Wolne oprogramowanie

Transkrypt

1 Wolne oprogramowanie W 1983r. Richard Stallman (wcześniej pracujący z AI Lab w MIT) ogłosił rozpoczęcie prac nad stworzeniem kompletnego, kompatybilnego z Uniksem systemu operacyjnego będącego wolnym oprogramowaniem, zwanego GNU (ang. Gnu s Not Unix Gnu to nie Unix). Pierwszą próbą zdefiniowania wolnego oprogramowania był Manifest GNU opublikowany przez Stallmana w 1985r. w celu pozyskania współpracowników i poparcia dla Projektu GNU.

2 Wolne oprogramowanie W 1985 r. Stallman założył Free Software Foundation (fundację wolnego oprogramowania) organizację nonprofit skupiającą programistów tworzących wolne oprogramowanie i tworzącą prawne podstawy ruchu wolnego oprogramowania. Najważniejszym dziełem FSF jest GNU General Public Licence (Powszechna Licencja Publiczna GNU, w skrócie GPL) ogólna licencja, którą każdy programista może zastosować do swojego dzieła, w celu nadania mu statusu wolnego oprogramowania i ochrony wolności jego użytkowników.

3 Wolne oprogramowanie Oficjalna definicja wg FSF: Wolne oprogramowanie to kwestia wolności, nie ceny. By zrozumieć tę koncepcję, powinniśmy myśleć o wolności słowa, a nie darmowym piwie Wolne oprogramowanie odnosi się do prawa użytkowników do swobodnego uruchamiania, kopiowania, rozpowszechniania, analizowania, zmian i ulepszania programów.

4 Wolne oprogramowanie Dokładniej, mówimy o czterech rodzajach wolności użytkowników programu: wolność uruchamiania programu, w dowolnym celu (wolność 0) wolność analizowania, jak program działa, i dostosowywania go do swoich potrzeb (wolność 1). Warunkiem koniecznym jest tu dostęp do kodu źródłowego wolność rozpowszechniania kopii, byście mogli pomóc sąsiadom (wolność 2) wolność udoskonalania programu i publicznego rozpowszechniania własnych ulepszeń, dzięki czemu może z nich skorzystać cała społeczność (wolność 3). Warunkiem koniecznym jest tu dostęp do kodu źródłowego

5 Wolne oprogramowanie Oprogramowanie nazywamy wolnym, jeśli wszyscy użytkownicy posiadają w pełni wszystkie te prawa. Zatem, powinniście mieć swobodę rozpowszechniania kopii programu, zmodyfikowanych bądź oryginalnych, za darmo bądź pobierając opłatę za dystrybucję, wszędzie i każdemu. Wolność robienia tego wszystkiego oznacza (między innymi), że nie musicie prosić o pozwolenie ani płacić za nie.

6 Wolne oprogramowanie Wolne oprogramowanie należy wyraźnie odróżnić od freeware. Samo udostępnianie za darmo oraz zezwolenie na redystrybucję programu nie wystarczają do nazwania danego programu wolnym.

7 Klauzula copyleft Licencje wolnego oprogramowania można podzielić ze względu na obecność klauzuli copyleft. Copyleft jako sparodiowanie słowa copyright (prawo autorskie); lewo autorskie Copyleft samo w sobie nie jest licencją. Jest tylko modelem opisującym pewien typ licencji Podstawowym przykładem zastosowania idei copyleft jest licencja GNU General Public License (GPL), stworzona przez Richarda Stallmana

8 Klauzula copyleft Zasady działania pojęcia copyleft wg Projektu GNU: By poddać program działaniu copyleft, najpierw zastrzegamy copyright, prawa autorskie do niego. Następnie dokładamy warunki rozpowszechniania, będące prawnym środkiem, dzięki któremu dajemy każdemu prawo do używania, modyfikowania i rozpowszechniania kodu naszego programu lub dowolnego programu pochodnego, ale tylko wtedy gdy warunki rozpowszechniania pozostaną niezmienione. W ten sposób, kod i przekazane wolności stają się prawnie nierozdzielne.

9 GNU General Public License (GPL) Podstawowym przykładem zastosowania idei copyleft jest licencja GNU General Public License (GPL), stworzona przez Stallmana GPLv1, GPLv2, GPLv3 etc. Mity związane z GPL: oprogramowania na GPL nie można sprzedawać i trzeba je rozdawać za darmo każdy program stworzony przy użyciu oprogramowania na GPL również podlega tej licencji

10 Inne licencje z klauzulą copyleft Mozilla Public License (MPL) oraz, oparta na niej, Common Development and Distribution License (CDDL). Obie licencje zostały uznane za licencje wolnego oprogramowania (przez FSF) oraz open source (przez OSI). Są niekompatybilne z GPL Najbardziej znanym programem na licencji MPL jest przeglądarka Mozilla, zaś na CDDL system operacyjny OpenSolaris

11 Licencje bez klauzuli copyleft Licencje na wolne oprogramowanie bez klauzuli copyleft nazywane są zezwalającymi (ang. permissive) lub licencjami akademickimi. Przykłady: BSD (ang. Berkeley Software Distribution, czasami nazywany Berkeley Unix) odmiana systemu operacyjnego Unix wywodząca się ze stworzonych na Uniwersytecie Kalifornijskim Berkeley rozszerzeń dla systemu rozwijanego przez firmę AT&T. Także potoczna nazwa licencji BSD, na której te systemy są wydawane oraz pokrewnych licencji tego typu (np. licencja MIT).

12 Licencje BSD Licencje BSD zezwalają m.in. na użytkowanie i redystrybucję oprogramowania, z modyfikacjami lub bez, w formie kodu źródłowego lub binarnego. Konsekwencją tych liberalnych warunków licencji jest zezwolenie na włączanie oprogramowania nią objętego do produktów na innych licencjach, zarówno otwartych, jak i zamkniętych. Kod na takich licencjach można bez problemu włączyć do swoich produktów bez ujawniania ich kodu źródłowego.

13 Copyleft kontra licencje akademickie W środowisku wolnego oprogramowania także istnieją rozbieżności w poglądach na ilość praw udzielanych użytkownikowi. Konflikt pomiędzy zwolennikami licencji GPL i licencji akademickich (głównie BSD): GPL gwarantuje wolność od zamkniętego oprogramowania, a BSD daje wolność do tworzenia zamkniętego oprogramowania

14 Otwarte oprogramowanie Pokrewnym pojęciem do wolnego oprogramowania jest otwarte oprogramowanie (open source, oprogramowanie o otwartym kodzie źródłowym). Określenie to zostało sformułowane w 1998 r. jako nowa nazwa dla wolnego oprogramowania: nie powodowała niejednoznaczności i nie kojarzyła się tylko z darmowym oprogramowaniem, była bardziej przyjazna dla ludzi biznesu.

15 Otwarte oprogramowanie Open Source Initiative definiuje otwarte oprogramowanie Open source nie oznacza tylko dostępu do kodu źródłowego. Warunki dystrybucji oprogramowania open source muszą być zgodne z dziesięcioma kryteriami:

16 Otwarte oprogramowanie 1. Swoboda redystrybucji Licencja nie może ograniczać swobody którejkolwiek ze stron do sprzedawania lub rozdawania oprogramowania jako elementu szerszej dystrybucji zawierającej programy z różnych źródeł. 2. Kod źródłowy Do programu musi być dołączony kod źródłowy, a licencja musi zezwalać na dystrybucję zarówno w postaci kodu źródłowego, jak i skompilowanej. 3. Dzieła pochodne Licencja musi zezwalać na dokonywanie zmian oraz tworzenie dzieł pochodnych. Musi również umożliwiać dystrybucję takich dzieł na tych samych warunkach, jakie opisuje licencja oryginalnego oprogramowania.

17 Otwarte oprogramowanie 4. Spójność kodu źródłowego autora Licencja może ograniczać dystrybucję kodu źródłowego w zmodyfikowanej postaci tylko wtedy, jeśli dozwolona jest przy tym dystrybucja «poprawek» (ang. patch) wraz z kodem źródłowym, za pomocą których program jest potem modyfikowany w trakcie kompilacji. Licencja musi jawnie zezwalać na dystrybucję oprogramowania skompilowanego ze zmodyfikowanego kodu źródłowego. Licencja może wymagać, aby dzieła pochodne nosiły inną nazwę lub numer wersji niż oprogramowanie oryginalne. 5. Niedozwolona dyskryminacja osób i grup 6. Niedozwolona dyskryminacja obszarów zastosowań Licencja nie może zabraniać wykorzystywania programu w jakimś konkretnym obszarze zastosowań. Na przykład, nie może zabraniać wykorzystania programu w sposób komercyjny lub używania go do badań genetycznych.

18 Otwarte oprogramowanie 7. Dystrybucja licencji Określenie praw dołączone do programu musi obowiązywać wszystkich, którzy otrzymują oprogramowanie bez konieczności przestrzegania przez te osoby dodatkowych licencji. 8. Licencja nie może obejmować konkretnego produktu Określenie praw dołączone do programu nie może zależeć od tego, że dany program stanowi część określonej dystrybucji oprogramowania. Jeśli program został pobrany z takiej dystrybucji i wykorzystywany lub rozprowadzany zgodnie z warunkami licencji, wszystkie osoby do których program trafia powinny posiadać te same prawa, które określone są dla oryginalnej dystrybucji oprogramowania.

19 Otwarte oprogramowanie 9. Licencja nie może ograniczać stosowania innego oprogramowania Licencja nie może nakładać ograniczeń na inne oprogramowanie rozprowadzane wraz z oprogramowaniem objętym licencją. Na przykład, nie może wymagać aby wszystkie inne programy rozprowadzane na tym samym nośniku były programami open source. 10. Licencja musi być neutralna technologicznie Żaden punkt licencji nie może narzucać konkretnej technologii lub stylu interfejsu.

20 Wolne czy otwarte? Obie definicje w dużej mierze się pokrywają, choć definicja OSI jest znacznie bardziej sformalizowana. Obie definicje wyraźnie zezwalają na pobieranie opłat za dystrybucję oprogramowania i jednocześnie wymagają aby w ten sposób pozyskany program można było bezpłatnie redystrybuować. Obie definicje żądają dostarczenia kodu źródłowego programu oraz zezwolenia na jego modyfikację i dystrybucję zmodyfikowanych wersji. FSF i OSI publikują na swoich stronach listy licencji zgodnych z ich definicjami.

21 Wolne czy otwarte? Wg Stallmana oba terminy opisują niemal tę samą kategorię oprogramowania, ale oznaczają poglądy oparte na fundamentalnie odmiennych wartościach. Dla niego open source to metodologia tworzenia oprogramowania, a wolne oprogramowanie to ruch społeczny. R. Ghosh (członek zarządu OSI) zaproponował Free/ Libre Open-Source Software (w skrócie FLOSS, ew. FOSS) jako neutralne pojęcie, bez przechylania się na którąkolwiek ze stron, ale popularność tego terminu jest niska.

22 Podwójne licencjonowanie Właściciel praw autorskich może licencjonować swoje dzieła wielokrotnie i na odmiennych warunkach. Firmy sprzedające oprogramowanie własnościowe często stosują kilka typów licencji jednocześnie np. licencje dla użytkowników indywidualnych, dla użytkowników grupowych, oraz dla instytucji akademickich. Niektóre firmy wydają produkty na licencji typu copyleft, oraz komercyjnej (np. z dodatkową funkcjonalnością, wsparciem technicznym etc) np.baza danych MySQL

23 Creative Commons Wolne oprogramowanie wywarło też istotny wpływ na inne dziedziny. Licencje wolnej dokumentacji utorowały drogę organizacji Creative Commons, która zasady wolnego oprogramowania przeniosła na grunt kultury. Dzięki nim, twórcy utworów muzycznych, graficznych, audiowizualnych, literackich i innych, mogą w wielu przypadkach swobodnie korzystać z dorobku innych twórców, a konsumenci kultury mogą się nią swobodnie dzielić.

24 Jeśli ty masz jabłko i ja mam jabłko i wymienimy się tymi jabłkami, to wtedy ty i ja wciąż będziemy mieli po 1 jabłku. Ale jeśli ty masz pomysł i ja mam pomysł i wymienimy się tymi pomysłami, to wtedy oboje będziemy mieli 2 pomysły. George Bernard Shaw

25 Literatura Przemysław Kulczycki Analiza porównawcza modeli licencjonowania oprogramowania Praca na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-użycie niekomercyjne-na tych samych warunkach 3.0 Unported

26 Sieci komputerowe Narzędzia Informatyki

27 Rozwój sieci Terminale komputerów mainframe Sieci wewnętrzne firm współdzielenie zasobów współdzielenie informacji ARPANET INTERNET Dostęp do sieci z domu Sieci domowe Wszystko jest w sieci

28 Typy sieci Odległość między jednostkami Jednostki zlokalizowane w: Przykład 1 m metr kwadratowy sieć osobista PAN 10 m pokój 100 m budynek 1 km kampus sieć lokalna LAN 10 km miasto sieć metropolitalna MAN 100 km kraj 1000 km kontynent WAN km planeta Internet

29 PAN bardzo ograniczony zasięg np. do łączenia peryferiów bluetooth, RFID lub podobne

30 LAN sieć prywatna lub firmowa łączy komputery i umożliwia współdzielenie zasobów może być przewodowa lub bezprzewodowa architektura Klient-Serwer lub Peer-2-Peer prędkość transmisji rzędu 10, 100 lub 1000 Mbps dla sieci przewodowych

31 LAN

32 MAN Pokrywa miasto sieć akademicka w Poznaniu sieci oparte na telewizji kablowej

33 WAN Pokrywają duży obszar, np. kraj, kontynent Często obecnie widziane z logicznego punktu widzenia, a będące podzbiorem Internetu

34 Historia Internetu Pod koniec lat 50-tych Departament Obrony USA (DoD) zażyczył sobie sieci komunikacyjnej mogącej przetrwać atak jądrowy Dotychczas wykorzystywana była zwykła sieć telefoniczna W roku 1960 kontrakt zdobyła firma RAND Corporation

35 Sieć telefoniczna Uszkodzenie kilku kluczowych węzów prowadzi do rozkładu sieci Propozycja Paula Baran a z firmy RAND

36 Historia Internetu Ponieważ linie komunikacyjne były za długie dla sygnałów analogowych Baran zaproponował przesyłanie przełączanych pakietów cyfrowych AT&T zostało poproszone o zbudowanie prototypu i stwierdziło, że jest on awykonalny

37 ARPA Advanced Research Project Agency Powstała po 1957 r. w odpowiedzi na przegrany wyście kosmiczny - Sputnik mała agencja udzielająca grantów i kontraktów uniwesytom i firmom W roku 1967 Larry Roberts z ARPA zaczął pracować nad projektem niezawodnej sieci komputerowej

38 ARPA Na konferencji w 1967 r. Roberts zaprezentował pracę opartą na pomyśle Wesley a Clark a Na tej samej konferencji występował Donald Davies z National Physical Laboratory w Anglii Przedstawił system łączący kilka komputerów NPL w sieć opartą na pracach Baran a

39 ARPANET Zapadła decyzja o budowie prototypu sieci Każdy komputer miał być podłączony lokalnie do IMP (Interface Message Protocol) - minikomputera Każdy IMP był połączony z co najmniej dwoma innymi łączem 56 kbps W grudniu 1968 r. firma BBN wygrała przetarg na budowę sieci

40 ARPANET Sieć zaczęłą działać w grudniu 1969 r. Wybrano na początek 4 węzły: UCLA - University of California, Los Angeles UCSB - University of California, Santa Barbara SRI - Stanford Research Institute UTAH - University of Utah

41 Rozwój ARPANET XII 1969 VII 1970 III 1971 IV 1972 IX 1972

42 TCP/IP Problemem w sieci ARPANET była komunikacja między różnymi systemami W 1974 r. Cerf i Kahn opracowali model i protokół TCP/IP ARPA przyznała granty na implementację TCP/IP dla różnych systemów Naukowcy w University of California, Berkeley opracowali interfejs oparty na socketach i zaimplementowali w wersji 4.2BSD Unix

43 ARPANET W 1973 r. podłączono pierwsze ośrodki poza USA - Norwegia i Anglia W 1975 r. ARPANET zyskał status operacyjny i został wyjęty spod kontroli ARPA W 1983 r. wydzielono MILNET 28 lutego 1990 r. został oficjalnie zamknięty W 1971 wysłano pierwszy W 1973 przesłano pierwszy plik FTP

44 NSFNET ARPANET był dostępny tylko dla instytucji realizujących projekty DoD U.S. National Science Foundation podjęła decyzję o budowie sieci do celów naukowych CSNET w 1981 r. Od początku sieć była oparta na TCP/IP Nie była dostępna dla instytucji komercyjnych

45 NSFNET NSFNET zaczynał od łączy szkieletowych 56 kbps szybko zostały wymieniona na 448 kbps w 1990 r Mbps NFS utworzył organizację non-profit Advanced Networks and Services - ANS w 1990 r. ANS przejął NSFNET i utworzył ANSNET z łączami 45 Mbps - dostęp komercyjny 5 lat później wykupiony przez America Online

46 Europa Delivery of Advanced Network Technology to Europe (DANTE) organizacja non-profit zarządzająca łączami szkieletowymi między europejskimi centrami obliczeniowymi EBONE

47 Polska Naukowa i Akademicka Sieć Komputerowa Powstał w 1991 r. Pierwsze połączenie IP w 1991 r. między Instytutem Fizyki UW a Centrum Komputerowym w Uniwerystetu w Kopenchadze Zarządza obecnie DNS i prowadzi działalność komercyjną

48 Nośnik fizyczny skrętka przewód koncentryczny światłowód radio

49 Sieć telefoniczna publiczna przełączana sieć telefoniczna PSTN każdy z każdym jedna centrala hierarchia wielopoziomowa

50 Sieć telefoniczna Przewidziana do przesyłania sygnału o częstotliwości max 3100 Hz Modem, maksymalna prędkość 56 kbps, pomiędzy dwoma modemami 33.6 kbps

51 Sieć telefoniczna xdsl - Digital Subscriber Line z linii usunięte są filtry max częstotliowść linii 1 MHz ADSL MHz - 24 Mbps

52 Sieć telefoniczna Ważna jest odległość od centrali

53 Przełączanie Przełączanie obwodów - klasyczna sieć telefoniczna Przełączanie pakietów - sieci cyfrowe

54 Telewizja kablowa Początki w latach 40-tych XX w.

55 Telewizja kablowa Modemy - standard DOCSIS Data Over Cable Service Interface Specification

56 CTV a ADSL W kablówce pasmo jest dzielone między użytkowników w ADSL każdy użytkownik dysponuje swoim pasmem Kablówka działa podobnie jak sieć komórkowa

57 Ethernet karty sieciowe łączone skrętką CAT 5 HUB Switch