Przewodnik po europejskiej. polityce społecznej,

Transkrypt

1 The Policy Przewodnik po europejskiej polityce społecznej Guide de la politique sociale européenne Manual de Política Social Europeia, Guida della politica sociale europea, Europäische Sozialpolitik im Überblick, Guide de la politique sociale européenne, Útikalauz az Európai Szociálpolitikához, Průvodce evropskou sociální politikou, Guía sobre la política social europea, Przewodnik po europejskiej polityce społecznej, Manual de Política Social Europeia, Guida della politica sociale europea, Europäische Sozialpolitik im Überblick, Guide de la politique sociale européenne, Útikalauz az Európai Szociálpolitikához, Průvodce evropskou sociální politikou, Guía sobre la política social europea, Przewodnik po europejskiej polityce społecznej, Manual de Política Social Europeia, Guida della politica sociale europea, Europäische Sozialpolitik im Überblick, Guide de la politique sociale européenne, Útikalauz az Európai Szociálpolitikához, Průvodce evropskou sociální politikou, Guía sobre la política social europea, Przewodnik po europejskiej polityce społecznej, The Guidebook to European Social Policy Manual de Política Social Europeia, Guida della politica sociale europea, Europäische Sozialpolitik im Überblick, Guide de la politique sociale européenne, Útikalauz az Európai Szociálpolitikához, Průvodce evropskou sociální politikou, Guía sobre la política social europea, Przewodnik po europejskiej polityce społecznej, Manual de Política Social Europeia, Guida della politica sociale europea, Europäische Sozialpolitik im Überblick, Europäische Guide de la politique sociale européenne, Útikalauz az Európai Szociálpolitikához, Průvodce evropskou sociální politikou, Guía sobre la política social europea, Przewodnik po europejskiej polityce społecznej, Sozialpolitik Manual de Política Social Europeia, Guida della politica sociale europea, Europäische Sozialpolitik im Überblick, Guide de la politique sociale européenne, Útikalauz az Európai Szociálpolitikához, Průvodce evropskou sociální politikou, Guía sobre la política social europea, Przewodnik po europejskiej im Überblick polityce społecznej, Manual de Política Social Europeia, Guida della politica sociale europea, Europäische Sozialpolitik im Überblick, Guide de la politique sociale européenne, Útikalauz az Európai Szociálpolitikához, Průvodce evropskou sociální politikou, Guía sobre la política social europea, Przewodnik po europejskiej polityce społecznej, Manual de Política Social Europeia, Guida della politica sociale europea, Europäische Sozialpolitik im Überblick, Guide de la politique sociale européenne, Útikalauz az Európai Szociálpolitikához, Průvodce evropskou sociální politikou, Guía sobre la política social europea, Przewodnik po europejskiej polityce społecznej, Manual de Política Social Europeia, Guida della politica sociale europea, Europäische Sozialpolitik im Überblick, Guide de la politique sociale européenne, Útikalauz az Európai Szociálpolitikához, Průvodce evropskou sociální politikou, Guía sobre la política social europea, Przewodnik po europejskiej polityce społecznej, Manual de Política Social Europeia, Guida della politica sociale europea, Europäische Sozialpolitik im Überblick, Guida Guide della la politique politica sociale européenne, europeaútikalauz az Európai Szociálpolitikához, Průvodce evropskou sociální politikou, Guía sobre la política social europea, Przewodnik po europejskiej polityce społecznej, Manual de Política Social Europeia, Guida della politica sociale europea, Europäische Sozialpolitik im Überblick, Guide de la politique sociale européenne, Útikalauz az Európai Szociálpolitikához, Průvodce evropskou sociální politikou, Guía sobre la política social europea, Przewodnik po europejskiej Průvodce polityce społecznej, evropskou Manual sociální de Política politikou Social Europeia, Guida della politica sociale europea, Europäische Sozialpolitik im Überblick, Guide de la politique sociale européenne, Útikalauz az Európai Szociálpolitikához, Průvodce evropskou sociální politikou, Guía sobre la política social europea, Guía sobre la política social europea Manual de Política Social Europeia Útikalauz az Európai Szociálpolitikához Guidebook to European Social

2 WSTĘP DO PRZEWODNIKA PO EUROPEJSKIEJ POLITYCE SPOŁECZNEJ" INSTYTUCJE UNII EUROPEJSKIEJ I PROCESY STANOWIENIA POLITYKI

3 Rada Unii Europejskiej Informacje podstawowe Rada Unii Europejskiej sprawuje władzę wykonawczą w Unii Europejskiej i jest głównym organem podejmującym decyzje w UE. W skład Rady wchodzą przedstawiciele rządów państw członkowskich. Jest ona instytucją reprezentującą wszystkie państwa członkowskie. Każdy z ministrów jest uprawniony do udziału w pracach własnego rządu, a także politycznie odpowiada przed własnym rządem i obywatelami reprezentowanymi przez parlament. Zapewnia to demokratyczną legitymizację decyzji Rady. Zgodnie z prawem Rada Unii Europejskiej jest pojedynczym organem, ale w praktyce jest ona podzielona na rady do różnych spraw, które spotykają się wielokrotnie w ciągu roku. Obecnie istnieje dziewięć różnych obszarów tematycznych, których dotyczą posiedzenia Rady Unii Europejskiej. Nazywa się je konfiguracjami Rady. W zależności od konfiguracji w posiedzeniu Rady biorą udział odpowiedni ministrowie z poszczególnych państw członkowskich, odpowiedzialni za dany obszar polityki. Dziewięć Konfiguracji Rady Unii Europejskiej: Rada ds. Ogólnych i Stosunków Zewnętrznych Rada ds. Gospodarczych i Finansowych (ECOFIN) Rada ds. Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych (JHA) Rada ds. Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Polityki dotyczącej Konsumentów Rada ds. Konkurencyjności Rada ds. Transportu, Telekomunikacji i Energii Rada ds. Rolnictwa i Rybołówstwa Rada ds. Środowiska Rada ds. Edukacji, Młodzieży i Kultury Rada ds. Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Polityki dotyczącej Konsumentów jest na ogół określana mianem Rady ds. Zatrudnienia i Polityki Społecznej EPSCO. Należy podkreślić, że wszystkie posiedzenia poszczególnych konfiguracji Rady są posiedzeniami w ramach jednej i tej samej instytucji Rady Unii Europejskiej. 2

4 Zadania Rady Unii Europejskiej Rada Unii Europejskiej posiada sześć głównych obszarów odpowiedzialności: 1. Prawodawstwo europejskie 2. Koordynacja polityki ekonomicznej 3. Umowy Międzynarodowe 4. Budżet UE 5. Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa UE 6. Współpraca UE w sprawach kryminalnych 1. Prawodawstwo europejskie Podstawową rolą Rady jest zatwierdzanie propozycji ustawodawczych przedkładanych przez Komisję. Większość ustaw przyjmowana jest wspólnie z Parlamentem Europejskim (w ramach tak zwanej procedury współdecydowania). 2. Koordynacja polityki ekonomicznej Państwa członkowskie uzgodniły opracowanie ogólnej polityki ekonomicznej opartej na bliskiej współpracy poprzez Radę ds. Gospodarczych i Finansowych (ECOFIN). 3. Umowy Międzynarodowe Każdego roku Rada oficjalnie podpisuje szereg umów pomiędzy Unią Europejską a państwami spoza Unii oraz z organizacjami międzynarodowymi. 4. Budżet UE Roczny budżet UE zatwierdzany jest wspólnie przez Radę Unii Europejskiej i Parlament Europejski. 5. Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa UE (CFSP) Państwa członkowskie zachowały swoją suwerenność w tej kwestii, więc instytucje Europejskie odgrywają tu ograniczoną rolę. Niemniej jednak, Rada Unii Europejskiej jest głównym forum, na którym zachodzi współpraca międzyrządowa. 6. Współpraca policji i wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych Rada ds. Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych (JHA) Państwa członkowskie zachowały suwerenność również pod tym względem, wiec także w tej kwestii rola instytucji europejskich jest ograniczona. Rada jest jednak głównym forum, na którym odbywa się międzyrządowa współpraca w zakresie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych. 3

5 Na mocy obowiązujących traktatów prace w ramach Unii Europejskiej odbywają się w ramach trzech filarów. TRZY FILARY UNII EUROPEJSKIEJ PIERWSZY FILAR: Wspólnoty Europejskie Zadania 1-4 W tych obszarach działania państwa członkowskie postanowiły połączyć swoją suwerenność i oddelegować podejmowanie decyzji instytucjom unijnym. Komisja ma prawo do inicjatywy legislacyjnej. DRUGI FILAR: Współpraca międzyrządowa Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa Państwa członkowskie nie oddelegowały decyzji w tym zakresie, lecz zdecydowały się na wspólne działanie. Rada ma prawo do inicjatywy legislacyjnej. TRZECI FILAR: Współpraca międzyrządowa Współpraca policji i wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych Państwa członkowskie nie oddelegowały decyzji w tym zakresie, lecz zdecydowały się na wspólne działanie. Rada ma prawo do inicjatywy legislacyjnej. Projekt Traktatu Lizbońskiego, jeśli zostanie ratyfikowany przez wszystkie państwa członkowskie, ma uprościć i ujednolicić wszystkie działania Unii Europejskiej. Wspólnota Europejska ma wtedy zostać całkowicie wcielona do Unii Europejskiej, a trzy filary mają połączyć się w jedną spójną strukturę. Organizacja Rady Unii Europejskiej Rada zorganizowana jest na trzech głównych szczeblach, którymi są: prezydencja, ministrowie i urzędnicy. Prezydencja Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej przypada co sześć miesięcy na inne państwo członkowskie. Państwo sprawujące prezydencję zajmuje się agendą Rady, przewodzi posiedzeniom i prowadzi ewentualne mediacje pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi. Prezydencja ma istotny wpływ na prace Rady w danej kadencji ze względu na możliwość promowania konkretnych rozwiązań politycznych i legislacyjnych. Prezydencja odgrywa również wielką rolę w reprezentowaniu Rady w Unii Europejskiej i na arenie międzynarodowej. Od 2007 r. prezydencje UE działają w ter- 4

6 cecie. Pierwsze takie trio to Niemcy, Portugalia i Słowenia, drugie obejmować będzie Francję, Czechy i Szwecję. Po wejściu w życie Traktatu Lizbońskiego prezydencja Rady nie będzie już rotacyjna. Obejmie ją przewodniczący wybierany na dwa i pół roku. Ministrowie Ministrowie odbywają posiedzenia w różnych konfiguracjach Rady. Niektóre z nich zbierają się raz w miesiącu, inne zaledwie dwa razy do roku. Kluczowe dla osiągnięcia porozumienia przez Radę są prace przygotowawcze wykonywane przez urzędników. Urzędnicy Każde z państw członkowskich posiada w Brukseli stałą reprezentację, broniącą interesów narodowych na szczeblu UE. Przewodniczący każdej takiej reprezentacji (znanej jako reprezentacja stała ) działa jako ambasador danego państwa w UE. Ambasadorowie spotykają się co tydzień w ramach Komitetu Stałych Przedstawicieli (COREPER), aby przygotować zadania dla Rady. COREPER nadzoruje również pracę ponad 250 komisji urzędników, opracowujących konkretne kwestie techniczne. Rada posiada poza tym Sekretariat Generalny, który przygotowuje pracę Rady i zapewnia jej bezproblemowy przebieg na wszystkich szczeblach, w szczególności zaś wspomaga prezydencję Rady. Wysoki Przedstawiciel Unii Europejskiej W 2009 r. zostanie utworzone stanowisko Wysokiego Przedstawiciela Unii Europejskiej ds. Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa. Przedstawiciel ma reprezentować politykę zagraniczną Unii na arenie międzynarodowej. Wysoki Przedstawiciel przejmie prezydencję Rady ds. Zagranicznych oraz funkcję wiceprzewodniczącego Komisji Europejskiej. Głosowanie w Radzie Decyzje Rady podejmowane są w wyniku głosowania. Każde z państw członkowskich ma określoną liczbę głosów, związaną (choć nie proporcjonalnie) z populacją kraju. 5

7 Kraj Liczba głosów w Radzie 2008 Austria 10 Belgia 12 Bułgaria 10 Cypr 4 Czechy 12 Dania 7 Niemcy 29 Grecja 12 Estonia 4 Francja 29 Finlandia 7 Węgry 12 Irlandia 7 Włochy 29 Łotwa 4 Litwa 7 Luksemburg 4 Malta 3 Holandia 13 Polska 27 Portugalia 12 Rumunia 14 Słowacja 7 Słowenia 4 Hiszpania 27 Szwecja 10 Wielka Brytania 27 W SUMIE 345 Najczęstszą procedurą głosowania w Radzie jest głosowanie większością kwalifikowaną. Ten system nie wymaga jednogłośnej zgody wszystkich państw członkowskich, ale wymaga wysokiego stopnia kompromisu. Aby móc zatwierdzić projekt przy głosowaniu większością kwalifikowaną, wniosek musi uzyskać poparcie większości państw (14 z 27) oraz otrzymać 255 głosów za spośród 345. Państwa popierające wniosek muszą reprezentować co najmniej 62 proc. populacji UE. Ponieważ wraz z kolejnymi poszerzeniami Unii jednogłośna zgoda staje się coraz trudniejsza do osiągnięcia, coraz więcej kwestii jest rozstrzyganych metodą większości kwalifikowanej. Decyzje w pewnych wyjątkowo wrażliwych obszarach nadal podejmowane są jednogłośnie (np. na temat podatków, polityki społecznej, obrony, polityki zagranicznej, zmian traktatów). Oznacza to, że każde z państw członkowskich ma prawo weta w tych sprawach. Liczba głosów każdego z państw oraz wymagana większość kwalifikowana były przedmiotem gorącej dyskusji pomiędzy państwami członkowskimi podczas negocjowania Traktatu Lizbońskiego. Od r. system większości kwalifikowanej zostanie zastąpiony przez bardziej demokratyczny i przejrzysty system oparty na podwójnej większości państw i populacji. Oznacza to, że dany wniosek będzie potrzebował poparcia większości państw, czyli co najmniej 15 oraz co najmniej 65 procent populacji UE. 6

8 Rada Europejska i Rada Europy Rada Europejska nie jest tym samym organem co Rada Europy. Obie te instytucje są również często mylone z Radą Unii Europejskiej. Choć nazwy wszystkich trzech organów są do siebie bardzo podobne, to ich skład i rola są całkowicie odmienne. Rada Unii Europejskiej została już opisana powyżej. Poniżej przedstawiamy krótki opis dwóch pozostałych rad: Rada Europejska W skład Rady Europejskiej wchodzą głowy państw i rządów wszystkich państw członkowskich Unii Europejskiej oraz przewodniczący Komisji Europejskiej. Rada Europejska spotyka się co najmniej dwa razy w roku, a jej obrady określane są mianem szczytu europejskiego. Są to ważne wydarzenia w roku, nadające ogólny kierunek polityce Unii Europejskiej. Na zakończenie posiedzenia Rady Europejskiej podaje się do publicznej wiadomości wnioski prezydencji. Co ciekawe, nazwa miasta, w którym obraduje rada, zazwyczaj pojawia się w nazwach wszelkich celów, strategii i programów uzgodnionych podczas obrad, jak na przykład Traktat Lizboński. Rada Europy Rada Europy jest oddzielną międzynarodową organizacją polityczną utworzoną w 1949 r. Jej celem jest: obrona praw człowieka, demokracji parlamentarnej i rządów prawa; zawieranie umów ogólnoeuropejskich, określających standardy społeczne i prawne działania państw członkowskich; promowanie świadomości tożsamości europejskiej w oparciu o wspólne wartości i niezależnie od różnych kultur. Rada Europy ma 47 państw członkowskich. Każde państwo, które stało się członkiem Unii Europejskiej należało wcześniej do Rady Europy. 7

9 Komisja Europejska Informacje podstawowe Komisja Europejska jest niezależną politycznie instytucją reprezentującą interesy UE, jako całości. Jest ona siłą napędową w całym systemie instytucji unijnych i odpowiada za proponowanie nowych przepisów, wdrażanie decyzji unijnych, utrzymanie traktatów unijnych i codzienne funkcjonowanie Unii. Siedzibą Komisji jest Bruksela, ale jej urzędnicy pracują również w Luksemburgu, a przedstawiciele Komisji obecni są we wszystkich państwach członkowskich UE, a także w wielu stolicach państw świata. Są dwa znaczenia słowa Komisja : 1. Określenie wszystkich 27 komisarzy, którzy są politycznymi przywódcami tej instytucji, lub 2. Określenie samej instytucji wraz z jej administracją. Komisarze Obecnie urzędująca Komisja składa się z komisarzy powoływanych po jednym z każdego z państw członkowskich. Komisja zazwyczaj spotyka się, co środę w Brukseli. W perspektywie dalszego poszerzenia Unii przyszły skład Komisji jest przedmiotem wielu dyskusji. Od 1 listopada 2014 r. Komisja ma składać się z komisarzy z dwóch trzecich państw członkowskich, wymieniających się w systemie równomiernej rotacji. Może to oznaczać, że obecne 27 państw członkowskich od listopada 2014 roku będzie miało tylko 18 komisarzy. Komisja jest powoływana na pięcioletnią kadencję w następujący sposób: 1. Rządy państw członkowskich ustalają, kto będzie przewodniczącym Komisji. 2. Osoba wyznaczona na przewodniczącego musi zostać zaakceptowana przez większość członków Parlamentu Europejskiego. 3. Przewodniczący wybiera kolejnych 26 członków Komisji podczas dyskusji z rządami państw członkowskich. Do 2014 r. każde z państw członkowskich ma gwarancję wyznaczenia jednego komisarza. Przewodniczący Komisji decyduje, który z komisarzy będzie odpowiedzialny za określony obszar polityki. Może on również podać komisarza do dymisji. 4. Następnie Parlament Europejski zatwierdza lub odrzuca skład całej Komisji. W ten sposób Komisja odpowiada politycznie przed Parlamentem. 8

10 Instytucja i administracja Komisja zatrudnia urzędników. To mniej niż większość rad średnich miast europejskich. Osoby te, wybrane z każdego z państw członkowskich na drodze bardzo konkurencyjnych, otwartych procedur, pełnią funkcje urzędników administracyjnych, ekspertów, tłumaczy ustnych i pisemnych oraz pracowników sekretariatu. Komisja, jako instytucja jest podzielona na 41 departamentów, zajmujących się obszarami przedmiotowymi, które można bardziej ogólnie podzielić na cztery grupy: Polityka (18); stosunki zewnętrzne (6); służby ogólne (5); służby wewnętrzne (12). Większość tych departamentów jest znana, jako dyrekcje generalne (DG). Posiadają one własne struktury administracyjne, podlegające dyrektorowi generalnemu. Odpowiadają bezpośrednio przed Komisarzem, który jest politycznie odpowiedzialny za swój departament. Departamenty, które nie są dyrekcjami generalnymi, nazywają się służbami. Funkcje Komisji Europejskiej Komisja Europejska ma cztery główne funkcje: 1. Funkcja ustawodawcza składanie wniosków ustaw do Rady i Parlamentu; 2. Funkcja wykonawcza wdrażania polityki UE, wydawanie pieniędzy z bu dżetu UE; 3. Funkcja sądownicza egzekwowanie prawa UE wspólnie z Trybunałem Sprawiedliwości; 4. Funkcja reprezentacyjna reprezentowanie Unii na arenie międzynarodowej 1. Składanie wniosków nowych ustaw Komisja samodzielnie odpowiada za sporządzanie projektów nowego prawa europejskiego (ma prawo do inicjatywy legislacyjnej), które następnie przedstawiane są Radzie i Parlamentowi. 2. Wykonywanie polityki i budżetu UE Komisja Europejska jest organem wykonawczym UE i jako taki odpowiada za zarządzanie i wdrażanie budżetu UE, jej polityki i programów przyjętych przez Radę i Parlament. 9

11 3. Egzekwowanie prawa europejskiego Komisja, wraz z Europejskim Trybunałem Sprawiedliwości, jest odpowiedzialna za zapewnienie odpowiedniego stosowania prawa europejskiego we wszystkich państwach członkowskich (jest strażnikiem traktatów). Komisja może oficjalnie wezwać rząd do działania w przypadku wpłynięcia oskarżenia o złamanie prawa unijnego oraz skierować sprawę do Trybunału Sprawiedliwości. 4. Reprezentowanie UE na arenie międzynarodowej Komisja Europejska jest istotnym organem reprezentującym Unię na arenie międzynarodowej. Umożliwia państwom członkowskim mówienie jednym głosem na forach międzynarodowych oraz negocjowanie umów międzynarodowych na rzecz UE. Organizacja Unii Europejskiej Choć to komisarzy uważa się za twarze Komisji, to większość codziennej pracy Komisji wykonywana jest przez urzędników poszczególnych departamentów. Najłatwiej zrozumieć różne role w strukturze Komisji poprzez dokładne przyjrzenie się drodze, jaką przechodzi każdy wniosek legislacyjny. Typowa procedura opracowywania wniosku legislacyjnego w Komisji Europejskiej odbywa się w sześciu krokach: 1. Komisarz wydaje polecenie odpowiedniej DG, aby przeprowadziła prace przygotowawcze w danej dziedzinie. 2. Odpowiedni urzędnicy danej DG na polecenie swoich zwierzchników rozpoczynają szczegółowe konsultacje z odpowiednimi ekspertami, podmiotami zainteresowanymi, stowarzyszeniami i ministerstwami. Ta część procedury może odbywać się pod postacią publikacji zielonej księgi, która służy za dokument do konsultacji, wzywający do komentarzy, reakcji i debaty na dany temat. 3. Urzędnicy opracowują następnie białą księgę (wniosek legislacyjny) w oparciu o konsultacje i za zgodą odpowiedniego Komisarza. 4. Wniosek jest omawiany (i zmieniany) przez wszystkie odpowiednie departamenty Komisji. 5. Wniosek jest sprawdzany przez europejską służbę prawną. 6. Wniosek jest sprawdzany przez osobistą administrację Komisarza (gabinet). 7. Wniosek jest umieszczany na agendzie obrad Komisji, gdzie musi być przedstawiony i obroniony przez odpowiedniego Komisarza. Następnie Komisja głosuje na zasadzie prostej większości nad przyjęciem wniosku, który po przyjęciu zostaje przesłany do Rady i Parlamentu do rozważenia i ewentualnej decyzji. 10

12 Parlament Europejski Informacje podstawowe Parlament Europejski jest jedynym organem, który bezpośrednio reprezentuje obywateli Unii Europejskiej. Wyraża on demokratyczną wolę 495 mln obywateli UE i reprezentuje ich interesy w dyskusji z pozostałymi instytucjami UE. Początki Parlamentu Europejskiego sięgają traktatów założycielskich podpisanych w latach 50., kiedy stworzono Wspólne Zgromadzenie Wspólnoty. Siedziby Parlamentu Europejskiego mieszczą się we Francji, Belgii i Luksemburgu: Sesje plenarne, na których obecny musi być każdy europoseł, odbywają się co miesiąc w Strasburgu we Francji, w siedzibie Parlamentu; Komisje poselskie mieszczą się w Brukseli, gdzie również odbywa się większość spotkań i dodatkowych posiedzeń; W Luksemburgu mieszczą się biura administracji oraz sekretariat generalny. Kraj Liczba europosłów 2008 Od wyborów w 2009 r. Austria Belgia Bułgaria Cypr 6 6 Czechy Dania Niemcy Grecja Estonia 6 6 Francja Finlandia Węgry Irlandia Włochy Łotwa

13 Litwa Luksemburg 6 6 Malta 5 6 Holandia Polska Portugalia Rumunia Słowacja Słowenia 7 8 Hiszpania Szwecja Wielka Brytania W SUMIE W 1979 r. odbyły się pierwsze bezpośrednie, uniwersalne europejskie wybory parlamentarne. Od tej pory europosłowie wybierani są bezpośrednio przez obywateli, co pięć lat. Kolejne wybory do parlamentu europejskiego odbędą się w czerwcu 2009 roku. Od czasu ostatniego poszerzenia Unii Europejskiej Parlament Europejski składa się z 785 eurodeputowanych. W 2009 r. liczba europosłów zmniejszy się do 750, zgodnie z zasadą zmniejszonej proporcjonalności. Oznacza to, że większe państwa członkowskie zgodziły się na obsadzenie mniejszej liczby miejsc niż wynikałoby z ich populacji. Każdy z krajów będzie miał co najmniej sześciu europosłów (np. Malta) i maksymalnie 96 posłów (np. Niemcy). Interesującą cechą Parlamentu Europejskiego niemal od samego początku jego funkcjonowania jest to, że eurodeputowani siedzą zgodnie z przynależnością polityczną, a nie według narodowości. Celem Europarlamentu jest stawianie interesu Europy ponad interesami narodowymi. 12

14 Funkcje Parlamentu Europejskiego Parlament Europejski ma trzy podstawowe funkcje: 1. Legislacyjną co pozwala zapewnić demokratyczność prawa UE; 2. Budżetową co pozwala zapewnić demokratyczność wydatków w UE; 3. Nadzorczą co pozwala zagwarantować demokratyczność działań niewybieralnych instytucji UE. 1. Funkcja legislacyjna Parlament dzieli swoje kompetencje legislacyjne z Radą. Oznacza to, że może przyjąć, zmienić lub odrzucić treść prawa europejskiego (patrz Podejmowanie decyzji w UE ). Parlament nadaje również kierunek nowym ustawom poprzez kontrolę rocznego planu pracy Komisji, ustalając, które z projektów nowych praw powinny się tam znaleźć. 2. Funkcja budżetowa Cały roczny budżet UE jest dzielony wspólnie przez Parlament i Radę Unii Europejskiej. Parlament może wprowadzać modyfikacje linii budżetowej oraz ma możliwość przeważenia nad Radą w jakichkolwiek sprawach związanych z budżetem. Co najważniejsze, Parlament ma możliwość przyjęcia lub odrzucenia całości budżetu. W ten sposób Parlament ma istotny wpływ na wydatki UE. Parlamentarna Komisja Kontroli Budżetowej monitoruje, w jaki sposób wydawany jest budżet, a co roku Parlament decyduje, czy zatwierdzić wydatki Komisji za poprzedni rok finansowy. 3. Funkcja nadzorcza Parlament UE sprawuje demokratyczny nadzór nad wszystkimi instytucjami UE, a w szczególności nad tymi z nich, które nie są wybieralne. Może zatwierdzić lub odrzucić nominacje komisarzy europejskich oraz ma prawo rozwiązania całej Komisji. W niedalekiej przyszłości Europarlament będzie również wybierał przewodniczącego Komisji Europejskiej na wniosek Rady Europejskiej. Ogólnie rzecz biorąc, Parlament sprawuje kontrolę poprzez badanie raportów składanych przez Komisję i ścisłą współpracę z Radą w pewnych obszarach. Łącznie z udziałem w każdym szczycie UE. Europosłowie regularnie zadają pisemne i ustne pytania Komisji i Radzie, a przewodniczący rady bierze udział w debatach plenarnych Parlamentu. Europarlament sprawdza również petycje obywateli i ma możliwość powoływania tymczasowych komisji dochodzeniowych. Parlament powołuje również Rzecznika Praw Obywatelskich, który rozpatruje skargi obywateli na instytucje UE. 13

15 Organizacja Parlamentu Europejskiego Parlament oficjalnie zbiera się podczas sesji plenarnych i w komisjach poselskich. Sesje plenarne obecni są na nich wszyscy europosłowie. Na ogół trwają tydzień i odbywają się raz w miesiącu w Strasburgu (czasami dwudniowe sesje odbywają się też w Brukseli). Parlament ocenia propozycje legislacyjne i głosuje nad poprawkami przed zatwierdzeniem tekstu w całości. Komisje poselskie skupiają mniejsze grupy europarlamentarzystów specjalizujących się w określonych obszarach polityki UE. Wykonują większość prac przygotowawczych przed debatami i głosowaniami przeprowadzanymi na forum plenarnym. Europosłowie spotykają się również podczas nieoficjalnych dobrowolnych spotkań międzypartyjnych, zwanych Intergrupami. Intergrupy skupiają europosłów, którzy omawiają kwestie leżące we wspólnym interesie wykraczające poza podziały polityczne. Grupy te mogą być istotnym sposobem zwiększania świadomości niektórych problemów (zarówno w ramach Parlamentu, jak i poza nim). Intergrupy mogą również być okazją dla grup interesów do nawiązania dobrych kontaktów z grupami posłów, którzy podzielają ich zainteresowania. Podejmowanie decyzji w Unii Europejskiej Chociaż to Komisja Europejska składa projekty nowych praw i postanawia, w jakim trybie zostaną podjęte decyzje, to jednak Rada i Parlament muszą zatwierdzić jej projekty. Metoda stosowana przy poszczególnych wnioskach zależy od podstawy prawnej zawartej w Traktatach. Istnieją trzy różne procedury podejmowania decyzji, a główną różnicą pomiędzy nimi jest sposób interakcji pomiędzy Radą i Parlamentem: 1. Procedura współdecydowania to najczęstsza procedura przyjmowania praw UE. Wymaga ona oficjalnej zgody zarówno Parlamentu, jak i Rady. Oba organy występują w tym przypadku na równej stopie i mogą wnosić poprawki do tekstu. 2. Procedura konsultacji Parlament może przyjąć lub odrzucić wniosek przedstawiony przez Komisję. Może również zasugerować zmiany, które Komisja może wprowadzić. Parlament nie może zablokować wniosku. Z kolei Rada nie ma obowiązku zaakceptowania poprawek, a jej decyzja jest ostateczna. 14

16 3. Procedura zgody Parlament może zaakceptować lub odrzucić wniosek przedstawiony przez Komisję, ale nie może wnosić poprawek do wniosku. Procedura ta jest najrzadziej stosowana i korzysta się z niej w pewnych bardzo delikatnych przypadkach. Demokracja uczestnicząca W celu przybliżenia obywateli do Unii Europejskiej Traktat Lizboński ma zwiększyć udział obywateli w procesie podejmowania decyzji w UE. Prawo do inicjatywy obywatelskiej Obywatele Europy będą mogli wnieść do Komisji o złożenie projektu ustawy, jeśli zbiorą co najmniej milion podpisów ze znaczącej liczby państw członkowskich. Uznanie dialogu pomiędzy społeczeństwem obywatelskim i instytucjami UE Położenie większego nacisku na dialog zwiększy możliwości stowarzyszeń społeczeństwa obywatelskiego, jeśli chodzi o udział w europejskim procesie stanowienia polityki. Publiczne obrady Rady Obrady Rady będą dostępne publicznie, co zwiększy udział społeczeństwa obywatelskiego w podejmowaniu decyzji. Również dziennikarze będą mogli informować obywateli o debatach Rady. Dialog Społeczny Istnieją różne procesy konsultacji dotyczące kwestii społecznych, takie jak Trójstronny Szczyt Społeczny pomiędzy Europejskim Partnerstwem Społecznym i instytucjami UE. Pozostałe instytucje Unii Europejskiej Europejski Trybunał Sprawiedliwości Często określany po prostu mianem Trybunału, Europejski Trybunał Sprawiedliwości dba o to, by przepisy unijne były interpretowane i stosowane w taki sam sposób na terenie całej Unii Europejskiej. 15

17 W 1989 r. w celu odciążenia Trybunału Sprawiedliwości, przy Trybunale powstał Sąd Pierwszej Instancji, rozpatrujący sprawy dotyczące osób prywatnych. Europejski Trybunał Sprawiedliwości orzeka prawomocnie we wszystkich rozpatrywanych przez siebie prawach. Cztery najbardziej popularne rodzaje spraw to: 1. Wykładnia aktów prawnych: jeśli sąd krajowy ma trudności z interpretacją lub uznaniem ważności unijnego przepisu, może, a czasem musi, zwrócić się o wykładnię do Trybunału Sprawiedliwości. 2. Postępowanie w sprawie niewypełnienia zobowiązań: państwo członkowskie może zostać oskarżone przez Komisję lub inne państwo członkowskie o niewypełnienie zobowiązań wynikających z prawa UE. Jeśli Trybunał uzna, że faktycznie dane państwo nie wywiązuje się ze swoich zobowiązań, musi ono natychmiast podjąć działania naprawcze. 3. Postępowanie w sprawie o anulowanie przepisów: państwa członkowskie, Rada, Komisja, Parlament, a nawet osoby prywatne mogą zwrócić się do Trybunału o anulowanie przepisu prawa unijnego, jeśli uznają, że może być on niezgodny z prawem. 4. Postępowanie w sprawie o bezczynność: państwa członkowskie, instytucje wspólnotowe oraz osoby fizyczne i firmy mogą zgłaszać do Trybunału skargi na brak pewnych wymaganych decyzji. W Europejskim Trybunale Sprawiedliwości zasiada po jednym sędzi z każdego z państw członkowskich oraz 11 rzeczników generalnych. Są oni powoływani przez rządy państw członkowskich na okres sześciu lat. Trybunał Obrachunkowy Trybunał Obrachunkowy został powołany w 1977 r. w celu sprawdzenia dochodów UE, kontroli, czy wszystkie koszty zostały poniesione w zgodny z prawem i regularny sposób, a także, czy budżet UE jest administrowany w bezpieczny sposób. Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich Stanowisko Rzecznika Praw Obywatelskich zostało utworzone w 1992 r. w celu pośredniczenia pomiędzy obywatelami i władzami UE oraz aby ujawniać źle działającą administrację w instytucjach i organach UE. Rzecznik jest całkowicie niezależny. Jego zadaniem jest rozpatrywanie skarg obywateli i przeprowadzanie śledztwa z własnej inicjatywy. W razie wykrycia nieprawidłowości informuje o nich instytucję, której dotyczyła skarga oraz przedstawia jej swoje zalecenia. Może również skierować sprawę do Parlamentu Europejskiego, który podejmuje wszelkie niezbędne działania polityczne. 16

18 Organy doradcze UE Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny Komitet Ekonomiczno-Społeczny został powołany do życia w 1957 roku, jako organ doradczy złożony z osób reprezentujących grupy interesów społecznych i ekonomicznych. Komitet składa się z trzech grup: 1. Pracodawcy; 2. Związki zawodowe; 3. Różne podmioty reprezentujące interesy ekonomiczne i społeczne np. rolników czy konsumentów. Komitet pełni trzy główne funkcje: 1. Doradza Radzie, Komisji i Parlamentowi Europejskiemu na ich wniosek lub z własnej inicjatywy; 2. Zachęca społeczeństwo obywatelskie do większego zaangażowania w kształtowanie polityki UE; 3. Wzmacnia rolę społeczeństwa obywatelskiego w państwach nienależących do UE i pomaga tworzyć w nich struktury doradcze. Decyzje dotyczące polityki ekonomicznej i społecznej muszą być konsultowane z Komitetem Ekonomiczno-Społecznym. Z własnej inicjatywy Komitet wydaje również decyzje w innych kwestiach, które uzna za istotne. Komitet Regionów Komitet Regionów został powołany do życia w 1994 r. jako organ doradczy złożony z delegatów władz regionalnych i lokalnych Europy. Komitet ma za zadanie strzec interesów i tożsamości lokalnej i regionalnej w UE. Praca komitetu odbywa się w ramach 6 komisji: 1. Komisja ds. Polityki Spójności Terytorialnej. 2. Komisja ds. Polityki Gospodarczej i Społecznej. 3. Komisja ds. Zrównoważonego Rozwoju. 4. Komisja ds. Kultury i Edukacji. 5. Komisja ds. Konstytucyjnych i Zarządzania w Europie. 6. Komisja ds. Stosunków Zewnętrznych. Wszystkie kwestie związane z polityką lokalną i regionalną, takie jak polityka zatrudnienia, środowisk, infrastruktury, transportu, edukacji i zdrowia muszą być konsul- 17

19 towane z Komitetem Regionów. Komitet wyraża również opinie na temat propozycji legislacyjnych o istotnych implikacjach lokalnych i regionalnych. Wydarzenia bieżące i perspektywy na przyszłość Ratyfikacja Traktatu Lizbońskiego Unia Europejska niedawno powiększyła się z 15 do 27 państw. Instytucje europejskie wymagają przebudowy, jeśli mają z powodzeniem działać, reprezentując wszystkie 27 państw członkowskich. Traktat Reformujący Unię Europejską, podpisany w Lizbonie r., ma zmienić strukturę instytucji Unii Europejskiej i sposób ich działania. W rezultacie Unia Europejska ma stać się bardziej demokratyczna. Nowy Traktat Lizboński jest wynikiem negocjacji pomiędzy państwami członkowskimi UE w czasie konferencji międzyrządowej z udziałem Komisji Unii Europejskiej i Parlamentu Europejskiego. Traktat wejdzie w życie dopiero po ratyfikowaniu go przez 27 państw członkowskich. Każde z państw może wybrać procedurę ratyfikacji zgodnie z własną konstytucją. Plany poszerzenia Po 2007 r.: Turcja: Turcja zgłosiła swoją kandydaturę do Unii Europejskiej w 1987 r. Z powodu wielu wątpliwości politycznych i kwestii praw człowieka, negocjacje akcesyjne rozpoczęto dopiero r. Chorwacja: Chorwacja zgłosiła swoją kandydaturę do Unii r. Negocjacje akcesyjne rozpoczęto r. Była Jugosłowiańska Republika Macedonii: Była Jugosłowiańska Republika Macedonii zgłosiła swoją kandydaturę do Unii Europejskiej r., a negocjacje rozpoczęto 17 grudnia 2005 r. Historia Unii Europejskiej w skrócie : Ustanowienie Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. Sygnatariusze: Belgia, Francja, Niemcy, Włochy, Luksemburg i Holandia. 18

20 : Traktaty Rzymskie powołujące do życia: Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG) Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (EURATOM) Sygnatariusze: Belgia, Francja, Niemcy, Włochy, Luksemburg i Holandia : Pierwsze poszerzenie Wspólnot Europejskich. Nowi członkowie: Dania, Irlandia, Wielka Brytania : Pierwsze powszechne wybory bezpośrednie do Parlamentu Europejskiego : Drugie poszerzenie Wspólnot Europejskich. Nowy członek: Grecja : Jednolity Akt Europejski Powstanie wspólnego rynku europejskiego : Traktat z Maastricht (Traktat o Unii Europejskiej) ustanawiający Unię Europejską w oparciu o trzy filary: Wspólnota Europejska (zastępująca Europejską Wspólnotę Gospodarczą, co wskazuje na współpracę wykraczającą poza politykę ekonomiczną); Międzyrządowa współpraca w zakresie polityki zagranicznej i bezpieczeństwa; Międzyrządowa współpraca w zakresie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych : Rada Europejska na posiedzeniu w Kopenhadze zgodziła się na przyjęcie nowych członków z Europy Środkowej i Wschodniej, pod warunkiem spełnienia przez nich kryteriów politycznych (kryteria kopenhaskie) : Czwarte poszerzenie Wspólnot Europejskich. Nowi członkowie: Austria, Finlandia, Szwecja : Zawieszenie traktatu z Schengen: Kontrole paszportowe na granicach. Sygnatariusze: Belgia, Francja, Niemcy, Luksemburg, Holandia, Portugalia, Hiszpania : Traktat Amsterdamski zmieniający Traktat o Unii Europejskiej (Maastricht) i Traktaty Rzymskie : Uchwalenie Traktatu Nicejskiego: Jeden traktat obejmujący Traktaty Rzymskie i Traktat z Maastricht : Powołanie Rady Europejskiej w Laeken: Konwencja o przygotowaniu Międzyrządowej Konferencji o Konstytucji Europejskiej. 19