce i zamawiać to, co nas akurat interesuje; można na przykład nie wchodzić miesiąc i po tym okresie dołączyć się do zamówienia towaru, który byłby nam akurat teraz potrzebny. Oczywiście preferujemy regularną współpracę, jednak każde uczestnictwo w grupie jest pożyteczne! Po prostu sensem jej istnienia jest zebranie dostatecznie dużej liczby chętnych na dany lek. Teraz często się zdarza, że jakiś, zwłaszcza egzotyczny pakiet się nie zamyka (nie ma dostatecznej liczby chętnych by zamówić minimalną ilość, jaka jest konieczna do uzyskania rabatu) jedyną metodą by temu zaradzić, jest powiększanie grupy; im grupa jest większa tym łatwiej to zrobić, no i rabat jest większy. Aby skorzystać z grupy lub wchodzimy pod adres Klikamy w miejsce zaznaczone czerwoną strzałką. 1 Pierwsze logowanie Po pomyślnym założeniu konta, przechodzimy do głownej strony grupy - W polu login wpisujemy nazwę użytkownika, którą podaliśmy podczas rejestracji, a w polu hasło podajemy hasło i klikamy Zaloguj się. UWAGA! Istotą dziaania grupy jest zebranie dostatecznej liczby chętnych na dany lek; zatem jeżeli zamówienie będzie zbyt małe do realizacji zamówienia nie dojdzie sekretariat@izbapa.pl, infolinia tel

13 2 3 4 Podczas pierwszego logowania, aby móc korzystać w pełni z możliwości grupy zakupowej należy kliknąć w miejsce zaznaczone strzałką. I podać dane apteki bądz punktu aptecznego. Po wprowadzeniu danych klikamy Zapisz!. 5 Teraz zostaliśmy automatycznie przeniesieni do Panelu użytkownika, w którym widzimy wszystkie nasze dane. Kolejnym etapem jest uzupełnienie kodu apteki w hurtowni, przez którą będziemy zamawiali towar. W tym celu klikamy na Uzupełnij listę hurtowni! Wybieramy tylko jedną hurtownię, przez którą będziemy zamawiać towar i w polu obok jej nazwy podajemy kod naszej apteki w tej hurtowni. Zatwierdzamy to później przyciskiem Zapisz. 6 Zamawianie Aby przejrzeć listę dostępnych towarów klikamy w górnym menu na Lista A-Z 7 Pojawia nam się lista dostępnych aktualnie towarów. Format listy jest nastepujący: liczba początkowa, później nazwa hurtowni przez jaką można zamówić produkt, nazwa produktu, ilość, termin do kiedy można składać zamówienia. Aby uzyskać więcej informacji na temat wybranego produktu klikamy na jego nazwę. Przykładowo; klikając na produkcie Acenol przeniesieni zostajemy na ekran karty produktu. Zawiera on m,in; po lewej stronie informacje na temat produktu, niżej kto go dodał (jest osobą zań odpowiedzialną), telefon kontaktowy do tej osoby, oraz hurtownia przez jaką jest realizowany (Uwaga! Produkt można zamówić jedynie wtedy, kiedy podaliśmy w panelu użytkownika kod, dla hurtowni widniejącej w polu Hurtownia). Po prawej stronie znajdują się informacje na temat ilości produktu zamówionej do tej pory. Aby zamówić cokolwiek należy w polu Podaj ilość opakowań podać wielkość zamówienia, a następnie kliknąć Zamów. Na samym dole znajduje się dział Komentarze. Jego celem jest ew. wymiana informacji między uczestnikami grupy 13

14 RATOWNIK MEDYCZNY Jednym z zawodów medycznych regulowanych w ustawie o zawodach, jest ratownik medyczny. Z racji pewnego podobieństwa jego losów, chciałbym nieco bliżej go przedstawić. Jego zasady kształcenia mogą być dla nas bardzo interesujące, przede wszystkim z powodu płynnego przechodzenia z systemu policealnego w licencjacki i podejmowane próby wprowadzenia studiów magisterskich na tym kierunku. Jak wspomniałem, ten początkowo był nauczany w szkołach policealnych, a że był to początek lat dziewięćdziesiątych, więc stan ten wydawał się być zadowalający, tym bardziej, że był to zawód wówczas nowy, skopiowany z rozwiązań amerykańskich. Był tak nowy, że tak naprawdę nie było wówczas nawet aktów określających jego kompetencje. Z założenia miał być zawodem pośrednim między sanitariuszem a lekarzem. Błogostan nie trwał długo. Z upływem czasu ratownicy, jak to sami przyznają zauważyli, że zachodzi proces obniżania rangi ich zawodu. Doszło do sytuacji, że ratownik zaczynał być postrzegany, jako trochę lepiej wykształcony sanitariusz i taki też zakres obowiązków zaczęto mu przydzielać. Było to spowodowane głównie tym, że studium zawodowe, było postrzegane jako wykształcenie średnie, podczas gdy pozostały personel (przede wszystkim pielęgniarki) był kształcony na poziomie wyższym. Oczywistym stało się, że jedyną szansą podniesienia rangi zawodu, czy wręcz uratowania go, było stworzenie licencjatu. Ponieważ zagrożenie, jak i rozgoryczenie powstałą sytuacja było duże, dlatego nic dziwnego, że szybko znaleźli się zapaleńcy, którzy zaczęli organizować środowisko do walki o zmiany. Walka była bardzo trudna, gdyż jak sami przyznają, prócz machiny biurokratycznej, sceptycznie były do nich nastawione, również środowiska lekarskie czy pielęgniarek. Jest to o tyle dziwne, że ratownik raczej nie wpisuje się w kompetencje tych grup zawodowych. Ratownik medyczny osoba wykonująca zawód medyczny, uprawniona do udzielania świadczeń zdrowotnych w zakładach opieki zdrowotnej, w szczególności do udzielania świadczeń zdrowotnych w sytuacji bezpośredniego, nagłego stanu zagrożenia życia lub zdrowia. Jednak ratownik jest generalnie kształcony do udzielania pomocy w przypadkach zagrożenia. Jego podstawowym miejscem pracy są zespoły ratownictwa medycznego,czyli popularne karetki pogotowia,. W przypadku tzw. zespołów podstawowych, ratownik może działać samodzielnie, natomiast w specjalistycznych pod nadzorem lekarza specjalisty ratownictwa medycznego. Poza tym pracują w szpitalnych oddziałach ratunkowych (SOR), jednostkach GOPR, WOPR, prowadzą także szkolenia z zakresu pierwszej pomocy. Dzięki uporowi tych ludzi, oraz dzięki temu, że do czynników władczych dotarło w końcu, że dużo taniej będzie, zamiast wysyłać w karetkach lekarzy, których kształcenie - na 6-letnich jednolitych studiach zawodowych - kosztuje krocie, zatrudnić ratowników, którzy wykształcą się na swój koszt. Trzeba im to tylko umożliwić. Tym bardziej, że tak naprawdę pacjenci nie tracą wiele na tej innowacji. Karetki przestaną co prawda pełnić rolę przychodni na kółkach, jednak w pozostałych sytuacjach zespół z ratownikiem sprawdza się doskonale. Nabór na nowy kierunek uczelnie rozpoczęły na przełomie nowego millenium tak, że w połowie obecnego dziesięciolecia, na rynku było już wielu ratowników po licencjacie. W dniu 8 września 2006 weszła w życie, tak wyczekiwana przez środowisko, Ustawa o Państwowym Ratownictwie Medycznym, a wraz z nią rozporządzenia określające zakres kompetencji ratownika. Stworzyło to jasny i konkretny a przede wszystkim, satysfakcjonujący zakres uprawnień dla osób wykonujących ten zawód, zakres, który jest dość szeroki i obejmuje właściwie wszystkie czynności konieczne do wykonania w stanach nagłych. Nie będę ich tutaj wymieniał (lista tych stanowi załącznik do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 29 grudnia 2006 r.) Przytoczę za to (stanowiąca załącznik do wspomnianego rozporządzenia) listę leków, do podawania których jest upoważniony ratownik. 1 Acidum acetylsalicylicum 15 Gliceroli trinitras 2 Amiodaroni hydrochloridum 16 Hydrocortisonum lub Methylprednisolonum 3 Atropini sulfas 17 Ketoprofenum 4 Captoprilum 18 Lidocaini hydrochloridum 5 Clemastinum 19 Magnesii sulfas 6 Clonazepamum 20 Metoclopramidum 7 Diazepamum 21 Midazolamum po konsultacji z lekarzem 8 Drotaverini hydrochloridum 22 Morphini sulfas roztwór do wstrzykiwań 9 Epinephrinum 23 Naloxoni hydrochloridum roztwór do wstrzykiwań 10 Flumazenilum 24 Natrii chloridum 11 Furosemidum 25 Płyn fizjologiczny wieloelektrolitowy 12 Glucagon hydrochloride 26 Salbutamolum aerozol wziewny w roztworze do nebulizacji 13 Glucosum 20% 27 Solutio Ringeri roztwór 14 Glucosum 5% Na koniec nieco o sytuacji obecnej ratowników. Zgodnie z art 10 ustawy o ratownictwie ratownikiem może być osoba, która ukończyła: - publiczną szkołę policealną lub niepubliczną szkołę policealną studia lub - studia wyższe na kierunku (specjalności) ratownictwo medyczne przy czym w tym drugim przypadku zgodnie z Klasyfikatorem Zawodów i Specjalności uzyskuje tytuł - specjalisty ochrony zdrowia na kierunku ratownik medyczny. Przy czym wyraźna jest tendencja odchodzenia od modelu policealnego dla płynnego zmierzania w stronę studiów wyższych sekretariat@izbapa.pl, infolinia tel

15 Z przedstawionych wcześniej artykułów jasno wynika, że kiedyś uprawnienia technika farmaceutycznego były dużo większe. Jednak nawet obecnie, (przynajmniej do momentu wejścia w życie ustawy o zawodach medycznych) są one bardzo duże. Należy zauważyć, że zakres uprawnień techników jest dużo większy, niż faktycznie wykorzystują! Jest to ewenement. Nie spotkałem się z podobną sytuacją w przypadku innych zawodów. Trzeba powiedzieć, że z reguły jest odwrotnie, uprawnienia rosną z biegiem czasu. W dodatku przygotowywane są zmiany (w ustawie o zawodach medycznych), które doprowadzą do tego, że technik farmaceutyczny praktycznie utraci samodzielność w wykonywaniu zawodu. Przyczyna tego, wyjątkowego stanu rzeczy, leży właśnie w poziomie kształcenia. Zwróćcie państwo uwagę, że technik farmaceutyczny jest postrzegany jak ktoś, co tu ukrywać, gorszy od magistra farmacji, gorszy - bo słabiej wykształcony. O ile naszym zdaniem, poziom umiejętności fachowych jest wystarczający, to faktycznie zatrzymanie tego zawodu na poziomie szkoły policealnej jest drogą, która prowadzi prosto w przepaść. Postanowiliśmy coś zrobić z tym stanem rzeczy, tym bardziej, że technik farmaceutyczny jest jedynym zawodem medycznym, który nie może podnosić swoich kwalifikacji. Zdecydowaliśmy się podjąć prace nad zmianą tego stanu rzeczy. Bardzo ważna,nie będę ukrywał, była tutaj konstruktywna krytyka ze strony Izby Aptekarskiej. Nie od dziś zwraca ona uwagę, że poziom kształcenia obecnych techników powinien być wyższy - przynajmniej magisterski. Jej przedstawiciele nieraz wypowiadali się w tej sprawie na forum publicznym, czy nawet, w listach do Ministerstwa Zdrowia. Ze sporządzonych dla nas opracowań, w sposób jednoznaczny wynika, że doprowadzenie do sytuacji, w której technik farmaceutyczny kończy studia licencjackie - będące kontynuacją studium zawodowego- a następnie po ukończeniu studiów drugiego stopnia, uzyskuje dyplom magistra farmacji jest bardzo trudne. A zważywszy na opór środowiska i niepotrzebną konkurencję w stosunku do magistrów farmacji wręcz niemożliwe. Dlatego chciałbym przedstawić inną drogę podniesienia prestiżu tej grupy zawodowej. Jeżeli przyjrzymy się zakresowi studiów na kierunku farmacja zauważymy, że przygotowują one w sposób bardzo dobry do kierowania apteką, pracy badawczej czy w przemyśle farmaceutycznym. Przewaga przedmiotów związanych z chemią jest tak wielka, że można by wręcz powiedzieć, iż magister farmacji, MAGISTER FARMACEUTYCZNY Specjalista w dziedzinie opieki nad pacjentem. Czyli ten kto doradzi i pomoże dobrym słowem Wydaje się państwu, że jedynymi konsekwencjami powiązania wykazu A z uprawnieniami technika farmaceutycznego, będzie zakaz sprzedawania lekarstw zawierających wymienione tam substancje. że technik nie będzie mógł wydawać części leków na receptę, wielu homeopatycznych, czy OTC zawierających substancje bardzo silnie działające. I zmiana wprowadzana przez ustawę wydaje się być zbyt mało znacząca by mówić o końcu samodzielności technika farmaceutycznego. Dlatego wyjaśnię, że implikacje tej zmiany są dużo szersze niż mogłoby się nam wydawać. Żeby je zrozumieć należy bliżej zapoznać się z zasadą funkcjonowania wykazów A,B i N w farmakopei. Farmakopea Polska VIII jest tłumaczeniem farmakopei europejskiej VI. Jest jej dokładnym tłumaczeniem z jednym wyjątkiem, Farmakopea Europejska nie zawiera wykazów A,B i N. Dlatego wykaz jest traktowany jako pomocniczy dodatek i co najważniejsze co potwierdzają członkowie komisji farmakopei, nie ma żadnych spisanych zasad jego tworzenia. Tworzą go według własnego uznania farmaceuci będący członkami Komisji Farmakopei Ta właśnie dowolność jest głównym powodem naszego zaniepokojenia. Nie ma żadnej drogi legislacyjnej, żadnej możliwości odwołania, panuje pełna uznaniowość. Najgorsze że wykaz A ma być znacznie poszerzony, i zupełnie nie wiemy co farmaceuci tworzący komisję farmakopei uznają za substancje bardzo silnie działające. Na przykład jedna z osób obecnych na ostatnim spotkaniu w URPL wyjaśniła jak bardzo niebezpieczny może być paracetamol! to specjalista w dziedzinie chemii. Jednak praca w aptece, prócz chemii wymaga również innych umiejętności, stawia ona wiele wymagań z zakresu ekonomii, prawa, przede wszystkim jednak głębokiej wiedzy z zakresu nauk humanistycznych, takich jak psychologia czy pedagogika. W chwili obecnej, w polskim systemie kształcenia kadr dla aptek, w tym właśnie zakresie istnieje wielka dziura. Zarówno farmaceuci, jak i technicy bardzo szeroko kształceni są w zakresie wiedzy chemicznej, natomiast wspomniane wcześniej aspekty traktowane są po macoszemu. Naszym zdaniem, rozwój technika farmaceutycznego powinien rozwijać się właśnie w stronę - będącej pojęciem dużo obszerniejszym niż działanie w zakresie opieki farmaceutycznej szeroko rozumianej opieki nad pacjentem. Stan na chwilę obecną jest taki, że chcemy by osoby rozpoczynające naukę zawodu zaczynały ją na poziomie studiów licencjackich; przygotowaliśmy dokumenty i zaczynamy zabiegi dotyczące wprowadzenia nowego kierunku studiów. Jednocześnie jednak, nie możemy zapomnieć o tych, którzy są już są technikami. Sprawa jest bardzo trudna,gdyż w polskich warunkach nie ma w zasadzie możliwości kontynuacji licencjatu po studium (jedynym wyjątkiem były pielęgniarki). Jednak myślę, że znaleźliśmy rozwiązanie problemu, dzięki czemu została przygotowana możliwość ukończenia na podbudowie studium farmaceutycznego, studiów licencjackich. Jest to bardzo ważne, bo nie można dopuścić do tworzenia kolejnych podziałów. Chcemy aby całość stanowiła ścieżkę rozwoju dostępną nie tylko dla najbogatszych, aby kolejne jej szczeble można było zdobywać w etapach. Dla osób z ukończonym licencjatem współdziałamy w tworzeniu magisterium. I właśnie te studia byłyby zwieńczeniem edukacji. Dlatego zdecydowaliśmy się na współpracę w tworzeniu nowego kierunku nazwanego przez nas magister farmaceutyczny. Jego zadaniem byłoby, korzystając z posiadanej wiedzy, oraz nabytych umiejętności we współdziałaniu z lekarzem oraz farmaceutą, sprawowanie opieki nad pacjentem, w zakresie której znajdowałoby się zadania takie jak np.: Omawianie działania leków, oraz przy wykorzystaniu posiadanej wiedzy przedstawianie ich pacjentowi w sposób dla niego zrozumiały. Omawianie działań ubocznych przyjmowanych lekarstw, konsultowanie się z lekarzami oraz farmaceutami w celu zminimalizowania tych skutków. Rozpoznawanie uzależnień lekowych (szczególnie w zakre- sie leków OTC ) - korzystając ze zdobytej wiedzy podejmowanie działań mających pomóc pacjentom w tym zakresie. Opieka farmaceutyczna jest w dużej mierze przejmowanie zadań lekarza w zakresie ordynacji leków. Natomiast celem opieki nad pacjentem byłoby wspieranie go w walce z chorobą oraz pomoc w zwalczaniu zagrożeń związanych z zażywaniem leków. sekretariat@izbapa.pl, infolinia tel

16 SPECJALNE PROGRAMY EDUKACYJNE. W naszym kraju w dziedzinie edukacji osób dorosłych zmiany zachodzą bardzo powoli. System kształcenia oparty na dwóch odrębnych ścieżkach: szkołach policealnych i zawodowych szkołach wyższych, nie jest wzajemnie skorelowany. Jedynie środowisko pielęgniarek potrafiło wywalczyć dla siebie specjalną ustawę dotyczącą rocznych studiów pomostowych. Silne związki zawodowe tego środowiska oraz skupienie pielęgniarek w ZOZ pozwoliło im na osiągnięcie tego celu. Inne duże grupy zawodowe, takie jak pracownicy socjalni, ratownicy medyczni, technicy farmaceuci, nie mogą niestety liczyć na tego typu przywileje. Wyższa Szkoła Teologiczno-Humanistyczna (WSTH) od 2002 roku tworzy specjalne programy kształcenia, oparte między innymi na amerykańskim wzorze systemu kształcenia, gdzie wzajemne powiązania pomiędzy kształceniem w szkołach, college ach i uczelniach są bardzo zintegrowane. W poszczególnych Instytutach realizujemy szczególne programy studiów wyższych I stopnia; w Instytucie Promocji Zdrowia proponujemy je absolwentom szkół policealnych z zakresu służby zdrowia (m.in. ratownikom medycznym), w Instytucie Pracy Socjalnej - absolwentom szkół z zakresu zaopatrzenia społecznego, w Instytucie Dziennikarstwa odpowiednio szkołom policealnym administracyjnym, informatycznym itp.. Od kilku miesięcy prowadzimy rozmowy ze ZZTF RP i IGWPAiA, które zaowocowały zorganizowaniem programów prozdrowotnych w obszarze przedmiotów z socjoterapii i doradztwa pedagogicznego w farmacji. Wprowadzenie opieki farmaceutycznej do aptek oraz przygotowanie kadry specjalistów, to potrzeba ogólnospołeczna - oczekują jej pacjenci. Pamiętajmy, że dobry kontakt z klientem apteki, to również korzyści ekonomiczne. Zadowolony pacjent zawsze wróci do apteki, w której traktuje się go z należytą uwagą i troską o jego zdrowie. Nie tylko wiedza farmaceutyczna, ale i psychologiczna, pedagogiczna i socjologiczna powinna stanowić podstawę dobrego kontaktu z Pacjentem. Program ten powstał we współpracy z Wyższą Szkołą Edukacji Zdrowotnej i Nauk Społecznych (WSEZiNS), która naszym absolwentom proponuje kontynuację na studiach II stopnia w systemie kształcenia na odległość. Specjalność magisterska jest w tej chwili tworzona we współpracy ze ZZTF RP i IGWPAiA i ma obejmować w zakresie przedmiotów specjalistycznych ciekawą i nowoczesną wiedzę na tematy związane z pracą w farmacji. Nasz program umożliwia więc nie tylko zdobycie tytułu licencjata; pozwala on także na podjęcie studiów magisterskich na bardzo dobrych warunkach zaproponowanych naszym absolwentom przez WSEZiNS. Nasza Uczelnia nie podlega Ministerstwu Nauki i Szkolnictwa Wyższego, status szkoły reguluje ustawa z dnia 30 czerwca 1995 r. o stosunku Państwa do Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 97, poz. 481, z późn. zm.). Zgodnie z art. 14 ust. 2 ustawy ww. uczelnia jest wyższą szkołą teologiczną uprawnioną do nadawania tytułu zawodowego licencjata teologii, równoważnego z tytułem zawodowym licencjata nadawanym przez państwowe szkoły wyższe. Zatem osoba, która ukończyła ww. szkołę i uzyskała dyplom ukończenia studiów oraz tytuł zawodowy licencjata teologii adwentystycznej, posiada wykształcenie wyższe zawodowe w rozumieniu przepisów dotyczących szkolnictwa wyższego. Kończąc więc program specjalny, kierowany również do środowiska techników farmaceutycznych, absolwent uzyskuje wyższe wykształcenie, które jest równorzędne z wykształceniem wyższym w rozumieniu ustawy z dnia 27 lipca 2007 r. Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 164, poz. 1365, z późn. zm.). Nasz dyplom jest przepustką na studia II stopnia do wszystkich uczelni w Polsce, naszym absolwentom polecamy zaś studia w WSEZiNS z wielu powodów, m.in.: specjalność magisterium będzie bezpośrednio powiązana z farmacją (we współpracy ze ZZTF RP i IGWPAiA), władze uczelni zaproponowały bardzo dobre warunki finansowe dla członków ZZTF RP i IGWPAiA, studia odbywają się z wykorzystaniem technik kształcenia na odległość, co umożliwia realizację 60-70% materiału poprzez platformę e-learningową (w tym celu uczelnia organizuje w całym kraju cykliczne szkolenia). Więcej na ten temat można znaleźć na stronie internetowej Ośrodka Promocji i Edukacji ( który reprezentuje naszą uczelnię oraz WSEZiNS, łącząc obie oferty, lub pod numerem infolinii i Mam dużą nadzieję na kontynuowanie owocnej współpracy ze ZZTF RP i IGWPAiA w ramach tego projektu oraz innych ciekawych formach edukacji m.in. studiach podyplomowych. To, co do tej pory wypracowaliśmy, stanowi dobrą propozycję studiów I i II stopnia dla technika farmaceutycznego, która choć w pewnym zakresie zaspokoi oczekiwania środowiska. dr Krzysztof Woźniak (kontakt: ips.wsth@tlen.pl) 16 sekretariat@izbapa.pl, infolinia tel

17 USTAWA REFUNDACYJNA BUBEL, KTÓRY UDERZY W PACJENTÓW I APTEKI Nasze środowisko od lat apelowało do Ministerstwa Zdrowia o uporządkowanie spraw związanych ze sprzedażą leków. Od kilkunastu miesięcy władze zapewniały nas, że przygotowują przepisy, które mają poprawić sytuację na rynku leków. Szumnie ogłaszana ustawa refundacyjna miała zlikwidować patologie i zmienić zasady refundacji leków. Głównym celem tego projektu miała być poprawa sytuacji pacjentów i ucywilizowanie zasad sprzedaży leków refundowanych. Niedawno projekt ustawy przyjął Rząd. Teraz zajmie się nim Parlament. Niestety, plany i zapowiedzi nijak się mają do rzeczywistości. Czytając projekt ze zdumieniem odkrywaliśmy rewolucyjne pomysły urzędników ministerstwa zdrowia. Po przeanalizowaniu całego dokumentu jesteśmy pewni nowa ustawa nie tylko nie zlikwiduje patologii na rynku leków, ale uderzy w pacjentów i apteki. Już pojawiły się opinie prawników i ekonomistów, którzy jasno stwierdzili zaproponowane przez Ministerstwo Zdrowia przepisy mogą utrudnić pacjentom dostęp do leków, a także doprowadzą do upadku wielu aptek, które już dziś ledwo utrzymują się na rynku. Wygląda na to, że projekt będzie przysłowiowym gwoździem do trumny dla aptekarzy. Czego powinniśmy się najbardziej obawiać i co najbardziej w nas uderzy: 1) sztywne ceny i marże pomysł, który zdaniem niektórych aptekarzy doprowadzi do likwidacji niezdrowej konkurencji na rynku i pozwoli walczyć z patologiami. Nic bardziej mylnego! Po pierwsze usztywnienie cen nie zamknie furtki do różnych promocji w stylu leki za grosik. Dodatkowo wszelkie rabaty najprawdopodobniej zostaną przerzucone na inny asortyment np. leki OTC. Wiele aptek prawdopodobnie tego nie przeżyje. Nie mówiąc już o pacjentach, którzy będą musieli za lek zapłacić więcej. A przecież można było ukrócić proceder leków za grosz prostym zapisem zakaz wydania leku poniżej limitu tylko komuś znowu zależało na zamęcie.. 2) obniżenie marży hurtowej posunięcie zupełnie niezrozumiałe. Jak wiemy, w Polsce marża hurtowa (8,91%) utrzymywana jest na poziomie europejskim (w Unii Europejskiej kształtuje się ona na poziomie ok. 9%). Ministerstwo nie przedstawiło żadnego wyliczenia, które uzasadniałoby marżę hurtową w wysokości 5%. Ot, kolejny pomysł urzędniczy. Tylko, że rynek leków to naczynia powiązane. Już słychać głosy, że jeśli ten pomysł przejdzie, hurtownicy będą musieli drastycznie ciąć koszty, a to z pewnością odbije się na aptekach nie będzie codziennych dostaw i przedłużonego terminu płatności. Wiele hurtowni będzie musiało zamknąć swoją działalność, a to zadziała jak efekt domina padną hurtownie, a za nimi apteki. A może o to chodzi? 3) obcięcie marży aptecznej wprowadzona zmiana zasad naliczania marży aptecznej oznacza dla nas ni mniej, ni więcej jak obniżenie wysokości tej marży. Nie musimy chyba sobie tłumaczyć, co będzie to oznaczało dla większości aptek, które już dziś z trudnością funkcjonują na tym rynku. A może ktoś czeka na pojawienie się zbawcy, który wzorem niektórych państw wprowadzi gigantyczną sieć aptek i na zasadach dumpingowych przetrzyma kilka lat do czasu upadku Polskiego Aptekarstwa i wtedy jako monopolista będzie mógł narzucać Ministerstwu i pacjentom swoje rozwiązania. Może o to idzie gra 4) konieczność podpisywania przez apteki umów z Funduszem Zdrowia co w praktyce oznacza dla nas jeszcze większe uzależnienie od Płatnika. Każdy z nas wie, jak się układa współpraca aptek z NFZ. Obowiązek podpisywania umów będzie kolejnym straszakiem w rękach Funduszu. Wszyscy doskonale wiemy co dla apteki oznacza np. zakaz sprzedawania leków refundowanych np. przez miesiąc. A nowe umowy dadzą Funduszowi ogromną kontrolę nad aptekami. Pod byle pretekstem będzie on mógł zakazać aptece sprzedawania leków na receptę. Taka wszechwładza nie może oznaczać niczego dobrego. Nie miejmy złudzeń. Ustawa, która miała poprawić rynek leków jest zwykłym bublem legislacyjnym, medialnym chwytem, który ma uśpić naszą czujność. Przedstawione przez Ministerstwo Zdrowia propozycje uderzą w nas ze zdwojoną mocą i jeśli wejdą w życie, możemy się spodziewać prawdziwej katastrofy. Jeśli po raz kolejny się nie zorganizujemy i nie zawalczymy o nasze prawa, rynek apteczny stanie na skraju załamania. sekretariat@izbapa.pl, infolinia tel

18 SZTYWNE CENY I MARŻE Od dłuższego czasu, czekamy na zapowiedziane zmiany w zasadach sprzedaży leków. Szumnie zapowiadana ustawa o refundacji, przedstawiana była jako panaceum na wszystkie negatywne zjawiska występujące na rynku leków przede wszystkim miała pomóc w walce z patologiami. Urzędnicy Ministerstwa Zdrowia wmawiali nam, że lekiem na całe zło będzie wprowadzenie sztywnych cen i marż na leki refundowane. Sztywne ceny i marże stały się więc sztandarowym hasłem. Wielu z nas się na ten chwyt marketingowy złapało byliśmy przekonani, że takie zapisy pozwolą walczyć np. z nagannymi promocjami typu leki za złotówkę. Dziś możemy to powiedzieć z całą odpowiedzialnością zostaliśmy wprowadzeni w błąd! A gdzie kontrola preskrypcji lekarskich? Gdzie szczelniejszy nadzór generowania u źródła niepotrzebnych wydatków NFZ i pacjentów? Kolejni lekarze odpowiadają za politykę lekową i nie są zainteresowani np. elektronicznym systemem kontroli recept (za to też odpowiadają lekarze). Aptekarze mają systemy elektroniczne, rozliczamy recepty z NFZ, wystawiamy paragony i to znowu trzeba docisnąć aptekarzy? Kogo i jakie interesy przez to chce się chronić? Wygląda na to, że sztywne ceny i marże były tylko hasłem propagandowym. Nie zlikwidują one patologii, nie ucywilizują rynku, a dodatkowo uderzą w pacjentów i w same apteki. Sztywne ceny i marże stały się sloganem, który nie tylko nie wyprowadzi aptek i pacjentów z opresji, ale w dodatku może się wręcz okazać przysłowiowym gwoździem do trumny. Dlaczego? Po pierwsze system nakazów i zakazów skierowany niemal wyłącznie na styk apteka-pacjent nie uszczelni rynku. Ci, którzy już dziś stosują niewłaściwe praktyki będą to robić dalej sztywne ceny i marże ich od tego nie powstrzymają. Skoro urzędnicy już dziś mają instrumenty by walczyć z patologiami i tego nie robią, to nie ma się co łudzić, że przy nowej ustawie będą bardziej rzetelnie wypełniali swoją pracę. Po drugie pamiętajmy, że sztywne ceny i marże będą dotyczyły tylko leków refundowanych rabaty i promocje przeniosą się więc na inny asortyment np. Analiza rynku sprzedaży detalicznej produktów leczniczych wskazuje na niebezpieczeństwo drastycznego spadku rentowności aptek, a w konsekwencji upadku wielu z nich. Symulacja przeprowadzona na modelu średnio prosperującej apteki, której obrót miesięczny wynosi obecnie 150 tyś zł., z czego dochód kształtuje się na poziomie 5300 zł wskazuje, iż po wprowadzeniu sztywnych cen, dochód spada do poziomu zł, a przy uwzględnieniu sposobu naliczania marży (od limitu) apteka znajdzie się na granicy poziomu rentowności (dochód netto ok zł) Izba Gospodarcza Farmacja Polska. Źródło: Uwagi Izby Gospodarczej Farmacja Polska do projektu tzw. ustawy refundacyjnej, sekretariat@izbapa.pl, infolinia tel na leki nierefundowane. Łatwo sobie więc wyobrazić, jak będą wyglądały negocjacje z przedstawicielami firm ja ci większy rabacik na OTC, a ty mi podciągniesz sprzedaż w lekach refundowanych. A leki OTC nie podlegają żadnej kontroli! Możemy się spodziewać, że wszystkie promocje i rabaty przeniosą się na ten sektor. I nie będą ich dostawali wszyscy! Zapomnijcie więc o swoich rabatach, o przedłużonych terminach płatności sztywne ceny i marże na leki refundowane pogrążą nas jeszcze bardziej niż dzisiejszy system rabatowania. Łatwo sobie wyobrazić, że w takiej sytuacji część aptek będzie bezradnych i nie będzie w stanie się utrzymać na powierzchni. I nie ma się co łudzić sieci apteczne nie będą z tego powodu cierpiały oni sobie doskonale poradzą. Stracą małe, niezależne apteki rodzinne. Walka o klienta przy pomocy leków nierefundowanych będzie jeszcze bardziej niebezpieczna niż dzisiejsze patologie. O jakości opieki farmaceutycznej możemy wtedy zapomnieć. Po trzecie nie możemy zapominać o pacjentach. Urzędnicy Ministerstwa bardzo lakonicznie i bez przekonania tłumaczą, że sztywne ceny i marże spowodują spadek cen leków. Ale nie mamy na to żadnej gwarancji, a wręcz odwrotnie słyszymy od ludzi badających rynek apteczny, że taka propozycja spowoduje natychmiastowy wzrost cen leków, bo producenci usztywnią ceny na poziomie dzisiejszych cen maksymalnych. Warto też zapoznać się w tej sprawie z niektórymi opiniami: Nie ukrywam, że jestem zwolennikiem regulacji rynku leków i uważam, że nad tak ważnym segmentem Państwo powinno mieć kontrolę. Określenie maksymalnej ceny leku jest już ograniczeniem. Pamiętajmy jednak, że w naszym kraju pacjenci nie mają tak dobrej sytuacji jak na Zachodzie Fundusz nie finansuje im leków w 100%. Przecież pacjenci dopłacają do leków z własnej kieszeni i to nie mało. Nie możemy więc dopuścić, by rozwiązania proponowane przez urzędników uderzały właśnie w pacjentów. Nie możemy też dopuścić, by rozwiązania te zamiast nam pomagać, mogą nas pogrążyć. Warto też dodać, że przecież leki refundowane wydawane są z przepisu lekarza. Ani pacjent, ani aptekarz nie decyduje sam o tym jaki lek i w jakiej ilości może zostać wydany. Może więc Ministerstwo Zdrowia zaczęłoby kontrolować lekarzy, którzy tak hojnie wypisują recepty dla pacjentów?

19 MARŻE HURTOWE I DETALICZNE Urzędnicy Ministerstwa Zdrowia zgotowali nam prawdziwą bombę. Wygląda na to, że głównym celem ustawy refundacyjnej będzie doprowadzenie do upadłości znacznej części aptek. Urzędnicy postanowili sięgnąć nie tylko do kieszeni pacjentów, ale również uderzyć w apteki i hurtowników. Nie tylko zamierzają o połowę obniżyć marżę hurtową, usztywnić ją, ale także obniżyć i usztywnić marżę apteczną. Jak czytamy w projekcie ustawy art. 6: 1. Ustala się urzędową marżę hurtową w wysokości 5 % urzędowej ceny zbytu. 2. Podmioty uprawnione do obrotu hurtowego, w rozumieniu ustawy z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne, są obowiązane stosować marżę, o której mowa w ust Marża, o której mowa w ust. 1, może być dzielona pomiędzy przedsiębiorców prowadzących obrót hurtowy. 4. Ustala się urzędową marżę detaliczną naliczaną od ceny hurtowej leku, środka spożywczego specjalnego przeznaczenia żywieniowego albo wyrobu medycznego stanowiącego podstawę limitu w danej grupie limitowej. Najważniejszy dla nas temat to marża detaliczna będzie teraz naliczana nie od ceny hurtowej leku, ale od ceny limitu. I przy tej kwestii trzeba się zatrzymać. Kluczowe jest to, co ma być limitem, a więc od czego będziemy marżę naliczać. Cytując projekt limit refundacyjny w danej grupie limitowej stanowić będzie najwyższą z najniższych cen detalicznych (tj. urzędowych cen zbytu, powiększonych o urzędową marżę hurtową i detaliczną oraz należne podatki) za jednostkę Produktu, który dopełnia 15% miesięcznego obrotu ilościowego zrealizowanego w danej grupie limitowej w miesiącu poprzedzającym o trzy miesiące publikację listy produktów refundowanych. Upraszczając, limit będzie liczony od ceny najtańszego generyka. Ma to promować leki generyczne. Niezależnie więc czy sprzedamy generyk, czy sprzedamy lek oryginalny, czy będzie to lek tańszy, czy droższy marża zawsze będzie naliczana od najtańszego w danej grupie leku generycznego. Sposób obliczania i wysokość marży aptecznej to jedno, ale są jeszcze inne zapisy, które na pierwszy rzut oka mogły nie wzbudzić naszych obaw. Chodzi o obniżenie wysokości marży hurtowej o połowę (z 8,91% do 5%). Wbrew pozorom to właśnie ten zapis może być dla nas zabójczy. Dystrybucja to przecież system naczyń połączonych wszelkie zmiany, które będą dotyczyły hurtowników, w efekcie dotkną też nas aptekarzy. Jak w dominie upadać będą apteki jedna za drugą. Samo Ministerstwo Zdrowia w Uzasadnieniu do ustawy przyznaje, że w większości państw średnie marże hurtowe wynoszą od 6 do 8%. Dlaczego więc w Polsce urzędnicy chcą ustalić marżę hurtową na zdecydowanie niższym poziomie 5%? Oczywistym jest, że przy tak niskich marżach hurtownie będą działać na granicy opłacalności czy nawet poniżej tej granicy. Izba Gospodarcza Farmacja Polska tak oceniła tę propozycję: Drastyczne cięcie o prawie 50% narzutu hurtowego, jest precedensem w skali europejskiej, szczególnie w sytuacji, kiedy rentowność dystrybucji kształtuje się na poziomie około 0.6%. Nie uwzględniono faktu, że obecnie hurtownie ponoszą koszt finansowy dystrybucji leków m.in. kredytując 40% aptek mających poważne kłopoty finansowe zapewniając dostawy w miarę zapotrzebowani aptek i potrzeb pacjenta. Proponowane zmiany, obniżające wysokość marży hurtowej, mogą doprowadzić do upadku mniejszych hurtowni i małych rodzinnych aptek, będących najdalej od dużych ośrodków i najbliżej pacjentów. Grozi nam nowy rodzaj turystyki tym razem nie w poszukiwaniu leków za grosz ale jakiejkolwiek apteki, mającej odpowiedni asortyment. Źródło: Uwagi Izby Gospodarczej Farmacja Polska do projektu tzw. ustawy refundacyjnej, W rozmowie ze mną Pani Irena Rej Prezes Izby przyznała, że przy takiej marży hurtownie będą musiały szukać oszczędności. Nie ukrywała, że na pierwszy ogień pójdą zmiany zasad dostaw skończą się wydłużone terminy płatności, codzienne dostawy, rabaty od hurtowni. Hurtownie przerzucą więc koszty na apteki i to one jako ostatnie ogniwo łańcucha zapłacą za zaniżoną marżę hurtową. Takiego samego zdania jest firma analityczna PricewaterhouseCoopers: W efekcie tak znacznego ograniczenia dochodowości hurtowni farmaceutycznych na dystrybucji Produktów refundowanych, w celu przetrwania na rynku podmioty te będą zmuszone do redukcji kosztów swojej działalności. Należy oczekiwać, iż hurtownie będą dokonywać spłaszczenia swoich obecnych struktur biznesowych, ograniczenia zakresu działalności i redukcji zatrudnienia. Konsekwencją tego może być ograniczenie spektrum usług oferowanych przez hurtownie i zmniejszenie częstotliwości dostaw Produktów do aptek. Źródło: Raport PricewaterhouseCoopers: Proponowane zmiany do systemu refundacji produktów leczniczych zasady i konsekwencje dla uczestników rynku, Ministerstwo Zdrowia w Ocenie Skutków Regulacji projektu ustawy refundacyjnej napisało, że zmniejszenie wysokości marży hurtowej skutkować będzie spadkiem przychodów podmiotów uprawnionych do obrotu hurtowego o około 450 mln zł w skali roku. Jeśli chodzi o apteki, to z rozbrajającą szczerością Ministerstwo napisało: zaproponowane w przedmiotowym projekcie mechanizmy naliczania marży detalicznej przełożą się na zmniejszenie przychodów przedsiębiorstw tego sektora o kwotę około 180 mln PLN w skali roku. Oznacza to, że wprowadzenie nowych zasad naliczania marż hurtowych i detalicznych będzie kosztować apteki w sumie 630 milionów złotych rocznie. sekretariat@izbapa.pl, infolinia tel

20 UMOWY APTEK Z NFZ SĘDZIĄ I KATEM W JEDNYM W projekcie ustawy refundacyjnej Ministerstwo Zdrowia funduje nam niespodziankę i zupełną nowość nakłada na nas obowiązek podpisywania umów z Narodowym Funduszem Zdrowia. Jeśli apteka będzie chciała wydawać leki refundowane, będzie musiała podpisać umowę-cyrograf z Funduszem. Jaki jest sens wprowadzania takich umów? Czemu ma to służyć? W Polsce nie ma różnych ubezpieczycieli, jest tylko jeden Płatnik NFZ. Wygląda więc na to, że umowy mają być kolejną bronią w jego ręku. To kolejny element, który będzie wykorzystywany w walce z mniej pokornymi aptekami zawsze przecież niesforną aptekę można będzie ustawić do pionu strasząc rozwiązaniem umowy tym bardziej, że przepisy są bardzo lakoniczne. Przykładem jest art. 39: 1. W celu realizacji świadczeń, o których mowa w art. 15 ust. 2 pkt 14 ustawy o świadczeniach, podmiot prowadzący aptekę zawiera umowę z Funduszem na wydawanie leku, [...]. 2. Umowa na realizację recept określa w szczególności: 1) imię i nazwisko osoby będącej kierownikiem apteki oraz jej numer prawa wykonywania zawodu; 2) zobowiązanie do stosowania limitów, cen oraz odpłatności i dopłat świadczeniobiorcy w wysokości określonej w obwieszczeniu, o którym mowa w art. 35; 3) prawa i obowiązki stron; 4) kary umowne; 5) warunki jej wypowiedzenia albo rozwiązania. Tak więc na wydawanie leków refundowanych trzeba będzie zawrzeć umowę, zawierającą elementy wskazane w ust.1 przy czym zwracam uwagę na wytłuszczone słowo w szczególności - jest ono wytrychem, który pozwala dodawać nowe elementy umów znając inwencje urzędników Funduszu z pewnością dzięki temu zwrotowi jeszcze parę razy się zdziwimy, co też znajdzie się w umowie. Jak ten zapis odbije się na aptekach oto bardzo prosty przykład. Apteki prowadzące tzw. pieluchomajtki są zobowiązane do posiadania ubezpieczenia, oraz opłacenia licencji za program, za pomocą którego Fundusz rozlicza się z aptekami. W przypadku pieluchomajtek suma nie jest duża - kilkaset złotych, jednak przy lekach gdzie program do obsługi musiałby być wielokrotnie bardziej skomplikowany, cena za licencję może iść już w tysiące. Jednak prawdziwy sens tej umowy odnajdziemy w dalszej części artykułu 39 proponuję uważniej przyjrzeć się ustępom 5,6 oraz 7. Omówimy je łącznie, gdyż powiem szczerze, że przy ich czytaniu włosy stają dęba : 5. Fundusz nie może odmówić zawarcia umowy na realizację recept, z zastrzeżeniem ust. 7 [ ]. 6. Fundusz rozwiązuje umowę na realizację recept ze skutkiem natychmiastowym w przypadku: 1) uniemożliwiania lub utrudniania czynności kontrolnych; 2) niewykonania w terminie zaleceń pokontrolnych. 7. Fundusz nie zawiera kolejnej umowy przez okres: 1) jednego roku w przypadku pierwszego rozwiązania umowy, o którym mowa w ust. 6; 2) trzech lat w przypadku drugiego rozwiązania umowy, o którym mowa w ust. 6; 3) bezterminowo w przypadku kolejnego rozwiązania umowy, o którym mowa w ust. 6. Przepisy te wprowadzają niezwykle dotkliwą karę - w przypadku większości aptek równoznaczną właściwie z ich likwidacją. Powiecie - przepis taki, nawet ostrzejszy, funkcjonował przecież dotychczas. Za utrudnianie kontroli można było przecież utracić zezwolenie. Oczywiście funkcjonował, z małą jednak różnicą - do tej pory pracownik Funduszu, który stwierdził, że utrudniamy mu kontrolę, musiał zwrócić się ze skargą do nadzoru farmaceutycznego. I to GIF, jako organ władczy, podejmował w tej sprawie decyzje. Co istotne do czasu zakończenia procedury wykonanie decyzji było z reguły wstrzymane. Dzięki nowym przepisom teraz to urzędnicy NFZ będą sami mogli wymierzać nam kary i to dość dotkliwe zerwanie umowy na rok. A wszystko bez żadnego nadzoru. Nie muszę chyba mówić, co dla apteki oznacza zakaz sprzedaży leków refundowanych przez rok. I to nie koniec pełni władzy NFZ. O ile w postępowaniach GIF zastosowanie mają zasady postępowania administracyjnego, to w przypadku Funduszu tak nie jest. Od decyzji NFZ nie będzie żadnej drogi odwoławczej w drodze administracyjnej decyzja jest wyrocznią, a umowa rozwiązywana będzie natychmiastowo. Tu tkwi problem i wielkie niebezpieczeństwo dla aptek. Nawet jeżeli zwrócimy się do sądu, a sąd w ogóle zajmie się sprawą, to i tak do wyroku nie mamy możliwości należytego funkcjonowania. Istnieje wręcz spora szansa, że zbankrutujemy do tego czasu. Tak więc w tym momencie zaczną obowiązywać tylko wewnętrzne przepisy Funduszu, kontroler staje się panem sytuacji, tytułowym policjantem sędzią i katem, wszystko zaczyna zależeć od jego woli, wystarczy że stwierdzi że np. zbyt wolno przynosimy dokumenty. Bardzo niebezpieczne są dla nas zapisy dotyczące kontroli. Jednym z nich jest art. 40, zgodnie z którym apteki będą zobowiązane do zwrotu refundacji (tylko na podstawie widzi mi się kontrolerów) i zapewnienia środków na zabezpieczenie ewentualnych zwrotów/kar. 1. Apteka w celu realizacji świadczeń objętych umową na realizację recept ma obowiązek:[...] 6) zwrotu refundacji ceny leku, środka spożywczego specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wyrobu medycznego łącznie z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia, w którym wypłacono refundację do dnia jej zwrotu, w terminie 14 dni od dnia otrzymania wezwania do zapłaty, jeżeli w wyniku weryfikacji lub kontroli informacji, o których mowa w pkt 2, lub kontroli, o której mowa w pkt 3 i 4, zostanie stwierdzone, że realizacja recepty nastąpiła z naruszeniem obowiązujących przepisów;[...] 4. Podmiot prowadzący aptekę, który zawarł umowę na realizację recept, jest zobowiązany zapewnić aptece środki finansowe, o których mowa w ust. 1 pkt 6, w celu zabezpieczenia zwrotu refundacji oraz zapłacenia ewentualnych kar umownych, o których mowa w art. 39 ust. 2 pkt 4. Zapis jest bardzo niezrozumiały, tym bardziej, że gdy,na konferencji uzgodnieniowej, padło (bynajmniej nie z ust prezesa izby aptekarskiej) pytanie na ten temat, zostało w dziwny sposób pominięte. Otwarta więc pozostaje kwestia, w jaki sposób mają być zabezpieczone pieniądze na ewentualne potrącenia, czy będzie to jakaś forma ubezpieczenia, które trzeba będzie wykupić? Mam tylko nadzieję, że nie potwierdzą się plotki, że ma to być depozyt. Bo jeżeli tak, to faktycznie, liczba aptek na rynku ulegnie zmniejszeniu. Bardzo poważnej zmianie ulegają też zasady porozumiewania się z Funduszem w sprawie refundacji - wniosek zostaje zastąpiony fakturą, co moim zdaniem jest kolejnym elementem zupełnie niepotrzebnym. Bardzo szczegółowo zostały zapisane zasady przekazywania komunikatu najmniejszy błąd apteki spowoduje, że nie zostaną jej zwrócone pieniądze za lekarstwa wydane pacjentom. Z drugiej strony Fundusz, tłumacząc się troską o publiczne pieniądze, dostaje w tym zakresie nieograniczone możliwości. Zachęcam do szczegółowego przeczytania tych zapisów: Art. 42. [ ] 3. Przekazywanie komunikatów elektronicznych obejmuje następujące fazy: 1) przygotowanie komunikatu przez aptekę, sprawdzenie jego kompletności i poprawności oraz jego terminowe przekazanie; 2) weryfikację komunikatu przez Fundusz oraz przygotowanie i przekazanie komunikatu zwrotnego zawierającego wynik wstępnej analizy poprawności danych oraz projektu zestawienia zbiorczego; 3) poprawianie lub usuwanie przez aptekę, w drodze korekty, błędów albo innych nieprawidłowości wykazanych w komunikacie zwrotnym i ponowne przekazanie komunikatu elektronicznego. 4. Zatwierdzenie przez aptekę projektu zestawienia zbiorczego powoduje udostępnienie aptece komunikatu elektronicznego zawierającego uzgodnione zestawienie zbiorcze i zamyka dany okres rozliczeniowy oraz uniemożliwia aptece składanie do niego korekt w trybie określonym w ust Apteki przekazują do właściwego oddziału wojewódzkiego Funduszu uzgodnione zestawienie zbiorcze w formie papierowej stanowiące fakturę. 6. Apteki przekazują dane w następujących terminach: 20 sekretariat@izbapa.pl, infolinia tel