AKTYWNOŚĆ BEZ BARIER. część 1

Transkrypt

1

2 AKTYWNOŚĆ BEZ BARIER część 1

3 Dobre Kadry Centrum badawczo-szkoleniowe Sp. z o.o. Biuro Projektu: ul. Jęczmienna 10/ Wrocław tel fax info@dobrekadry.pl Zdjęcia: Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część niniejszej książki, zarówno w całości, jak i we fragmentach, nie może być reprodukowana w sposób elektroniczny, fotograficzny i inny bez zgody wydawcy i właścicieli praw autorskich. Copyright Dobre Kadry. Centrum badawczo-szkoleniowe Sp. z o.o. Wrocław 2014 Publikacja dystrybuowana bezpłatnie ISBN:

4 SPIS TREŚCI PROGRAMY KURSÓW TRADYCYJNYCH DLA GŁUCHYCH JĘZYK POLSKI JAKO OBCY DLA GŁUCHYCH... 7 AKTYWIZACJA SPOŁECZNA PROGRAMY KURSÓW E-LEARNINGOWYCH DLA GŁUCHYCH FLORYSTYKA DEKORACJE OD PODSTAW KOSMETYKA UPIĘKSZAJĄCA PIELĘGNACJA OGRODÓW I WYSTRÓJ WNĘTRZ GRAFIK PROJEKTANT FRYZJERSTWO FOTOGRAFIA TWORZENIE RĘKODZIEŁA PODSTAWOWA OBSŁUGA KOMPUTERA I KORZYSTANIE Z INTERNETU PRAKTYCZNE ZASTOSOWANIE PAKIETU OFFICE WYJAZDY ZAGRANICZNE I POSZUKIWANIE PRACY. KURS JĘZYKA ANGIELSKIEGO I NIEMIECKIEGO CHCĘ PRACOWAĆ ZAKŁADANIE I PROWADZENIE FIRMY BIBLIOGRAFIA

5 SPIS TREŚCI PROGRAMY KURSÓW TRADYCYJNYCH DLA GŁUCHYCH JĘZYK POLSKI JAKO OBCY DLA GŁUCHYCH WSTĘP... 8 ZAŁOŻENIA OGÓLNE... 8 CELE OGÓLNE KSZTAŁCENIA JĘZYKOWEGO PROGRAM DLA POZIOMU PODSTAWOWEGO (A1 + A2) Opis programu Cele w zakresie sprawności językowych (działań komunikacyjnych) Cele w zakresie środków językowych (kompetencja lingwistyczna) Treści nauczania Katalog tematyczny Katalog zagadnień gramatyczno-syntaktycznych Katalog zagadnień stylistycznych Katalog funkcjonalno-pojęciowy Struktura i strategie wypowiedzi Katalog zagadnień socjolingwistycznych, socjokulturowych i realioznawczych Kontrola wyników nauczania Pomoce dydaktyczne PROGRAM DLA POZIOMU ŚREDNIOZAAWANSOWANEGO (B1) Opis programu Cele w zakresie sprawności językowych (działań komunikacyjnych) Cele w zakresie środków językowych (kompetencja lingwistyczna) Treści nauczania Katalog tematyczny Katalog zagadnień gramatyczno-syntaktycznych Katalog zagadnień stylistycznych Katalog funkcjonalno-pojęciowy Struktura i strategie wypowiedzi Katalog zagadnień socjolingwistycznych, socjokulturowych i realioznawczych Kontrola wyników nauczania Pomoce dydaktyczne

6 SPIS TREŚCI PROGRAMY KURSÓW TRADYCYJNYCH DLA GŁUCHYCH AKTYWIZACJA SPOŁECZNA WPROWADZENIE Informacje podstawowe W czym tkwi problem? Innowacyjność opracowanego programu Cele szkolenia Potencjalni uczestnicy Sylwetka absolwenta Środki dydaktyczne INFORMACJA OGÓLNA O SZKOLENIU RAMOWY PROGRAM SZKOLENIA... BLOK TEMATYCZNY I... BLOK TEMATYCZNY II... BLOK TEMATYCZNY III OPIS NIEZBĘDNY DO REALIZACJI TEMATÓW UJĘTYCH W POSZCZEGÓLNYCH BLOKACH TEMATYCZNYCH... BLOK I Ja rozwój osobisty... BLOK II Ja w grupie tożsamość społeczna... BLOK III Ja w pracy tożsamość zawodowa

7 PROGRAMY KURSÓW TRADYCYJNYCH DLA GŁUCHYCH JĘZYK POLSKI JAKO OBCY DLA GŁUCHYCH Opracowanie: Zespół projektowy Wrocław 2014

8 PROGRAMY KURSÓW TRADYCYJNYCH DLA GŁUCHYCH WSTĘP / ZAŁOŻENIA OGÓLNE WSTĘP Nauczanie języka polskiego metodami nauczania języków obcych wśród osób niesłyszących to w polskiej przestrzeni edukacyjnej innowacja. Pierwsze teoretyczne doniesienia na temat podstaw takiego podejścia sięgają lat 70 (nauczanie języków narodowych metodami glottodydaktycznymi; Uniwersytet Gallaudeta USA), a praktyczne wdrożenia dotyczące oferty edukacyjnej wolnorynkowej oraz oferty edukacji obowiązkowej również w Europie sięgają lat 80 ubiegłego wieku (Szwecja). W Polsce zarówno podejście, jak i metoda są dopiero implementowane. Pierwszym ośrodkiem, który w ramach projektu badawczego podjął się nauczania języka polskiego jako obcego (JPJO) wśród niesłyszących była Szkoła Języka Polskiego i Kultury dla Cudzoziemców Uniwersytetu Wrocławskiego lektoraty takie rozpoczęto w 2009 r. Do chwili obecnej jest to jedyny ośrodek w Polsce, który tego typu nauczania się podjął. Specyfika nauczania JPJO wśród niesłyszących (podłoże teoretyczne oraz wyniki badań metodycznych i merytorycznych) została przedstawiona w ramach Opracowania na temat metodyki nauczania języka polskiego jako obcego dla głuchych w kontekście aktywizacji zawodowej (JPJOdG) (Kowal, Januszewicz, Jura 2012) 1 w ramach projektu Spróbujmy się zrozumieć. Ponieważ nauczanie JPJO, jak i każdego europejskiego języka obcego, podlega regułom wyznaczonym przez Europejski System Oceniania i Kształcenia Językowego (ESOKJ), w nauczaniu niesłyszących wykorzystuje się te same ramy programowe, zmodyfikowane jednak zgodnie ze specyfiką tej grupy uczących się (specyfika opisana w w/w Opracowniu... ). Z tego względu do projektowania programu nauczania w niniejszym opisie wykorzystano oparte o wytyczne ESOKJ Programy nauczania języka polskiego jako obcego (red. Janowska I., Lipieńska E., Rabiej A., Seretny A., Turek P., 2011) stosowane w Polsce w nauczaniu obcokrajowców. 1 Opracowanie w ramach innowacyjnego projektu Spróbujmy się zrozumieć, współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego oraz budżetu Państwa. Numer projektu: WND-POKL /11 ZAŁOŻENIA OGÓLNE Programy kursów języków obcych przygotowuje się na podstawie oceny poziomu biegłości przystępujących do kursu osób (na podstawie tzw. placement tests). Ponieważ planowane w ramach projektu Spróbujmy się zrozumieć kursy JPJO mają objąć dwie grupy niesłyszących bez określonego wstępnie poziomu wyjściowego, szacuje się na podstawie badań środowiskowych (por. Kowal J., 2011), że będą to dwie grupy zróżnicowane pod tym względem, rozpoczynające naukę i kontynuujące ją przez dwa lata projektu. POZIOMY Zamieszczone poniżej programy przygotowano dla dwóch poziomów zaawansowania. Pierwszy program podstawowy zawiera treści programowe przewidziane dla poziomów certyfikacyjnych A1 i A2 (wykładnia takiego podejścia zawarta została w Opracowaniu... ). Drugi program średniozaawansowany obejmuje treści przewidziane dla poziomu B1. Oba programy zostały opracowane pod względem metodycznym w sposób dostosowujący je do specyfiki uczących się, tj. do osób niesłyszących, pod względem układu gramatycznego oraz tematycznego (ze szczególnym uwzględnieniem spraw pracowniczych). Czas i częstotliwość Każdy z kursów przewidziany jest na 120 godzin lekcyjnych. Zgodnie z zasadami glottodydaktycznymi powinny się one odbywać w cyklach dwóch spotkań w tygodniu po dwie godziny lub z większą intensywnością (10 miesięcy nauki). Efektywność nauczania wspomaga systematyczny tryb niedługich spotkań z dużą częstotliwością. Kurs dla każdej z grup przewidywany jest na dwa lata (łącznie 240 godzin), co powinno pozwolić na ukończenie kursów dla grupy podstawowej na poziomie progu B1, dla grupy średniozaawansowanej na poziomie progu B2. Przewidywane w projekcie Spróbujmy się zrozumieć ramy organizacyjne wskazują na zaoczny (weekendowy) tryb nauczania, co nie jest właściwe zasadom nauczania języków obcych (w których główną rolę odgrywa systematyczna praca w niewielkich odstępach czasowych). Wobec takich założeń można przewidzieć, że zajęcia będą zorganizowane w trybie kursu sobotnio-niedzielnego ze zjazdami średnio co dwa tygodnie. Oznacza to, że w ciągu jednego zjazdu możliwa będzie realizacja maksymalnie 12 godzin językowych oraz jednego/dwóch bloków (2-4 godziny) szkolenia w zakresie umiejętności kluczowych (KK całość 30 godzin). 8 Spróbujmy się zrozumieć

9 PROGRAMY KURSÓW TRADYCYJNYCH DLA GŁUCHYCH ZAŁOŻENIA OGÓLNE Propozycja rozkładu zajęć w trakcie jednego zjazdu: CZAS LICZBA GODZIN PIĄTEK SOBOTA NIEDZIELA JPJO JPJO JPJO JPJO OBIAD przyjazd JPJO wyjazd JPJO test kwalifikacyjny /składanie prac (zadań domowych), sprawdziany; kontakt indywid. z lektorami KOLACJA K.K. Przykład 1. Rozkład zajęć JPJO i kompetencji kluczowych (K.K.) propozycja. Wersja 1. K.K. czas wolny integracja zajęcia w klubie PZG zajęcia kulturalne we Wrocławiu łączna liczba godzin zajęć na zjazd 16 W takim trybie całość kursu będzie można rozłożyć na 10 spotkań (zjazdów sobotnio-niedzielnych). W przypadku wydzielenia szkolenia w zakresie kompetencji kluczowych w formie jednego-dwóch zjazdów warsztatowych, układ zajęć na zjazdach poświęconych JPJO może kształtować się następująco: CZAS LICZBA GODZIN PIĄTEK SOBOTA NIEDZIELA JPJO JPJO JPJO JPJO OBIAD JPJO wyjazd przyjazd KOLACJA JPJO test kwalifikacyjny /składanie prac (zadań domowych), sprawdziany; kontakt indywid. z lektorami Przykład 2. Rozkład zajęć JPJO i kompetencji kluczowych (K.K.) propozycja. Wersja 2. czas wolny integracja zajęcia w klubie PZG zajęcia kulturalne we Wrocławiu łączna liczba godzin zajęć na zjazd 12 W takim trybie całość kursu będzie można rozłożyć na 10 spotkań (zjazdów sobotnio-niedzielnych) oraz jedno-dwa spotkania warsztatowe poświęcone kształceniu kompetencji kluczowych. Spróbujmy się zrozumieć 9

10 PROGRAMY KURSÓW TRADYCYJNYCH DLA GŁUCHYCH WSTĘP / ZAŁOŻENIA OGÓLNE Kompetencje lektorów i język pośredniczący Program może być realizowany wyłącznie przez posługujących się polskim językiem migowym (PJM) lektorów JPJO (poziom: biegłość i swoboda komunikacyjna), którzy mają odpowiednie doświadczenie w nauczaniu Głuchych. Językiem pośredniczącym w procesie dydaktycznym jest bowiem PJM, nie język polski (foniczny) i nie system językowo-migowy (SJM), ponieważ żaden z nich nie daje możliwości transferu międzyjęzykowego. Lektorzy przede wszystkim muszą mieć dostęp (rozumienie) do języka uczniów w celu możliwości prawidłowego odczytania i kontroli tego, co uczący się rozumieją z przekazywanych treści (jak je interpretują, operując opisem we własnym języku) i dla możliwości jak najbardziej precyzyjnego i obrazowego przekazywania nowej wiedzy językowej. Najważniejszą kwestią (wynikającą z istnienia pidżynu polszczyzna-pjm-sjm) jest wprowadzenie już od pierwszych zajęć rozgraniczenia między PJM, SJM i polszczyzną. Kompetencje uczestników Uczestnikami kursów mogą być wyłącznie osoby kompetentne komunikacyjnie w swoim języku pierwszym. Nie ma bowiem możliwości nauczania języka drugiego, gdy osoba dorosła nie komunikuje się funkcjonalnie w żadnym innym języku (nie ma wówczas punktu odniesienia ani języka, w którym można przekazywać wiedzę na temat języka drugiego). Ocena stanu komunikacyjnego odbywa się w drodze rozmowy kwalifikacyjnej z lektorami, którą przeprowadza się na początku kursu. Kompetencje językowe w polszczyźnie, przydział do grup zaawansowania oraz specyfikacja programu dla grup odbywa się na podstawie testów kwalifikacyjnych (placements), które przeprowadza się na początku kursu. Sprawności Nauczanie języka polskiego powinno się odbywać z wyłączeniem sprawności słuchania i mówienia (sprawności podlegające logopedii) przebiega zatem na bazie czytania i pisania, ponieważ w ten sposób niesłyszący mają wgląd w strukturę gramatyczną, leksykalną i semantyczną polszczyzny. Lektor powinien posługiwać się PJM z wyłączeniem głosu; to z jednej strony ustala język komunikacji na zajęciach, z drugiej zaś informuje uczących się o poziomie kompetencji lektora w PJM (daje uczącym się swobodę komunikacyjną i zapobiega przełączaniu kodów na kody pośrednie). Wszelkie zapisy w języku polskim (notatki, ćwiczenia, przykłady, teksty) muszą być równolegle przedstawiane w L1 (tj. PJM) i kontrastowane z L1. Metoda glottodydaktyczna Nauczanie osób dorosłych powinno odbywać się metodą gramatyczno-tłumaczeniową nabywaną wiedzę i umiejętności odnosi się do uprzednio zdobytych doświadczeń w języku pierwszym, najczęściej poprzez porównanie i analogie (tzw. cognitive-code- -learning aktywne mentalne przetwarzanie). Dodatkowy czynnik warunkujący użycie tej metody wynika z braku formalnego wykształcenia niesłyszących w ich języku pierwszym i niemożności odwołania się do ich wiedzy normatywnej związanej z językiem pierwszym. Liczebność grup Maksymalnie grupa może liczyć 12 osób, a minimalna liczba uczestników nie powinna być niższa niż 6 osób, ponieważ mniejsza grupa nie daje możliwości konwersacji i nie wyzwala mechanizmu konkurencji i otwarcia językowego. W grupie niesłyszących istotny czynnik stanowi wzajemne (uczniów) dedukcyjne dochodzenie do zasad oraz funkcjonowania reguł gramatycznych i semantycznych, i z tego względu wyższe zróżnicowanie liczebne uczestników stwarza lepsze warunki do dyskusji i dochodzenia do wniosków. Zaplecze techniczne Podstawę przygotowania sali do zajęć językowych dla niesłyszących stanowi ulokowanie uczących się w półkolu wokół centralnego miejsca (np. tablicy). Odpowiednie oświetlenie uwzględnia np. to, że nauczyciel nie może stać plecami do źródła światła. Podstawowym wyposażeniem sali jest tablica, projektor multimedialny i laptop. Do ćwiczeń translatorskich wykorzystuje się kamerę. Uczestnicy kursu posługują się też internetem w celu bieżącej komunikacji z lektorem w dniach, gdy nie ma zajęć (wykorzystuje się kamerę internetową). Jedną z dodatkowych form zajęć jest również rozmowa przez komunikatory typu Gadu-gadu (głównie ćwiczenia języka potocznego w luźnych kontekstach towarzyskich). Ze względu na brak podręczników przygotowanych z myślą o niesłyszących, lektorzy muszą posługiwać się wyborem materiałów z różnych pozycji dydaktycznych. Dlatego w podstawowym wyposażeniu należy uwzględnić swobodny dostęp do kserokopiarki. Niezależnie od tego, dla każdej z grup przewidziano propozycje pomocy dydaktycznych wspierających proces uczenia się (spis po każdym z programów), w które należy doposażyć uczestników. Jest to konieczne, gdyż kurs planowany jest w warunkach czasowych, wymagających dodatkowej pracy w domu. 10 Spróbujmy się zrozumieć

11 PROGRAMY KURSÓW TRADYCYJNYCH DLA GŁUCHYCH ZAŁOŻENIA OGÓLNE Kształcenie językowe powinno umożliwiać uczącym się: rozwój intelektualny i emocjonalny, rozwijanie poczucia własnej wartości, rozwijanie i umacnianie motywacji do nauki języka polskiego, uświadamianie możliwości korzystania z wiedzy i umiejętności nabytych w trakcie nauki innych języków obcych, rozwijanie strategii uczenia się oraz umiejętności samokształcenia i oceny własnych umiejętności językowych. Nauczanie JPJO powinno również kształtować kompetencję interkulturową uczących się przez: rozwijanie świadomości interkulturowej, otwartości i tolerancji wobec innych kultur, poszanowanie polskich realiów socjokulturowych. Realizacja treści zawartych w programie ma umożliwiać uczącym się osiągnięcie biegłości językowej na poziomie podstawowym. W wyniku realizacji niniejszego programu uczący się: rozwiną językową kompetencję komunikacyjną obejmującą działania receptywne, produktywne, interakcyjne i mediacyjne, w zakresie publicznej, prywatnej i zawodowej sfery życia, rozwiną kompetencje lingwistyczne, czyli umiejętność stosowania wiedzy językowej znajomości gramatyki, leksyki, ortografii w działaniach komunikacyjnych w celu osiągnięcia maksymalnej skuteczności w porozumiewaniu się. Program zakłada rozwijanie kompetencji ogólnych oraz językowej kompetencji komunikacyjnej, dzięki czemu uczący się będą mogli porozumiewać się w piśmie z użytkownikami języka polskiego w różnych sferach życia oraz korzystać z rozmaitych źródeł informacji. PROGRAM DLA POZIOMU PODSTAWOWEGO (A1 + A2) 1. OPIS PROGRAMU Program przeznaczony jest dla osób głuchych, rozpoczynających naukę języka polskiego jako obcego, które mają styczność z polszczyzną do kilkunastu/kilkudziesięciu lat, zatem posługują się pewnym zasobem leksykalnym i pojęciowym polszczyzny. Na tym etapie, w związku ze specyfiką problemów Głuchych z polszczyzną, należy dążyć do uporządkowania wiedzy o systemie językowym polszczyzny (głównie wiedzy gramatycznej), rozwijać umiejętności i sprawności językowe uczących tak, by w rezultacie osiągnęli biegłość językową na poziomie A2 ze szczególnym uwzględnieniem poprawności gramatycznej i socjokulturowej. Zamieszczony poniżej program dla poziomu podstawowego, skierowany do osób głuchych, przystosowany został do specyficznych potrzeb uczących się (w kontekście pro zawodowym oraz w kontekście gramatycznym) języka polskiego jako obcego/drugiego. Modyfikacje 2 dotyczą uszczegółowienia obszarów tematycznych, a także doboru materiałów oraz technik pracy. Jednak, aby w pełni realizować cele programu, na pierwszym etapie należy przede wszystkim skupić się na uporządkowaniu wiedzy o systemie gramatycznym polszczyzny. 2 Modyfikacje materiału wyjściowego: Programy nauczania języka polskiego jako obcego (red). Janowska I., Lipieńska E., Rabiej A., Seretny A., Turek P., UJ, Kraków 2011 Spróbujmy się zrozumieć 11

12 PROGRAMY KURSÓW TRADYCYJNYCH DLA GŁUCHYCH 2. CELE W ZAKRESIE SPRAWNOŚCI JĘZYKOWYCH (DZIAŁAŃ KOMUNIKACYJNYCH) ROZUMIENIE SPRAWNOŚCI CZYTANIE POZIOM PODSTAWOWY (A1+A2) Uczący się powinni: umieć określić temat czytanego tekstu, określić intencje krótkich wypowiedzi pisemnych (zaproszenia, zawiadomienia) rozumieć główne informacje zawarte w krótkich, prostych komunikatach, wiadomościach oraz wypowiedziach, dotyczących spraw codziennych rozumieć ogólną treść prostych tekstów o tematyce związanej z sytuacjami życia codziennego, zainteresowaniami, planami, pracą, zawierających często używane sformułowania i słowa o znaczeniu międzynarodowym umieć wyszukiwać konkretne informacje zawarte w prostych tekstach użytkowych (ogłoszenia, reklamy, prospekty, karty dań, rozkłady jazdy) rozumieć znane słowa oraz podstawowe wyrażenia związane ze sprawami codziennymi, a także określenia ilości, czasu, ceny rozumieć bardzo proste pytania, wskazówki i instrukcje PISANIE PISANIE (produkcja i interakcja) Uczący się powinni umieć: pisać proste wyrażenia i zdania oraz udzielać odpowiedzi na podstawowe pytania pisać teksty składające się z prostych wyrażeń i zdań, np. listy, notatki, wiadomości wypełniać formularze z danymi osobowymi oraz kwestionariusze dotyczące wykształcenia, pracy, zainteresowań i umiejętności dysponować słownictwem wystarczającym do opisu osoby, zdarzeń, czynności i sytuacji, relacjonowania zdarzeń, opowiadania krótkich historii porównywać przedmioty, ludzi i sytuacje redagować proste teksty (np. opisy zdarzeń, przeżyć, planów, krótkie relacje z życia codziennego, krótkie listy prywatne, notatki, wiadomości) brać udział w konwersacji pisanej, polegającej na wymianie informacji na tematy dobrze znane, zapytać o proste sprawy związane z życiem codziennym i odpowiadać na proste pytania nawiązywać kontakty i uczestniczyć w rozmowach, nawet jeśli rozumienie jest na poziomie niewystarczającym do podtrzymania rozmowy wypowiadać się pisemnie na temat znanych miejsc, ludzi i sytuacji używając znanych im wyrażeń i zadań posługiwać się wzorami pism związanych z zatrudnieniem (ogłoszenie o pracę szukanie pracy, odpowiedź na ogłoszenie, CV, list motywacyjny, podanie itp.) do tworzenia własnych pism 3. CELE W ZAKRESIE ŚRODKÓW JĘZYKOWYCH (KOMPETENCJA LINGWISTYCZNA) ŚRODKI JĘZYKOWE Zasób słownictwa i poprawność leksykalna Poprawność gramatyczna POZIOM PODSTAWOWY (A1+A2) Uczący się powinni: dysponować słownictwem wystarczającym do wyrażania potrzeb komunikacyjnych i uczestniczenia w rutynowej komunikacji na znane im tematy związane z życiem codziennym poprawnie posługiwać się słownictwem przewidzianym dla poziomu podstawowego czynnie operować około 2000 wyrazów Uczący się powinni: rozpoznawać i stosować poprawne gramatycznie formy językowe, pozwalające na działania językowe w zakresie określonym przez katalogi funkcji i pojęć językowych oraz katalogi zagadnień gramatycznych i tematycznych krytycznie oceniać poprawność swoich wypowiedzi pod względem gramatycznym, strukturalnym, leksykalnym i semantycznym oraz odnosić te wypowiedzi do ich realizacji mówionych/miganych (np. na podstawie nagrań wypowiedzi) Błędy popełniane przez uczących się nie powinny uniemożliwiać zrozumienia formułowanych przez nich wypowiedzi, zarówno ustnych, jak i pisemnych. 12 Spróbujmy się zrozumieć

13 PROGRAMY KURSÓW TRADYCYJNYCH DLA GŁUCHYCH PROGRAM DLA POZIOMU PODSTAWOWEGO (A1 + A2) 4. TREŚCI NAUCZANIA 4.1. Katalog tematyczny Zakres materiału przewidziany na poziom podstawowy obejmuje słownictwo z 13 obszarów tematycznych o różnym stopniu uszczegółowienia. Tematy mogą być poszerzane w zależności od potrzeb uczących się, ich zainteresowań lub zaistniałej sytuacji, np. bieżących wydarzeń w kraju i na świecie. Głównym tematem jest kompetencja komunikacyjna pracownika. Kolejność realizacji elementów poszczególnych bloków tematycznych jest dowolna, ważne jest jednak, by wszystkie zostały uwzględnione w procesie dydaktycznym. 1. Człowiek: dane personalne: imię i nazwisko, adres, płeć, wiek, miejsce ur., stan cywilny, przynależność narodowa, znajomość języków, wykształcenie, zawód, zajęcie wygląd zewnętrzny, ubranie cechy charakteru uczucia i emocje 3. Życie codzienne: rutyna dnia codziennego pory dnia przedmioty codziennego użytku 5. Mieszkanie: rodzaj, położenie i wielkość mieszkania rodzaje pomieszczeń wyposażenie mieszkania/domu wynajmowanie mieszkania/domu 7. Środki transportu: środki komunikacji baza noclegowa ciekawe miejsca, obiekty 9. Edukacja: rodzaje szkół, kursów nazwy przyborów szkolnych nazwy przedmiotów i ocen szkolnych sposoby dokształcania się 11. Zakupy i usługi: sklepy (rodzaje), punkty usługowe towary (artykuły spożywcze, kosmetyki) podstawowe jednostki miar i wag pieniądze punkty usługowe 13. Środowisko naturalne: klimat, pory roku, pogoda, krajobrazy podstawowe nazwy roślin i zwierząt 2. Rodzina: członkowie rodziny wielkość rodziny krewni zawody i miejsca pracy członków rodziny 4. Sposoby spędzania wolnego czasu: zainteresowania, hobby rozrywki sport 6. Miejsca: rodzaj, położenie i wielkość miejscowości podstawowe instytucje użyteczności publicznej (bank, poczta, dworzec...) rodzaje budynków (blok, kościół, itp.) plan przestrzenny (place, ulice, parki) 8. Praca: miejsca pracy nazwy zawodów i czynności czynności administracyjne związane z pracą rodzaje pracy, czas pracy, urlop płace i zarobki 10. Żywienie: artykuły spożywcze posiłki, dania, napoje nakrycia stołowe, przybory kuchenne lokale gastronomiczne 12. Zdrowie i higiena osobista: samopoczucie higiena osobista części ciała choroba, wizyta u lekarza apteka Spróbujmy się zrozumieć 13

14 PROGRAMY KURSÓW TRADYCYJNYCH DLA GŁUCHYCH PROGRAM DLA POZIOMU PODSTAWOWEGO (A1 + A2) 4.2. Katalog zagadnień gramatyczno-syntaktycznych Program przewidziany dla poziomu podstawowego zakłada wprowadzenie i utrwalenie znajomości nowopoznanych struktur: Części mowy podział na części mowy funkcje części mowy wyróżniki formalne części mowy w polszczyźnie i w PJM ZAGADNIENIA BAZOWE SYSTEMU JĘZYKOWEGO Rodzaj gramatyczny rodzaj gramatyczny w polszczyźnie i w PJM konsekwencje istnienia rodzaju gramatycznego w polszczyźnie (wykładniki formalne) akomodacja System przypadkowy funkcje systemu przypadkowego a systemy pozycyjne paradygmaty odmiany jako system wykładniczy podmiot jako podstawa semantyczna FLEKSJA IMIENNA KATEGORIA RODZAJU I LICZBY RZECZOWNIKA I PRZYMIOTNIKA Odmiana rzeczowników przez wszystkie przypadki w liczbie pojedynczej i mnogiej odmiana rzeczowników r.m. zakończonych na spółgłoskę odmiana rzeczowników r.m. zakończonych na -a odmiana rzeczowników r.ż. zakończonych na -a lub na -i odmiana rzeczowników r.ż. zakończonych na spółgłoskę odmiana rzeczowników rodzaju nijakiego zakończonych na -o lub na -e odmiana rzeczowników rodzaju nijakiego zakończonych na -um odmiana rzeczowników nieregularnych Mechanizm odmiany rzeczowników temat i końcówka alternacje samogłoskowe i spółgłoskowe zachodzące w temacie Odmiana zaimków przez przypadki w liczbie pojedynczej i mnogiej odmiana zaimków osobowych, wskazujących, dzierżawczych i pytajnych formy zaimków pytajnych który, która, które oraz czyj, czyja, czyje w mianowniku liczby pojedynczej, w mianowniku i bierniku liczby mnogiej rodzaju męskoosobowego Odmiana przymiotników przez wszystkie przypadki w l.p. i l.mn. odmiana przymiotników r.m. zakończonych na -y i na -i odmiana przymiotników r.ż. zakończonych na -a, odmiana przymiotników r.n. zakończonych na -e Odmiana liczebników przez przypadki liczebniki główne w mianowniku odmiana przymiotnikowa liczebników porządkowych przez wszystkie przypadku w l.p. i l.mn. 14 Spróbujmy się zrozumieć

15 PROGRAMY KURSÓW TRADYCYJNYCH DLA GŁUCHYCH PROGRAM DLA POZIOMU PODSTAWOWEGO (A1 + A2) Funkcje przypadków: Mianownik (l.poj. i l.mn.): w funkcji podmiotu, w funkcji orzecznika w orzeczeniu imiennym Dopełniacz (l.poj. i l.mn.): jako dopełnienie bliższe i dopełnienie bliższe po czasownikach zaprzeczonych, jako dopełnienie dalsze, wyrażanie przynależności, określanie miar i ilości, w wyrażeniach przyimkowych po przyimkach, po formach nie ma, nie było, nie będzie, po liczebnikach nieokreślonych, w datach, po liczebnikach głównych Celownik (l.poj. i l.mn.): zaimków osobowych, rzeczowników żywotnych jako dopełnienie dalsze Biernik (l.poj. i l.mn.): jako dopełnienie bliższe po czasownikach przechodnich, w wyrażeniach przyimkowych po przyimkach Narzędnik (l.poj. i l.mn.): jako orzecznik wyrażony rzeczownikiem po czasownikach być, zostać, jako dopełnienie dalsze oznaczające narzędzie lub środek transportu, w wyrażeniach przyimkowych po przyimkach Miejscownik (l.poj. i l.mn.): w wyrażeniach przyimkowych określających miejsce, czas czynności, określających obiekt, o którym się myśli, mówi Wołacz (l.poj. i l.mn.) Cechy znaczeniowo-gramatyczne czasownika formy bezokolicznika rekcja czasownika temat czasu teraźniejszego i przeszłego Koniugacje -ę, -esz / -ę, -isz / -am, -asz/ -em, -esz Aspekt czasowniki niedokonane i dokonane Strona czynna i zwrotna (formy osobowe) Tryb oznajmujący czas teraźniejszy czasowników niedokonanych czas przeszły czasowników dokonanych i niedokonanych czas przyszły czasowników niedokonanych i dokonanych Tryb rozkazujący Tryb przypuszczający formy trybu jako życzenie, prośba, złagodzony rozkaz zdania warunkowe w trybie przypuszczającym FLEKSJA CZASOWNIKA Formy nieosobowe w czasie teraźniejszym, w trybie oznajmującym Czasowniki ruchu SŁOWOTWÓRSTWO Stopniowanie przymiotników i użycie syntaktyczne stopni Tworzenie i funkcje syntaktyczne przysłówków formy typu fatalny-fatalnie Stopniowanie przysłówków i użycie syntaktyczne stopni Nazwy mieszkańców krajów oraz przymiotniki tworzone od nazw krajów (funkcjonalnie) Nazwy żeńskie, np. student studentka Spróbujmy się zrozumieć 15

16 PROGRAMY KURSÓW TRADYCYJNYCH DLA GŁUCHYCH PROGRAM DLA POZIOMU PODSTAWOWEGO (A1 + A2) 4.2. Katalog zagadnień gramatyczno-syntaktycznych Program przewidziany dla poziomu podstawowego zakłada wprowadzenie i utrwalenie znajomości nowo poznanych struktur: Zdania pojedyncze Zdania oznajmujące Zdania pytające pytania o rozstrzygnięcie rozpoczynane partykułą możliwość opuszczania partykuły pytania o informację Zdania rozkazujące SKŁADNIA Wyrażanie części zdania pojedynczego orzeczenie, podmiot, dopełnienie, przydawka, okolicznik Wyrażanie podmiotu podmiot wyrażony mianownikiem podmiot wyrażony dopełniaczem podmiot wielowyrazowy wyrażony przez połączenie liczebnika z rzeczownikiem Wyrażanie orzeczenia orzeczenie czasownikowe orzeczenie imienne, imienne z orzecznikiem w mianowniku, imienne z orzecznikiem w narzędniku Wyrażanie dopełnienia dopełnienie bliższe wyrażane biernikiem, dopełniaczem i dopełniaczem po czasownikach zaprzeczonych dopełnienie dalsze i dalsze z przyimkami Przydawka jako określenie rzeczownika przydawka wyrażona przymiotnikiem, przydawka wyrażona rzeczownikiem w dopełniaczu lub rzeczownikiem z przyimkiem Okolicznik jako określenie czasownika okolicznik wyrażony przysłówkiem, rzeczownikiem z przyimkiem lub czasownikiem Negacja podwójna negacja w zdaniu pojedynczym szyk negacji i negacji podwójnej Zdania złożone Zdania złożone współrzędnie (ze spójnikami ) Zdania złożone podrzędnie zdania połączone spójnikami ponieważ, bo, dlatego że, kiedyś, gdy zdania warunkowe z jeśli, gdyby 16 Spróbujmy się zrozumieć

17 PROGRAMY KURSÓW TRADYCYJNYCH DLA GŁUCHYCH PROGRAM DLA POZIOMU PODSTAWOWEGO (A1 + A2) 4.3. Katalog zagadnień stylistycznych Uczący się powinni opanować umiejętność dopasowania form wypowiedzi do wieku i statusu rozmówców. Powinni umieć stosować odpowiednie konwencje socjokulturowe oraz posługiwać się oficjalną i nieoficjalną odmianą języka polskiego. SKŁADNIA Środki warunkujące spójność tekstu spójniki, np. a, i, bo, ale, albo Rodzaje stylu: styl formalny i nieformalny Środki stylistyczne: elipsy, antonimy, epitety wyrazy bliskoznaczne synonimy STYL Spróbujmy się zrozumieć 17

18 PROGRAMY KURSÓW TRADYCYJNYCH DLA GŁUCHYCH PROGRAM DLA POZIOMU PODSTAWOWEGO (A1 + A2) 4.4. Katalog funkcjonalno-pojęciowy Program zakłada, że uczący się na poziomie podstawowym opanują umiejętność dostosowania form wypowiedzi do wieku i statusu rozmówców oraz zachowywania się odpowiednio pod względem językowym, występując w różnych rolach komunikacyjnych. KATALOG FUNKCJONALNO-POJĘCIOWY 1. Kontakty społeczne (działanie oraz reakcja) zrytualizowane zwroty grzecznościowe 2. Funkcje informacyjne i mediacyjne 3. Funkcje działania 4. Funkcje modalne 5. Funkcje oceny 6. Funkcje ekspresywne 7. Wyrażanie pojęć ogólnych nawiązywanie kontaktu powitania pożegnania pozdrawianie przedstawianie się przedstawianie kogoś pytanie o samopoczucie wyrażanie swojego samopoczucia wznoszenie toastów dziękowanie przepraszanie zapraszanie składanie życzeń informowanie: nazywanie, identyfikowanie przekazywanie informacji, w tym relacjonowanie przebiegu zdarzenia pytanie o informacje potwierdzenie informacji przeczenie (negacja) informacji wzywanie do działania oraz zgoda/odmowa oferowanie (propozycja) zrobienia czegoś oraz przyjęcie/odrzucenie propozycji wydawanie poleceń prośba oraz zgoda/odmowa spełnienia prośby wyrażanie pewności/niepewności wyrażanie możliwości/niemożliwości wyrażanie potrzeby wyrażanie opinii: pozytywnych, negatywnych, neutralnych wyrażanie preferencji/braku preferencji wyrażanie aprobaty/dezaprobaty wyrażanie zadowolenia/niezadowolenia wyrażanie upodobania, sympatii/antypatii wyrażanie zaskoczenia/zdziwienia wyrażanie pragnień, życzeń wyrażanie potrzeby wyrażanie radości cechy relacje posiadania i przynależności relacje przestrzenne (miejsce i kierunek) relacje czasowe ilość, jakość 18 Spróbujmy się zrozumieć

19 PROGRAMY KURSÓW TRADYCYJNYCH DLA GŁUCHYCH PROGRAM DLA POZIOMU PODSTAWOWEGO (A1 + A2) 4.5. Struktura i strategie wypowiedzi STRUKTURA I STRATEGIE WYPOWIEDZI 1. Przebieg rozmowy 2. Struktura wypowiedzi rozpoczynanie rozmowy reagowanie na wypowiedzi rozmówcy prośba o powtórzenie, o wolniejsze mówienie sygnalizowanie nieporozumienia prośba o wyjaśnienie, przeliterowanie, podpowiedź upewnianie się, czy rozmówca zrozumiał treść kontrolowanie przebiegu rozmowy przerywanie rozmowy kończenie rozmowy planowanie wypowiedzi realizacja wypowiedzi (jasność): rozpoczynanie wypowiedzi, kończenie wypowiedzi 4.6. Katalog zagadnień socjolingwistycznych, socjokulturowych i realioznawczych Treści zawarte w niniejszej propozycji programowej wypływają z zawartości katalogu funkcjonalno-pojęciowego i tematycznego przeznaczonego dla poziomu podstawowego. Proponowane zagadnienia socjolingwistyczne, socjokulturowe i materiał realioznawczy należy traktować jako program minimum. Trzeba być jednak otwartym na potrzeby uczących się, które pojawiają się spontanicznie podczas zajęć, a także przygotowanym do realizacji tematów wykraczających poza niniejszy program. A. KOMPETENCJA SOCJOLINGWISTYCZNA I SOCJOKULTUROWA 1. Nawiązywanie i podtrzymanie kontaktu: bezpośrednie przedstawianie się w kontaktach oficjalnych i nieoficjalnych przedstawianie osoby trzeciej w kontaktach oficjalnych i nieoficjalnych kontakt w rozmowie telefonicznej (przez tłumacza): przedstawianie się w rozmowie telefonicznej, prośba o przywołanie osoby trzeciej, prośba o przekazanie informacji, pory dzwonienia zwracanie się do innych osób w sposób nieoficjalny/oficjalny, sposoby przechodzenia na ty powitania, pożegnania oficjalne, nieoficjalne kontakty towarzyskie umawianie się na spotkanie oraz akceptacja/odmowa spotkania kontakt niewerbalny (język ciała, np. uścisk ręki, dystans między rozmówcami) podstawowe zasady grzeczności na co dzień, komplementowanie 2. Rytuały społeczne: zachowanie przy stole: częstowanie (akceptacja i odmowa), pory posiłków, polskie potrawy B. POLSKIE REALIA 1. Polska: podstawowe symbole państwowe i narodowe, podstawowe wiadomości z zakresu geografii 2. Nauka i praca relacje pracodawca pracownik, zachowanie i ubiór w oficjalnych kontaktach 3. Sposoby spędzania wolnego czasu życie kulturalne i artystyczne, podróżowanie po Polsce 4. Elementy wiedzy o Polsce i kulturze polskiej: sławni Polacy kilka sylwetek (imię, nazwisko, czym się zajmowali podstawowe informacje) polskie pieśni Spróbujmy się zrozumieć 19

20 PROGRAMY KURSÓW TRADYCYJNYCH DLA GŁUCHYCH PROGRAM DLA POZIOMU PODSTAWOWEGO (A1 + A2) 5. KONTROLA WYNIKÓW NAUCZANIA Kontrola wyników nauczania odbywa się na kilku poziomach: 1. Każdy rok kursu zaczyna się i kończy testem kwalifikacyjnym, pozwalającym ocenić obiektywnie poziom biegłości uczestników. 2. Każdy semestr kończy się testem osiągnięć, badającym przyswojenie przez uczestników treści programu. 3. Sprawdziany umiejętności odbywające się po kolejnych zjazdach, badające przyswojenie przez uczestników materiału z ostatniego zjazdu. 4. Prace pisemne indywidualne: a. Teksty b. Ćwiczenia gramatyczne c. Inne, zaproponowane przez lektorów. Kontrola wyników powinna obejmować poszczególne partie materiału oraz w sposób szczegółowy badać postęp w zakresie sprawności: czytania, pisania, umiejętności komunikacyjnych, wiedzy gramatycznej i automatyzacji posługiwania się nią. Systematyczność kontroli jest szczególnie wskazana w przypadku kursu organizowanego w trybie czasowym niespecyficznym dla metod nauczania języków (tryb zaoczny). Formy testów, sprawdzianów, zadań domowych oraz kontroli opanowania poszczególnych umiejętności dostosowane są do bieżących przebiegów realizacji programu przygotowywane są przez lektorów. 6. POMOCE DYDAKTYCZNE Program powyższy jest niezależny od jakiegokolwiek podręcznika, co oznacza, że lektorzy operują kserokopiami materiałów wybranych przez siebie pomocy dydaktycznych, konstruując w ten sposób dostosowany do potrzeb grupy proces dydaktyczny. Oznacza to przede wszystkim, że lektorzy muszą mieć swobodny dostęp do kserokopiarki, a uczestnicy powinni posiadać segregatory, w których gromadzone będą kolejne materiały. Ponieważ na rynku nie ma podręczników dostosowanych do potrzeb niesłyszących, którzy uczą się JPJO, dla wsparcia procesu dydaktycznego (szczególnie dla wsparcia nauki własnej i ćwiczeń w domach w okresach między zajęciami) dla poziomu podstawowego proponuje się uzupełnienie wyposażenia uczestników kursu w następujące pozycje służące nauce JPJO: 1. Pasieka M., 2001, Język polski dla cudzoziemców. Ćwiczenia dla początkujących. Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego 2. Lipińska E., 2004, Z polskim na ty. Podręcznik do nauki języka polskiego dla stopnia progowego, Universitas, Kraków 3. Gołkowski M., Kiermut A., Kuc M., Majewska-Meyers M., 2010, Gdybym znał dobrze język polski. Wybór tekstów z ćwiczeniami do nauki gramatyki polskiej dla cudzoziemców, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa PROGRAM DLA POZIOMU ŚREDNIOZAAWANSOWANEGO (B1) 1. OPIS PROGRAMU Program opiera się na założeniu, że niesłyszący uczący się, którzy rozpoczynają naukę na poziomie B1, znają już język polski w zakresie wyznaczonym przez ramy programowe poziomów niższych (A1 i A2) ze szczególnym uwzględnieniem wiedzy gramatycznej i świadomości funkcjonowania procesów gramatycznych. Uczący się zatem to osoby z dwóch grup: ci, którzy przeszli kurs podstawowy (A1+A2) lub te osoby niedosłyszące, które w wyższym stopniu osiągnęły biegłość w polszczyźnie w sposób natywny, ale poprawność ich wypowiedzi wymaga pomocy. W grupie drugiej wdrażany program wprowadzany jest od samego początku: od wyjaśniania zasad systemu językowego, porządkowania wiedzy uczących się o języku. Osoby po kursie podstawowym podlegają koncentrycznemu układowi programu, tzn. rozszerzają uprzednio zdobytą wiedzę i kompetencje. Na tym etapie uczestnicy kursu rozwijają umiejętności i sprawności językowe oraz poszerzają swoją wiedzę ogólną tak, by w rezultacie osiągnąć biegłość na poziomie B1. Program dla poziomu B1 dla niesłyszących został przystosowywany do specyficznych potrzeb uczących się. Modyfikacje te dotyczą w głównej mierze uszczegółowienia, obszarów tematycznych, doboru materiałów oraz metod pracy, a także sprawności, jakie w tym zakresie mogą być nauczane. 20 Spróbujmy się zrozumieć