Wydanie I Białystok 2011 ISBN

Transkrypt

1

2

3

4 Redakcja: Dominika Dudarew Projekt okładki: Piotr Pisiak Skład komputerowy: Piotr Pisiak Korekta: Ewa Skarżyńska Ilustracje: Anna Czelej Opracowanie sinologiczne: Dorota Bielan Wydanie I Białystok 2011 ISBN Copyright by Studio Astropsychologii, Białystok, All rights reserved, including the right of reproduction in whole or in part in any form. Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część tej publikacji nie może być powielana ani rozpowszechniana za pomocą urządzeń elektronicznych, mechanicznych, kopiujących, nagrywających i innych bez pisemnej zgody posiadaczy praw autorskich Białystok ul. Antoniuk Fabr. 55/ redakcja sekretariat dział handlowy hurt sklep firmowy Talizman detal biuro@studioastro.pl Więcej informacji znajdziesz na portalu PRINTED IN POLAND

5 Spis treści Wstęp... 7 Zasady transkrypcji chińskiej Wprowadzenie Zaciemnienie światła (zranienie), czyli przygody Piotrusia Pana i Wendy Entuzjazm, czyli pomost do nieba Ustawienia rodzinne Berta Hellingera w świetle chińskiej filozofii przyrody W barwach tęczy Naprawa Zakończenie

6

7 Wstęp Magia związków to książka, w której analizuję relacje rodzinne przy pomocy niekonwencjonalnych metod. Wychodzę bowiem z założenia, że utarte ścieżki prowadzą niejednokrotnie na manowce, kręcimy się na nich w kółko i nie potrafimy odkryć niczego nowego. Nazywanie zdarzeń wciąż i bez końca tymi samymi słowami prowadzi często do swoistego zapętlenia myśli, kiedy to nie potrafimy przejść do następnych etapów: do refleksji, planu i jego realizacji. Powtarzające się myśli, które krążą wciąż wokół jednego tematu i podpowiadają te same rozwiązania, odbierają nam siłę do działania. I wtedy warto popatrzeć na życie z jakiejś innej perspektywy, zrewidować utarte poglądy, a czasami odłożyć je na półkę. W zachodniej wizji człowiek zostaje przeciwstawiony reszcie świata; istnieję ja i świat tylko tyle możemy powiedzieć, a do tego zewnętrzny świat nam zagraża, jest nieprzewidywalny, pełen zasadzek i pułapek. Natomiast według chińskiej filozofii przyrody, przedstawionej w Księdze Przemian Yi Jing, w najstarszym dziele filozoficznym starożytnych Chin, człowiek, podobnie jak wszystkie inne żyjące istoty, jest mikrokosmosem wpisanym w całość. Stanowi cząstkę większego organizmu, z którym łączy go niezliczona ilość wzajemnych zależności, gdzie każda zmiana i ruch na jakimkolwiek poziomie wywołuje określony ciąg zdarzeń. To model, w którym główne siły sprawcze Niebo i Ziemia (yin i yang) są obecne na poziomach wszystkich mikrokosmosów, gdzie obowiązują te same zasady, co na poziomie makrokosmosu. Możemy to sobie wyobrazić jako obracającą się kulę, gdzie Niebo stanowi zewnętrzną warstwę ochronną, a Zie-

8 8 Anna Czelej Magia związków mia zajmuje centrum. Wewnątrz tej kuli obracają się inne kule, które symbolizują różne poziomy mikrokosmosów. Na jednym z tych poziomów, między Ziemią i Niebem, znajduje się człowiek, poniżej układ jego organów wewnętrznych, nad człowiekiem mikrokosmos systemu rodziny. Jakikolwiek ruch na którymkolwiek poziomie mikrokosmosu lub na poziomie makrokosmosu wywołuje ruch na innych poziomach. Na przykład cykliczne zmiany pór dnia i roku wpływają nie tylko na nastroje, emocje i zachowanie człowieka, ale również na sposób funkcjonowania jego organów wewnętrznych. Każda pora dnia i roku charakteryzuje się właściwym dla niej kierunkiem ruchu; wiosną i o poranku wszystko rośnie i porusza się w górę, w lecie oraz w południe rozprzestrzenia się maksymalnie ciepło, jesienią wszystko się zniża i wraca do centrum. Podobnie człowiek, jego emocje i działanie organów wewnętrznych podlegają cyklicznym zmianom. Rośniemy w górę razem z wiosną i odczuwamy obniżenie nastroju jesienią. Każdej porze roku (Przemianie) przypisane są korelujące z nią zjawiska. Na przykład wiosna to Przemiana Drzewa, należą do niej: poranek, wiosna, wschód, artykuły żywnościowe o smaku kwaśnym, wątroba w ciele człowieka i związane z nią emocje gniew, praca koncepcyjna itp. W chińskiej filozofii określono dokładnie, w jaki sposób jedna Przemiana zmienia się w następną w powtarzających się cyklach w obiegu karmiącym i jak działa na inne Przemiany i w innych obiegach, w cyklu dominacji, czy też w obiegu raniącym, a tym samym ustalono na przykład zależności między głównymi organami wewnętrznymi w organizmie człowieka i wpływ na te organy zjadanych artykułów spożywczych. To jednak nie wszystko, te same zasady dotyczą wszystkich sfer życia, chociażby elementy krajobrazu można zaszeregować według ich cech i kształtów do jednej z Przemian i wydedukować, w jaki sposób będą działały na człowieka. Mało tego, na harmonijną współpracę organów wewnętrznych w ciele człowieka ma wpływ każdy jego ruch i gest, toteż starożytni

9 Wstęp 9 Chińczycy opracowali zestaw ćwiczeń leczniczych Qi Gong, które niezwykle skutecznie przywracają równowagę tak emocjonalną, jak i fizyczną, a wszystko według jednych i tych samych zasad, o akupunkturze już nie wspomnę. Toteż śmiało można powiedzieć, że chińska filozofia przyrody, a w tym tradycyjna medycyna chińska, zawierają teorie i zasady, które można wykorzystać w każdej dziedzinie życia. Odnoszą się one również do związku mężczyzny z kobietą, chociaż w tym przypadku wyraźniej są widoczne analogie do relacji Ziemi i Nieba, układu yin yang. Ziemia to kwintesencja yin, a Niebo kwintesencja yang. Wszystkie zjawiska, a w tym człowiek, zarówno kobieta, jak i mężczyzna, są yin yang. Te dwie siły to dwa przeciwstawne sobie bieguny, które się przyciągają i łączą w celu tworzenia życia. Człowiek jest splotem Nieba i Ziemi, yin i yang, które powinny pozostawać w dynamicznej równowadze. Niemniej, na wyższym poziomie mikrokosmosu, w związku mężczyzny z kobietą, ta ostatnia charakteryzuje się niewielką przewagą yin, czyli ma cechy Ziemi, a mężczyzna ma niewielką przewagę cech yang. Tym samym na poziomie ich związku ma również miejsce przyciąganie yin i yang. W przypadku kiedy to kobieta ma przewagę cech yang, a mężczyzna yin, też występuje przyciąganie yin i yang, ale tego typu związek jest w jakimś sensie chory, bardzo trudny i jego uczestnicy narażają się na traumatyczne przeżycia. W książce omówię szczegółowo tego typu przypadki. W Księdze Przemian charakter zdarzeń jest opisany poprzez analizę kierunku ruchu składowych zjawisk i pozycji, jakie zajmują w stosunku do siebie. Ciała niebieskie nie zbaczają ze swoich torów, trzymają się wytrwale właściwego toru, jest to tajemnica wiecznego istnienia świata. Mężczyznę yin i kobietę yang można zaś porównać do ciał niebieskich, które wypadły ze swoich torów, wykoleiły się, straciły właściwą dla siebie Drogę i zmieniły swoją pozycję w systemie. Ziemia znajduje się w centrum w stosunku do Nieba, takie samo miejsce zajmuje kobieta w poprawnym związku z mężczyzną. Kobieta yang porzuca zaś centrum.

10 10 Anna Czelej Magia związków Potrafimy snuć długie rozważania o przyczynach udanych lub nieudanych związków mężczyzny z kobietą, ale nie przywiązujemy w nich żadnej wagi do pozycji, które wobec siebie zajmują i cech ich zachowania według kryteriów yin yang. Nie potrafimy w ten sposób sklasyfikować emocji, nie wiemy chociażby, że hałaśliwy, głośny śmiech to emocja yang i jako stały obyczaj u nastolatki mówi aż nazbyt dużo o jej osobowości. W Księdze Przemian to właśnie opis zbyt silnych i długotrwałych emocji jest jednym z najważniejszych elementów charakterystyki postępowania człowieka, bo określa on kierunek działania osoby, jej cechy yin i yang. W swojej książce przedstawiam relacje rodzinne nie tylko z perspektywy chińskiej filozofii przyrody. Zbieżne z tą filozofią są poglądy Berta Hellingera, który przywiązuje ogromną wagę do pozycji, które zajmują ojciec, matka, dziadek, babka, dzieci, wnuki w systemie rodziny. Jeden z rozdziałów poświęciłam Ustawieniom Rodzinnym Berta Hellingera. Relacje rodzinne możemy zobaczyć również w barwach i o tym też napisałam, jak i o stosunku do naszych Przodków. Opis relacji rodzinnych na podstawie pozycji, które zajmują członkowie systemu, i sposobu ich poruszania mógłby wydawać się techniczny, gdyby nie fakt, że według starożytnych Chińczyków świat materii przesiąka bez reszty pierwiastek duchowy. Niebo jest obecne na każdym poziomie życia, inicjuje je i wyznacza mu kierunek. Niebo, przenikając Ziemię, stwarza jedność świata. W podstawowej konstrukcji człowieka znajdziemy Ziemię, to jego forma cielesna: tkanki, ścięgna, mięśnie, płyny wewnętrzne, i Ducha Nieba, który wyznacza kierunek rozwoju, wyznacza Drogę, którą człowiek powinien iść. Obecność Ducha Nieba ujawnia się nie tylko w sercu centrum duchowym człowieka, ale też w każdym ruchu i geście istoty ludzkiej. W tej perspektywie człowiek jawi się jako całość, jeśli podąża w jakimś kierunku, to porusza

11 Wstęp 11 się zarówno jego ciało, emocje i pierwiastki duchowe. Ruch ciała odzwierciedla ruch umysłu. Wiedza z Księgi Przemian zawiera niezmienne prawa przyrody, człowiek ma zaś wolną wolę i nie musi ich przestrzegać. W Yi Jing nie znajdziemy jednak słów potępienia dla grzeszników i groźby, że będą się przez wieczność smażyć w piekle: starożytni Chińczycy w ogóle nie wiedzieli, że coś takiego jak piekło istnieje. Problem osoby, która zbacza z właściwej Drogi, płynie pod prąd, odchodzi od swojej natury, polega na czymś innym, przede wszystkim naraża się ona na ciągłe upokorzenia, przeżywa uczucia żalu i wstydu. A poza tym nie może liczyć na udane i harmonijne związki i poprawne relacje rodzinne. Księga Przemian nikogo jednak nie potępia, daje każdemu szansę na zmianę jego trudnej i niewygodnej sytuacji życiowej na inną, podpowiada odpowiednie sposoby, które temu służą. Równocześnie uświadamia osobom, które płyną pod prąd i narażają się na niepowodzenia życiowe, że to ich własny wybór, a nie zła wola otoczenia i niesprzyjające, fatalne wręcz okoliczności zewnętrzne. I to tylko tyle.

12

13 Zasady transkrypcji chińskiej Transkrypcja pinyin jest oficjalną, przyjętą przez Chiny i ONZ transkrypcją słów chińskich. Pomimo to w książkach zawierających chińskie wyrażenia możemy się spotkać z różnorodnymi transkrypcjami, co może sprawiać czytelnikom pewien kłopot, mogą oni bowiem odnieść wrażenie, że teksty książek o podobnej tematyce zawierają różne terminy chińskie, a w rzeczywistości często są to te same słowa zapisane w kilku różnych transkrypcjach. Stosowanie transkrypcji pinyin ma więc znaczenie porządkujące i dlatego też stosujemy ją w naszej książce. Niemniej przy zastosowaniu tej transkrypcji pojawił się pewien problem. W tomie Magia związków tekst książki zawiera sporo cytatów z polskiego tłumaczenia Księgi Przemian autorstwa Richarda Wilhelma 1. W dziele tym została zastosowana uproszczona polska transkrypcja sinologiczna, autorzy polskiego przekładu nie zaznaczyli też intonacji (tonów) słów chińskich, wychodząc z założenia: Nie zastosowano oficjalnej chińskiej transkrypcji pinyin, ponieważ doświadczenie uczy, że mało kto z polskich czytelników w ogóle zadaje sobie wtedy trud odczytywania obco wyglądających napisów. (Byłoby wtedy Yijing w miejsce I-cing) 2. Nie możemy wykluczyć, że stosowanie transkrypcji pinyin może sprawiać czytelnikom pewne trudności w odczytywaniu słów chińskich, z drugiej jednak strony umożliwia im zidentyfikowanie danego słowa w innych tekstach, a w tym w tłumaczeniach tekstów chińskich na ję- 1 Richard Wilhelm, I Cing, przekład Wojciech Jóźwiak, Małgorzata Barankiewicz, Krzysztof Ostas, Wydawnictwo Latawiec Tamże, s. 12.

14 14 Anna Czelej Magia związków zyki europejskie i w słownikach. Sam zapis słowa chińskiego w transkrypcji pinyin nie wystarcza jednak do identyfikacji znaku chińskiego (ideogramu), który temu słowu odpowiada. Język chiński należy do języków tonalnych i słowo zapisane w ten sam sposób może być wymawiane na różne sposoby. Dopiero podanie tonalności przy zapisie słowa chińskiego w transkrypcji pinyin pozwala zidentyfikować ideogram, który mu odpowiada. Jesteśmy głęboko przekonani o słuszności zapisywania słów chińskich w transkrypcji pinyin i umieszczaniu przy tych słowach informacji o ich tonach (cyfra przy zapisie pinyin oznacza ton, w którym słowo jest wymawiane). Dobry obyczaj nie pozwala nam jednak na wprowadzanie zmian w cytatach z innych publikacji. W dbałości o jednolitość tekstu książki postanowiliśmy więc zapisać wszystkie słowa chińskie występujące w książce w transkrypcji zastosowanej w polskim przekładzie Księgi Przemian Wilhelma. Zapisaliśmy je kursywą, a obok w nawiasie znajduje się to samo słowo chińskie zapisane w transkrypcji pinyin razem z tonem tego słowa. Na przykład: czen (zhen 4) piorun lub tuei (dui 4) jezioro. Tę samą zasadę zastosowaliśmy w cytatach z polskiego przekładu Księgi Przemian Richarda Wilhelma, zachowaliśmy transkrypcję występującą w tym przekładzie i w nawiasie zamieściliśmy transkrypcję pinyin z tonem chińskiego słowa jako przypis autorski. W tomie Magia związków znajduje się sporo cytatów z Księgi Przemian, niemniej nie omawiamy tam wszystkich heksagramów występujących w Yi Jing, pomimo to uznaliśmy za celowe umieszczenie w części sinologicznej książki nazwy wszystkich heksagramów w transkrypcji pinyin obok transkrypcji stosowanej w polskim przekładzie Księgi Przemian Richarda Wilhelma. Początkowo rozważaliśmy pomysł umieszczenia w tabelkach sinologicznych polskich nazw heksagramów z bezpośredniego tłumaczenia z chińskiego na polski. Wnikliwa analiza i porównanie nazw heksagramów z polskiego przekładu Księgi Przemian Richarda Wilhelma z nazwa-

15 Zasady transkrypcji chińskiej 15 mi heksagramów z Księgi Przemian w tłumaczeniu Szczuckiego i z polskimi nazwami heksagramów przetłumaczonymi bezpośrednio z chińskiego skłoniła nas do rezygnacji z tego pomysłu i umieszczenia w tabelkach i tekście książki nazw heksagramów zaczerpniętych z polskiego przekładu Richarda Wilhelma. Szczególnie problematyczne wydało się nam wprowadzenie polskich nazw heksagramów z bezpośredniego tłumaczenia z chińskiego na język polski. Księga Przemian nie doczekała się jeszcze bezpośredniego przekładu z chińskiego na polski i korzystamy z tłumaczeń z innych języków europejskich. Jak do tej pory, najważniejszym tłumaczeniem pozostaje tłumaczenie z chińskiego na język niemiecki Richarda Wilhelma, chociaż cenne jest również tłumaczenie Konstantynowicza Szczuckiego z chińskiego na rosyjski, przetłumaczone z kolei na polski przez Leona Zawadzkiego. Każdy heksagram jest opatrzony ideogramem, a ideogram chiński składa się z symbolicznych obrazów. Wydaje się oczywiste, że próba zrozumienia znaczenia poszczególnych ideogramów wiąże się, już na samym wstępie, z pewną interpretacją. Na przykład radość ilustruje ideogram, w którym w górze znajduje się symboliczny obraz dzwonu z brązu, a w dole obraz stołeczka lub podnóżka. Znaczenia tego ideogramu nie tłumaczymy jednak jako dzwon na stołeczku, a właśnie jako radość. W ideogramach ilustrujących heksagramy w Księdze Przemian znajdujemy symboliczne obrazy dwóch spośród ośmiu żywiołów: nieba, ziemi, gromu, wody, góry, wiatru, ognia, jeziora i to one określają dynamikę danej sytuacji, którą omawia heksagram. Nazwy heksagramów odnoszą się więc do dynamicznego zjawiska, które tworzą dwa żywioły obrazujące specyficzną grę między yin i yang, charakterystyczną dla danej sytuacji, a szerszą charakterystykę tego zdarzenia i jego znaczenie w świecie przyrody i ludzi znajdujemy w komentarzach do heksagramów. Syntetyczne zapisanie znaczenia heksagramu w jego tytule jest więc rzeczą niezwykle skomplikowaną i trudną.

16 16 Anna Czelej Magia związków Richard Wilhelm tłumaczył Księgę Przemian przez 23 lata, konsultując nieustannie swój przekład z mistrzem chińskim. Nie mamy wątpliwości, że tłumaczenie Księgi Przemian Wilhelma na język niemiecki było rzetelne i wnikliwe; równie rzetelne jest jej tłumaczenie z niemieckiego na język polski. Z kolei rosyjska sinologia stoi na najwyższym poziomie i przekład Księgi Przemian Konstantynowicza Szczuckiego przetłumaczony na polski przez Zawadzkiego też jest godny uwagi. Wydaje się jednak, że tytuły heksagramów z polskiego przekładu Księgi Przemian Wilhelma oddają bardzo trafnie ideę heksagramów, a niektóre tytuły heksagramów zaczerpnięte z tłumaczenia Szczuckiego nie zawsze są tak trafne. Na przykład heksagram 33 Tun (Dun 4) jest zatytułowany w tłumaczeniu ze Szczuckiego Ucieczka, a w tłumaczeniu z Wilhelma Odwrót. Według idei zawartych w Księdze Przemian ucieczka jest rzeczą haniebną i nie o niej traktuje powyższy heksagram. Omawiana jest tu sytuacja, w której siły yang wycofują się przed napierającymi siłami yin. W przyrodzie sytuacja taka ma miejsce jesienią, kiedy to rozpoczyna swoją ekspansję yin, siła wilgoci i zimna, a siły światła i ciepła są w okresowym odwrocie, wiemy jednak, że powrócą wiosną. W odniesieniu do świata ludzi sytuacja ta obrazuje zaś człowieka szlachetnego, który wycofuje się przed naporem pospolitych w niedostępne dla nich rejony (w górę), człowiek szlachetny dystansuje się w opisanej sytuacji od pospolitych, czego jednak nie możemy nazwać ucieczką. Heksagram omawia planowy odwrót sił yang z równoczesnym przygotowaniem powrotu. Toteż tytuł tego heksagramu Odwrót z Wilhelma wydaje się jak najbardziej trafny, chociaż polski sinolog może uznać, że zaistniała tu nadinterpretacja w tłumaczeniu chińskiego znaku. Z kolei heksagram 9 Siao cz u (Xiao chu 3, 4) w polskim tłumaczeniu z Wilhelma ma tytuł Powściągająca siła małego, a w polskim tłumaczeniu z Księgi Przemian Szczuckiego Wychowanie małym. Na dole tego heksagramu znajduje się silne c ien (qian 2) niebo, a w górze sun (sun 4) łagodny wiatr,

17 Zasady transkrypcji chińskiej 17 jedna słaba linia yin w tym heksagramie powściąga, obłaskawia i trzyma przejściowo w ryzach pięć linii yang. Heksagram odnosi się do sytuacji, w której ktoś o niewielkiej sile może działać jedynie poprzez łagodną perswazję. Niewielka siła może jednak odnieść sukces poprzez wytrwałe działanie, poprzez konsekwentne podążanie w tym samym kierunku (kropla wody, która drąży skałę). Również w tym przypadku tytuł heksagramu z polskiego przekładu Księgi Przemian Wilhelma wydaje się bardziej adekwatny do treści heksagramu niż tytuł tego samego heksagramu z polskiego tłumaczenia Księgi Przemian Szczuckiego. Warto w tym miejscu dodać, że w bezpośrednim tłumaczeniu z chińskiego na polski znak chiński ilustrujący heksagram 9 Siao cz u (Xiao chu 3, 4) można przetłumaczyć jako wychowanie małych, a takie tłumaczenie byłoby sprzeczne z ideą całego heksagramu, wskazywałoby bowiem, że silne yang wychowuje w tym przypadku słabe yin (pięciu silnych mężczyzn wychowuje jedną słabą kobietę). Ten ostatni przykład utwierdził nas w przekonaniu, że polskie tłumaczenie znaczenia ideogramów, którymi opatrzone są heksagramy, w oderwaniu od wnikliwych studiów sinologicznych nad tekstem Księgi Przemian byłoby działaniem niezbyt szczęśliwym i z tego to powodu cytujemy tytuły heksagramów zaczerpnięte z polskiego przekładu Księgi Przemian Richarda Wilhelma. (A.C.) Uproszczone zasady wymowy słów chińskich w języku standardowym zapisanym transkrypcją oficjalną pinyin W języku chińskim nie istnieje opozycja spółgłosek dźwięcznych i bezdźwięcznych (b-p, g-k, d-t), natomiast istnieją spółgłoski bezprzydechowe i przydechowe. Spółgłoski przydechowe wymawiane są jak polskie bezdźwięczne z krótkim dźwiękiem podobnym do polskiego ch bezpośrednio po spółgłosce, natomiast bezprzydechowe jak polskie bezdźwięczne.

18 18 Anna Czelej Magia związków Wymawiamy: A polskie A B polskie P C polskie Cch Ch polskie CZch D polskie T E polskie E F polskie F G polskie K H polskie H I polskie I; po C, Ch, R, S, Sh, Z, Zh polskie Y J polskie Ć K polskie Kch L polskie L M polskie M N polskie N O polskie O P polskie Pch Q polskie Ćch R polskie Ż na początku sylaby, polskie R na końcu sylaby S polskie SZ Sh polskie SZ T polskie TCH U polskie U; po J, Q, X jak U U jak niemieckie U W jak angielskie W X polskie Ś Y polskie J Z polskie C Zh polskie CZ Ponadto: ng (występuje tylko na końcu sylaby) wymawiamy jak w ang. słowie song piosenka

19 Zasady transkrypcji chińskiej 19 ong wymawiamy ung ian wymawiamy ien Poniższe tabele ułatwią jednoznaczną identyfikację trygramów, heksagramów oraz uporządkowanie ich numeracji. TRYGRAMY Cyfra obok zapisu pinyin oznacza ton, w którym słowo jest wymawiane. znak chiński trygramy (linie) transkrypcja pinyin transkrypcja wg polskiego tłumaczenia Wilhelma nazwa wg polskiego tłumaczenia I Cing (Yi Jing) Wilhelma obraz atrybut rodzina 乾 qian 2 c ien Twórczość niebo moc ojciec 坤 kun 1 k un Biorczość ziemia oddanie matka 震 zhen 4 czen Pobudzenie piorun poruszenie pierwszy syn 坎 kan 3 k an Otchłań woda niebezpieczeństwo drugi syn 艮 gen 4 ken Trwanie w spokoju góra spokój trzeci syn 巽 xun 4 sun Łagodność wiatr, drzewo przenikliwość pierwsza córka 離 li 2 li Lgnięcie ogień jasność druga córka 兌 dui 4 tuei Pogoda ducha jezioro wesołość, radość trzecia córka

20 20 Anna Czelej Magia związków HEKSAGRAMY Nr znak chiński heksagramy (linie) transkrypcja pinyin transkrypcja z tłumaczenia I Cing (Yi Jing) Wilhelma tytuły heksagramów wg polskiego tłumaczenia I Cing (Yi Jing ) Wilhelma 1 乾 Qian 2 C ien Twórczość 2 坤 Kun 1 K un Biorczość 3 杶純 Chun 2 Czun Początkowa trudność 4 蒙 Meng 2 Meng Młodzieńcza głupota 5 需 Xu 1 Sü Czekanie (pokarm) 6 訟 Song 4 Sung Spór 7 師 Shi 1 Szy Wojsko 8 比 Bi 3 Pi Trzymanie się razem 9 小畜 Xiao chu 3,4 Siao cz u Powściągająca siła małego 10 履 Lu 3 Lü Stąpanie 11 泰 Tai 4 T ai Pokój 12 否 Pi 3 P i Zastój 13 同人 Tong ren 2,2 T ung żen Wspólnota z ludźmi 14 大有 Da you 4,3 Ta ju Wielkie posiadanie 15 謙 Qian 1 C ien Skromność 16 豫 Yu 4 Jü Entuzjazm 17 隨 Sui 2 Suei Pójście śladem 18 蠱 Gu 3 Ku Naprawa 19 臨 Lin 2 Lin Przybliżanie 20 觀 Guan 1 Kuan Kontemplacja (Oglądanie) 21 噬瞌 Shi ke 4,4 Szy ho Przegryzanie 22 賁 Bi 4 Pi Wdzięk 23 剝 Bo 1 Po Rozpad

21 Zasady transkrypcji chińskiej 復 Fu 4 Fu Powrót (Punkt zwrotny) 25 無妄 Wu wang 2,4 Wu wang Niewinność (nieoczekiwane) 26 大畜 Da chu 4,4 Ta cz u Powściągająca siła wielkiego 27 頤 Yi 1 I Kąty ust (żywienie) 28 大過 Da guo 4,4 Ta kuo Przewaga wielkiego 29 坎 Kan 3 K an Otchłań (woda) 30 離 Li 2 Li Lgnięcie (ogień) 31 咸 Xian 2 Sien Wpływ (zaloty) 32 恆 Heng 2 Heng Trwanie 33 遯 Dun 4 Tun Odwrót 34 大壯 Da zhuang-4,4 Ta czuang Potęga wielkiego 35 晉 Jin 4 Cin Postęp 36 明夷 Ming yi 2,2 Ming i Zaciemnienie światła 37 家人 Jia ren 1,2 Cia żen Rodzina 38 睽 Kui 1 Kuei Przeciwieństwo 39 蹇 Jian 3 Cien Przeszkoda 40 解 Jie 3 Sie Uwolnienie 41 損 Sun 3 Sun Pomniejszenie 42 益 Yi 4 I Powiększenie 43 夬 Gui 4 Kuai Przełamanie (Stanowczość) 44 姤 Gou 4 Kou Wyjście naprzeciw 45 翠 Cui 4 C uei Zbieranie się razem 46 升 Sheng 1 Szeng Wydobywanie się 47 困 Kun 4 K un Opresja (wyczerpanie) 48 井 Jing 3 Cing Studnia 49 革 Ge 2 Ko Rewolucja (Zrzucenie skóry) 50 鼎 Ding 3 Ting Kocioł ofiarny 51 震 Zhen 4 Czen Pobudzenie (wstrząs, piorun) 52 艮 Gen 4 Ken Trwanie w spokoju (góra) 53 漸 Jian 4 Cien Rozwój (Stopniowy postęp)

22 22 Anna Czelej Magia związków 54 歸妹 Gui mei 1,4 Kuei mei Dziewczyna wychodząca za mąż 55 豐 Feng 1 Feng Obfitość 56 旅 Lu 3 Lü Wędrowiec 57 巽 Xun 4 Sun Łagodność (przenikliwość, wiatr) 58 兌 Dui 4 Tuei Pogoda ducha (jezioro) 59 渙 Huan 4 Huan Rozproszenie 60 節 Jie 2 Cie Ograniczenie 61 中孚 Zhong fu 1,2 Czung fu Wewnętrzna prawda 62 小過 Xiao guo 3,4 Siao kuo Przewaga małego 63 既濟 Ji ji 4,4 Ci ci Po dokonaniu 64 未濟 Wei ji 4,4 Wei ci Przed dokonaniem 悲 bei 3 愁 chou 德 de 地 di 1 鼎 ding 巽 sun 魂 hun 精 jin 恐 kong 樂 le 慮 lu 怒 nu 魄 po 氣 qi 4 七 qi 7 情 qing 秋 qiu 神 shen 思 si 土 tu 我 wo 吾 wu 心 xin 喜 xi 意 yi 志 zhi 寒功涼平氣熱衛溫陽陰營 han 2 gong 1 liang 2 ping 1 qi 4 re 4 wei 4 wen 1 yang 2 yin 1 ying 1 3 Część zamieszczonych tu znaków pochodzi z cytowanego w książce wykładu Sfera mentalna i patologia uczuć w medycynie chińskiej. Autorka wykładu Elizabeth Rochat nie podawała tonalności znaków chińskich.

23 Wprowadzenie Relacje rodzinne można rozpatrywać na różne sposoby, a ja analizuję je przede wszystkim z perspektywy chińskiej filozofii przyrody zawartej w Księdze Przemian Yi Jing. To wizja, według której człowiek jest mikrokosmosem, stanowi integralny element makrokosmosu i podlega wszystkim jego prawom. Makrokosmos to Niebo i Ziemia, yin i yang, te dwie wyjściowe siły są nierozłączne i wzajemnie się dopełniają. Siły te są obecne na poziomie wszystkich mikrokosmosów, a to, co postrzegamy jako widzialne, żywe, jest splotem Nieba i Ziemi, ma cechy yin yang. Może to być drzewo, owoc, zwierzę, człowiek (zarówno mężczyzna, jak i kobieta), ale też związek mężczyzny z kobietą, tu również ma miejsce gra między yin i yang. Wiadomo dokładnie, w jaki sposób działają na siebie te dwie siły i przyczyniają się do cyklicznych przemian. Dlatego też wiedza dotycząca współdziałania yin yang znajduje zastosowanie w każdej dziedzinie życia. Teorie i zasady wyniesione z chińskiej filozofii przyrody są wykorzystywane w tradycyjnej medycynie chińskiej, w metodzie gotowania według Pięciu Przemian, obowiązują w sztukach walki taijiquan, w leczniczych ćwiczeniach Qi Gong, w urbanistyce i architekturze. W każdym z tych przypadków konieczne jest teoretyczne wprowadzenie do tematu, za każdym razem takie samo, dotyczy opisu yin yang, czyli właściwości dwóch sił wyjściowych Nieba i Ziemi, cyklicznych przemian i opisu właściwości zjawisk pogrupowanych na zasadzie ich korelacji. Równocześnie wiedza zdobyta w jednej dziedzinie przydaje się i wzbogaca wiedzę z innych dziedzin. Kiedy bowiem poznamy

24 24 Anna Czelej Magia związków zasady funkcjonowania makrokosmosu Nieba i Ziemi, możemy je odnieść do innych poziomów mikrokosmosów, dowiadujemy się równocześnie, jak funkcjonuje organizm człowieka, kobieta z mężczyzną w ich związku, jak zakomponować ogród, gdzie postawić dom itd. A skoro napisałam już inne książki, w których poruszyłam kilka ważnych tematów i wszystkie one były omówione z perspektywy chińskiej filozofii przyrody i zawierały część teoretyczną, to tym razem potraktuję cytaty z innej mojej książki: Magia Zmian jako wprowadzenie do Magii związków. Mam nadzieję, że wybrane fragmenty tekstów pozwolą Czytelnikom dobrze zrozumieć wizję świata i główne idee zawarte w chińskiej filozofii przyrody. [ ]Punktem wyjścia w rozważaniach starożytnych chińskich Mędrców było określenie właściwości dwóch sił wyjściowych Nieba 1 (yang) i Ziemi (yin) oraz ich wzajemnych relacji. Zostały też określone właściwości sił pochodnych i charakterystyczny dla nich ruch. Niebo, kwintesencję męskiej siły yang nazwano ojcem, a Ziemię uosabiającą siły żeńskie yin nazwano matką. Siły pochodne: Ogień, Jezioro, Wodę, Górę, Piorun oraz Wiatr określono jako dzieci Nieba i Ziemi.[ ] [ ]Dwie wyjściowe siły makrokosmosu, Niebo i Ziemię (yin i yang) odnajdujemy na poziomie każdego mikrokosmosu, wszystkie zjawiska, cały świat widzialny, to splot Nieba i Ziemi. Te dwie podstawowe siły występują zawsze razem, chociaż proporcje między nimi są zmienne. To dwa przeciwstawne sobie bieguny, które przyciągają się wzajemnie i dzięki temu możliwe są przepływy, przemiany energii, życie. 1 Niebo, Ziemia, Ogień, Trójka Grom, Ósemka Góra, Pięć Przemian, Przemiana Ognia itp. odnoszą się w tekście najczęściej do nazw grupy korelujących ze sobą zjawisk, piszemy je więc wielką literą dla odróżnienia od nieba nad głową i ziemi pod stopami. Ósemka Góra odnosi się na przykład do grupy zjawisk, które charakteryzują się właściwościami przedwiośnia, a nie do ósmej góry. Przemiana Ognia to z kolei nazwa grupy zjawisk o właściwości lata, gorąca, nazwa ta nie odnosi się do ogniska, a Przemiana Wody to zjawiska o właściwościach zimy, nie jest to przemiana lodu w wodę.

25 Wprowadzenie 25 Jeśli poznamy relacje dwóch sił wyjściowych, Nieba i Ziemi (yin i yang), to zrozumiemy również działanie organizmu człowieka, relacje mężczyzny z kobietą i zdobędziemy wiedzę na temat funkcjonowania każdego mikrokosmosu.[ ] [ ]Mówimy, że coś jest yin lub yang, ale żadna z tych sił nie występuje nigdy osobno, w czystej formie. Wszystkie zjawiska mają właściwości yin yang. Coś suchego zawsze zawiera w sobie odrobinę wilgoci, a coś maksymalnie zimnego ma w sobie zalążek ciepła. Niebo i Ziemia występują zawsze razem, niemniej jeśli w jakimś zjawisku dominuje yin, powiemy o nim, że ma właściwości yin albo ma cechy Ziemi czy też energii pochodnej, również o właściwościach yin: Wiatru, Ognia lub Jeziora. Podobnie o zjawisku yang powiemy, że odpowiadają mu cechy Nieba lub energii pochodnych: Gromu, Rzeki czy też Góry. NIEBO to świat idei ZIEMIA to świat formy ZIEMIA żywi, NIEBO ochrania. Niebo i Ziemia mają biegunowo różne cechy, ale nie możemy powiedzieć, że wzajemnie się zwalczają. Są biegunami, które się przyciągają i łączą w celu tworzenia życia. Ziemia przedstawia najczystszą formę YIN Niebo przedstawia najczystszą formę YANG YIN PRZYCIĄGA YANG, YANG PRZYCIĄGA YIN YIN ODPYCHA YIN, YANG ODPYCHA YANG Zjawiska o właściwościach yin: wilgoć, noc, zima, chłód, powolny ruch itd.

26 26 Anna Czelej Magia związków Zjawiska o właściwościach yang: susza, ciepło, południe, jasno, szybki ruch itd. Wszystko, co wiąże się z przesadnym, zbyt silnym ruchem, z nadmiarem lub niedoborem yin lub yang, świadczy o zakłóceniu równowagi, która jest potrzebna do zachowania harmonii, prowadzenia zrównoważonego życia. Yin i yang są jakościami, które równoważą się wzajemnie, dopełniają się. Są to dwie strony tego samego medalu. Gorąco równoważy zimno, susza wilgoć, czarne równoważy białe, smutek radość itd.[ ] [ ]Właściwości Nieba i Ziemi, i sił pochodnych zapisano w formie trzech linii; linia ciągła określała siłę yang, a linia przerywana (pusta w środku) symbolizowała siłę yin. Zapisy te, jakby rodzaj wzorów z zakresu fizyki, nazwano trygramami. Ruch w obrębie trygramów rozpatrujemy od dolnej do górnej linii, trzy linie trygramu obrazują grę sił yin yang charakterystyczną dla danego zjawiska. Wszystkie zjawiska na Niebie i Ziemi, w makro- i mikrokosmosie, zostały pogrupowane na zasadzie ich korelacji, według charakterystycznego dla nich ruchu. Na przykład wiosna (siła Piorunu) charakteryzuje się silnym ruchem w górę, tak samo porusza się kiełkujące ziarno pszenicy. Podobne cechy ma wschód, poranek, drzewo, kolor zielony, wątroba (ruch związany z tym organem w żywym organizmie), niektóre emocje choćby gniew, zdolność pracy koncepcyjnej itd. Każde zjawisko, z którym się spotykamy, możemy określić według specyficznego dla niego poruszenia się i umieścić w grupie zjawisk charakteryzujących się ruchem jednego z żywiołów. Trygramy obrazują wszystko, co dzieje się na Niebie i Ziemi. Wyrażają zjawiska, które podlegają ciągłej przemianie. Charakteryzują również cechy członków rodziny: ojca, matki i dzieci.

27 Wprowadzenie 27 Prawdopodobnie pierwszy zapis trygramów pojawił się na planie Mapy Luo zwanej również Magicznym Kwadratem. Nie wiemy, kto był twórcą tego niezwykłego zapisu. Odkrycie Magicznego Kwadratu przypisuje się pierwszemu władcy z Dynastii Xia, który zobaczył go na skorupie wielkiego żółwia z rzeki Luo. Ludzie z Dalekiego Wschodu są głęboko przekonani, że oświeceni Mędrcy widzą i wiedzą wszystko, toteż nie przypisywałabym tego odkrycia kosmitom, co czasem czynią z wielkim zapałem ludzie Zachodu. Magiczny Kwadrat odnosi się do funkcjonowania makrokosmosu i wszystkich mikrokosmosów. Chińczycy, obserwując ciała niebieskie, stali twarzą na południe, toteż ten kierunek w Magicznym Kwadracie jest na górze, a północ na dole. Zmienione są tu też odpowiednio ustawienia kierunku zachodniego i wschodniego. Oprócz zapisu w postaci trzech linii yin i yang każdy trygram ma swoją symboliczną liczbę. Właściwości tych liczb, ich Qi, symbolizuje ten sam żywioł, co odpowiadający danej liczbie trygram. Zamiast więc stwierdzać przykładowo: trygram obrazujący właściwości Gromu..., mówimy: Qi Trójki Gromu charakteryzuje się lub Dwójka ma takie i takie cechy. Trygramów jest osiem, a symbolicznych liczb w Magicznym Kwadracie dziewięć. Jedna z tych liczb nie ma swojego trygramu, jest nią liczba 5 w centrum kwadratu. Symbolizuje ona Ziemię znajdującą się w centrum w odniesieniu do Nieba; Ziemię, która wszystko przyjmuje i rozdaje innym, rozprzestrzenia się po najdalsze krańce systemu, żywi wszystkie istoty. Qi Piątki centrum Ziemia Przemiana Ziemi yin yang. Pięć jest liczbą szczególną, zajmuje ona miejsce centralne, przez które przechodzą wszystkie przemiany. Pięć pobiera najwięcej kosmicznej energii i najwięcej jej rozdaje, jest kosmicznym dystrybutorem energii. Pięć nie ma swojego trygramu, to

28 28 Anna Czelej Magia związków kosmiczny kameleon, może przyjąć cechy wszystkich innych zjawisk. Rys. 1. TRYGRAMY I MAGICZNY KWADRAT TRYGRAMY I MAGICZNY KWADRAT Położenie liczb i odpowiadających im trygramów na przedstawionym rysunku odpowiada tak zwanemu układowi Późniejszego Nieba. Początkowo posługiwano się układem Wcześniejszego Nieba, gdzie Niebo było na górze kwadratu (na miejscu Dziewiątki), a Dwójka-Ziemia w dole, na miejscu Jedynki-Wody.[ ]

29 Wprowadzenie 29 [ ]OSIEM TRYGRAMÓW I KORELUJĄCE Z NIMI ZJAWISKA 乾 c ien (qian 2) Szóstka Twórczość Niebo metal siła ojciec, Przemiana Metalu yang, jesień, zmierzch, kierunek północny zachód, zakończenie, powracanie Qi jesienią, suchość, smak ostry, kolor biały, korzenie, zdrewniałe liście, okrężnica, jelito grube, sprawiedliwość, smutek, skumulowana wiedza, otwartość. 坤 k un (kun 1) Dwójka Biorczość Ziemia matka, centrum, Przemiana Ziemi yin, stabilizacja Qi późnym latem, późne lato, późne popołudnie, wilgoć, zwarte słodkie owoce i warzywa, zboża, kierunek południowy zachód, kolor żółty, smak słodki, śledziona, trzustka, świadomość tu i teraz, zrównoważenie, harmonia, zrozumienie, koncentracja, rozkojarzenie. 震 czen (zhen 4) Trójka Pobudzenie piorun drzewo pierwszy syn, Przemiana Drzewa yang, rozprzestrzenianie się Qi wiosną, silny ruch ekspansywny w górę, wiosna, ranek, początek, kierunek wschód, smak kwaśny, kolor zielony, nowe rozwijające się rośliny, pąki, kiełkujące ziarno, pęcherzyk żółciowy, zdolność pracy koncepcyjnej, podświadomość, intuicja, cierpliwość, wyobraźnia, spontaniczność, gniew, nienawiść.