ATMOSFERA ZADANIA POZIOM PODSTAWOWY

Transkrypt

1 ATMOSFERA ZADANIA POZIOM PODSTAWOWY Zadanie 1. (1 pkt) W tabeli podano czas trwania termicznych pór roku w Suwałkach i w Słubicach (miasto nad Odrą). Sformułuj wniosek dotyczący długości trwania lata i zimy oraz pozostałych pór roku. P o r a r o k u (liczba dni) Miejscowość Przedwiośn Wiosna Lato Jesień Przedzimie Zima Suwałki Słubice Zadanie 2. (3 pkt) Uwzględniając przejściowość klimatu Polski, wyjaśnij przyczyny zróŝnicowania długości trwania pór roku w Słubicach i w Suwałkach Z adanie 3. (4 pkt) Przestrzenne zróŝnicowanie cech klimatu Polski ma wpływ na produktywność rolnictwa. Z podanych poniŝej określeń wybierz trzy i wpisz w odpowiednie miejsca w schemacie, tak aby utworzyły w pionie ciąg zaleŝności dla podanych krain geograficznych. UWAGA! Strzałki poziome pokazują kierunek nasilenia zjawiska od Pojezierza Lubuskiego do Pojezierza Suwalskiego. Stwierdzenia: - wzrost oceanizmu, - wzrost kontynentalizmu, - spadek liczby pokosów łąk, - skracanie okresu wegetacyjnego, - wydłuŝanie okresu wegetacyjnego - wzrost liczby pokosów łąk,

2 Zadanie 4. (2 pkt) W Tatrach, jak w Ŝadnej innej krainie naturalnej Polski, wyraźnie widać współzaleŝności między elementami środowiska naturalnego. Przyroda kieruje się tu swoimi surowymi prawami; chcąc z nią obcować, musisz je znać i respektować. Napisz dwie prawidłowości klimatyczne, z których wynika zróŝnicowanie opadów i temperatury powietrza na stacjach meteorologicznych podanych w poniŝszej tabeli. Temperatura i opady w wybranych stacjach meteorologicznych Nazwa stacji Wysokość w metrach n.p.m. Suma rocznych opadów w mm Średnia roczna temperatura powietrza w o C Kasprowy Wierch ,8 Hala Gąsienicowa ,4 Myślenickie Turnie ,4 Kuźnice ,2 Zakopane ,9 Poronin ,7 Nowy Targ ,7 Źródło: D. Kollar, J. Lacika, R. Malarz: Tatry Słowacko-Polskie, Wyd. Dajama, Bratysława a) b) Zadanie 5. (3 pkt) Wyjaśnij, jak dochodzi do powstania opadów w górach (opadów orograficznych). W opisie wykorzystaj jak największą liczbę stosownych do wyjaśnienia tego zjawiska wyraŝeń (nazw, określeń, procesów) podanych poniŝej. WyraŜenia do wyboru: wiatr, bariera górska, wznoszenie się powietrza, opadanie powietrza, adiabatyczny wzrost temperatury, adiabatyczny spadek temperatury, kondensacja pary wodnej, nasycenie parą wodną, zmniejszenie zawartości pary wodnej w powietrzu, powstawanie chmur, opad atmosferyczny. Zadanie 6. (1 pkt) Dane w tabeli (zad. 4.) wskazują, Ŝe w Zakopanem, połoŝonym wyŝej n.p.m. niŝ Poronin, roczna temperatura powietrza jest nieco wyŝsza niŝ w Poroninie. Podaj nazwę zjawiska, które moŝe być tego powodem.

3 Zadania rozwiąŝ na podstawie danych klimatycznych zawartych w tabeli zamieszczonej poniŝej. Miejscowość Wys. m n.p.m. I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Rok Malbork 14 T -2,5-1,7 1,5 6,6 11,9 15,3 17,6 16,4 12,9 7,8 2,6-0,9 7,3 O Gdańsk 18 T -1,5-0,9 1,7 6,3 11,3 15,3 17,6 16,6 13,5 8,4 3,4 0,2 7,7 O Kościerzyna 168 T -3,2-2,5 0,5 5,6 11,1 14,5 16,7 15,5 12,1 7,0 1,8-1,6 6,5 O Hel 7 T -0,6-0,5 1,4 5,1 9,9 14,1 17,2 16,8 14,0 9,2 3,4 1,0 7,7 O T - średnia temperatura powietrza w oc, O - suma opadów w mm Zadanie 7. (1 pkt) Podaj nazwę miejscowości, w której występuje największa roczna amplituda temperatury powietrza.... Zadanie 8. (2 pkt) Wyjaśnij (podając dwie przyczyny), dlaczego występują róŝnice rocznej amplitudy temperatury powietrza między miejscowościami wymienionymi w tabeli Zadanie 9. (2 pkt) Oblicz, jaka będzie średnia roczna temperatura powietrza (na poziomie rzeczywistym) na szczycie WieŜycy. Za podstawę obliczeń przyjmij odpowiednie dane dotyczące najbliŝszej stacji meteorologicznej - w Kościerzynie. Miejsce na obliczenia Wynik:...

4 Zadanie 10. (2 pkt) PoniŜej przedstawiono średnią temperaturę powietrza w styczniu na poziomie rzeczywistym w wybranych stacjach meteorologicznych na obszarze Pojezierza Kaszubskiego. Wykreśl izotermę dla wartości: -2,0 C. Zadanie 11. (1 pkt) Tabela obejmuje zestawienie średnich miesięcznych wartości temperatury powietrza (T w C) i rocznej sumy opadów (O w mm) dla wybranych stacji meteorologicznych. Oblicz roczną amplitudę temperatury powietrza w stacji nr 1 i wpisz do tabeli. Nr stacji 1. T O 2. T O 3. T O 4. T O I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Rok Ampli tuda 6,9 7,9 10,7 13,9 18,1 22,1 24,7 24,6 21,6 16,5 11,6 8,5 15,6 17, ,9 4 24,0 2 26,1 1 28,1 1 29,6 28,6 27,3 25,9 27,0 27,9 27,2 25,4 2 26,8 5, ,7 3 13,6 1 17,8 1 21,8 4 25,6 7 27,9 4 28,6 3 27,6 26,0 22,7 2 18,6 1 13,5 3 21,3 16, ,7 25,4 26,1 26,2 25,8 25,2 24,5 24,7 25,1 25,2 25,2 25,1 25,3 1,

5 Zadanie 12. (2 pkt) Przedstaw zróŝnicowanie rozkładu temperatury powietrza i opadów w ciągu roku zanotowanych w stacji nr 2 (tabela zadanie 11). Zadanie 13. (4 pkt) Na podstawie analizy danych meteorologicznych z tabeli (zadanie 11) przyporządkuj stacjom meteorologicznym typ klimatu, w jakim się znajdują. Typy klimatu wybierz z niŝej podanych. Typy klimatu: równikowy wybitnie wilgotny, zwrotnikowy suchy, zwrotnikowy monsunowy, podzwrotnikowy morski, umiarkowany kontynentalny. Numer stacji Typ klimatu Zadanie 14. (6 pkt) W tabeli przedstawiono średnią miesięczną temperaturę powietrza (w o C) oraz średnie miesięczne sumy opadów (w mm) dla stacji klimatycznej X. a) Oblicz średnią roczną temperaturę powietrza i wpisz w rubrykę Rok. b) Oblicz roczną amplitudę temperatury powietrza... Miejsce na obliczenia c) Na podstawie analizy danych podaj nazwę strefy klimatycznej, w której połoŝona jest stacja X, oraz typu klimatu. Strefa klimatyczna... Typ klimatu...

6 d) Podaj trzy cechy tego typu klimatu e) Wymień trzy obszary występowania tego typu klimatu Zadanie 15. (3 pkt) Na rysunku przedstawiono główne rodzaje chmur według klasyfikacji międzynarodowej. Źródło: Z. Kaczorowska, Pogoda i klimat, 1986 Rozpoznaj na rysunku opisane w tabeli rodzaje chmur. Wpisz do odpowiedniej rubryki tabeli numer, którym zostały oznaczone na rysunku i podaj ich nazwę polską lub łacińską. Opis chmur Nr na rysunku Rodzaje chmur Chmury dające opady ciągłe w strefie frontu ciepłego. Chmury piętra wysokiego, które często są pierwszym zwiastunem nadejścia frontu ciepłego. Chmury burzowe o budowie pionowej, których powstanie związane jest często z nadejściem frontu chłodnego.

7 Zadanie 16. (4 pkt) Uzupełnij poniŝszy schemat, tak aby przedstawiał cyrkulację powietrza w strefie międzyzwrotnikowej: a) wpisz odpowiednie wartości szerokości geograficznych zwrotników w miejsca kropek, b) dorysuj na schemacie strzałki określające kierunki przemieszczania się mas powietrza oraz wpisz w odpowiednich kwadratach litery oznaczające obszar wysokiego (W) i niskiego (N) ciśnienia atmosferycznego. c) podaj nazwę wiatru wiejącego w dolnej warstwie troposfery -... d) podkreśl trzy cechy, które dotyczą wyŝej wymienionego wiatru: wilgotny, suchy, ciepły, chłodny, okresowy, stały. Zadanie 17. (4 pkt) Uzupełnij tabelę, przyporządkowując opisom właściwy typ klimatu i literę (A, B, C, D), którą oznaczono na mapie jego występowanie. Klimat: zwrotnikowy kontynentalny; umiarkowany kontynentalny; zwrotnikowy o odmianie monsunowej; umiarkowany morski; podrównikowy wilgotny. Lp. Charakterystyczne cechy klimatu Klimat (strefa i typ) Litera na mapie 1 Średnia roczna temperatura powietrza od 0 o C do 10 o C, opady całoroczne z przewagą jesienno-zimowych. 2 Średnia roczna temperatura powietrza od 0 o C do 10 o C, opady niewielkie przewaŝnie latem. 3 Średnia roczna temperatura powietrza powyŝej 20 o C, opady obfite przewaŝnie lub wyłącznie latem. 4 Średnia roczna temperatura powietrza powyŝej 20 o C, opady atmosferyczne sporadycznie występujące w ciągu roku.

8 Zadanie 18. (2 pkt) Wykresy przedstawiają roczny przebieg temperatury powietrza i opadów w Londynie i Uralsku. Na podstawie załączonych klimatogramów przedstaw dwa podobieństwa i dwie róŝnice cech klimatu Londynu i Uralska. Podobieństwa: RóŜnice:

9 Zadanie 19. (2 pkt) Zamieszczona poniŝej mapa przedstawia sytuację synoptyczną w Europie. a) Wpisz w zaznaczone na mapie pola odpowiednie oznaczenia literowe ośrodków barycznych. Literą W oznacz wyŝ baryczny, literą N oznacz niŝ baryczny. b) Podaj, w jaki sposób zmieni się temperatura powietrza w Polsce po przejściu frontu atmosferycznego, który na mapie synoptycznej widoczny jest na terenie Niemiec. Zadanie 20. (2 pkt) Wymień dwie konsekwencje dla ludności Indii, które wynikają z opóźnienia nadejścia monsunu letniego

10 Zadanie 21. (3 pkt) Podaj nazwy opisanych poniŝej mas powietrza kształtujących pogodę w Polsce. 1. Docierają do Polski z południowego wschodu, najczęściej jesienią. Przynoszą ocieplenie oraz suchą, słoneczną pogodę Napływają nad Polskę z zachodu i przynoszą w ciągu całego roku wzrost zachmurzenia oraz opady atmosferyczne. Latem powodują ochłodzenie, zimą wzrost temperatury i odwilŝe Napływają z północy, wiosną powodują krótkotrwałe ochłodzenia oraz przymrozki.. Zadanie 22. (4 pkt) W tabeli przedstawiono dane klimatyczne charakterystyczne dla dwóch róŝnych klimatów. a) Podaj literę, którą oznaczono stację o klimacie monsunowym... b) Na podstawie analizy danych podaj nazwę strefy klimatycznej, w której znajdują się obie stacje A i B.... c) Podaj dwa kraje połoŝone w klimacie monsunowym. Nazwy krajów wybierz z niŝej podanych. Mongolia, Korea Południowa, Mozambik, Japonia, Egipt

11 Zadanie 23. (4 pkt) W 1997 r. w dorzeczu Odry wystąpiła wielka powódź o niespotykanej dotychczas skali. Uzupełnij schemat, wpisując w odpowiednie pola litery (B H), którymi oznaczono róŝne przyczyny powodzi i ich skutki: A. Zmniejszenie retencji dorzecza. B. Zmniejszenie powierzchni lasów. C. Intensywne opady deszczu. D. Regulacja doliny Odry. E. DuŜa ilość dopływów Odry biorących początek w Sudetach. F. Rozwój budownictwa na obszarze terasy zalewowej, brak konserwacji wałów przeciwpowodziowych. G. Wezbranie wody w rzekach i przerwanie wałów przeciwpowodziowych. H. Mała pojemność zbiorników wodnych na Odrze i jej dopływach. Zadanie 24. (2 pkt) Diagramy klimatyczne przedstawiają rozkład temperatury powietrza i opadów w ciągu roku na stacjach klimatycznych A i B połoŝonych w strefie klimatu umiarkowanego ciepłego. a) Podaj nazwy typów klimatu, w których połoŝone są odpowiednio stacje A i B. Stacja klimatyczna A:... Stacja klimatyczna B:... b) Przyporządkuj stacjom A i B odpowiednią wartość amplitudy rocznej temperatury powietrza: 12ºC, 3ºC, 20ºC, 37ºC, 43ºC. Amplituda roczna temperatury powietrza stacji A:... Amplituda roczna temperatury powietrza stacji B:...

12 Zadanie 25. (2 pkt) Na podstawie diagramów klimatycznych przedstawionych w zadaniu 24. przyporządkuj odpowiednio stacji A lub B wymienione poniŝej cechy. 1. Klimat stacji cechuje przewaga opadów konwekcyjnych, wynikających z silnego nagrzania podłoŝa w okresie letnim. Stacja. 2. Stacja o wyŝszej średniej rocznej temperaturze powietrza. Stacja. 3. Klimat o cechach charakterystycznych dla tej stacji występuje na Wyspach Brytyjskich. Stacja. Zadanie 26. (1 pkt) Na wykresach przedstawiono zmiany średniej temperatury powietrza w lipcu i w styczniu w Europie wzdłuŝ równoleŝnika 55 N. Przedstaw zmiany temperatury powietrza w styczniu oraz w lipcu między Yorkiem a Kazaniem.

13 Zadanie 27. (1 pkt) Na podstawie wykresu w zadaniu 26. sformułuj wniosek dotyczący zmiany rocznej amplitudy temperatury powietrza na obszarze między Yorkiem a Kazaniem. Zadanie 28. (1 pkt) Podkreśl czynnik geograficzny, który w największym stopniu wpływa na rozkład temperatury powietrza w Europie wzdłuŝ równoleŝnika 55 N. A. Odległość od oceanu B. Pokrycie terenu C. Ukształtowanie powierzchni D. Wysokość n.p.m. Zadanie 29. (2 pkt) a) Wpisz do tabeli klęski Ŝywiołowe, grupując je według przyczyn, które je wywołują. b) Do kaŝdej klęski Ŝywiołowej spowodowanej przyczynami meteorologicznymi dopisz przykładowy obszar występowania, wybierając z podanych poniŝej. Klęski Ŝywiołowe: cyklony tropikalne, tsunami, wybuchy wulkanów, susze, tornada, trzęsienia ziemi. Obszary: Zatoka Bengalska, Półwysep Skandynawski, Alpy, Sahel, środkowe stany USA, Morze Północne. Przyczyny Klęska Ŝywiołowa Przykładowy obszar występowania Meteorologiczne Geologiczne Zadanie 30. (1 pkt) Przyporządkuj skałom macierzystym najbardziej charakterystyczne dla nich typy gleb, wybierając je z podanych poniŝej. Typy gleb: bielice, czarnoziemy, mady, rędziny. Skały macierzyste a) wapienie b) piaski polodowcowe c) lessy Typy gleb

14 Zadanie 31. (4 pkt) Rysunek przedstawia niŝ baryczny na półkuli północnej. Izobary poprowadzono co 5 hpa. Uzupełnij rysunek: a) zaznacz strzałkami kierunki wiatru (poprowadź je z dwóch miejsc oznaczonych krzyŝykami), b) wpisz w wykropkowane miejsca: - wartości dwóch izobar (hpa), - cechy mas powietrza (ciepłe/chłodne), - nazwy frontów atmosferycznych. Zadanie 32. (5 pkt) PoniŜsze klimatogramy przedstawiają rozkłady roczne temperatury powietrza i opadów atmosferycznych, charakterystyczne dla czterech typów klimatów i odpowiadających im czterech naturalnych formacji roślinnych z terenu Europy.

15 a) Na podstawie danych odczytanych z klimatogramu C, oblicz roczną amplitudę temperatury. Zapisz wykonywane obliczenia. Obliczenia: Roczna amplituda temperatury:... b) Przyporządkuj podanym typom roślinności odpowiednie klimatogramy. Do tabeli wpisz litery, którymi je oznaczono. Lp. Roślinność Klimatogram 1. las mieszany 2. roślinność śródziemnomorska 3. tajga Zadanie 33. (3 pkt) W sytuacji, w której naturalne zjawiska lub ich efekty stanowią zagroŝenie dla mienia, zdrowia lub Ŝycia człowieka, mówimy o klęsce Ŝywiołowej. KaŜdemu obszarowi przyporządkuj po jednej, typowej dla niego klęsce Ŝywiołowej A B C D Zadanie 34. (4 pkt) Podaj po dwa zjawiska, będące efektem cyklonu tropikalnego i erupcji wulkanicznej, które wywierają niszczycielski wpływ na środowisko geograficzne. Cyklon tropikalny: Erupcja wulkaniczna:

16 Zadanie 35.(2pkt) Uzupełnij zdania: Stałe wiatry wiejące w strefie międzyzwrotnikowej to... Warstwa atmosfery, w której występuje ozonosfera nosi nazwę... Miarą stopnia nasycenia powietrza parą wodną wyraŝaną w procentach jest wilgotność... Temperatura, w której następuje nasycenie powietrza i kondensacja pary wodnej, określana jest jako temperatura... Zadanie 36. (2 pkt) Podaj trzy cechy charakteryzujące troposferę Zadanie 37. (1 pkt) Rycina (zał. 1) przedstawia pionowy przekrój przez fronty atmosferyczne. Zapisz, który z nich jest frontem ciepłym, a który chłodnym. A front.. B front.. Zadanie 38. (3 pkt) W czasie przemieszczania frontu chłodnego nad miejscem obserwacji mają miejsce duŝe zmiany pogody. Określ stan elementów pogody wymienionych w tabeli przed i po przejściu frontu chłodnego. Element pogody przed frontem za frontem ciśnienie powietrza temperatura powietrza siła i kierunek wiatr

17 Zadanie 39. (2 pkt) Podaj dwie cechy dotyczące temperatury powietrza i opadów charakteryzujące klimat śródziemnomorski. a). b). Zadanie 40. (1 pkt) WskaŜ właściwe zakończenie zdania. Najmniejsza roczna amplituda temperatury powietrza występuje nad A. oceanami w strefie równikowej. B. oceanami w strefie okołobiegunowej. C. lądami w strefie zwrotnikowej. D. lądami w strefie umiarkowanej. Zadanie 41. (I pkt) Nocą, gdy niebo pokrywa gruba warstwa chmur temperatura powietrza A. spada gwałtownie. B. spada w niewielkim stopniu., ; C. wzrasta powoli. D. wzrasta gwałtownie. Zadanie 42. (4 pkt) Opady atmosferyczne związane są z ruchami wznoszącymi powietrza. Wzorując się na podanym przykładzie podaj dwa pozostałe rodzaje opadów, jakie powstają podczas wznoszenia się mas powietrza, wskazując jednocześnie przyczynę wznoszenia się powietrza. Przykład: opady frontalne - wznoszenie się powietrza w strefie frontów atmosferycznych Zadanie 43. (3 pkt) Na mapie (zał. 2), umieszczono diagramy przedstawiające wartości średniej rocznej temperatury powietrza i rocznej sumy opadów we wskazanych stacjach meteorologicznych oraz zapisano wartości rocznej amplitudy temperatury powietrza.

18 Wyjaśnij jak zmieniają się elementy klimatu wraz z oddalaniem od zbiorników morskich. Zadanie 44. (1 pkt) Podaj, który z czynników klimatotwórczych jest odpowiedzialny za występowanie pustyń na wybrzeŝach morskich np.: pustyni Atacama czy Namib. Zadanie 45. (2 pkt) Diagramy klimatyczne przedstawiają rozkład w roku średniej temperatury powietrza w ºC i opadów atmosferycznych w mm w wybranych stacjach podzwrotnikowej strefy klimatycznej. a) Podaj, która ze stacji, A czy B, połoŝona jest w klimacie śródziemnomorskim. Stacja. b) Wymień dwie cechy klimatu sprzyjające rozwojowi rolnictwa na obszarze, na którym połoŝona jest stacja A Zadanie 46. (2 pkt) Z podanych zjawisk (A-F) utwórz schemat przyczynowo-skutkowy przedstawiający powstawanie burz i ich skutki dla działalności człowieka. Wpisz do schematu odpowiednie litery. A. Kondensacja pary wodnej. B. Straty w plonach roślin uprawnych, uszkodzenia budynków. C. Silne nagrzanie podłoŝa w wyniku promieniowania słonecznego. D. Powstanie silnie rozbudowanych w pionie chmur cumulonimbus. E. Konwekcja powietrza i jego stopniowe ochładzanie podczas wznoszenia się. F. Intensywne opady deszczu i gradu, wzrost prędkości wiatru, wyładowania atmosferyczne.

19 W zadaniu 47 i 48 wykorzystaj poniŝszą mapę. Zadanie 47. (3 pkt) a) Miejsca oznaczone na mapie numerami 1, 2, 3 leŝą w obrębie dwóch stref klimatycznych. Zapisz nazwy trzech pozostałych stref klimatycznych występujących na półkuli południowej. b) Na mapie oznaczono strzałkami kierunki pasatów. Wpisz odpowiednio w dwa miejsca na mapie (oznaczone kółkiem) litery: W oznaczającą wyŝ baryczny, N oznaczającą niŝ baryczny. Zadanie 48. (3 pkt) W tabeli przedstawiono dane klimatyczne z miejsc oznaczonych na mapie numerami 1-4.

20 a) Korzystając z danych w tabeli, podaj ogólny wniosek dotyczący rozkładu rocznej amplitudy temperatury powietrza na obszarze przedstawionym na mapie. b) Zapisz numer miejsca, w którym średnia temperatura powietrza oraz średnia roczna suma opadów nie są zgodne z ogólnymi prawidłowościami. Podaj główną przyczynę tych anomalii. Numer miejsca:... Główna przyczyna: Zadanie 49 (2 pkt.) Na rysunku przedstawiono krąŝenie powietrza w dolnej troposferze. Uzupełnij rysunek, wpisując w odpowiednie miejsca oznaczenia stałych ośrodków wysokiego ciśnienia (W) oraz dorysuj strzałki wskazujące kierunek ruchu powietrza między stałymi strefami obniŝonego i podwyŝszonego ciśnienia. Zadanie 50 (2 pkt.) Z wymienionych niŝej cech pogody wybierz cztery charakterystyczne dla chłodnego frontu atmosferycznego i wpisz je w miejscu przeznaczonym na odpowiedź. Nieznaczny wzrost temperatury powietrza, tworzą się pierzaste i pierzasto-warstwowe chmury piętra wysokiego, ciśnienie atmosferyczne wzrasta, zmniejsza się siła wiatru, szybki spadek temperatury powietrza, tworzą się rozbudowane pionowo cumulonimbusy, obniŝa się ciśnienie atmosferyczne, wzrasta siła wiatru

21 Zadanie 51. (1 pkt) Mapa przedstawia roczne sumy opadów na Świecie. Odczytaj i podaj wartości opadów w Europie i Azji wzdłuŝ równoleŝnika 40 N w podanych miejscach. a) wybrzeŝe Portugalii: b) wybrzeŝe Morza Kaspijskiego: c) pustynia Gobi: Zadanie 52. (1 pkt) Na podstawie mapy z zadania 11 sformułuj wniosek dotyczący ogólnej tendencji zmian rocznych sum opadów na obszarze od wybrzeŝa Portugalii do pustyni Gobi... Zadanie 53. (1 pkt) Podkreśl czynnik geograficzny, który w największym stopniu wpływa na rozkład opadów na kontynencie Europy i Azji wzdłuŝ równoleŝnika 40 N. Wykorzystaj mapę z zadania 11. a) wysokość nad poziomem morza b) pokrycie terenu c) odległość od oceanu d) ukształtowanie powierzchni

22 Zadanie 54. (3 pkt) Tabela obejmuje zestawienie Średnich miesięcznych wartości temperatur powietrza T (w C) i rocznej sumy opadów O (w mm) dla wybranych stacji meteorologicznych. a) Oblicz i wpisz do tabeli Średnią roczną temperaturę powietrza dla Zakopanego. b) Oblicz roczną amplitudę temperatury dla Warszawy. Obliczenia: c) W brakujące miejsce w kolumnie miejscowości wstaw jedną spośród następujących: Białystok, Karpacz, Wrocław. Zadanie 55. (1 pkt) Podaj czynnik, który w największym stopniu kształtuje regionalne cechy klimatu w miejscowościach: a) Zakopane... b) Suwałki... Zadanie 56. (2 pkt) Skreśl jeden z podanych w nawiasach wyrazów, aby podane zdanie było prawdziwe. a) Wraz ze wzrostem szerokości geograficznej wysokość Słońca nad horyzontem (rośnie / maleje) i dlatego temperatura powietrza (rośnie / maleje). b) W morskich typach klimatów amplituda roczna i dobowa temperatury jest (większa / mniejsza) niŝ w typach kontynentalnych. c) Zimne prądy morskie (zwiększają / zmniejszają) ilość opadów na wybrzeŝach. Zadanie 57. (1 pkt) Wśród wymienionych czynników klimatycznych podkreśl trzy czynniki astrefowe. A. wysokość słońca nad horyzontem B. rozkład lądów i oceanów C. wysokość nad poziom morza D. oświetlenie Ziemi E. prądy morskie

23 Zadanie 58. (1 pkt) Załącznik 1. Średnia temperatura powietrza w styczniu na poziomie morza. Źródło: Z. Kaczorowska, Pogoda i klimat, WSiP, Warszawa 1986 Korzystając z mapy (zał. 1), podaj czynnik klimatyczny mający największy wpływ na zróŝnicowanie temperatury powietrza na Ziemi.. Zadanie 59. (2 pkt) Na podstawie mapy (zał. 1), wyjaśnij przyczynę zaburzenia równoleŝnikowego przebiegu ( wygięcia ) izoterm na obszarze zachodnich wybrzeŝy Ameryki Południowej.... Zadanie 60. (2 pkt) Korzystając z tabeli (zał. 2) oblicz dla Kijowa: a) amplitudę roczną temperatury powietrza... b) średnią roczną temperaturę powietrza... Załącznik 2. Temperatura i opady w miejscowościach leŝących w strefie klimatów umiarkowanych. Nazwa stacji I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Liverpool t o 4,1 53 4,6 46 5,4 47 8, , , , , ,3 62 9,4 81 6,8 65 4,6 66 Warszawa t o -2,9 35-2,0 26 1,8 32 7, , , , , ,3 44 7,8 37 2,3 38-1,3 38 Kijów t o -5,9 39-5,2 38 0,4 41 7, , , , , ,9 46 7,5 44 1,2 48-3,5 41 Aralsk t o -13, ,2 10-4,2 12 8, , , ,1 9 24,1 8 17,2 5 7,8 14-2,0 11-9,2 12 t temperatura powietrza średnia miesięczna w o C, o - opady miesięczne w mm Źródło: Świat w liczbach 2004/2005, WSiP, Warszawa 2004

24 Zadanie 61. (3 pkt) Tabela (zał. 2) przedstawia dane ze stacji klimatycznych w strefie umiarkowanej. Wymień po jednej stacji charakterystycznej dla klimatu morskiego i kontynentalnego. Dla kaŝdej z nich uzasadnij wybór. A. stacja w klimacie morskim -... uzasadnienie.... B. stacja w klimacie kontynentalnym -... uzasadnienie.... Zadanie 62. (2 pkt) Korzystając z mapy (zał. 3), podaj nazwy mas powietrza napływających do Polski, oznaczonych podanymi numerami Załącznik 3. Masy powietrza napływające do Polski w miesiącu lipcu. Źródło: A. Woś, Meteorologia dla geografów, PWN, Warszawa 1996 Zadanie 63. (3 pkt) Środkowa i zachodnia część Australii naleŝy do najbardziej suchych obszarów na Ziemi. Podaj dwie przyczyny małej ilości opadów w tej części Australii. 1) ) Zadanie 64. (2 pkt) Wyjaśnij, dlaczego w miejscowości CzerrapundŜi (w północnych Indiach) notuje się najwyŝsze na świecie roczne sumy opadów..... Zadanie 65. (2 pkt) Wyjaśnij znaczenie terminów: a) pasaty b) halny

25 Zadanie 66. (3 pkt) Scharakteryzuj warunki klimatyczne w strefie okołorównikowej, uwzględnij między innymi wielkość i rozkład w ciągu roku temperatury powietrza i opadów atmosferycznych). Podaj przykłady regionów świata połoŝonych w strefie klimatów równikowych..... Zadanie 67. (1 pkt) Spośród wymienionych czynników wpływających na układ stref klimatycznych na Ziemi, podkreśl dwa czynniki strefowe. F. Wysokość Słońca nad horyzontem. G. Rozkład lądów i oceanów. H. Wysokość nad poziom morza. I. Szerokość geograficzna. J. Prądy morskie. Zadanie 68. (2 pkt) Korzystając z rysunku (załącznik 1) opisz mechanizm powstawania wiatru halnego Załącznik 1. Powstawanie wiatru halnego Zadanie 69. (2 pkt) Wyjaśnij, dlaczego wiatr halny jest wiatrem ciepłym i suchym. Zadanie 70. (2 pkt) Korzystając z tabeli (załącznik 2.) oblicz dla Warszawy: c) amplitudę roczną temperatury powietrza... d) średnią roczną temperaturę powietrza... Załącznik 2. Temperatura powietrza i opady w Warszawie Warszawa I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Temp. w 0 o C -2,9-2,0 1,8 7,6 13,8 16,8 18,6 17,2 13,3 7,8 2,3-1,3 Opady w mm

26 Zadanie 71. (2 pkt) Porównaj ilość opadów w Warszawie w półroczu zimowym i letnim (załącznik 2.). Zapisz wniosek wynikający z porównania Zadanie 72. (2 pkt) Podaj cechy klimatu umiarkowanego kontynentalnego. Weź pod uwagę roczną sumę opadów i roczną amplitudę temperatury powietrza Zadanie 73. (2 pkt) Wyjaśnij, dlaczego na południowych stokach Himalajów (miejscowości CzerrapundŜi) notuje się najwyŝsze na świecie roczne sumy opadów..... Zadanie 74. (3 pkt) Na mapie (załącznik 3.) przedstawiono rozmieszczenie stref klimatycznych na Ziemi. Przyporządkuj, nazwy stref (wybrane z podanych) literom, którymi je oznaczono na mapie. Strefy klimatu: zwrotnikowego, umiarkowanego, równikowego, podzwrotnikowego, okołobiegunowego. A. B. C. D. Załącznik 3. Strefy klimatyczne na Ziemi D A C B Strefy klimatyczne na Ziemi (wg W. Okołowicza)

27 Zadanie 75. (2 pkt) Skreśl wybrane wyraŝenia, tak aby zdania opisujące cechy klimatu Polski były prawdziwe. Klimat Polski cechuje się duŝą zmiennością/stałością typów pogody, która kształtuje się pod wpływem róŝnorodnych/jednorodnych mas powietrza. PrzewaŜają opady w półroczu zimowym/letnim i dominują wiatry wschodnie/zachodnie. Roczne amplitudy temperatur rosną/maleją w kierunku zachodnim. Zadanie 76 (2 pkt) Wpisz we właściwych miejscach nazwy pór roku odpowiadających przedstawionym na mapach sytuacjom barycznym. a)... b)... Zadania 77 (4 pkt) W kaŝdym szeregu wykreśl niepasujący element. A. mŝawka, krupy śnieŝne, grad, szron B. wicher, huragan, tsunami, sztorm C. gołoledź, rosa, szadź, deszcz D. willy-willy, cyklon, tornado, pasat Zadanie 78. (2 pkt) Uzupełnij rycinę ilustrującą cyrkulację pasatową w strefie międzyzwrotnikowej. a) Dorysuj strzałki wskazujące ruch mas powietrza. b) Wpisz w kółka odpowiednio literę N jeśli tworzy się w tym miejscu niŝ baryczny, lub literę W jeśli powstaje wyŝ baryczny.

28 Zadanie 79. (2 pkt) Oznacz literą P zdania prawdziwe, literą F zdania fałszywe. A. stale utrzymująca się pokrywa lodowa na Antarktydzie przyczynia się do obniŝenia temperatury wewnątrz kontynentu.... B. fen to ciepły, suchy i porywisty wiatr opadający z wierzchołków pasma górskiego ku dolinom. C. podczas pochmurnych nocy temperatura powietrza obniŝa się bardziej niŝ podczas nocy bezchmurnych.. D. temperatura powietrza na powierzchniach zalesionych jest niŝsza niŝ na powierzchniach pozbawionych lasów.. Zadanie 80. (2 pkt) Nazwij układy baryczne przedstawione na rysunku nr 1 i nr 2 oraz podaj, na których z półkul Ziemi one występują. układ baryczny... układ baryczny... półkula... półkula... Zadanie 81. (2 pkt) W tabeli przedstawiono dane klimatyczne dla stacji klimatycznej Bagdad (33021 N, E) leŝącej na wysokości 60 m n.p.m. Na podstawie danych w tabeli oblicz: a) średnią roczną temperaturę powietrza, b) roczną amplitudę temperatur. Miejsce na obliczenia: Średnia roczna temperatura powietrza:... Roczna amplituda temperatur:..

29 Zadania 82. i 83. rozwiąŝ, wykorzystując poniŝszy wykres. Na wykresie przedstawiono wartości średniej miesięcznej temperatury powietrza w styczniu i w lipcu w wybranych miejscowościach połoŝonych wzdłuŝ równoleŝnika 52 N. Zadanie 82. (2 pkt) a) Podaj nazwę miejscowości o najmniejszej rocznej amplitudzie temperatury powietrza. Oblicz i zapisz wartość rocznej amplitudy temperatury powietrza w tej miejscowości. Miejsce na obliczenia: Miejscowość:... Roczna amplituda temperatury:... C b) Na podstawie wykresu sformułuj wniosek, dotyczący rozkładu wartości rocznej amplitudy temperatury powietrza w Europie wzdłuŝ równoleŝnika 52 N. Zadanie 83. (1 pkt) Na podstawie wykresu oraz własnej wiedzy podaj dwie róŝnice między klimatem umiarkowanym morskim, a klimatem umiarkowanym kontynentalnym. W odpowiedzi pomiń roczną amplitudę temperatury powietrza

30 Zadanie 84. (2 pkt) Ofiary śmiertelne wśród ludności to najtragiczniejszy skutek występowania cyklonów tropikalnych. Bardzo duŝo ofiar śmiertelnych było skutkiem wystąpienia cyklonów tropikalnych w Bangladeszu, kraju połoŝonym w delcie Gangesu i Brahmaputry. W 1970 r. zginęło tam około 300 tysięcy osób, a w 1991 r. około 140 tysięcy. Skutkiem przejścia cyklonów tropikalnych są równieŝ katastrofalne zniszczenia. Jednym ze zjawisk, które wywołuje te zniszczenia, jest morska fala, zalewająca przybrzeŝne części lądu. a) Podaj dwa inne zjawiska przyrodnicze towarzyszące cyklonom tropikalnym, które są przyczynami zniszczeń na lądzie b) Podaj dwie przyczyny (niezaleŝne od siły zjawisk przyrodniczych towarzyszących cyklonom tropikalnym), które mogły wpłynąć na tak duŝą liczbę ofiar śmiertelnych w Bangladeszu Zadanie 85. (3 pkt) Na mapie przedstawiono sytuację synoptyczną Europy w dniu 11 lutego 1997 roku. Opisz przebieg stanów pogody na obszarze tego kontynentu. W odpowiedzi uwzględnij rozkład ośrodków ciśnienia atmosferycznego, rodzaj mas powierza, przebieg frontów atmosferycznych, występowanie opadów.

31 ... Zadanie 86. (4 pkt) Po przeczytaniu tekstu podaj cztery konsekwencje (np.: przyrodnicze, gospodarcze, społeczne) będące następstwem klęski Ŝywiołowej, spowodowanej przez cyklon tropikalny - huragan Mitch. 24 października 1998 na Morzu Karaibskim utworzył się potęŝny cyklon tropikalny. W krótkim czasie osiągnął prędkość ponad 250 km/h. Był to jeden z najsilniejszych huraganów, który pojawił się u wybrzeŝy Nikaragui, Hondurasu i Gwatemali w XX wieku. Niskie ciśnienie i wicher spiętrzyły fale na wysokość powyŝej 5,5 metrów. Ogromne masy wody wlały się na wybrzeŝa, powodując śmierć tysięcy ludzi i niszcząc wszystko na swej drodze. Na lądzie prędkość huraganu spadła poniŝej 200 km/h. Ulewne deszcze (w niektórych rejonach spadło około 500 mm) spowodowały gwałtowne powodzie oraz lawiny błotne, których tysiące ton, spływając po stokach gór, zalewały osiedla, drogi i nieliczne autostrady. Odpływ wody był niemoŝliwy ze względu na ogromne fale morskie, które wdzierały się w głąb lądu. W dniu 27 października huragan wieje z mniejszą siłą i zmienia się w tropikalną burzę. Ulewne desze sprawiają, iŝ masy wody spływające z gór w Nikaragui, Ŝłobią koryta, jak prawdziwe rzeki i niszczą plantacje bawełny i kawy. Następnego dnia 28 października huragan ponownie zabiera Ŝycie tysiącom ludzi. Giną oni w ogromnej masie wody i szlamu, który wylewa się z pękniętego krateru wygasłego wulkanu Casitas w pobliŝu miasta Poseltoga. Gdy woda trzy dni później dociera do Tegucigalpy, miasto zostaje odcięte od świata. Przestają działać telefony, a wezbrana rzeka zalewa biurowce na przedmieściach miasta do wysokości pierwszego piętra. Huragan słabnie i zamiera, w kilka dni później nad Tegucigalpą świecie Słońce. Źródło: Opracowano na podstawie: Planeta katastrof-mitch uderzył jak młot boga, Focus Ekstra, Focus, marzec Makowska D i in., Geografia, WSiP Spółka Akcyjna, Warszawa,

32 Zadanie 87. (2 pkt) Podkreśl w poniŝszym tekście, trzy wyrazy błędnie opisujące stan pogody przedstawiony na mapie. Do Polski napływa z zachodu powietrze zwrotnikowe morskie, przynoszące wzrost temperatury. To wilgotne i ciepłe powietrze podąŝa za frontem chłodnym, który przesunął się juŝ na północny - wschód od Polski. Powietrze polarne kontynentalne zostało wyparte na wschód. Cyrkulację taką zawdzięczamy ośrodkowi wysokiego ciśnienia, rozbudowanego nad Morzem Północnym. Zadanie 88. (4 pkt) Uzupełnij rysunek, uŝywając podanych określeń, tak, aby przedstawiał sposób tworzenia się opadów w strefie oznaczonej na mapie literą A. POWIETRZE CIEPŁE, POWIETRZE CHŁODNE, POWIERZCHNIA FRONTU, CHMURY, OPADY, KIERUNEK NAPŁYWU MASY POWIETRZA

33 Zadanie 89. (2 pkt) Mapa przedstawia rozkład rocznych sum opadów atmosferycznych na Ziemi. Przyporządkuj kaŝdemu z obszarów oznaczonych na mapie literami A, B, C po jednym czynniku, mającym największy wpływ na wielkość rocznej sumy opadów. Czynniki: 1. Oddziaływanie zimnego prądu morskiego. 2. Oddziaływanie ciepłego prądu morskiego. 3. PołoŜenie w cieniu opadowym wysokich gór. 4. Oddziaływanie stałych wyŝów barycznych. A.... B.... C.... Zadanie 90. (1 pkt) Mapa przedstawia zasięg stref klimatycznych na Ziemi, które oznaczono cyframi od I do V. Podaj nazwę strefy klimatycznej, którą opisano poniŝej. Zapisz cyfrę, którą oznaczono tę strefę klimatyczną na mapie. Średnia temperatura powietrza w najchłodniejszym miesiącu wynosi od 10ºC do 20ºC. Opady atmosferyczne są tu zróŝnicowane od najniŝszych na świecie w suchej odmianie klimatu do bardzo wysokich w odmianie monsunowej. Latem występują w tej strefie najwyŝsze temperatury powietrza na Ziemi. Nazwa strefy klimatycznej... Numer na mapie...

34 Zadanie 91. (2 pkt) Tabela przedstawia dane klimatyczne wybranych stacji meteorologicznych w Polsce. T średnia temperatura powietrza w ºC O opady atmosferyczne w mm Z podanych poniŝej pięciu cech klimatu wybierz po dwie cechy, którymi Świnoujście i Nowy Targ odróŝniają się od pozostałych stacji wymienionych w tabeli. Cechy klimatu: 1. łagodna zima i chłodne lato 2. najwyŝsza roczna suma opadów 3. chłodne lato i mroźna zima 4. najmniejsza roczna amplituda temperatury 5. najniŝsza roczna suma opadów Cechy klimatu Świnoujścia:...,... Cechy klimatu Nowego Targu:...,... Zadanie 92. (1 pkt) Mapa przedstawia rozmieszczenie wybranych miejscowości w Polsce. Zaznacz zestawienie miejscowości, których dane klimatyczne potwierdziłyby przejściowość klimatu Polski. A. Zielona Góra, Nowy Targ, Łódź B. Biała Podlaska, Białystok, Nowy Targ C. Białystok, Łódź, Biała Podlaska D. Zielona Góra, Łódź, Biała Podlaska

35 Zadanie 93. (2 pkt) Na mapie Polski zaznaczono województwa, które często naraŝone są na róŝne w skutkach klęski Ŝywiołowe: powodzie i susze. Podaj nazwy tych województw i rodzaj klęski, okres jej najczęstszego występowania, przyczyny oraz skutki dla człowieka. Skutki dla kaŝdego z województw powinny być róŝne. Zadanie 94. (2 pkt) Mapa przedstawia przebieg średnich miesięcznych temperatur powietrza na obszarze Polski w styczniu. Podkreśl właściwe stwierdzenia, tak aby powstałe zdania były prawdziwe. 1. Izotermy średnich miesięcznych temperatur powietrza na obszarze Polski w styczniu mają przebieg południkowy / równoleŝnikowy. 2. Średnie miesięczne temperatury powietrza na obszarze Polski w styczniu maleją wraz z przesuwaniem się na wschód / zachód. 3. NajniŜsze średnie miesięczne temperatury powietrza w styczniu występują na PobrzeŜu Koszalińskim / Pojezierzu Suwalskim.

36 Zadanie 95. (1 pkt) Podaj główny czynnik wpływający na rozkład rocznej amplitudy temperatury powietrza na obszarze Polski. Zadanie 96. (2 pkt) Na mapie przedstawiono zasięg stref klimatycznych na Ziemi. Uzupełnij tabelę, przyporządkowując po jednym numerze strefy klimatycznej do kaŝdego z opisów rozkładu opadów atmosferycznych charakterystycznych dla danej strefy klimatycznej.

37 Zadanie 97. (2 pkt) Na mapie synoptycznej przedstawiono rozkład ciśnienia atmosferycznego, fronty atmosferyczne i strefy opadów w Europie w wybranym dniu. a) Wpisz w trzy puste kwadraty na mapie litery, którymi oznacza się układy niskiego ciśnienia (N) oraz wysokiego ciśnienia (W). b) Podkreśl nazwę miasta, w którym wiatr wiał z największą prędkością. A. Madryt B. ParyŜ C. Warszawa D. Moskwa Zadania 98. i 99. wykonaj na podstawie klimatogramów przedstawiających roczny przebieg średnich miesięcznych wartości temperatury powietrza i miesięcznych sum opadów atmosferycznych w Białymstoku, Szczecinie, Zakopanem i ParyŜu.

38 Zadanie 98. (1 pkt) Podanym w tabeli miastom przyporządkuj klimatogramy. Zadanie 99. (1 pkt) Oblicz roczną amplitudę temperatury w miejscowości, z której pochodzą dane klimatyczne przedstawione na klimatogramie A. Podaj wynik z przybliŝeniem do 1 C. Zapisz wykonywane obliczenia. Miejsce na obliczenia: Roczna amplituda temperatury:... Zadania 100. i 101. wykonaj na podstawie tekstu i własnej wiedzy. W porze letniego monsunu ZbliŜa się koniec maja. Temperatura przekracza 40º C. Brakuje wody nawet do picia. W wielu dzielnicach Delhi wodę rozwozi się beczkowozami. W twardej ziemi nic nie rośnie. W Madrasie wyschły zbiorniki wody. W Kalkucie na ulicach więcej niŝ zwykle umierających nędzarzy. W połowie czerwca zaczyna pachnieć deszczem. Do Indii nadchodzi monsun letni. Prognozy dotyczące nadejścia monsunu uwaŝane są przez meteorologów za waŝniejsze niŝ jakiekolwiek inne. Pod koniec miesiąca pada juŝ prawie w całych Indiach. Ten sam deszcz, który do Indii przynosi Ŝycie, w Bangladeszu powoduje śmiercionośne powodzie. W połowie lipca nabrzmiałe wody rzek zagraŝają powodziami. Osiedla połoŝone na brzegach rzeki powinny być ewakuowane. Rzeka wylewa. Slumsy znalazły się pod wodą. Nawet w dzielnicach nieobjętych powodzią rozgrywają się tragedie woda pitna, czerpana płytko spod powierzchni, miesza się ze ściekami. Szybko mnoŝą się komary i muchy. Ludzi dotykają infekcje przewodu pokarmowego. Na podstawie: Hanna Kawecka-Lee, W porze letniego monsunu, Poznaj Świat nr 9, 1999 Zadanie 100. (2 pkt) Uzasadnij, podając trzy argumenty, Ŝe Ŝycie mieszkańców opisanych krajów jest uzaleŝnione od monsunów

39 Zadanie 101. (2 pkt) Zaproponuj trzy działania, które powinien podejmować rząd Bangladeszu, aby złagodzić negatywne skutki monsunu letniego Zadanie 102. (2 pkt) Podana mapa przedstawia średnie roczne wielkości opadów w Polsce. WskaŜ obszary w Polsce o najmniejszej (poniŝej 550 mm) oraz największej sumie opadów (powyŝej 800 mm). Następnie uzasadnij występowanie tych obszarów. Obszar o najmniejszej sumie opadów:. Uzasadnienie:.. Obszar o największej sumie opadów:. Uzasadnienie:..

40 Zadanie 103. (2 pkt) Na klimatogramach przedstawiono roczny przebieg średnich miesięcznych wartości temperatury powietrza i miesięcznych sum opadów atmosferycznych w trzech stacjach spośród zaznaczonych literami na mapie zasięgów stref klimatycznych Ziemi. Przyporządkuj kaŝdemu z klimatogramów właściwą stację wybraną spośród zaznaczonych na mapie literami A, B, C, D.

41 Zadanie 104. (1 pkt) Na schematycznym rysunku przedstawiono sytuację, w której front chłodny przemieszcza się z miejsca A do miejsca B. Spośród podanych zdań wybierz i podkreśl zdanie prawdziwe. A. Po przejściu frontu temperatura powietrza w miejscu B wzrośnie. B. Masa powietrza, która przemieszcza się nad miejscem A, wślizguje się wolno na masę powietrza zalegającego przy powierzchni Ziemi. C. Na froncie chłodnym tworzą się chmury burzowe. Zadanie 105. (2 pkt) W tabeli przedstawiono średnie miesięczne temperatury powietrza i miesięczne sumy opadów w Krakowie i Zakopanem. a) Na podstawie danych w tabeli podkreśl cechę klimatu Zakopanego. A. Występowanie średniej temperatury rocznej o wartości poniŝej 0 C. B. Występowanie rocznej amplitudy temperatury o wartości poniŝej 20 C. C. Przewaga opadów w półroczu chłodnym. D. Występowanie sumy opadów rocznych o wartości poniŝej 1000 mm. b) Podaj przyczynę róŝnicy między sumą opadów rocznych w Krakowie i w Zakopanem.