Ciemno wszędzie, pusto wszędzie
|
|
- Piotr Kozieł
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Ciemno wszędzie, pusto wszędzie Autorka: IRENA CIEŚLIŃSKA; Gazeta Wyborcza nr 58, wydanie waw z dnia 08/03/ /03/2008 ŚWIĄTECZNA, str. 23 Wszechświat dosłownie znika z oczu. Miliardy galaktyk - dziś jeszcze w zasięgu teleskopów - jedna po drugiej uciekną poza granice poznania. Za granicami Drogi Mlecznej będzie ciemność To najbardziej przygnębiająca praca naukowa, jaką kiedykolwiek miałem w rękach - komentował na łamach "New York Times" Dennis Overbye, biograf Einsteina i jeden z najlepszych popularyzatorów nauki. Chodzi o publikację Lawrence'a Kraussa i Roberta Scherrera. Tych dwóch uczonych nie pozostawia najmniejszej nadziei: za 100 mld lat na niebie poza gwiazdami Drogi Mlecznej widoczne pozostaną tylko najbliŝsze galaktyki. Dalej będzie pustka i ciemność. Pochłonie ona na zawsze kilkadziesiąt miliardów galaktyk, które dziś są w zasięgu teleskopów. Nie jest łatwo wyobrazić sobie ogrom Wszechświata dostępnego naszemu poznaniu. Słońce oddalone jest od nas o 150 mln kilometrów - gdyby zgasło, dowiedzielibyśmy się o tym dopiero po 8 min i 18 s, bo tyle potrzebuje jego światło, by dotrzeć na Ziemię. A to dopiero próg bezmiaru kosmicznych przestrzeni. Gdyby wykonać model naszej galaktyki w takiej skali, by odległość Ziemi od Słońca wyniosła jeden milimetr, wówczas kolejna najbliŝsza nam gwiazda znalazłaby się w odległości aŝ 300 m. Nasza galaktyka - Droga Mleczna - jest w tej skali dyskiem o średnicy sześciu kilometrów. Na przebycie drogi od krańca do krańca galaktyki światło potrzebuje 100 tys. lat. Gdyby ścisnąć naszą galaktykę do kuli o średnicy centymetra (odległość Ziemi od Słońca nie przekraczałaby teraz rozmiaru atomu), to cały widzialny kosmos miałby rozmiary kuli o średnicy trzech kilometrów. W tej kuli (zwanej objętością Hubble'a) mieści się dziś blisko 100 mld galaktyk - mniejszych i większych zespołów gwiazd. A kaŝda z galaktyk składa się z miliardów, a nawet bilionów gwiazd. I to wszystko zniknie nam z oczu. 1
2 Ucieczka poza horyzont Przestrzeń się rozszerza. Galaktyki oddalają się od nas i od siebie wzajemnie tak jak rodzynki w puchnącym cieście droŝdŝowym. Prędkość ich ucieczki jest proporcjonalna do odległości - te skupiska gwiazd, które są dalej od nas, uciekają szybciej. Galaktyki oddalone o milion lat świetlnych uciekają z prędkością 20 km/s. Galaktyki oddalone o miliard lat - z prędkością 20 tys. km/s. Te najdalsze, najbardziej skrajne osiągają prędkość ucieczki zbliŝoną do prędkości światła. Jeśli przyspieszą jeszcze bardziej, to nie będziemy mieli szans, by je zobaczyć. Światło emitowane przez odległe gwiazdy "nie nadąŝy" za puchnącym Wszechświatem i po prostu nie zdoła do nas dolecieć. Wszak światło nie moŝe poruszać się szybciej od światła. MoŜe to brzmi niedorzecznie, ale im szybciej Wszechświat się będzie rozszerzał, im będzie go "więcej", tym mniej go zobaczymy. To juŝ się rozpoczęło. Niech nie zwodzi nas to, Ŝe teleskop Hubble'a wciąŝ rejestruje światło galaktyk połoŝonych w odległości ponad 6-7 mld lat świetlnych. To oznacza bowiem, Ŝe widzimy te galaktyki takimi, jakie były 6-7 mld lat temu. Widzimy wspomnienia. Rejestrujemy przeszłość. A jak jest tam dziś? Nie dowiemy się, bo ich światło wyemitowane teraz juŝ nigdy do nas nie dotrze. Jeśli rozwiną się tam inne cywilizacje, to nigdy się o nich nie dowiemy. RównieŜ one pozostaną nieświadome naszego istnienia. Nicość generalna To dopiero początek. Lawrence Krauss i Robert Scherrer kreślą czarny scenariusz, w którym pierwsze zaczynają znikać galaktyki najdalej połoŝone. Ich światło zacznie czerwienieć i gasnąć, promieniowanie najpierw zŝółknie, potem przejdzie w pomarańczowe, czerwone, podczerwone, a więc niewidzialne dla ludzkiego oka, a wkrótce teŝ dla naszych przyrządów. Fale świetlne ulegną nieskończonemu wydłuŝeniu. Staną się niewykrywalne. Umykające gwiazdy znikną z oczu nam i naszym przyrządom tak, jakby przeleciały przez krawędź wielkiego wodospadu. A ta krawędź będzie się do nas coraz bardziej przybliŝać i pochłaniać coraz bliŝsze galaktyki. Jeszcze dziesięć lat temu wydawało się, Ŝe taki scenariusz nie ma sensu. Wiadomo było wprawdzie, Ŝe Wszechświat się rozszerza, a galaktyki uciekają od siebie, ale mieliśmy pewność, Ŝe nie wymkną się spod kontroli. Były bowiem trzymane jak na postronku przez siłę grawitacji - która jest siłą przyciągającą. Powszechne ciąŝenie miało sprawiać, Ŝe prędkość rozszerzania przestrzeni stopniowo maleje, a kosmos zwalnia swoją ekspansję spowodowaną Wielkim Wybuchem 13,7 mld lat temu. Horyzont dostępny naszemu poznaniu miał się stale powiększać, bo do Ziemi z czasem miało docierać światło z coraz dalej połoŝonych obszarów. 2
3 Okazało się, Ŝe kosmos jakieś 6 mld lat temu nacisnął na pedał gazu. Galaktyki urwały się z uwięzi grawitacji i uciekają coraz szybciej. Tak wynika z porównania jasności supernowych, które dla astronomów są jak latarnie wyznaczające odległości w kosmosie. Jakaś nowa siła - odpychająca - pojawiła się w grze. Nikt nie ma pojęcia, co to za siła. Jedna z hipotez mówi o tajemniczej substancji, która ma wypełniać kosmos niczym stary, XIXwieczny eter. Nazwano ją kwintesencją, która dla Greków była piątym boskim elementem obok czterech Ŝywiołów: wody, ziemi, ognia i powietrza. Miałaby mieć niespotykane na Ziemi własności - m.in. ujemne ciśnienie, które powoduje puchnięcie kosmosu. Inna hipoteza mówi o tym, Ŝe odpycha sama próŝnia. To bardzo mała siła, jeśli weźmiemy małą objętość próŝni, czyli niczego. Ale kiedy świat się powiększył w wyniku Wielkiego Wybuchu, to nicości między galaktykami było coraz więcej, aŝ w końcu jej siła odpychająca pokonała grawitację i odtąd dyktuje warunki. Kłopot w tym, Ŝe znane prawa fizyki nic nie mówią o takiej odpychającej własności próŝni. Czy naukowcy zdąŝą zrozumieć tę silę, nim sprzed oczu zniknie im przedmiot badań? Koniec kosmologii To wszystko stawia pod znakiem zapytania naiwne wizje, Ŝe z upływem czasu nasza cywilizacja wznosić się będzie na coraz wyŝsze poziomy poznania, moŝe nawiąŝe kontakt z braćmi w rozumie z innych zakątków Wszechświata i połączymy siły, by wspólnie osiągnąć panowanie nad czasem i przestrzenią. Światy będą się raczej rodzić i umierać w całkowitej samotności. Oddzielone od siebie niemoŝliwymi do przebycia przestrzeniami wypełnionymi pustką i czarną energią. Uciekające od siebie i pozostawione same sobie. Rozumne istoty - gdziekolwiek się pojawią - będą rozwijać tylko swoje własne cywilizacje, mając jednak coraz mniej materiału do obserwacji i porównań. Nie mogąc obserwować oddalających się galaktyk, ich astronomowie pozostaną nieświadomi zarówno tego, Ŝe Wszechświat pozostaje w ciągłym ruchu, tego, Ŝe się rozszerza, jak i tego, Ŝe powstał w czasie Wielkiego Wybuchu. Być moŝe nigdy nie odkryją prawdziwej natury Wszechświata. Ich niebo będzie tak stałe i stabilne, jak wydawało się stałe i stabilne 300 lat temu sir Isaacowi Newtonowi. Tylko Droga Mleczna i kilka najbliŝszych sąsiadek, których nie zdołała oderwać od nas ciemna energia, bo między nami znajduje się zbyt mało próŝni lub kwintesencji. Posłańcy wiedzy My, na Ziemi, mamy szczęście. śyjemy w szczególnej chwili i szczególnym miejscu. Jeszcze 5 mld lat temu nie bylibyśmy w stanie zaobserwować jakichkolwiek efektów działalności ciemnej energii. A za 100 mld lat nie będzie juŝ po nich śladu. 3
4 Z tego punktu widzenia moŝna powiedzieć, Ŝe jesteśmy cywilizacją wybraną. To szczęście, zaszczyt. I niemały obowiązek. Być moŝe jesteśmy jedyni spośród milionów moŝliwych zasiedlonych w kosmosie globów, którym dane będzie odkryć, jak wszystko się zaczęło. Naszym długiem wobec przyszłych nawet nie pokoleń, ale światów jest przekazanie tej wiedzy. Jak? MoŜe rzucając w otchłań kosmosu gwiezdne "butelki z listem" - roboty, które przemierzałyby przestrzeń, niosąc na pokładzie przesłanie o tym, co udało nam się dostrzec. Ostatnie wspomnienie rozgwieŝdŝonego nieba. Skamieliny, które dowodziłyby ewolucji i bogactwa Wszechświata. Praca Kraussa i Scherrera kaŝe nam teŝ spojrzeć z dystansem na naszą wiedzę. Setki fundamentalnych spraw mogą juŝ teraz być ukryte przed naszymi obserwacjami - tłumaczy Krauss. Być moŝe misternie budujemy sobie całkiem nieprawdziwy obraz świata. Wpatrzeni w cienie na ścianie jaskini nawet nie podejrzewamy, jak bardzo ograniczony jest nasz punkt widzenia. Nigdy się nie dowiemy, czego nie wiemy. Chyba Ŝe znajdziemy "butelkę" z przekazem z przeszłości. Galaktyka M51, zwana potocznie "Wirem", którą sfotografował trzy lata temu teleskop Hubble'a. Oddala się od nas z prędkością setek kilometrów na sekundę i stale przyspiesza. Za miliardy lat zniknie nam z oczu na zawsze, jak większość mgławic i galaktyk widocznych na nocnym niebie [autor fot./rys] NASA GW Tekst pochodzi z Internetowego Archiwum Gazety Wyborczej. Wszelkie prawa zastrzeŝone. Kopiowanie i rozpowszechnianie w jakiejkolwiek formie bez odrębnej zgody Wydawcy zabronione. 4
5 5
Zderzenie galaktyki Andromedy z Drogą Mleczną
Zderzenie galaktyki Andromedy z Drogą Mleczną Katarzyna Mikulska Zimowe Warsztaty Naukowe Naukowe w Żninie, luty 2014 Wszyscy doskonale znamy teorię Wielkiego Wybuchu. Wiemy, że Wszechświat się rozszerza,
Bardziej szczegółowoWszechświat w mojej kieszeni. Wszechświat mgławic. Grażyna Stasińska. Nr. 1. Obserwatorium paryskie ES 001
Wszechświat w mojej kieszeni Wszechświat mgławic Nr. 1 ES 001 Grażyna Stasińska Obserwatorium paryskie Każdy z nas obserwował nocą gwiazdy. Wyglądają one odizolowane w ciemnościach nieba! Ale jest to tylko
Bardziej szczegółowoEkspansja Wszechświata
Ekspansja Wszechświata Odkrycie Hubble a w 1929 r. Galaktyki oddalają się od nas z prędkościami wprost proporcjonalnymi do odległości. Prędkości mierzymy za pomocą przesunięcia ku czerwieni efekt Dopplera
Bardziej szczegółowoLiceum dla Dorosłych semestr 1 FIZYKA MAŁGORZATA OLĘDZKA
Liceum dla Dorosłych semestr 1 FIZYKA MAŁGORZATA OLĘDZKA Temat 10 : PRAWO HUBBLE A. TEORIA WIELKIEGO WYBUCHU. 1) Prawo Hubble a [czyt. habla] 1929r. Edwin Hubble, USA, (1889-1953) Jedno z największych
Bardziej szczegółowoPo co wymyślono ciemną materię i ciemną energię. Artykuł pobrano ze strony eioba.pl
Po co wymyślono ciemną materię i ciemną energię. Artykuł pobrano ze strony eioba.pl Oto powód dla którego wymyślono ciemną materię i ciemną energię. Jest nim galaktyka spiralna. Potrzebna była naukowcom
Bardziej szczegółowoPROJEKT KOSMOLOGIA PROJEKT KOSMOLOGIA. Aleksander Gendarz Mateusz Łukasik Paweł Stolorz
PROJEKT KOSMOLOGIA Aleksander Gendarz Mateusz Łukasik Paweł Stolorz 1 1. Definicja kosmologii. Kosmologia dział astronomii, obejmujący budowę i ewolucję wszechświata. Kosmolodzy starają się odpowiedzieć
Bardziej szczegółowoGRAWITACJA I ELEMENTY ASTRONOMII
MODUŁ 1 SCENARIUSZ TEMATYCZNY GRAWITACJA I ELEMENTY ASTRONOMII OPRACOWANE W RAMACH PROJEKTU: FIZYKA ZAKRES PODSTAWOWY WIRTUALNE LABORATORIA FIZYCZNE NOWOCZESNĄ METODĄ NAUCZANIA. PROGRAM NAUCZANIA FIZYKI
Bardziej szczegółowoCzarne dziury. Grażyna Karmeluk
Czarne dziury Grażyna Karmeluk Termin czarna dziura Termin czarna dziura powstał stosunkowo niedawno w 1969 roku. Po raz pierwszy użył go amerykański uczony John Wheeler, przedstawiając za jego pomocą
Bardziej szczegółowoPodróż do początków Wszechświata: czyli czym zajmujemy się w laboratorium CERN
Podróż do początków Wszechświata: czyli czym zajmujemy się w laboratorium CERN mgr inż. Małgorzata Janik - majanik@cern.ch mgr inż. Łukasz Graczykowski - lgraczyk@cern.ch Zakład Fizyki Jądrowej, Wydział
Bardziej szczegółowooraz Początek i kres
oraz Początek i kres Powstanie Wszechświata szacuje się na 13, 75 mld lat temu. Na początku jego wymiary były bardzo małe, a jego gęstość bardzo duża i temperatura niezwykle wysoka. Ponieważ w tej niezmiernie
Bardziej szczegółowoKalendarz PKO 13planszowy-fotki.indd :45
0-Kalendarz PKO planszowy-fotki.indd --0 : PKO Bank Polski Wyłącznym Partnerem Planetarium Niebo Kopernika PKO Bank Polski jako firma odpowiedzialna społecznie od lat wspiera ważne projekty edukacyjne.
Bardziej szczegółowoJaki jest Wszechświat?
1 Jaki jest Wszechświat? Od najmłodszych lat posługujemy się terminem KOSMOS. Lubimy gry komputerowe czy filmy, których akcja rozgrywa się w Kosmosie, na przykład Gwiezdne Wojny. Znamy takie słowa, jak
Bardziej szczegółowoUniwersytet Mikołaja Kopernika Toruń 6 XII 2013 W POSZUKIWANIU ŚLADÓW NASZYCH PRAPOCZĄTKÓW
Uniwersytet Mikołaja Kopernika Toruń 6 XII 2013 W POSZUKIWANIU ŚLADÓW NASZYCH PRAPOCZĄTKÓW Prof. Henryk Drozdowski Wydział Fizyki UAM Dedykuję ten wykład o pochodzeniu materii wszystkim czułym sercom,
Bardziej szczegółowoOddziaływanie podstawowe rodzaj oddziaływania występującego w przyrodzie i nie dającego sprowadzić się do innych oddziaływań.
1 Oddziaływanie podstawowe rodzaj oddziaływania występującego w przyrodzie i nie dającego sprowadzić się do innych oddziaływań. Wyróżniamy cztery rodzaje oddziaływań (sił) podstawowych: oddziaływania silne
Bardziej szczegółowoSkala jasności w astronomii. Krzysztof Kamiński
Skala jasności w astronomii Krzysztof Kamiński Obserwowana wielkość gwiazdowa (magnitudo) Skala wymyślona prawdopodobnie przez Hipparcha, który podzielił gwiazdy pod względem jasności na 6 grup (najjaśniejsze:
Bardziej szczegółowoCząstki elementarne z głębin kosmosu
Cząstki elementarne z głębin kosmosu Grzegorz Brona Zakład Cząstek i Oddziaływań Fundamentalnych, Uniwersytet Warszawski 24.09.2005 IX Festiwal Nauki Co widzimy na niebie? - gwiazdy - planety - galaktyki
Bardziej szczegółowoDr Tomasz Płazak. CIEMNA ENERGIA DOMINUJĄCA WSZECHŚWIAT (Nagroda Nobla 2011)
Dr Tomasz Płazak CIEMNA ENERGIA DOMINUJĄCA WSZECHŚWIAT (Nagroda Nobla 2011) SŁOŃCE i ZIEMIA 2 Wszechświat OBSERWOWALNY 3 ZABICIE IDEI LOKALNEGO ( ZWYKŁEGO ) WIELKIEGO WYBUCHU Powinno być tak c Promieniowanie
Bardziej szczegółowoGimnazjum klasy I-III
Tytuł pokazu /filmu ASTRONAWIGATORZY doświadczenia wiąże przyczynę ze skutkiem; - uczeń podaje przybliżoną prędkość światła w próżni, wskazuje prędkość światła jako - nazywa rodzaje fal elektromagnetycznych;
Bardziej szczegółowoTworzenie protonów neutronów oraz jąder atomowych
Tworzenie protonów neutronów oraz jąder atomowych kwarki, elektrony, neutrina oraz ich antycząstki anihilują aby stać się cząstkami 10-10 s światła fotonami energia kwarków jest już wystarczająco mała
Bardziej szczegółowoINAUGURACJA ROKU AKADEMICKIEGO 2006/2007 WYDZIAŁ MATEMATYCZNO FIZYCZNY UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO
INAUGURACJA ROKU AKADEMICKIEGO 2006/2007 WYDZIAŁ MATEMATYCZNO FIZYCZNY UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO Wczoraj, dziś i jutro Wszechświata. Czyli od jabłka Newtona i eksperymentu Cavendisha, do satelitów Ziemi,
Bardziej szczegółowoNasza Galaktyka
13.1.1 Nasza Galaktyka Skupisko ok. 100 miliardów gwiazd oraz materii międzygwiazdowej składa się na naszą Galaktykę (w odróżnieniu od innych pisaną wielką literą). Większość gwiazd (podobnie zresztą jak
Bardziej szczegółowoDalszy rozwój świata.
Ten esej jest kompilacją informacji zawartych w dwóch popularno naukowych filmach i jednej książce. Filmami są: The Big Bang, Lawrence Krauss and Michio Kaku oraz The Change of Universe after Big Bang
Bardziej szczegółowoGalaktyka. Rysunek: Pas Drogi Mlecznej
Galaktyka Rysunek: Pas Drogi Mlecznej Galaktyka Ośrodek międzygwiazdowy - obłoki molekularne - możliwość formowania się nowych gwiazd. - ekstynkcja i poczerwienienie (diagramy dwuwskaźnikowe E(U-B)/E(B-V)=0.7,
Bardziej szczegółowoWszechświat: spis inwentarza. Typy obiektów Rozmieszczenie w przestrzeni Symetrie
Wszechświat: spis inwentarza Typy obiektów Rozmieszczenie w przestrzeni Symetrie Curtis i Shapley 1920 Heber D. Curtis 1872-1942 Mgławice spiralne są układami gwiazd równoważnymi Drodze Mlecznej Mgławice
Bardziej szczegółowoMetody badania kosmosu
Metody badania kosmosu Zakres widzialny Fale radiowe i mikrofale Promieniowanie wysokoenergetyczne Detektory cząstek Pomiar sił grawitacyjnych Obserwacje prehistoryczne Obserwatorium słoneczne w Goseck
Bardziej szczegółowoSzczegółowe wymagania edukacyjne na poszczególne oceny śródroczne i roczne z przedmiotu: FIZYKA. Nauczyciel przedmiotu: Marzena Kozłowska
Szczegółowe wymagania edukacyjne na poszczególne oceny śródroczne i roczne z przedmiotu: FIZYKA Nauczyciel przedmiotu: Marzena Kozłowska Szczegółowe wymagania edukacyjne zostały sporządzone z wykorzystaniem
Bardziej szczegółowoPolecam - The Dark Universe by R. Kolb (Wykłady w CERN (2008))
Wszechświat cząstek elementarnych dla przyrodników WYKŁAD 15 Maria Krawczyk, Wydział Fizyki UW 12.01. 2010 Ciemny Wszechświat Polecam - The Dark Universe by R. Kolb (Wykłady w CERN (2008)) http://indico.cern.ch/conferencedisplay.py?confid=24743
Bardziej szczegółowoWszechświat nie cierpi na chorobę Alzheimera...
Wszechświat nie cierpi na chorobę Alzheimera... Ta straszna choroba, pozbawiająca poczucia własnej tożsamości, zawieszająca człowieka niemalże w pustce niebytu - nie dotyczy Wszechświata. Ten pamięta chwilę
Bardziej szczegółowoTo ciała niebieskie o średnicach większych niż 1000 km, obiegające gwiazdę i nie mające własnych źródeł energii promienistej, widoczne dzięki
Jest to początek czasu, przestrzeni i materii tworzącej wszechświat. Podstawę idei Wielkiego Wybuchu stanowił model rozszerzającego się wszechświata opracowany w 1920 przez Friedmana. Obecnie Wielki Wybuch
Bardziej szczegółowoLutowe niebo. Wszechświat Kopernika, De revolutinibus, 1566 r.
Lutowe niebo I znowu możemy nieco uwagi poświęcić Mikołajowi Kopernikowi, którego 545 rocznica urodzin przypada 19 lutego. Postać ta do dziś stanowi inspirację nie tylko dla astronomów, ale i osób związanych
Bardziej szczegółowoCzarna dziura obszar czasoprzestrzeni, którego, z uwagi na wpływ grawitacji, nic, łącznie ze światłem, nie może opuścić.
Czarna dziura obszar czasoprzestrzeni, którego, z uwagi na wpływ grawitacji, nic, łącznie ze światłem, nie może opuścić. Czarne dziury są to obiekty nie do końca nam zrozumiałe. Dlatego budzą ciekawość
Bardziej szczegółowoMożna Kraussa też ujrzeć w video debacie z teologiem filozofem Williamem Lane Craigiem pod tytułem Does Science Bury God (Czy nauka grzebie boga ).
Profesor Lawrence Krauss z Uniwersytetu w Arizonie jest fizykiem teoretycznym, który specjalizuje się w kosmologii, szczególnie w problemie powstania i ewolucji wszechświata. Jest on też jednym z naukowców
Bardziej szczegółowoWszechświat na wyciągnięcie ręki
Wszechświat na wyciągnięcie ręki Minęło już całkiem sporo czasu, odkąd opuściłam mury I LO w Gorzowie Wlkp. Już tam wiedziałam, że będę studiować astronomię, ponieważ zawsze chciałam się dowiedzieć, jak
Bardziej szczegółowo1100-3Ind06 Astrofizyka
1100-3Ind06 Astrofizyka 2016/2017 Michał Jaroszyński (+Tomasz Bulik +Igor Soszyński ) Różne informacje mogą znajdować się na: http://www.astrouw.edu.pl/~mj Zasady zaliczeń: Pozytywny wynik w teście otwartym
Bardziej szczegółowoElementy astronomii w nauczaniu przyrody. dr Krzysztof Rochowicz Zakład Dydaktyki Fizyki UMK 2011
Elementy astronomii w nauczaniu przyrody dr Krzysztof Rochowicz Zakład Dydaktyki Fizyki UMK 2011 Szkic referatu Krótki przegląd wątków tematycznych przedmiotu Przyroda w podstawie MEN Astronomiczne zasoby
Bardziej szczegółowoNaukowiec NASA zasugerował, że żyjemy w sztucznej rzeczywistości stworzonej przez zaawansowaną obcą cywilizację
Naukowiec NASA zasugerował, że żyjemy w sztucznej rzeczywistości stworzonej przez zaawansowaną obcą cywilizację Coraz więcej dowodów wskazuje na to, że nasza rzeczywistość nie jest tak realna jak wydaje
Bardziej szczegółowo10.V Polecam - The Dark Universe by R. Kolb (Wykłady w CERN (2008))
Wszechświat cząstek elementarnych dla przyrodników WYKŁAD 10 Maria Krawczyk, Wydział Fizyki UW Ciemny Wszechświat 10.V. 2010 Polecam - The Dark Universe by R. Kolb (Wykłady w CERN (2008)) http://indico.cern.ch/conferencedisplay.py?confid=24743
Bardziej szczegółowoASTRONOMIA Klasa Ia Rok szkolny 2012/2013
1 ASTRONOMIA Klasa Ia Rok szkolny 2012/2013 NR Temat Konieczne 1 Niebo w oczach dawnych kultur i cywilizacji - wie, jakie były wyobrażenia starożytnych (zwłaszcza starożytnych Greków) na budowę Podstawowe
Bardziej szczegółowoOd redakcji. Symbolem oznaczono zadania wykraczające poza zakres materiału omówionego w podręczniku Fizyka z plusem cz. 2.
Od redakcji Niniejszy zbiór zadań powstał z myślą o tych wszystkich, dla których rozwiązanie zadania z fizyki nie polega wyłącznie na mechanicznym przekształceniu wzorów i podstawieniu do nich danych.
Bardziej szczegółowoETAP II. Astronomia to nauka. pochodzeniem i ewolucją. planet i gwiazd. na wydarzenia na Ziemi.
ETAP II Konkurencja I Ach te definicje! (każda poprawnie ułożona definicja warta jest aż dwa punkty) Astronomia to nauka o ciałach niebieskich zajmująca się badaniem ich położenia, ruchów, odległości i
Bardziej szczegółowoBudowa Galaktyki. Materia rozproszona Rozkład przestrzenny materii Krzywa rotacji i ramiona spiralne
Budowa Galaktyki Materia rozproszona Rozkład przestrzenny materii Krzywa rotacji i ramiona spiralne Gwiazdy w otoczeniu Słońca Gaz międzygwiazdowy Hartmann (1904) Delta Orionis (gwiazda podwójna) obserwowana
Bardziej szczegółowoSynteza jądrowa (fuzja) FIZYKA 3 MICHAŁ MARZANTOWICZ
Synteza jądrowa (fuzja) Cykl życia gwiazd Narodziny gwiazd: obłok molekularny Rozmiary obłoków (Giant Molecular Cloud) są rzędu setek lat świetlnych. Masa na ogół pomiędzy 10 5 a 10 7 mas Słońca. W obłoku
Bardziej szczegółowoCiemna materia i ciemna energia. Andrzej Oleś
Ciemna materia i ciemna energia Andrzej Oleś Wstęp Dlaczego ma istnieć ciemna materia Idea pomiaru MOND Modified Newtonian Dynamics? Ciemna energia i przyszłość Wszechświata? Wstęp Obecnie przypuszcza
Bardziej szczegółowoEfekt Dopplera. dr inż. Romuald Kędzierski
Efekt Dopplera dr inż. Romuald Kędzierski Christian Andreas Doppler W 1843 roku opublikował swoją najważniejszą pracę O kolorowym świetle gwiazd podwójnych i niektórych innych ciałach niebieskich. Opisał
Bardziej szczegółowoGalaktyki i Gwiazdozbiory
Galaktyki i Gwiazdozbiory Co to jest Galaktyka? Galaktyka (z gr. γαλα mleko) duży, grawitacyjnie związany układ gwiazd, pyłu i gazu międzygwiazdowego oraz niewidocznej ciemnej materii. Typowa galaktyka
Bardziej szczegółowoPRZED WIELKIM WYBUCHEM I STWORZENIEM WSZECHŚWIATA
PRZED WIELKIM WYBUCHEM I STWORZENIEM WSZECHŚWIATA MARIUSZ P. DĄBROWSKI SZCZECIŃSKA GRUPA KOSMOLOGICZNA, INSTYTUT FIZYKI US http://cosmo.fiz.univ.szczecin.pl (Willa-West-Ende 07.06.2010) Stworzenie Wszechświata
Bardziej szczegółowoAstronomia. Znając przyspieszenie grawitacyjne planety (ciała), obliczyć możemy ciężar ciała drugiego.
Astronomia M = masa ciała G = stała grawitacji (6,67 10-11 [N m 2 /kg 2 ]) R, r = odległość dwóch ciał/promień Fg = ciężar ciała g = przyspieszenie grawitacyjne ( 9,8 m/s²) V I = pierwsza prędkość kosmiczna
Bardziej szczegółowoNauka, inżynieria i innowacyjność
Bałtycki festiwal Nauki - zapraszamy do zapoznania się z harmonogramem imprez! Gorąco zapraszamy do uczestnictwa w imprezach naukowych zorganizowanych przez Samorząd Studentów oraz organizatorów Bałtyckiego
Bardziej szczegółowoTytuł: Podróż w kosmos Autor: Aleksandra Fudali
Tytuł: Podróż w kosmos Autor: Aleksandra Fudali Wydawca i dystrybucja: Naukowe Wydawnictwo IVG Ul. Cyfrowa 6, Szczecin 71-441 POLAND www.wydawnictwoivg.pl email: biuro@wydawnictwoivg.pl Księgarnia wydawnictwa
Bardziej szczegółowo[C [ Z.. 1 ]
[CZ. 1] ZALEDWIE OD STU LAT WIEMY O ISTNIENIU WE WSZECHŚWIECIE WIECIE WIELKICH STRUKTUR (SKUPISK MATERII) ZWANYCH GALAKTYKAMI. ODLEGŁOŚCI MIĘDZYGALAKTYCZNE WYRAśA A SIĘ W WIELU MILIONACH LAT ŚWIETLNYCH
Bardziej szczegółowoALMA. Atacama Large (sub)millimeter Array
Atacama Large (sub)millimeter Array Największy na świecie Interferometr Radiowy - znajdujący się na płaskowyżu Chajnantor w Chilijskich Andach na wysokości ok. 5000 m n.p.m. 66 anten o średnicy 12m i
Bardziej szczegółowoTemat rozdziału czwartego zatytułowanego Cosmic Evidence (Dowód Kosmiczny) to zawodowa domena Stengera.
Temat rozdziału czwartego zatytułowanego Cosmic Evidence (Dowód Kosmiczny) to zawodowa domena Stengera. Jednym z podstawowych praw fizyki jest prawo zachowania energii zwane też pierwszym prawem termodynamiki.
Bardziej szczegółowoSP Klasa VI, temat 2
SP Klasa VI, temat 2 SP Klasa VI, temat 2 SP Klasa VI, temat 2 SP Klasa VI, temat 2 SP Klasa VI, temat 2 SP Klasa VI, temat 2 SP Klasa VI, temat 2 SP Klasa VI, temat 2 zagiąć NAUKOWCY SP Klasa VI, temat
Bardziej szczegółowoTeoria Wielkiego Wybuchu FIZYKA 3 MICHAŁ MARZANTOWICZ
Teoria Wielkiego Wybuchu Epoki rozwoju Wszechświata Wczesny Wszechświat Epoka Plancka (10-43 s): jedno podstawowe oddziaływanie Wielka Unifikacja (10-36 s): oddzielenie siły grawitacji od reszty oddziaływań
Bardziej szczegółowoGwiazdy neutronowe. Michał Bejger,
Gwiazdy neutronowe Michał Bejger, 06.04.09 Co to jest gwiazda neutronowa? To obiekt, którego jedna łyżeczka materii waży tyle ile wszyscy ludzie na Ziemi! Gwiazda neutronowa: rzędy wielkości Masa: ~1.5
Bardziej szczegółowoZ czego i jak zbudowany jest Wszechświat? Jak powstał? Jak się zmienia?
Z czego i jak zbudowany jest Wszechświat? Jak powstał? Jak się zmienia? Cząstki elementarne Kosmologia Wielkość i kształt Świata Ptolemeusz (~100 n.e. - ~165 n.e.) Mikołaj Kopernik (1473 1543) geocentryzm
Bardziej szczegółowoOd Wielkiego Wybuchu do Gór Izerskich. Tomasz Mrozek Instytut Astronomiczny UWr Zakład Fizyki Słońca CBK PAN
Od Wielkiego Wybuchu do Gór Izerskich Tomasz Mrozek Instytut Astronomiczny UWr Zakład Fizyki Słońca CBK PAN Góry Izerskie Góry Izerskie Góry Izerskie Góry Izerskie Góry Izerskie Góry Izerskie Góry Izerskie
Bardziej szczegółowoOPIS MODUŁ KSZTAŁCENIA (SYLABUS)
OPIS MODUŁ KSZTAŁCENIA (SYLABUS) I. Informacje ogólne: 1 Nazwa modułu Astronomia ogólna 2 Kod modułu 04-A-AOG-90-1Z 3 Rodzaj modułu obowiązkowy 4 Kierunek studiów astronomia 5 Poziom studiów I stopień
Bardziej szczegółowo3. Model Kosmosu A. Einsteina
19 3. Model Kosmosu A. Einsteina Pierwszym rozwiązaniem równań pola grawitacyjnego w 1917 r. było równanie hiperpowierzchni kuli czterowymiarowej, przy założeniu, że materia kosmiczna tzw. substrat jest
Bardziej szczegółowoPRZED STWORZENIEM WSZECHŚWIATA ROZWAŻANIA NA GRANICY TEOLOGII I FIZYKI
PRZED STWORZENIEM WSZECHŚWIATA ROZWAŻANIA NA GRANICY TEOLOGII I FIZYKI MARIUSZ P. DĄBROWSKI SZCZECIŃSKA GRUPA KOSMOLOGICZNA, INSTYTUT FIZYKI US http://cosmo.fiz.univ.szczecin.pl (Wykład Rejs 15.04.2010)
Bardziej szczegółowoOdległość mierzy się zerami
Odległość mierzy się zerami Jednostki odległości w astronomii jednostka astronomiczna AU, j.a. rok świetlny l.y., r.św. parsek pc średnia odległość Ziemi od Słońca odległość przebyta przez światło w próżni
Bardziej szczegółowoOPIS MODUŁ KSZTAŁCENIA (SYLABUS)
OPIS MODUŁ KSZTAŁCENIA (SYLABUS) I. Informacje ogólne: 1 Nazwa modułu kształcenia Astronomia ogólna 2 Kod modułu kształcenia 04-ASTR1-ASTROG90-1Z 3 Rodzaj modułu kształcenia obowiązkowy 4 Kierunek studiów
Bardziej szczegółowoWczoraj, dziś i jutro Wszechświata. Tomasz Bulik
Wczoraj, dziś i jutro Wszechświata Tomasz Bulik Plan wykładu Obserwacje Wszechświata stan obecny Dlaczego Wielki Wybuch Co to jest inflacja Powstawanie Galaktyk Powstanie Układu Słonecznego Przyszłość
Bardziej szczegółowo3. Zasady moralne są obiektywnie prawdziwe. Musi istnieć ich stwórca. Jest nim bóg.
Czołowy amerykański apologeta, teolog i filozof, profesor William Lane Craig często uczestniczy w publicznych debatach powtarzając swoje argumenty dowodzące, że założenie istnienia boga jest bardziej rozsądne
Bardziej szczegółowoWszechświat w mojej kieszeni. Królestwo galaktyk. Grażyna Stasińska. Nr. 3. Obserwatorium paryskie ES 001
Wszechświat w mojej kieszeni Królestwo galaktyk Nr. 3 ES 001 Grażyna Stasińska Obserwatorium paryskie Wszyscy z nas widzieliśmy duży pas rozmytego światła przecinający niebo w ciemne noce. Starożytni Grecy
Bardziej szczegółowoWszechświat w mojej kieszeni. Królestwo galaktyk. Grażyna Stasińska. Nr. 3. Obserwatorium paryskie ES 001
Wszechświat w mojej kieszeni Królestwo galaktyk Nr. 3 ES 001 Grażyna Stasińska Obserwatorium paryskie Droga Mleczna z Orionem widziana znad brzegu jeziora Tahoe w Nevadzie (USA) Szkic Drogi Mlecznej w
Bardziej szczegółowoLiceum dla Dorosłych semestr 1 FIZYKA MAŁGORZATA OLĘDZKA
Liceum dla Dorosłych semestr 1 FIZYKA MAŁGORZATA OLĘDZKA Temat 6 : JAK ZMIERZONO ODLEGŁOŚCI DO KSIĘŻYCA, PLANET I GWIAZD? 1) Co to jest paralaksa? Eksperyment Wyciągnij rękę jak najdalej od siebie z palcem
Bardziej szczegółowoSkąd wiemy, że Wszechświat się rozszerza? Zmierz sam stałą Hubble'a!!!
Logo designed by Armella Leung, www.armella.fr.to Skąd wiemy, że Wszechświat się rozszerza? Zmierz sam stałą Hubble'a!!! Jean-Christophe Mauduit & Pacôme Delva Université Pierre et Marie Curie Paryż, Francja
Bardziej szczegółowoFIZYKA III MEL Fizyka jądrowa i cząstek elementarnych
FIZYKA III MEL Fizyka jądrowa i cząstek elementarnych Wykład 13 Początki Wszechświata c.d. Nukleosynteza czas Przebieg pierwotnej nukleosyntezy w czasie pierwszych kilkunastu minut. Krzywe ukazują stopniowy
Bardziej szczegółowoUkład Słoneczny Pytania:
Układ Słoneczny Pytania: Co to jest Układ Słoneczny? Czy znasz nazwy planet? Co jeszcze znajduje się w Układzie Słonecznym poza planetami? Co to jest Układ Słoneczny Układ Słoneczny to układ ciał niebieskich,
Bardziej szczegółowoHistoria myśli naukowej. Ewolucja poglądów związanych z budową Wszechświata. dr inż. Romuald Kędzierski
Historia myśli naukowej Ewolucja poglądów związanych z budową Wszechświata dr inż. Romuald Kędzierski Wszechświat według uczonych starożytnych Starożytny Babilon -Ziemia jest nieruchomą półkulą, która
Bardziej szczegółowoWykłady z Geochemii Ogólnej
Wykłady z Geochemii Ogólnej III rok WGGiOŚ AGH 2010/11 dr hab. inż. Maciej Manecki A-0 p.24 www.geol.agh.edu.pl/~mmanecki ELEMENTY KOSMOCHEMII Nasza wiedza o składzie materii Wszechświata pochodzi z dwóch
Bardziej szczegółowo- mity, teorie, eksperymenty
Święto Uniwersytetu Warszawskiego, 27.11 11.2008 Początek Wszechświata - mity, teorie, eksperymenty Grzegorz Wrochna Instytut Problemów w Jądrowych J im. A.Sołtana Warszawa / Świerk wrochna@ipj.gov.pl
Bardziej szczegółowoJAK POWSTAŁ WSZECHŚWIAT?
JAK POWSTAŁ WSZECHŚWIAT? Cofnijmy się w czasie 100, 500, 1000 miliardów lat. Wszechświat wypełnia ciemna energia (eter). Są to jednowymiarowe dipole magnetyczne mające możliwość łączenia się biegunami
Bardziej szczegółowoLVII Olimpiada Astronomiczna 2013/2014 Zadania zawodów III stopnia
Zadanie 1. LVII Olimpiada Astronomiczna 2013/2014 Zadania zawodów III stopnia Z północnego bieguna księżycowego wystrzelono pocisk, nadając mu prędkość początkową równą lokalnej pierwszej prędkości kosmicznej.
Bardziej szczegółowo10. Kosmos Wstęp. Wyobraznia10
Wyobraznia10 Galaktyka spiralna M81[3] 10. Kosmos 10.1. Wstęp Astronomia jest jedną z najstarszych dziedzin wiedzy ludzkiej uprawianą już w zamierzchłej przeszłości. Kamieniami milowymi w jej rozwoju było
Bardziej szczegółowoFizyka 3. Konsultacje: p. 329, Mechatronika
Fizyka 3 Konsultacje: p. 329, Mechatronika marzan@mech.pw.edu.pl Zaliczenie: 2 sprawdziany (10 pkt każdy) lub egzamin (2 części po 10 punktów) 10.1 12 3.0 12.1 14 3.5 14.1 16 4.0 16.1 18 4.5 18.1 20 5.0
Bardziej szczegółowoPożegnania. Mapa nieba, miedzioryt, XIX w.
Pożegnania Opustoszałe gniazda bocianie, coraz wcześniejsze zachody Słońca, zimne noce i zmieniające barwy liście na drzewach i krzewach to zapowiedź pory jesiennej pożegnanie pięknego w tym roku gorącego
Bardziej szczegółowoLE-SYLWA Leszek Szaruga
LE-SYLWA Pomysł zapisu informacji (nielogiczny). Część VI SINE NIEBO W sierpniu wychodzą dzieła Pasternaka po rosyjsku, w kilku tomach, zawierające m.in. wszystkie niedrukowane wiersze. ( ) Żeby Pana ucieszyć,
Bardziej szczegółowoCo ma wspólnego czarna dziura i woda w szklance?
Co ma wspólnego czarna dziura i woda w szklance? Czarne dziury są obiektami tajemniczymi i fascynującymi, aczkolwiek część ich właściwości można oszacować przy pomocy prostych równań algebry. Pokazuje
Bardziej szczegółowoWczoraj, dziś i jutro Wszechświata. Michał Jaroszyński Obserwatorium Astronomiczne
Wczoraj, dziś i jutro Wszechświata Michał Jaroszyński Obserwatorium Astronomiczne Planety, gwiazdy, mgławice Jednorodność, izotropia, ekspansja Prosty model Przyszłość? Jednostki odległości: 1AU=150 mln
Bardziej szczegółowoEwolucja w układach podwójnych
Ewolucja w układach podwójnych Tylko światło Temperatura = barwa różnica dodatnia różnica równa 0 różnica ujemna Jasnośd absolutna m M 5 log R 10 pc Diagram H-R Powstawanie gwiazd Powstawanie gwiazd ciśnienie
Bardziej szczegółowoZaznacz prawdziwą odpowiedź: Fale elektromagnetyczne do rozchodzenia się... ośrodka materialnego A. B.
Imię i nazwisko Pytanie 1/ Zaznacz właściwą odpowiedź: Fale elektromagnetyczne są falami poprzecznymi podłużnymi Pytanie 2/ Zaznacz prawdziwą odpowiedź: Fale elektromagnetyczne do rozchodzenia się... ośrodka
Bardziej szczegółowoBadania Amerykanie prowadzą. została w satelicie Sputnik 2. w NASA (Narodowej Agencji. Amerykańscy naukowcy. kosmicznej.
karta pracy nr 1 (część 3, grupa 1) kwiecień 1961 Gagarin lipiec 1958 NASA Nikt nie wiedział, czy Gagarin przeżyje tę misję. Sputnik1 wystrzelili na orbitę naukowcy ze Związku Radzieckiego. Amerykańscy
Bardziej szczegółowoWSZECHŚWIAT = KOSMOS
Wszechświat czyli po łacinie Uniwersum jest tym samym co Kosmos w języku i rozumieniu Greków. WSZECHŚWIAT = KOSMOS Grecy i my dziś definiujemy: KOSMOS to WSZYSTKO Nie wolno wskazywać lub wyobrażać sobie
Bardziej szczegółowoEwolucja Wszechświata
Ewolucja Wszechświata Wykład 1 Wszechświat Modele Wszechświata Program: Początek Wszechświata a fizyka cząstek elementarnych Inflacja Nukleosynteza pierwotna Promieniowanie reliktowe Galaktyki Ewolucja
Bardziej szczegółowo1. Obserwacje nieba 2. Gwiazdozbiór na północnej strefie niebieskiej 3. Gwiazdozbiór na południowej strefie niebieskiej 4. Ruch gwiazd 5.
Budowa i ewolucja Wszechświata Autor: Weronika Gawrych Spis treści: 1. Obserwacje nieba 2. Gwiazdozbiór na północnej strefie niebieskiej 3. Gwiazdozbiór na południowej strefie niebieskiej 4. Ruch gwiazd
Bardziej szczegółowoGrawitacja - powtórka
Grawitacja - powtórka 1. Oceń prawdziwość każdego zdania. Zaznacz, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub, jeśli jest A. Jednorodne pole grawitacyjne istniejące w obszarze sali lekcyjnej jest wycinkiem centralnego
Bardziej szczegółowoSłońce to juŝ polska specjalność
Słońce to juŝ polska specjalność 9 sierpnia 2005 r. Słońce - wielka elektrownia termojądrowa - produkuje nieustannie, od prawie pięciu miliardów lat, niewyobraŝalne ilości energii. "Jego moc, czyli całkowita
Bardziej szczegółowoSpis treści: 1 Znak zodiaku Panna Pozytywy Jaka jest Panna? Co to jest gwiazdozbiór? Bibliografia:...
Spis treści: 1 Znak zodiaku Panna... 3 1.1 Pozytywy... 3 2 Jaka jest Panna?... 4 3 Co to są Gwiazdy??... 4 4 Co to jest gwiazdozbiór?... 5 5 Bibliografia:... 5 2 1 Znak zodiaku Panna Panna - (łac. Virgo,
Bardziej szczegółowoPolitechnika Warszawska Wydział Samochodów i Maszyn Roboczych
Politechnika Warszawska Wydział Samochodów i Maszyn Roboczych Mateusz Bednarski nr albumu 228973 1 Teleskop kosmiczny Teleskop wyniesiony w przestrzeń kosmiczną w celu zwiększenia precyzji lub umożliwienia
Bardziej szczegółowoAstronomia na egzaminie maturalnym. Część 2
Astronomia na egzaminie maturalnym. Część 2 Poprzedni artykuł dotyczył zagadnień związanych z wymaganiami z podstawy programowej dotyczącymi astronomii. W obecnym będzie kontynuacja omawiania tego problemu.
Bardziej szczegółowoAnaliza spektralna widma gwiezdnego
Analiza spektralna widma gwiezdnego JG &WJ 13 kwietnia 2007 Wprowadzenie Wprowadzenie- światło- podstawowe źródło informacji Wprowadzenie- światło- podstawowe źródło informacji Wprowadzenie- światło- podstawowe
Bardziej szczegółowoMODEL WIELKIEGO WYBUCHU
MODEL WIELKIEGO WYBUCHU JAKO TEORIA POWSTANIA WSZECHŚWIATA OPRACOWANIE Poznań 2007 Teoria Wielkiego Wybuchu Wstęp "WIELKI WYBUCH gwałtowna eksplozja bardzo gorącego i bardzo skondensowanego Wszechświata
Bardziej szczegółowoWyznaczanie długości fali świetlnej za pomocą spektrometru siatkowego
Politechnika Łódzka FTIMS Kierunek: Informatyka rok akademicki: 2008/2009 sem. 2. grupa II Termin: 19 V 2009 Nr. ćwiczenia: 413 Temat ćwiczenia: Wyznaczanie długości fali świetlnej za pomocą spektrometru
Bardziej szczegółowoAstronomiczny elementarz
Astronomiczny elementarz Pokaz dla uczniów klasy 5B Szkoły nr 175 Agnieszka Janiuk 25.06.2013 r. Astronomia najstarsza nauka przyrodnicza Stonehenge w Anglii budowla z okresu 3000 lat p.n.e. Starożytni
Bardziej szczegółowoKosmologia. Elementy fizyki czastek elementarnych. Wykład IX. Prawo Hubbla
Kosmologia Wykład IX Prawo Hubbla Elementy fizyki czastek elementarnych Wielki Wybuch i ewolucja Wszechświata Promieniowanie tła Eksperyment WMAP W jakim (Wszech)świecie żyjemy?... Efekt Dopplera Prawo
Bardziej szczegółowoTreści prezentowane w filmie:
PRZEWODNIK DLA NAUCZYCIELI PRZEWODNIK PO FILMIE DLA NAUCZYCIELI Hubble 3D to trójwymiarowy film dokumentalny, przedstawiający wyprawę serwisową do Kosmicznego Teleskopu Hubble a. Teleskop juŝ od 20 lat
Bardziej szczegółowoEwolucja Wszechświata
Ewolucja Wszechświata Wykład 6 Mikrofalowe promieniowanie tła Rozseparowanie materii i promieniowania 380 000 lat Temperatura 3000 K Protony i jądra przyłączają elektrony (rekombinacja) tworzą się atomy.
Bardziej szczegółowoWszechświat nie do ogarnięcia 21 maja 2012 by Adam Adamczyk In Artykuły 2 Comments
Wszechświat nie do ogarnięcia 21 maja 2012 by Adam Adamczyk In Artykuły 2 Comments Postanowiłem odpocząć od prawa, stanąć obok i spojrzałem w niebo zastanawiając się nad majestatem ogromu wszechświata.
Bardziej szczegółowo