Wszystkie zarejestrowane w COBORU, a jest

Transkrypt

1 Orka Nr 07-08/2013 (101) bezpłatny miesięcznik ogólnopolski ISSN: W interesie wszystkich Ustawa Prawo Łowieckie z dnia 13 października 1995 r powinna regulować wszelkie kwestie związane z gospodarką łowiecką, utrzymaniem właściwego stanu pogłowia dzikiej zwierzyny. Reguluje również kwestie odpowiedzialności za szkody wyrządzane przez dziką zwierzynę na polach. Rzeczywistość jest jednak daleka od ideału. W minionych latach rolnictwo przekształciło się i nadal przekształca w profesjonalny biznes, który jako dochodowy, jest również kosztochłonny. Jest to jak rolnicy sami wiedzą najlepiej produkcja pod gołym niebem. Czytaj s Efektywne odżywianie ziemniaka Korzystnie zasiać kilka odmian rzepaku wr-138/09 Ochrona roślin Wysiew Przygotowanie zasiewu Uprawa ścierniska tel Najbardziej uzasadnione pozostaje obecnie stosowanie zapobiegawczo dolistnych nawozów wieloskładnikowych, których użycie zapewnia szybkie dostarczenie podstawowych makro-, jak i szeregu mikroelementów. Taki sposób dolistnego dokarmiania roślin pozwala również na eliminowanie niedoborów nieujawniających się zmianami morfologicznymi, które mogą zmniejszać plon nawet do 20%. Czytaj s Systemy nawadniania John Deere John Deere Water to organizacja globalna funkcjonująca w ramach Działu AG & TURF firmy Deere&Company - światowego potentata produkcji maszyn. Jednostka została założona w 2006 r. dzięki przejęciu specjalistycznych firm takich jak: Roberts Irrigation Products, Plastro Irrigation Systems i T-Systems International Inc. Od 2008 r. funkcjonuje pod wspólną marką John Deere Water i jest największą firmą branży irygacyjnej na świecie. Specyfika klimatu i agrokultury krajów środkowo i wschodnioeuropejskich powoduje, że systemy nawadniania kropelkowego spotyka się w uprawach szklarniowych i laboratoryjnych. Czytaj s. 30 NOWA GAZETA WRP Biznes na Wszystkie zarejestrowane w COBORU, a jest ich obecnie 104 odmiany rzepaku są sprawdzone pod kątem wartości gospodarczej i przystosowania odmian do warunków uprawy występujących w naszym kraju. W 2013 roku do krajowego rejestru odmian wpisano 14 nowych odmian rzepaku ozimego, w tym 9 mieszańcowych i 5 populacyjnych. Podstawowymi kryteriami wyboru odmiany rzepaku do uprawy są: plon nasion oraz wymagania siedliskowe, wczesność dojrzewania, zimotrwałość, odporność roślin na wyleganie i podatność na choroby. Mimo że w krajowym rejestrze odmian rzepaku dominują już obecnie odmiany mieszańcowe, to w produkcji ciągle jeszcze odmiany populacyjne (40 % zasiewów w 2012 r stanowiły odmiany mieszańcowe). Czytaj s. 8-9 Lepsze rolnictwo, lepszy biznes, lepsze życie Wydajność czy długowieczność? n Pasze pochodzenia roślinnego, obok substancji odżywczych, zawierają także związki antyżywieniowe. Wywierają one negatywny wpływ na zdrowie, reprodukcję oraz produkcyjność zwierząt gospodarskich. Prof. dr hab. Tadeusz Barowicz Instytut Zootechniki-PIB w Krakowie n Krajowa Federacja Producentów Zbóż kolejny raz zorganizowała Debatę Przedżniwną. W dwóch prezentacjach: Rafała Mładanowicza prezesa KFPZ i Zbigniewa Kaszuby sekretarza generalnego KFPZ przedstawiona została ocena obecnej sytuacji oraz prognoza dla rynku zbóż w Polsce, UE i na świecie. Lipiec 2013 (Nr 13) TEMAT NUMERU: Pszenica Parametry ziarna zbóż Zboże składowane w silosach podlega zmianom jakościowym. Do cech jakościowych zbóż można zaliczyć: wskaźnik sedymentacji, strukturę glutenu, własności kiełkowania i aktywność wodną. Te właściwości podczas składowania mogą ulegać pogorszeniu, gdyż parametrami, jakie mają wpływ na ich wielkość są wilgotność, temperatura i czas. Dr inż. Lesław Janowicz Członek Rady Ekspertów PZPRZ IX Debata Przedżniwna Dr Jacek Kościański ISSN: Miejsce na Twoją reklamę Lidia Janiak: Agata Mówińska: Miejsce na Twoją reklamę Lidia Janiak: Agata Mówińska: Miejsce na Twoją reklamę Lidia Janiak: Agata Mówińska: Miejsce na Twoją reklamę Lidia Janiak: Agata Mówińska: x55 mm 250 zł 44x55 mm 250 zł Idealne rozwiązanie dla rolnictwa precyzyjnego Licencjonowany sprzedawca Biuro Doradczo-Handlowe Jacek Król Sprzedaż oraz serwis: / / tel: PRODUCENT Siatka do pras rolujących Sznurek rolniczy pp! u nas taniej! tel waldgold@pro.onet.pl

2 Strona 2 Nr 07-08/2013 (101) Rolnik pyta, prawnik odpowiada Jestem rolnik ryczałtowym i chciałbym kupić w Holandii używany kombajn. Umówiliśmy się ze sprzedawcą, że zapłacę kwotę netto. Teraz sprzedawca pyta mnie o mój NIP europejski i straszy, że jeżeli nie mam takiego numeru to doliczy mi tamtejszy VAT. Czy muszę płacić ten podatek w Holandii, jak nie mam tego europejskiego NIP-u? Sprawa dotyczy tzw. wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów. Zasadą jest, że rolnik ryczałtowy korzysta z podmiotowego zwolnienia z podatku VAT. Zgodnie bowiem z art. 43 ust. pkt 3 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t. j. Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz ze zm.) zwalnia się od podatku dostawę produktów rolnych pochodzących z własnej działalności rolniczej, dokonywaną przez rolnika ryczałtowego oraz świadczenie usług rolniczych przez rolnika ryczałtowego. Jednakże zwolnienie to przestaje obowiązywać w wypadku, gdy rolnik ryczałtowy nabywa w krajach unijnych towary lub usługi, których wartość w ciągu roku przekracza kwotę złotych. Wówczas od takich transakcji zobowiązany będzie do odprowadzenia w Polsce należnego podatku VAT. Istotnym zatem będzie ustalenie, czy wartość używanego kombajnu przekracza tę kwotę, przy czym nie wlicza się tutaj zagranicznego podatku VAT. Jeżeli wartość kombajnu przekracza ten limit, wówczas obowiązek odprowadzenia VAT-u w Polsce powstanie. Z kolei jeśli wartość używanego kombajnu nie przekracza podanej kwoty, to rolnik ryczałtowy zapłaci podatek VAT jedynie w kraju nabycia, albowiem będzie on wliczony w cenę. Warto jednak podkreślić, iż rolnik ryczałtowy, jako niezarejestrowany podatnik VAT, nabywający towary lub usługi (nie dotyczy to nowych środków transportu oraz wyrobów objętych akcyzą) o wartości przekraczającej w danym roku zł, zapłaci podatek VAT dwukrotnie, tj. w kraju nabycia oraz w Polsce. Co więcej, z tego też względu nie będzie przysługiwało mu prawo odliczenia podatku VAT od nabycia takiego używanego kombajnu. Odnosząc się do sugestii sprzedawcy kombajnu o braku możliwości zwolnienia z holenderskiego VAT-u rolnika ryczałtowego, który nie posiada europejskiego NIP-u, to należy mu przyznać rację. Brak statusu zarejestrowanego w Polsce unijnego podatnika VAT-u uniemożliwia holenderskiemu sprzedawcy wystawienie rachunku na kwotę netto. Skutecznym i korzystnym rozwiązaniem w tej sytuacji byłoby porzucenie statusu rolnika ryczałtowego poprzez zgłoszenie do urzędu skarbowego zamiaru zarejestrowania się jako czynny podatnik VAT, w tym także jako unijny vatowiec. W rezultacie jako posiadacz europejskiego NIP-u będzie można nabywać w całej Unii towary bez VAT, natomiast po ich przywozie do kraju należny od nich podatek VAT, będzie podlegał odliczeniu. Dzierżawię ziemię rolną od kilku lat na podstawie pisemnej umowy zawartej na 10 lat. Umowa została sporządzona na wzorcu uzyskanym z KRUS, ponieważ właściciel chciał otrzymywać emeryturę w pełnej wysokości. Niedawno właściciel zmarł, a ja nie wiem komu mam płacić czynsz, ponieważ jego dzieci pozostają w sporze i każde zwraca się do mnie, ażebym jemu płacił, a jak nie, to zerwie umowę. Co w takiej sytuacji zrobić? W pierwszej kolejności zwracam uwagę, że jeżeli umowa została zawarta zgodnie z wymogami art. 28 ust. 4 pkt 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (t. j. Dz. U. z 2008 r. Nr 50, poz. 291 ze zm.), to jest to umowa dysponująca datą pewną. Toteż, o ile strony w takiej umowie nie przewidziały możliwości jej wcześniejszego rozwiązania z uwagi na zaistnienie przyczyn wprost wskazanych w umowie, to spadkobiercy nie mają możliwości rozwiązania takiej umowy za wypowiedzeniem. Odnosząc się do wątpliwości, kto jest uprawniony do pobierania czynszu dzierżawnego, to warto zwrócić uwagę na instytucję tzw. depozytu sądowego. Depozyt sądowy dla świadczenia pieniężnego, jakim jest zapłata czynszu dzierżawnego wyrażonego w pieniądzu, to nic innego jak wydzielony rachunek bankowy sądu, na który należy wpłacić daną sumę. Opisany przypadek możne odpowiadać hipotezom ujętym w art. 467 Kodeksu cywilnego, albowiem dzierżawca nie wie bądź nie ma pewności, kto jest uprawnionym do odbioru czynszu dzierżawnego. Podany przepis w pkt. 1 i 3 przewiduje, że dłużnik, a więc w tym wypadku dzierżawca, może złożyć przedmiot świadczenia do depozytu sądowego jeżeli wskutek okoliczności, za które nie ponosi odpowiedzialności, nie wie, kto jest wierzycielem, albo nie zna miejsca zamieszkania lub siedziby wierzyciela albo jeżeli powstał spór, kto jest wierzycielem. Zanim to jednak nastąpi, należy wystąpić z pismem, wysłanym listem poleconym na adres zmarłego właściciela oraz na adresy wszystkich domniemanych jego spadkobierców, o ile są one znane. W piśmie należy zwrócić się o podanie, kto jest uprawniony do odbioru czynszu dzierżawnego i zażądać potwierdzenia tego poprzez załączenie kserokopii postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku bądź też poświadczenia dziedziczenia dokonanego przez notariusza. Jeżeli nie otrzyma Pan odpowiedzi bądź z jakichkolwiek innych przyczyn nabierze Pan wątpliwości, kto jest spadkobiercą po zmarłym, warto wówczas wpłacić czynsz do depozytu sądowego. O złożeniu świadczenia do depozytu winno się niezwłocznie pisemnie zawiadomić wierzyciela lub wierzycieli, o ile jest to w ogóle możliwe (znane są adresy ewentualnych spadkobierców bądź możliwe jest im doręczenie pisma osobiście za potwierdzeniem odbioru). Tak długo dopóki spadkobiercy nie zażądają wobec sądu wypłaty czynszu z depozytu, tak długo dzierżawca może te pieniądze odebrać, lecz skutkiem tego będzie uznanie, że czynsz dzierżawny nie został w terminie zapłacony. Najważniejszym skutkiem bowiem złożenia świadczenia do depozytu sądowego jest przyjęcie, że świadczenie zostało spełnione w chwili jego złożenia do depozytu, a zatem nie będzie groźby zapłaty odsetek, czy też, w wypadku dzierżawy, możliwości zerwania umowy z uwagi na pozostawanie w zwłoce z zapłatą czynszu dzierżawnego. Opłata od wniosku o złożenie świadczenia do depozytu sądowego wynosi 100 zł. Natomiast w razie uzyskania wiarygodnej, najlepiej pisemnej, informacji co do spadkobierców, potwierdzonej postanowieniem sądu lub wynikającej z aktu notarialnego, to wówczas czynsz należy uiszczać w sposób podany przez tych spadkobierców. Z uwagi na zmianę dotychczasowej formuły mojej współpracy z Redakcją Wiadomości Rolniczych, niniejszym pragnę wyrazić wdzięczność wobec Redakcji za umożliwienie mi udzielania porad i wyjaśnień dla Czytelników Wiadomości Rolniczych. Ta kilkuletnia współpraca polegająca na bezpośrednim kontakcie z Czytelnikami stanowi źródło bogatego doświadczenia, jakie zdobyłem dzięki współpracy z Redakcją Wiadomości Rolniczych. Państwu zaś, Drodzy Czytelnicy, życzę, aby tych zawiłości i problemów natury prawnej w Waszym codziennym życiu było jak najmniej. Pozdrawiam serdecznie, Wojciech Lignowski, radca prawny. Rudawka Rymanowska zaprasza W dniach sierpnia w amfiteatrze plenerowym w Rudawce Rymanowskiej odbędzie się IX Krajowa Wystawa Bydła Simentalskiego. Imprezie towarzyszyć będzie regionalny czempionat konia huculskiego oraz wystawa ras rodzimych. Organizatorami imprezy są: Polski Związek Hodowców Bydła Simentalskiego z siedzibą w Odrzechowej, Zakład Doświadczalny Instytutu Zootechniki-PIB w Odrzechowej sp. z o.o., Okręgowy Związek Hodowców Koni w Rzeszowie oraz Instytut Zootechniki PIB w Krakowie. Na zwiedzających czekać będą liczne atrakcje, m.in. niezwykle widowiskowe zawody w powożeniu zaprzęgami oraz pokaz zabytkowych konnych sikawek strażackich. Można będzie również wypróbować swoich zdolności jeździeckich. Oprawę muzyczną w trakcie trwania imprezy stworzą zaproszone kapele i zespoły regionalne, popularyzując folklor Beskidu Niskiego. Można będzie też spotkać się z twórcami ludowymi. (TB) Obecny system ubezpieczenia upraw rolnych wymaga modyfikacji, ponieważ nie spełnia swojej roli. Z jednej strony rolnicy niechętnie ubezpieczają uprawy między innymi z powodu wysokich składek i ubogiego pakietu, jaki oferują zakłady ubezpieczeń, z drugiej dzisiejszy system nie bilansuje się i zakłady ubezpieczeniowe coraz częściej sygnalizują chęć wycofania się z ubezpieczania upraw. Ubezpieczenia upraw Nad problemem pochylił się Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej oraz Krajowa Rada Izb Rolniczych. Podczas seminarium, będącego efektem kilkumiesięcznej pracy ekspertów, zaprezentowano propozycje modyfikacji obowiązującej obecnie ustawy oraz dodatkowych rozwiązań, które mogą funkcjonować w oparciu o propozycje w zakresie instrumentów zarządzania ryzykiem, jakie oferuje nowe rozporządzenie dotyczące rozwoju obszarów wiejskich po 2014 roku. Dotowane ubezpieczenia obecnie są mało efektywne pomimo obowiązku ubezpieczania jedynie 1/5 gruntów rolnych w Polsce jest nimi objęta. Generuje to silną presję na władze na udzielanie wsparcia doraźnego w przypadku wystąpienia zdarzeń katastroficznych. Dlatego warto, szczególnie w momencie programowania nowego PROW na lata , prowadzić dyskusję na temat modyfikacji systemu ubezpieczenia upraw rolnych w Polsce i stworzenia kompleksowego systemu zarządzania ryzykiem w rolnictwie. Podczas seminarium dr Marietta Janowicz-Lomott z Uniwersytetu Gdańskiego oraz dr Krzysztof Łyskawa z Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu zaprezentowali koncepcję modyfikacji systemu ubezpieczeń upraw rolnych w Polsce. Przedstawiono także szereg rozwiązań, które mogłyby zostać wykorzystane w ramach pełnego instrumentarium zarządzania ryzykiem. Wśród takich rozwiązań znalazł się m.in. Fundusz Wzajemnego Wsparcia, który na zasadach wzajemności umożliwiałby stowarzyszonym rolnikom wspólne ubezpieczanie się od różnych rodzajów ryzyka, będących poza ofertą zakładów ubezpieczeń. Kolejną propozycją jest stworzenie funduszy stabilizacji dochodów, które stanowiłyby uzupełnienie innych instrumentów ubezpieczeniowych i rekompensowałyby część utraconych dochodów przez rolników, których nie pokryłyby pozostałe instrumenty. Prezentacja koncepcji stanowiła wprowadzenie do dyskusji na temat przyszłości systemu ubezpieczenia upraw w naszym kraju. Uczestnicy zgodzili się z koniecznością modyfikacji obecnego systemu, podkreślali potrzebę uproszczenia go oraz zdefiniowania adresatów pomocy doraźnej. Na spotkaniu obecni byli przedstawiciele Ministerstwa Rolnictwa, Ministerstwa Finansów, rolnicy oraz przedstawiciele zakładów ubezpieczeniowych. EFRWP

3 Nr 07-08/2013 (101) Strona 3

4 Strona 4 Nr 07-08/2013 (101) Adam Paradowski IOR-PIB Poznań ochrona Przez długi czas termin jesiennego odchwaszczania zbóż, stanowił alternatywę dla zabiegów wiosennych. Aktualnie zdecydowana większość plantatorów na pierwszym miejscu stawia zabiegi jesienne, nie wykluczając jednak przeprowadzenia korekty podczas wiosny. Praktyka wykazała, że najbardziej istotnym elementem konkurencji ze strony chwastów jest obecność na polach gatunków zimujących. Jesienne herbicydy w zbożach Nie jest ich wiele, występują od kilku do kilkunastu, głównie reprezentowanych przez gwiazdnicę pospolitą, chabra bławatka, fiołki polne, jasnotę purpurową i różową, marunę bezwonną, przytulię czepną, tasznika pospolitego, tobołki polne, ostatnio także przez bodziszki, niektóre gatunki przetaczników oraz coraz częściej przez stulichę psią. Do całości należy dodać jednoliścienną miotłę zbożową. Uciążliwość chwastów zimujących to bezsprzecznie silna konkurencja podczas jesieni. Jednak można się pokusić o tezę, że jeszcze większe zagrożenie stanowią wiosną. Większość z nich szybciej rozpoczyna wegetację niż zboża. W tym momencie istotną rolę zaczynają odgrywać stosunki wodno-glebowe. Po wiosennych roztopach terminowy wjazd opryskiwaczy na pole jest bardzo utrudniony. Często niemożliwy, a co najmniej grożący zniszczeniem struktury gleby. Kwietniowo-majowe deszcze pogarszają sytuację. Czas oprysków opóźnia się, a chwasty coraz silniej się rozrastają, znacznie zyskując na kondycji i tym samym na odporności na stosowane herbicydy. Równocześnie uciekają fazy zbóż. Stają się coraz mniej tolerancyjne na zalecane środki chwastobójcze. W skrajnych sytuacjach odchwaszczanie staje się niemożliwe lub wymaga stosowania najwyższych i tym samym nie sprzyjających dla środowiska dawek. Równocześnie są droższe. Zboża odchwaszczane jesienią, na ogół wymagają zabiegów korekcyjnych. Ale nie wymagają tak szybkiego terminy wykonania oprysków. Są przede wszystkim przeznaczone na chwasty kiełkujące wiosną. Tym samym mogą być wykonane później ponieważ chwasty są młode i bardziej wrażliwe. Program jesiennego zwalczania chwastów obejmuje dwa podstawowe terminy: doglebowy i nalistny. Pierwszy z nich związany jest z wilgotnością gleby, ponieważ ten typ herbicydów aktywizuje się tylko w takich warunkach. Ponadto bardzo przydatna jest wiedza o stanowisku i umiejętność przewidzenia wschodów określonych gatunków chwastów. Ułatwia to zdecydowanie dobór substancji czynnej czyli konkretnego herbicydu lub mieszaniny herbicydów. Część środków doglebowych posiada również zalecenia stosowania nalistnego. Należy wziąć pod uwagę, że i one wymagają dobrej wilgotności gleby. Mimo zabiegów nalistnych ciągle pozostają środkami doglebowymi skutecznie niszczącymi chwasty o jeszcze słabo wykształconym systemie korzeniowym. Herbicydy typowo nalistne należy stosować na rośliny suche, należy także unikać zabiegów krótko przed spodziewanym opadem. W obu przypadkach grozi to zmyciem substancji czynnej do gleby, gdzie trącą aktywność chwastobójczą. W tabeli przedstawiono aktualny, oficjalny program stosowania herbicydów w terminie jesiennym. Jest on mniejszy niż tabelaryczne zestawienie, ponieważ obejmuje środki o takich samych substancjach czynnych. Analizując go można spostrzec kilka niekonsekwencji w zaleceniach. Gdyby ochronę oprzeć na zaleceniach samych substancji czynnych byłyby one inne niż w przypadku rejestracji poszczególnych herbicydów jako produktów handlowych. Przykładów takich jest kilka. Część dotyczy zakresu rejestracji. Jednym z nich jest pendimetalina, która w formie niektórych preparatów jest zarejestrowana we wszystkich zbożach, a w niektórych tylko w jęczmieniu ozimym. Innym chlorotoluron, doglebowo zalecany w pszenicy i w zależności od produktu w pszenżycie lub życie. Inne różnice dotyczą wysokości dawek. Ten sam chlorotoluron zalecany nalistnie w jęczmieniu i pszenicy w zależności od preparatu można stosowac w dawce 2,0 l/ha lub w przedziale 2,0 3,0 l/ha. Kolejne różnice dotyczą terminów stosowania. dokończenie na s. 5 Robert Puhl Zarządzanie Zaprawami Nasiennymi Bayer CropScience Zbliża się jesienny sezon produkcyjny i rolnik niedługo będzie musiał podjąć istotną decyzję, jak zapewnić dobry, zdrowy wzrost zbóż ozimych od początku okresu wegetacji, żeby podczas zbioru uzyskać najwyższe i najlepszej jakości plony. Obierz kurs na wysoki plon! Wybierz Scenic 080 FS z nawozem donasiennym Peridiam Ferti! W celu efektywnego budowania plonu, należy wspierać młode rośliny już w pierwszych fazach rozwoju. Trzeba to robić dwukierunkowo: z jednej strony skuteczną ochroną przed chorobami, a z drugiej strony idealnym nawożeniem młodych roślin. Ochrona i nawożenie Ochrona przed chorobami jest jednym z czynników decydujących o sukcesie w uprawie zbóż ozimych. Pierwszym etapem ochrony fungicydowej jest zaprawianie nasion. Jest to istotny zabieg, ponieważ bardzo często decyduje o dalszych etapach walki z chorobami, np. o ilości, jak i efektywności dalszych zabiegów nalistnych. Poza tym, niektóre choroby w zbożach (np. głownie, śniecie) można skutecznie zwalczyć tylko stosując zaprawy. Najważniejszymi celami zaprawiania zawsze są: bezpieczeństwo rośliny chronionej, skuteczne eliminowanie patogenów, długotrwała ochrona oraz pozytywny wpływ na wzrost i rozwój młodych roślin. Drugim bardzo ważnym elementem, szczególnie w pierwszych fazach rozwoju roślin, jest stosowanie nawozów donasiennych. Nawozy, dodane podczas zaprawiania, zapewniają roślinom dostęp do najważniejszych mikroelementów już w momencie kiełkowania. Wtedy lepiej się rozwija system korzeniowy oraz liście, wzrasta produkcja chlorofilu, dlatego młode rośliny są zdrowsze i mocniejsze, i w związku z tym bardziej odporne na stres (np. chłody czy susze). Nowość firmy Bayer: Scenic 080 FS + Peridiam Ferti (nawóz donasienny) Biorąc pod uwagę powyższe aspekty, nowa oferta firmy Bayer zaprawa Scenic 080 FS z nawozem donasiennym Peridiam Ferti, zapewni roślinom najlepszy start. Do każdego opakowania zaprawy Scenic 080 FS jest dodany wysokiej klasy nawóz donasienny Peridiam Ferti. Zaprawa grzybobójcza Scenic 080 FS zawiera 3 różne substancje czynne (fluoksastrobina, protiokonazol i tebukonazol) i zwalcza patogeny wielokierunkowo. Dzięki unikalnemu składowi, działa wyjątkowo skutecznie m.in. na pleśń śniegową, zgorzel siewek, śniecie i głownię źdźbłową. Zapewnia optymalną ochronę zbóż ozimych (pszenica, pszenżyto, żyto) w długim okresie. Wysoka skuteczność zwalczania chorób jest stwierdzona od wielu lat, w których jest oferowana na polskim rynku. Ze względu na nowoczesne substancje czynne, Scenic 080 FS dodatkowo pobudza rozwój systemu korzeniowego i krzewienie roślin oraz zwiększa liczbę pędów kłosonośnych. W związku z tym, rośliny są zdrowsze, mocniejsze oraz lepiej się rozwieją także w warunkach stresowych. Drugim elementem nowej oferty jest nawóz donasienny Peridiam Ferti. Ten nawóz jest także produktem firmy Bayer CropScience i Peridiam Ferti Nawóz donasienny firmy Bayer Bez zaprawy Scenic 080 FS (100 ml) Pszenica ozima odmian Sophystra Scenic 080 FS (100 ml) + Peridiam Ferti (100ml) Zaprawa Scenic 080 FS z nawozem donasiennym Peridiam Ferti stanowi podstawę budowania plonu, zapewniając roślinom najlepszy start od początku rozwoju. zawiera w swoim składzie mangan, cynk i molibden. Dostępność manganu jest bardzo ważna, szczególnie w początkowym okresie rozwoju roślin. Bierze udział w przemianach związków azotowych oraz procesie fotosyntezy. Wpływa na pobieranie żelaza i fosforu z gleby. Cynk jest ważnym składnikiem wielu enzymów w roślinie i bierze aktywny udział w syntezie białek. Molibden Wykres 1. Wpływ zastosowania zapraw na porażenie roślin przez pleśń śniegową w warunkach zróżnicowanego porażenia IOR Sośnicowice Ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed każdym użyciem przeczytaj informacje zamieszczone w etykiecie i informacje dotyczące produktu. Zwróć uwagę na zwroty wskazujące na rodzaj zagrożenia oraz przestrzegaj zalecanych środków bezpieczeństwa. % roślin porażonych ,17 92 % skuteczności 65 % skuteczności 18,81 4,46 warunki średniego porażenia uczestniczy w przemianach związków azotu i fosforu w roślinie oraz stymuluje tworzenie chlorofilu (udział w procesie fotosyntezy). Poza tym wzmacnia odporność roślin na niekorzystne warunki pogodowe. Peridiam Ferti, poprawia także wybarwienie nasion oraz ich pokrycie zaprawą. Obierzmy kurs na wysoki plon! 65,69 87 % skuteczności 8,46 86 % skuteczności 9,38 warunki silnego porażenia Kontrola Scenic 080 FS Zaprawa porównawcza Zaprawa Scenic 080 FS równomiernie pokrywa materiał siewny, nie osypuje się z nasion, nie pyli podczas zaprawiania, pakowania zaprawionych nasion czy podczas samego siewu. Dzięki temu nie ma strat substancji czynnych z powierzchni nasion oraz osoby mające kontakt z zaprawionymi nasionami nie są narażone na wdychanie pyłu.

5 Nr 07-08/2013 (101) dokońćzenie ze s. 4 Izoproturon pod nazwą handlową Izoproturon 500 SC jest zalecany od 1 6 liścia tylko w pszenicy, a forma handlowa Protugan 500 SC od 3 liścia do końca wegetacji jesiennej wszystkich zbóż. Ponadto kilka innych preparatów zawierających izoproturon formulacji 500 SC posiada rejestracje tylko w terminie wiosennym. Przy okazji warto zwrócić uwagę na termin dotyczący jeszcze kilku innych kombinacji herbicydów określany jako: do końca wegetacji jesiennej. To zwrot dość popularny, ale sugeruje możliwość zastosowania herbicydów np. w przeddzień końca wegetacji. Herbicydy należy stosować z pewnym wyczuciem, a właściwie z uwzględnieniem warunków klimatycznych. Zalecane preparaty oczywiście są selektywne dla zbóż, ale zawsze można się spodziewać, ze mogą spowodować (nie zauważalny dla oka) stres. Z tego powodu korzystniej jest wykonać zabieg i dać roślinie uprawnej trochę czasu na wzrost i rozwój w optymalnych warunkach wegetacji. W tabeli zaznaczono ogólny zakres zwalczanych chwastów z podziałem na skutecznie zwalczające chwasty dwuliścienne (D) i miotłę zbożową (M). W zależności od zachwaszczenia należy dokonać wyboru sprawdzając w etykiecie szczegółowy wykaz wrażliwych gatunków dwuliściennych. Do niszczenia tylko miotły zbożowej i ewentualnie owsa głuchego i wyczyńca polnego w terminie jesiennym służy tylko jeden herbicyd Axial 100 EC. Warunkiem uzyskania skutecznego efektu chwastobójczego jest także temperatura. Pod tym względem najbardziej wymagające są tak zwane regulatory wzrostu (2,4-D, MCPA, dikamba, mekoprop). Absolutne minimum jakie jest wymagane to 8 o C. Nadmienić należy, że taka temperatura powinna być podczas zabiegu i co najmniej utrzymywać się prze kilka godzin na dobę przez okres około tygodnia po wykonanym oprysku. Z tego powodu część producentów tego typu preparaty zarejestrowała tylko do zabiegów wiosennych. Analizując tabelę z zaleceniami warto zwrócić uwagę na wskazane drobne różnice. W trakcie przeprowadzania zabiegów chroniących plantacje przed zachwaszczeniem mogą okazać się bardzo przydatne. n Tab. Program ochrony zbóż ozimych obejmujący termin jesienny. Kombinacje herbicydowe Substancja czynna Chwasty* Dawka l, kg/ha Zboża** BBCH 00 (bezpośrednio po siewie) Glean 75 WG chlorosulfuron M+D g p, pż, ż Lentipur Flo 500 SC chlorotoluron M+D 2,0 p, ż1 Tolurex 500 SC M+D 2,0 p, pż Racer 250 EC fluorochloridon M+D 1,0-2,0 p, pż Golden Pendimet 330 EC; Stomp 330 EC pendimetalina M+D 3,5-4,0 j, p, pż, ż Pilar Pendimetalina 400 SC; Stomp 400 SC M+D 3,0-3,5 j Maraton 375 SC pendimetalina + IPU M+D 4,0 p, pż, ż Pelikan Plus 550 SC DFF + IPU M+D 2,0-2,5 j, p, pż BBCH 00 - Kw (bezpośrednio po siewie do końca wegetacji jesiennej) Cougar 600 SC; Legato Plus 600 SC; Protekt 600 SC DFF + IPU M+D 1,25-1,5 j, p, pż, ż BBCH (od szpilkowania do fazy dwóch liści) Glean 75 WG + Legato Plus 600 SC (+ Protekt Plus 600 SC) chlorosulfuron + DFF + IPU M+D 15 g + 0,75 p BBCH (od szpilkowania do fazy trzech liści) Boxer 800 EC prosulfokarb M+D 3,0 l p Expert Met 56 WG metrybuzyna + flufenacet M+D 0,35 kg j, p, pż, ż BBCH 10 - Kw (od szpilkowania do końca wegetacji jesiennej) Expert 600 SC; Golden Plumage 600 SC DFF + flufenacet M+D 0,25-0,35 j, p, pż, ż Komplet 560 SC M+D 0,4-0,5 j, p, pż, ż BBCH (od fazy pierwszego do drugiego liścia) Golden Pendimet 330 EC; Stomp 330 EC pendimetalina M+D 3,5-4,0 j, p, pż, ż Pilar Pendimetalina 400 SC; Stomp 400 SC M+D 3,0-3,5 j Maraton 375 SC pendimetalina + IPU M+D 4 p, pż, ż Pendigan 330 EC + Protugan 500 SC M+D 3,0 + 1,0 p, pż, ż BBCH (od pierwszego do szóstego liścia) Izoproturon 500 SC IPU M+D 2,0 p BBCH (od fazy drugiego do trzeciego liścia) Agro Diflufenikan; DieFeF; Diflanil; Diflu; Difto; Golden Fenikan; DFF M+D 0,2-0,3 p Helm DFF; Komandos; Legato; Mac-Diflufenikan; Pro-Fenikan; Ryś; Saper; Stakato - wszystkie 500 SC BBCH 13 - Kw (od fazy trzeciego liścia do końca wegetacji jesiennej) Alister 162 OD DFF + mezosulfuron + jodosulfuron M+D 0,85-1,0 p, pż, ż Alister Grande 190 OD M+D 0,8-1,0 p, pż, ż Atlantis 04 WG jodosulfuron + mezosulfuron M+D 0,15-0,40 p, pż, ż2 Axial 100 EC + Adigor 440 EC pinoksaden J 0,3-0,6 + 0,9-1,8 j3,p Glean 75 WG chlorosulfuron M+D g p, pż, ż Herbaflex 585 SC beflubutamid + IPU M+D 2,0 p Huzar 05 WG jodosulfuron M+D 0,15-0,20 p, pż, ż Pelikan Plus 550 SC DFF + IPU M+D 2,0-2,5 j, p, pż Protugan 500 SC IPU M+D 2,0-3,0 j, p, pż, ż Lentipur Flo 500 SC chlorotoluron M+D 2,0-3,0 j, p Tolurex 500 SC M+D 2,0 j, p Dyplomata 600 SC; Snajper 600 SC DFF + chlorotoluron M+D 1,25-1,5 p, pż Legato Pro 425 SC M+D 2,0-2,5 p, pż, ż BBCH (od początku do końca krzewienia) Aminopielik D 450 SL 2,4-D + dikamba D 3,0 j, p, pż, ż Aminopielik Super 464 SL D 1,0 j, p, pż Aminopielik Standard 600 2,4-D D 1,25-1,5 j, p Chwastox D 179 SL MCPA + dikamba D 5,0 j, p, pż, ż Chwastox Trio 540 SL MCPA + dikamba + mekoprop D 2,0 j, p, pż, ż Dicoherb 750 SL; Total 750 SL MCPA D 1,0 p, pż Esteron 600 EC 2,4-D D 0,8-1,0 j, p Strona 5 1) żyto 2 3 l/ha; 2) żyto 0,15 kg; 3) jęczmień 0,3 0,45 + 0,9-1,35 l * D dwuliścienne; M miotła zbożowa. ** j jęczmień ozimy; p pszenica ozima; pż pszenżyto ozime; ż żyto imidzowa kampania kukurdza 254x175 BASF pytanie ramka krzywe JW 2013.indd :31

6 Strona 6 Karolina Frąckowiak-Pawlak Katedra Chemii Rolnej i Biogeochemii Środowiska Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu Nr 07-08/2013 (101) Od 2005 roku w Katedrze Chemii Rolnej i Biogeochemii Środowiska Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu prowadzone są liczne badania celem określenia wpływu działania Użyźniacza Glebowego UGmax na glebę i rośliny uprawne. Podstawowym zadanie stawianym przed powyższym produktem jest zwiększenie, czy polepszenie żyzności gleby. Konsekwencją takiego działania jest wzrost plonów roślin uprawnych. Sposób na glebę sposobem na plon UGmax jest płynną substancją zawierającą wyciąg mikrobiologiczny stymulujący rozwój mikroorganizmów w glebie. Aplikacja badanego preparatu przyczynia się przede wszystkim do przyspieszenia, polepszenia tempa rozkładu masy organicznej resztek pożniwnych, ich mineralizacji, ale jednocześnie wbudowania ich w próchnicę glebową. Tab. 1. Zawartość dostępnych dla roślin składników pokarmowych w glebie (bez nawożenia PK) po zbiorach ziemniaków. Warianty NH 4 NO 3 P 2 O 5 K 2 O Mg nawozowe kg/ha mg/100g gleby Bez UGmax 24,26 55,1 3,62 9,16 7,66 Z UGmax 26,56 72,14 5,92 11,17 9,7 % przyrostu 9, ,5 średnie plony t/ha Tabela 2. Średnie plony roślin uprawnych (t/ha), Katedra Chemii Rolnej i Biogeochemii Środowiska, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, lata przyrost plonu pszenica ozima pszenżyto rzepak ozimy kukurydza na ziarno burak cukrowy łubin biały ziemniaki jadalne Bez 4,86 4,84 3,42 9,72 54,89 2,56 41,04 UGmax Z UGmax 5,90 5,46 4,01 10,98 65,55 3,31 53,13 (%) Aplikacja UGmax na słomę i resztki roślinne staje się bodźcem do uruchomienia szeregu korzystnych procesów dążących do rozkładu masy organicznej. Badania własne, a także innych autorów, wykazały, że UGmax stosowany na słomę, ścierń przyczynił się do przyspieszenia rozkładu resztek roślinnych. Pomimo braku tradycyjnej aplikacji azotu na słomę, nie zaobserwowano głodu azotowego na roślinach następczych. Badania udowodniły, że aplikacja samego UGmax jest wystarczająca, co więcej w licznych przypadkach dająca lepszy efekt od stosowania azotu w celu rozkładu słomy. Stymulacja życia biologicznego gleby prowadzi do zwiększenia zawartości dostępnych dla roślin składników pokarmowych (tab. 1), ale także przygotowania zapasów w postaci próchnicy glebowej. Oba te aspekty są niezwykle istotne, pozwalają zauważyć dodatni efekt stosowania UGmax w wymiarze ekonomicznym, ale i ekologicznym. Całokształt działania mikroorganizmów wpływa, prócz zwiększenia zawartości próchnicy i składników pokarmowych w glebie, na zmniejszenie porażenia roślin przez choroby odglebowe, na zmniejszenie negatywnych skutków niekorzystnych warunków meteorologicznych, nieprawidłowego zmianowania, a również na zwiększenie glebowej pojemności wodnej. W wyniku zainicjowanych przez UGmax procesów biologicznych, chemicznych i fizycznych następuje efekt najbardziej pożądany przez Rolnika - zwiększenie plonów roślin uprawnych. Badania własne, jak i innych autorów, pozwalają zauważyć, że niezwykle korzystne przemiany zachodzące w glebie po aplikacji UGmax powodują przyrost plonów roślin uprawnych. n 1 lipca w ZDOO w Radostowie, spotkało się ponad 200 producentów z rejonu Pomorza i Żuław z pracownikami naukowymi UP Poznań oraz przedstawicielami firm P.P.H.U BOGDAN Piotr Bogdanowicz i DuPont a także firm towarzyszących. Na polach Radostowa Warsztaty polowe, poprzedzone wykładami o glebie, jako najważniejszym czynniku plonotwórczym oraz wpływie Ugmax na wielkość i jakość plonu oraz zdrowotność roślin w uprawach pszenicy ozimej, ziemniaków, buraków cukrowych, kukurydzy, rzepaku ozimego i łąk (Karolina Frąckowiak-Pawlak, UP Poznań) i racjonalnym nawożeniu pól (dr Witold Szczepaniak, UP Poznań), były doskonałą okazją prezentacji wyników Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego prowadzonego w Radostowie. Na rozległych polach uprawnych Radostowa, można było porównać kilkadziesiąt odmian pszenicy ozimej, pszenżyta ozimego i rzepaku ozimego. Założenia i metodykę doświadczeń porejestrowych z pszenicą ozimą, pszenżytem ozimym i rzepakiem ozimym w sezonie 2012/13 zaprezentowała Mirosława Domańska, Dyrektor ZDOO w Radostowie. Doświadczenia założone są w pięciu różnych punktach, reprezentujących różne rejony klimatyczno-glebowe województwa informuje Mirosława Domańska. A wybrane odmiany należą do różnych grup wartości technologicznej. 64 odmiany rzepaku ozimego w doświadczeniach to ciekawy poligon doświadczalny. W obecnej fazie wegetacji (1 lipca) najbardziej zauważalne były różnice w stopniu dojrzałości roślin wynikające nie tyle z odmiany, co z gęstości siewu. Te rzadziej siane, z niższą jednostką siewną były mniej dojrzałe, bez zasychających dolnych liści i o bardziej zielonych łuszczynach. Ale do zbioru pozostało jeszcze trochę czasu, a wyniki tych doświadczeń będą dostępne po sezonie w specjalnych wydawnictwach WPDOiR, ogólnodostępnych w formie drukowanej, jak i też on-line na stronach SDOO. Spotkania na polu to również doskonała okazja, by podzielić się ciekawostkami czy też podpytać bardziej doświadczonych producentów i doradców. Tu nieocenioną pomocą służył Tomasz Trzmielewski z DuPont, który podkreślił, iż aspekty agrotechniki są jednym z głównych czynników racjonalnej ochrony roślin. Przedstawiciel DuPont zaprezentował też ofertę firmy w ochronie roślin uprawnych, w tym nowo zarejestrowany herbicyd SALSA, polecany do walki z samosiewami rzepaku w uprawach zbóż w technologii dwuzabiegowej. Ewa Grabowska Zastosuj UGmax podnosi urodzajność gleby P. P. H.U. BOGDAN tel./fax bogdan@bogdan.agro.pl Na polach doświadczalnych ZDOO w Radostowie.

7 Nr 07-08/2013 (101) Ewa Grabowska Wiadomości Rolnicze Polska PROCAM nowe logo, nowe rozdanie Strona 7 Firma PROCAM Polska Sp. z o.o. prowadzi aktywną działalność handlową i doradczą od 2004 roku. Usługi i sprzedaż świadczone są na terenie całej Polski poprzez sieć 21 oddziałów wyposażonych w magazyny, a także bezpośrednio przez 94 doradców terenowych posiadających wiedzę teoretyczną i praktyczną, będących specjalistami w sprawach uprawy i ochrony roślin rolniczych i ogrodniczych. Działa w 7 regionach kraju i zatrudnia 252 pracowników. Nasz model biznesu opiera się na głównie na ludziach doradcach, jak mówi Graham Dickinson. Od lewej: Graham Dickinson, Dyrektor Zarządzający firmy PROCAM, Marek Pytelewski, Dyrektor Handlowy, Piotr Żmijewski, Dyrektor Działu Zakupów oraz dr Dariusz Wyczling, Dyrektor Działu Sprzedaży i Agronomii. 18 lipca firma zaprezentowała nowe logo i nową strategię otwarcia na rynku. Konferencja prasowa odbyła się w nowym biurze firmy, w Gdańsku. Działalność firmy w Polsce obejmuje doradztwo z zakresu uprawy i ochrony roślin rolniczych i ogrodniczych oraz sprzedaż/dystrybucję: środków ochrony roślin, nawozów i biostymulatorów, materiału siewnego roślin uprawnych, wymianę barterową oraz skup płodów rolnych (zboża, rzepak, kukurydza). Firma w pierwszym roku działalności osiągnęła roczny obrót w wysokości 20 mln zł, a w ubiegłym roku budżetowym 2012/2013 firma osiągnęła roczne obroty na poziomie 500 mln zł tyle samo, co firma matka w Anglii Pro Cam UK Limited, działająca na rynku angielskim od 1979 roku. Graham Dickinson, Dyrektor Zarządzający firmy prezentując firmę, podkreślił, że ambitne plany firmy to osiągnięcie rocznego obrotu na poziomie 750 mln zł do 2017 roku oraz 1 mld zł w roku Chcemy w sektorze środków ochrony roślin w 2020 roku osiągnąć obrót na poziomie 500 mln zł, czyli 20% rynku jak mówi Graham Dickinson. I osiągniemy to, dzięki ludziom oraz inwestycjom na polskim rynku. W 2008 roku w struktury PRO- CAM włączyliśmy firmę Krobia, w 2010 r. przejęliśmy część agro firmy Rolmix, w 2011 r. zakupiliśmy firmę Sad Pol, a w 2012 r. część firmy Warpol. Nasz model biznesu opiera się na środkach ochrony roślin, doradztwie agronomicznym i ogólnopolskim kanale dystrybucji informuje. Filozofię produktową firmy przedstawił dr Dariusz Wyczling, Dyrektor Działu Sprzedaży i Agronomii. Mamy własną filozofię produktową, współpracujemy z naukowcami. Diagnozują dla nas najlepsi fachowcy wszystko po to, by mieć pewną informację i potem przekazać to naszym producentom. Dobry fachowiec najpierw zbada problem, a potem przekaże zalecenia. I tak staramy się działać. Na rynku firma akcentuje swoją działalność doradczą jako wartość dodaną do oferowanych produktów, która pozwala tworzyć rozwiązania w zależności od problemów występujących na polu w procesie produkcji rolnej u każdego z Klientów firmy. Prowadzimy własne doświadczenia, prowadzimy sprzedaż aktywną. Szkolenia są dla nas bardzo ważnym profilem działalności dodaje Dariusz Wyczling. 90% naszej sprzedaży to bezpośrednia sprzedaż do gospodarstw. Doradztwo jest wartością dodaną. PROCAM od początku swojej działalności kładzie główny nacisk na rozwój wiedzy i umiejętności swoich agronomów, poprzez liczne szkolenia merytoryczne i praktyczne, jak również nieustanne podnoszenie kwalifikacji w toku studiów podyplomowych i doktoranckich. Grupą docelową PRO- CAM są plantatorzy roślin uprawnych rolniczych i ogrodniczych, dla których istotną sprawą jest poprawa ekonomicznej opłacalności produkcji roślinnej. Producenci, aby uzyskać wiedzę na temat rozwiązań w uprawie i ochronie roślin korzystają z doradztwa. Firma PRO- CAM realizuje doradztwo poprzez właśne szkolenia, ale także corocznie przygotowywane Dni Pola, organizowane w różnych regionach kraju oraz własne publikacje, jak kwartalnik Agronomia sukcesu, Informator nasienny, Program Ochrony Roślin Sadowniczych czy Forum ogrodnicze, jak też interaktywną stronę Czerwcowe spotkanie było tez okazją do prezentacji nowego logo firmy, które: nawiązuje do kiełkującego nasiona, czyli elementu dającego w agronomii początek wszystkim procesom kształtowania plonu zmierzającego do osiągnięcia oczekiwanych efektów jak mówi Tomasz Kajzer, koordynator marketingu. n imidzowa kampania kukurdza 254x175 BASF odpowiedz ramka krzywe JW 2013.indd :31

8 Strona 8 Nr 07-08/2013 (101) Najwyższą opłacalność produkcji rzepaku można osiągnąć przy wykorzystaniu indywidualnych cech każdej odmiany i podzieleniu powierzchni uprawy na kilka odmian, co zabezpiecza przed stratami spowodowanymi m.in. niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi. Korzystnie zasiać kilka odmian rzepaku Odmiany różnią się znacznie pod względem plenności, koniecznych nakładów na środki produkcji i jakości technologicznej nasion. Postęp biologiczny ostatnich lat w hodowli nowych odmian rzepaku dotyczy przede wszystkim doskonalenia cech genetycznych rzepaku związanych z wyższym potencjałem ich plonowania oraz poprawy parametrów jakościowych surowca, czyli nasion. Wszystkie zarejestrowane w COBORU, a jest ich obecnie 104 odmiany rzepaku są sprawdzone pod kątem wartości gospodarczej i przystosowania odmian do warunków uprawy występujących w naszym kraju. W 2013 roku do krajowego rejestru odmian wpisano 14 nowych odmian rzepaku ozimego, w tym 9 mieszańcowych i 5 populacyjnych. Z doświadczeń producentów rzepaku, zwłaszcza tych wielkoobszarowych wiemy, że najwyższą opłacalność produkcji można osiągnąć przy wyborze sprawdzonych, rekomendowanych odmian zalecanych przez COBORU, przy wykorzystaniu indywidualnych cech odmiany, dostosowanej do lokalnych warunków glebowych, klimatycznych czyli siedliskowych. Korzystnie jest również, szczególnie przy większym areale uprawy rzepaku, w jednym gospodarstwie zasiać kilka odmian 3 4, gdyż zabezpiecza to rolnika przed stratami spowodowanymi m.in. niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi i zróżnicowanymi właściwościami gleby. Ponadto, wykorzystując kilkudniowe zróżnicowanie między odmianami we wzroście i rozwoju roślin, można usprawnić prace związane z wykonywaniem zabiegów agrotechnicznych oraz ich zbiorem. Podstawowymi kryteriami wyboru odmiany rzepaku do uprawy są: plon nasion oraz wymagania siedliskowe, wczesność dojrzewania, zimotrwałość, odporność roślin na wyleganie i podatność na choroby. Mimo że w krajowym rejestrze odmian rzepaku dominują już obecnie odmiany mieszańcowe, to w produkcji ciągle jeszcze odmiany populacyjne (40 % zasiewów w 2012 r stanowiły odmiany mieszańcowe). Wydaje się, że w najbliższych latach to się powinno zmienić i odmiany mieszańcowe zyskają przewagę w zasiewach nad odmianami populacyjnymi, tak już jest na zachodzie Europy. Wyższość odmian mieszańcowych nad populacyjnymi związana jest przede wszystkim z ich wyższym potencjałem plonowania. Średni poziom plonowania mieszańców (z ostatnich dwu lat) był wyższy od odmian tradycyjnych o około 10 15% (średnio 4 6 dt/ha). A jest to decydująca kwestia brana pod uwagę przy wyborze odmiany. dokończenie na s. 9 Tabela. Rzepak ozimy wybrane cechy rolniczo-użytkowe zalecanych do uprawy odmian. (Źródło: COBORU, lata badań 2012). Odmiana Plon wz.=41,5 dt z ha Zaw. tłuszczu Zaw. glukozylanów Przezimowanie brak danych wartości danego parametru Wysokość Wyleganie łanu Dojrzałość techniczna Porażenie przez choroby Zgniliznę twardzikowatą Suchą zgniliznę kap. Choroby podstawy łodygi Czerń krzyżowych % wzorca % s.m. µm/g % martwych cm % dni od % po zimie 1.01 porażonych Visby F , ,3 NK Technik F ,7 10, ,3 Abakus F ,1 7, ,1 Artoga F ,5 9, ,2 Rohan F , Monolit ,7 6, Sherlock ,4 8, ,2 DK Exquisite F ,5 9, ,3 NK Diamonds , ,1 NK Octans F ,2 11, ,4 Poznaniak F ,6 8, ,1 Adam F ,7 8, ,3 Adriana , ,4 Bogart ,5 7, ,1 Chagall 96 46,6 9, ,3 NK Pegaz , NK Petrol F ,6 8, ,2 SY Kolumb F ,3 7, ,2 Xenon F ,4 9, ,3 Arot ,6 8, ,1 DK Example F ,3 11, ,3 Exotic F ,6 14, Extend F ,8 11, ,3 Gladius F , ,2 Nelson F ,4 16, ,9 NK Morse , ,5 Pamela 96 46,8 8, ,2 Bojan - 45, ,1 ES Kamilo F ,7 11, ,1 ES Mercure F ,5 11, ,3 NK Bold F ,7 8, ,2 NK Caravel CCA F1 Brak danych PR46W20 CCA F1 Brak danych Primus F , ,3 Tactic , ,8 Vision CCA Brak danych Skala 9º Command Grounded 125x350 FNAgro ramka krzywe JW 2013.indd :12

9 Nr 07-08/2013 (101) Strona 9 dokończenie ze s. 8 Co to są odmiany mieszańcowe? Potencjał plonotwórczy odmian mieszańcowych bazuje na szerszym materiale genetycznym, co w efekcie przejawia się większymi i lepszymi zdolnościami adaptacyjnymi, a to z kolei prowadzi do lepszego wykorzystania wody i składników pokarmowych. W hodowli odmian mieszańcowych rzepaku wykorzystano zjawisko heterozji, które przejawia się bujnością, dobrym wigorem, ale przede wszystkim dużym plonem nasion mieszańców. Efekt heterozji uwidacznia się u odmian mieszańcowych tylko w pierwszym pokoleniu (F1) i polega na ich szybszym i bardziej ekspansywnym wzroście. Odmiany mieszańcowe, właściwie użyte, powinny górować nad odmianami populacyjnymi rozwojem wegetatywnym, plonem nasion, odpornością na choroby i szkodniki, lepszym wykorzystaniem czynników plonotwórczych podczas wegetacji. Plon nasion determinowany elementami jego struktury najczęściej jest większy poprzez zdolność tworzenia przez mieszańce większej liczby rozgałęzień produktywnych oraz liczby łuszczyn na roślinie, często również masa tysiąca nasion jest wyższa. Potencjał plonotwórczy odmian mieszańcowych bazuje na szerszym materiale genetycznym, co w efekcie przejawia się większymi i lepszymi zdolnościami adaptacyjnymi. Również plon surowca mieszańców przedstawia wysoką wartość technologiczną wskutek wysokiego zaolejenia nasion oraz jednolitości materiału. Należy pamiętać, że efekt heterozji występuje tylko u mieszańców w pokoleniu F1, dlatego wysiewając odmiany mieszańcowe należy używać wyłącznie kwalifikowanego materiału siewnego. Wybór typu odmiany mieszańcowa czy populacyjna? Rzepak ozimy zaliczany jest do roślin o wysokim genetycznym potencjale plonowania, ocenianym na poziomie 4,5 5,5 t nasion z ha. By wybrać właściwa odmianę, która będzie dobrze plonowała, dobrze wykorzystała swój potencjał plonotwórczy, należy przede wszystkim uwzględnić kilka czynników: rodzaj technologii jaką chcemy zastosować (intensywna czy niskonakładowa), warunki klimatyczne oraz warunki glebowe, czyli warunki siedliskowe, a także termin siewu. Zarówno odmiany mieszańcowe, jak i populacyjne mają swoje wymagania, wady i zalety. Do technologii intensywnych wysokonakładowych, szczególnie w stanowiskach dobrych, powinny być użyte odmiany mieszańcowe, gdyż lepiej wykorzystują poziom czynników plonotwórczych oraz środki ochrony roślin. Natomiast odmiany populacyjne powinno się wykorzystywać w technologiach średnio- i niskonakładowych, także w gorszych warunkach siedliskowych. Przy opóźnionych siewach przewagę zyskują odmiany mieszańcowe, które szybciej i bujniej rosną w stosunku do populacyjnych. Zaś w słabszych stanowiskach, przy niskonakładowej technologii produkcji, w optymalnych terminach siewu lub nieco wcześniejszym, przewagę mają odmiany populacyjne dostosowane do konkretnego rejonu kraju. Jeśli chodzi o cenę kwalifikowanego materiału siewnego, to odmiany mieszańcowe są na ogół droższe od odmian populacyjnych, lecz wymagają mniejszej obsady roślin, w związku z tym wysiewa się ilościowo mniej nasion. Sprawdzona odmiana najlepszy wybór Znając zalety i wady dwu typów odmian przystępujemy do dokonania wyboru konkretnej odmiany. Nie jest to proste, gdyż na rynku krajowym, oprócz listy odmian COBORU funkcjonuje również katalog odmian Unii Europejskiej (CCA), w związku z tym tych odmian jest bardzo dużo. Czym więc się kierować przy wyborze tej właściwej? Przede wszystkim listą zalecanych odmian dla Polski, dla poszczególnych rejonów kraju, przebadanych w Ramach Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego. Na tej liście umieszczone są najlepsze sprawdzone odmiany, które w warunkach poszczególnych województw czy też rejonów kraju najlepiej plonowały. Lista zalecanych odmian opracowana przez COBORU jest prostym i przejrzystym sposobem dostarczenia rolnikom informacji o wartości plonotwórczej najlepszych odmian rzepaku z Krajowego Rejestru Odmian oraz Wspólnotowych Katalogów, które znajdują się w obrocie w Polsce. Przy wyborze odmiany, niektórzy producenci rzepaku kierują się także swoimi własnymi doświadczeniami, wybierają sprawdzone we własnym gospodarstwie czy też w swojej okolicy odmiany, które wysoko i stabilnie plonowały, były odporne na mrozy, miały podwyższoną odporność na niektóre choroby. Inni plantatorzy rzepaku kierują się nowinkami i wybierają nowe, dopiero co wprowadzone do uprawy odmiany. W roku 2013 do rejestru odmian COBORU wpisano następujące nowe odmiany populacyjne: Ametyst, Brendy, ES Scarlett, Harry, Quarto oraz mieszańcowe: Arsenal, DK Exclusiv, DK Impression CL, Garou, Konkret, Minerva, Mercedes, Skater, SY Alister. Dokonując wyboru odmiany warto, szczególnie przy większym areale uprawy, uwzględnić ich kilka, różniących się reakcją na czynniki środowiska, mających zróżnicowany próg reakcji na warunki atmosferyczne, wchodzących w nieco innych terminach w poszczególne fazy rozwojowe oraz różniących się miedzy sobą kilkudniowym okresem dojrzewania. Ułatwia to prowadzenie wszelkiego rodzaju zabiegów agrotechnicznych oraz zbiór nasion. W tabeli przedstawiono wybrane cechy rolniczo-użytkowe zalecanych do uprawy 36 odmian. Spośród zalecanych do uprawy w 2013 r. przez COBORU odmian rzepaku do najlepszych o największym zasięgu uprawy w skali kraju odmian mieszańcowych należą: Visby F1 oraz NK Technic F1 a z populacyjnych odmiany: Monolit i Sherlock. Dr Anna Kocoń, mgr Beata Jurga Zakład Żywienia Roślin i Nawożenia IUNG-PIB w Puławach Butisan Star Max 254x175 BASF ramka krzywe JW 2013.indd :38

10 Strona 10 Nr 07-08/2013 (101) Za sprawą Spółki Hodowli Roślin Strzelce, Grupa IHAR oraz BASF Polska, 19 czerwca odbyła się kolejna edycja Dni pola w Strzelcach. Z początkiem sezonu letniego firma Monsanto wprowadza na polski rynek dwa produkty Roundup MAX 2 herbicyd nieselektywny i Latitude 125FS środek chroniący przez zgorzelą podstawy źdźbła. Na strzeleckich polach Nowości Monsanto Tegoroczne hasło imprezy brzmiało Praca rolnika najcenniejsza praca na ziemi, zaczerpnięte zostało z programu korporacji BASF, realizowanego w Polsce, Rosji, na Ukrainie, w Wielkiej Brytanii i Włoszech, oraz na innych kontynentach. Chcemy podkreślić nasze ogromny uznanie i W tym roku dopisała pogoda i zwiedzający. Impreza cieszy się rokrocznie dużym zainteresowaniem. szacunek dla rolników a jednocześnie wskazać, że nasza firma jest adwokatem dla producentów rolnych, których doskonale rozumiemy i wspieramy mówiła Agnieszka Baker z działu marketingu BSF Polska. Podczas prezentacji można było oglądać wyniki prac hodowlanych obrazujących osiągnięcia genetyczne w dziedzinie odmianoznawstwa. Stoiska maszynowe zawierały ekspozycję maszyn takich producentów jak Valtra, Case, Manitou, John Deere i JCB. W tym roku dopisała pogoda i zwiedzający. Impreza cieszy się rokrocznie dużym zainteresowaniem. Magnesem przyciągającym rodzimych rolników, są krajowe odmiany, cieszące się niesłabnącym zainteresowaniem. Odmiany rzepaku ozimego Brendy, Starter lub pszenżyta ozime Wiarus, Tomko, Borowik lub Amotozo to silna oferta w palecie produktów HR Strzelce. Cegiełki o nominałach 5 zł, 10 zł i 20 zł, sprzedawane podczas imprezy zasilą budżet żywnościowy lokalnego domu dziecka. Daniel Alankiewicz Wiadomości Rolnicze Polska d.alankiewicz@wrp.pl Pierwsza nowość w ofercie Monsanto to Roundup MAX 2. Jest to najbardziej skoncentrowany herbicyd nieselektywny w portfolio firmy. To także, jak dotychczas, jedyny herbicyd w formie granul rozpuszczalnych w wodzie, Cechuje się wysoką koncentracją unikalnej soli glifosatu (680 g substancji czynnej w 1 kilogramie) i szybkim działaniem w roślinie. Dzięki technologii Transorb, substancja aktywna szybko jest pobierana i przemieszczana w całej roślinie, aż do korzeni. Korzyści dla użytkownika płynące z tej technologi są nie do przecenienia. Wystarczy 1 godzina bez deszczu po zabiegu, aby preparat został pobrany przez roślinę. Druga nowość to pierwszy w Polsce wyspecjalizowany preparat przeciwko zgorzeli podstawy źdźbła Latitude 125FS. Jest to fungicyd do zaprawiania ziarna pszenicy ozimej łącznie z innymi zaprawami nasiennymi. Chorobę nazywaną po ang. Take-all (zabiera wszystko) wywołuje grzyb Gaeumannomyces graminis var tritici. Choroba dobrze się rozwija w klimacie umiarkowanym i niestety, od pewnego czasu również w Polsce obserwuje się wzrost jej nasilenia. Według szacunków, w szczególnie zaawansowanym stadium rozwoju choroby straty w plonach mogą sięgać aż 50%. Oba produkty są dostępne w ofercie firmy od lipca 2013 roku. Redakcja Tematem przewodnim tegorocznych warsztatów polowych organizowanych przez Sumi Agro, inicjatora akcji Budujemy populacje owadów zapylających było bezpieczeństwo zapylaczy oraz ocena ich wymiernego wpływu na plonowanie różnych upraw. Pszczoły na warsztatach 13 czerwca spotkaliśmy się w Brylewie k. Leszna. Podczas spotkania dr Dariusz Teper z Instytutu Ogrodnictwa, Oddział Pszczelnictwa w Puławach, wygłosił prelekcję połączoną z praktycznym pokazem Murarka ogrodowa czy można ją wykorzystać w towarowej produkcji rolniczej?, w której próbował przekazać rolnikom w jaki sposób można poprawić zapylanie upraw w gospodarstwie. Mgr Grzegorz Pruszyński z Instytutu Ochrony Roślin PIB w Poznaniu mówił o skutecznych metodach walki ze szkodnikami występującymi w rzepaku przy jednoczesnym zachowaniu dbałości o owady zapylające. Przedstawił rezultaty doświadczeń, z których wynika, że w walce ze szkodnikami tej uprawy zdecydowanie lepiej od syntetycznych pyretroidów sprawdza się acetamipryd. Według ekspertów godzenie ES Scarlett nowa, zarejestrowana w tym roku podwójnie ulepszona liniowa odmiana rzepaku. stosowania ś.o.r. z bezpieczeństwem zapylaczy na plantacjach jest możliwe. Jednak podstawowym warunkiem jest dostateczna świadomość plantatorów wykorzystujących te preparaty zawsze należy brać pod uwagę dobro zapylaczy, ponieważ są one jednym z głównych czynników plonotwórczych. Na zakończenie warsztatów organizatorzy przedstawili nową, zarejestrowaną w tym roku podwójnie ulepszoną liniową, odmianę rzepaku ES Scarlett. Charakteryzuje się ona wysokim plonem nasion, przekraczającym średni plon wzorca oraz wysokim zaolejeniem (ponad 47%), co sprawia, że odmiana ta jest bardzo atrakcyjna dla przemysłu olejarskiego. Co więcej, jest to odmiana, która znosi pewne odstępstwa od terminowego siewu, dobrze zimuje, charakteryzuje się dość dużą wczesnością i dynamiką w wiosennym rozwoju, jak i średnio wczesnym okresem dojrzewania. Alan

11 Nr 07-08/2013 (101) Andrzej Najewski COBORU Słupia Wielka Strona 11 Obecnie w krajowym rejestrze pszenicy ozimej znajduje się 79 odmian, w tym jedna elitarna (grupa E), 43 jakościowe (grupa A), 26 chlebowe (grupa B), jedna na ciastka (grupa K) i 8 pszenic pozostałych, w tym paszowych (grupa C). Co roku rejestrowane są nowe, wartościowe odmiany, natomiast starsze, o małej wartości gospodarczej i małym znaczeniu w uprawie są skreślane. Pszenice wysokowydajne odmianoznawstwo W roku 2013 krajowy rejestr pszenicy ozimej poszerzył się tylko o dwie nowe odmiany Arktis i Lavantus. Obydwie pochodzą z hodowli zagranicznych i zostały zaliczone do grupy jakościowej A. Ponadto, Komisja ds. rejestracji odmian roślin zbożowych pozytywnie zaopiniowała wnioski dotyczące kolejnych sześciu odmian pszenicy ozimej, w tym pięciu chlebowych (Artist, KWS Livius, Florus, Pengar i Fakir) oraz jednej pastewnej (Mateusz). Podjęcie ostatecznych decyzji w sprawie tych odmian zostało z konieczności odroczone do jesieni 2013 roku i jest uzależnione uzyskaniem przez te odmiany pozytywnego wyniku badań odrębności, wyrównania i trwałości (OWT) w roku Sytuacja ta jest związana z utratą wyników badań OWT w 2012 roku, na skutek dyskwalifikacji obu doświadczeń spowodowanych dużymi stratami roślin po zimie 2011/2012. W roku 2012 na wniosek hodowcy skreślono sześć odmian: Trend, Anthus, Nadobna, Nateja, Sława oraz Izyda, a w roku 2013 Slade. Duże zróżnicowanie odmian pod względem cech rolniczo użytkowych pozwala na wybór odmiany najbardziej odpowiedniej dla warunków danego gospodarstwa. Zróżnicowanie wyników w ostatnim trzyleciu było dość znaczne, zwłaszcza jeśli chodzi o plon ziarna. Szczególnie duże różnice w poziomie plonowania odmian odnotowano w roku 2012, co wynikało z Do uprawy na terenach przyleśnych bardziej wskazane są odmiany ościste, gdyż w mniejszym stopniu uszkadzane są przez zwierzynę. KintoDuo 125x125 BASF ramka krzywe JW 2013.indd :34 surowej zimy 2011/2012 i w konsekwencji znacznego wymarzania odmian. W tych warunkach korzystnie plonowały odmiany krajowej hodowli, które na ogół cechują się większą zimotrwałością. Z odmian jakościowych szczególnie dobrze w roku 2012 plonowały odmiany Arkadia, Legenda, Linus, Ostroga, Patras, Sailor, Skagen i Smuga. Spośród odmian chlebowych wyróżniały się Bogatka, Fidelius, Jantarka, KWS Ozon i Platin. Ważnym kryterium wyboru odmiany jest również jakość plonu. W tej cesze, w ostatnich kilku latach odnotowano istotny postęp hodowlany. Warto podkreślić, że obecnie najlepiej plonujące odmiany jakościowe niewiele ustępują plennością odmianom chlebowym i pastewnym. Stąd dużym zainteresowaniem w uprawie cieszą się odmiany z grupy A i częściowo także z B, natomiast znaczenie odmian pastewnych jest niewielkie. Liczącym się osiągnięciem polskiej hodowli jest zarejestrowana w roku 2012 odmiana Astoria, która po trzech latach badań została zaliczona do grupy elitarnej (grupa E). Odmiana ta jest pierwszą odmianą elitarną pszenicy ozimej w krajowym rejestrze. Pod względem wartości wypiekowej wyróżniają się również odmiany Akteur oraz nowo zarejestrowana Arktis, które tylko w jednej na siedem cech nie spełniają wymogów grupy E. Przy wyborze odmiany nie można zapomnieć o zimotrwałości. Wprawdzie po ostatniej zimie nie odnotowano większych strat, jednak zima w sezonie 2011/2012 unaoczniła niezadowalający postęp hodowlany w tej cesze. Niskie temperatury połączone z brakiem okrywy śnieżnej spowodowały wymarzanie roślin na niespotykaną wcześniej skalę. Z powodu złego przezimowania zdyskwalifikowano niemal 40% doświadczeń PDOiR z pszenicą, w niektórych doświadczeniach wymarzły prawie wszystkie badane odmiany. Po zimie 2011/2012 dokonano korekty ocen zimotrwałości dla odmian zarejestrowanych. Znaczne straty odnotowano również w produkcji. Według danych GUS, w roku 2012 areał uprawy pszenicy ozimej w Polsce wynosił niecałe 1,4 mln ha, o 0,5 mln ha mniej niż w latach wcześniejszych. Ponadto, w zależności od warunków uprawy i poziomu intensywności, istotne mogą być pozostałe cechy rolnicze: odporność na wyleganie, zdrowotność, odporność na porastanie czy niskie ph gleby. Zarejestrowane odmiany pszenicy ozimej W nasiennictwie wyraźnie dominowały odmiany jakościowe (41%) i chlebowe (29%). Największy udział miały odmiany krajowe, np. Muszelka. Z odmian jakościowych szczególnie dobrze w roku 2012 plonowała m.in. odmiana Legenda. różnią się dość znacznie pod względem większości cech rolniczych. Stąd analiza wyników doświadczeń PDOiR pozwala na wybór odmiany odpowiedniej do uprawy w danym gospodarstwie. Największe różnice odmianowe występują w odporności na mączniaka prawdziwego i rdzę brunatną. Większość odmian wpisanych do KR w ostatnich latach wnosi postęp w odporności na te choroby. Odmiany pszenicy różnią się dość znacznie pod względem wysokości i odporności na wyleganie. Do uprawy na terenach przyleśnych bardziej wskazane są odmiany ościste, gdyż w mniejszym stopniu uszkadzane są przez zwierzynę. Odmiana Tulecka wyróżnia się białą barwą ziarna. W trafnym wyborze odmiany, ze względu na dużą liczbę dostępnych na rynku odmian (zarówno z krajowego rejestru jak i z Wspólnotowego katalogu odmian roślin rolniczych CCA), pomocne są Listy odmian zalecanych do uprawy na obszarze województwa (LOZ). W każdym województwie rekomendowanych jest od 7 do 15 odmian pszenicy ozimej, które powinny się najlepiej sprawdzać w lokalnych warunkach. Łącznie na LOZ znajduje się 41 odmian, w tym 3 z CCA. Odmianami rekomendowanymi do uprawy w największej liczbie województw są: Ostroga, Bamberka, Mulan i Natula. Wybór odmiany nie jest sprawą łatwą, stąd nawet wnikliwa analiza wyników doświadczeń nie gwarantuje optymalnego wyboru odmiany. Dla zminimalizowania ryzyka nietrafnego wyboru można w gospodarstwie uprawiać kilka odmian różniących się pod względem ważnych cech (np. zimotrwałości czy zdrowotności). Dostępność materiału siewnego poszczególnych odmian jest różna. Z reguły odmiany najnowsze są trudniej dostępne. Według danych PIORiN powierzchnia plantacji nasiennych z pszenicą ozimą w roku 2012 wynosiła prawie 24 tys. ha i była nieco mniejsza niż w roku W nasiennictwie wyraźnie dominowały odmiany jakościowe (41%) i chlebowe (29%). Największy udział miały odmiany krajowe, tj. Bamberka, Legenda i Ostroga oraz Bogatka, Banderola, Muszelka i Mewa, a także odmiana z CCA Julius. Udział pozostałych odmian nie przekraczał 3%. n

12 Strona 12 Jerzy Osowski IHAR-PIB, Radzików Zakład Nasiennictwa i Ochrony Ziemniaka w Boninie ochrona Nr 07-08/2013 (101) Wśród licznych chorób atakujących rośliny ziemniaka jedną z groźniejszych jest alternarioza ziemniaka. W Polsce jest to choroba o rosnącym znaczeniu gospodarczym, ze względu na termin występowania jej pierwszych objawów na plantacjach (faza kwitnienia i tuberyzacji bulw) oraz wysokość strat, które mogą wynosić 10 do 30%, w skrajnych przypadkach sięgając nawet 70%. Alternarioza obniża plon ziemniaków Nazwą alternarioza ziemniaka określa się zespół chorób grzybowych: suchą plamistość liści i brunatną plamistość liści ziemniaka wywoływanych przez grzyby z rodzaju Alternaria. Suchą plamistość liści powoduje grzyb Alternaria solani. W warunkach naszego kraju pierwsze objawy choroby można zauważyć pod koniec czerwca lub na początku lipca. Pierwsze objawy występują na dolnych liściach roślin ziemniaka, w miarę rozwoju choroby przenosząc się na liście wyżej położone. Na blaszce liści tworzą się ciemnobrunatne do czarnych, drobne, pojedynczo rozrzucone, suche, skórzaste plamki. W początkowej fazie rozwoju choroby nekrozy te mają kształt kanciasty lub okrągławy, w miarę rozwoju zwiększając swoją powierzchnię nawet do 15 mm. Na powierzchni rozwijających się nekroz możemy zaobserwować koncentryczne kręgi (objaw charakterystyczny choroby) wyglądem swoim przypominające tarczę strzelniczą lub słoje na ściętym pniu drzewa. Pierścienie te tworzą się na skutek reakcji obronnej rośliny, która dąży do oddzielenia tkanki porażonej od zdrowej. Często obserwowanym objawem choroby jest także wykruszanie się obumarłej tkanki w miejscu nekrozy. Przy dużym nasileniu choroby pojedynczo występujące nekrozy mogą zlewać się ze sobą obejmując znaczną powierzchnię liścia, co w efekcie prowadzi do jego zamierania. Gdy rozwijające się nekrozy osiągną wiązki naczyniowo- -sitowe, wtedy dookoła nich tworzy się widoczna gołym okiem, chloroza zdrowej tkanki liścia. Występowanie chlorozy jest wynikiem działania kwasu alternariowego toksyny produkowanej przez sprawcę choroby. Jest to kolejny z objawów charakterystycznych dla suchej plamistości. Objawy chorobowe suchej plamistości mogą być czasami mylone z oznakami, wywoływanymi przez inne patogeny (zaraza ziemniaka, szara pleśń) lub czynniki nieinfekcyjne np. brak magnezu. Chloroza wywołana rozwojem suchej plamistości jest barwy żółtej w odróżnieniu od chlorozy wywołanej rozwojem zarazy, która jest barwy jasnozielonej. W przeciwieństwie, Objawy brunatnej plamistości liści. do alternariozy objawy braku magnezu nie posiadają charakterystycznego, koncentrycznego strefowania i układają się zwykle wzdłuż nerwu głównego, pomiędzy nerwami bocznymi. Brunatna plamistość liści sprawca grzyb Alternaria alternata. Pierwsze objawy choroby można zaobserwować na liściach roślin ziemniaka w okresie kwitnienia, a przy szczególnie korzystnych warunkach do rozwoju nawet wcześniej. Na liściach pojawiają się nieregularnie rozmieszczone, drobne (2 do 5 mm) nekrozy barwy ciemniejszej od nekroz wywołanych rozwojem suchej plamistości. Charakterystyczne dla suchej plamistości koncentryczne strefowanie nie występuje na nekro- Tabela. Środki ochrony roślin zarejestrowane do zwalczania alternariozy ziemniaka (wg MRiRW). Nazwa handlowa Substancja biologicznie aktywna Dawka na 1 ha Karencja Układowo wgłębne Cabrio Duo 112 EC Piraklostrobina + dimetomorf 2,0 2,5 l 7 Pyton Consento 450 SC Propamokarb-HCl + fenamidon 1,5 2,0 l 7 Amistar 250 SC Azoksystrobina 0,5 l 7 Arastar 250 SC Azoksystrobina 0,5 l 7 Strobi 250 SC Azoksystrobina 0,5 l 7 Układowo powierzchniowe (systemiczne) Fantic M WP Mankozeb + benalaksyl-m 2,5 kg 14 Crocodil MZ 67,8 WG Metalaksyl-M + mankozeb 2,5 kg 7 Ridomil Gold MZ Pepite 67,8 WG Metalaksyl-M + mankozeb 2,5 kg 7 Armetil M 72,5 WP Metalaksyl + mankozeb 2,5 kg 14 Ekonom 72 WP Metalaksyl + mankozeb 2,0 2,5 kg 14 Ekonom MM 72 WP Metalaksyl + mankozeb 2,0 2,5 kg 14 Konkret Mega 72 WP Metalaksyl + mankozeb 2,5 kg 14 Rywal 72 WP Metalaksyl + mankozeb 2,0 2,5 kg 14 Fantic M WP Mankozeb + benalaksyl-m 2,5 kg 14 Wgłębne Agria FamoCymo 50 WG Cymoksanil + famoksat 0,5 kg 11 Navaho 50 WG Cymoksanil + famoksat 0,5 kg 11 Tanos 50 WG Cymoksanil + famoksat 0,5 kg 11 Tewa 50 WG Cymoksanil + famoksat 0,5 kg 11 Twist 50 WG Cymoksanil + famoksat 0,5 kg 11 Acrobat MZ 69 WG Dimetomorf + mankozeb 2,0 kg 14 Clip SuperKontakt 69 WG Mankozeb + famoksat 1,2 1,6 kg 14 Powierzchniowe (kontaktowe) Altima 500 SC Fluazynam 0,3 0,4 l 7 Jetlan 500 SC Fluazynam 0,3 0,4 l 7 Nando 500 SC Fluazynam 0,3 0,4 l 7 Zignal 500 SC Fluazynam 0,3 0,4 l 7 Stefes Fluazinam 500 SC Fluazynam 0,3 0,4 l 7 Banjo 500 SC Fluazynam 0,4 l 7 Antracol 70 WG Propineb 1,8 kg 7 Folpan 80 WG Folpet 1,5 2,0 kg 23 Dithane Neo Tec 75 WG Mankozeb 2,0 kg 7 Indofil 80 WP Mankozeb 2,0 kg 14 Penncozeb 80 WP Mankozeb 2,0 kg 14 Vondozeb 75 WG Mankozeb 2,0 kg 14 zach brunatnej plamistości lub jest nieznaczne i tylko na pojedynczych nekrozach. Powierzchnia nekroz powiększa się wolniej w przeciwieństwie do suchej plamistości a ich wzrost odbywa się głównie przez zlewanie się dwóch sąsiednich nekroz. Przy dużym nasileniu choroby brzegi liścia mogą zwijać się do środka. Występowanie zarówno suchej, jak i brunatnej plamistości liści, określanych mianem alternarioza ziemniaka ze względu na podobne objawy, jest uzależnione od warunków meteorologicznych i w każdym z lat obserwujemy ich zmienne nasilenie. Rozwojowi suchej plamistości powodowanej przez grzyb A. solani sprzyjają temperatury powietrza powyżej 18 o C (optymalna temperatura o C), wilgotność względna powietrza powyżej 80% i większe ilości opadów przerywane okresami suszy. Brunatna plamistość korzystniejsze warunki do rozwoju znajduje przy wilgotności względnej powietrza poniżej 80%, mniejszych ilościach opadów i nierównomiernym ich rozkładzie oraz temperaturach powietrza powyżej 18 o C (optymalne o C). Innymi czynnikami sprzyjającymi rozwojowi alternariozy są: częsta jeszcze uprawa na glebach lekkich i piaszczystych, brak składników pokarmowych, osłabienie roślin wywołane stanem fizjologicznym (przemieszczanie się asymilatów z części nadziemnej do bulw) oraz zawirusowanie roślin. Liczne badania wykazały, że silnie zawirusowane rośliny mogą porażać się alternariozą ziemniaka nawet o 11 dni wcześniej w porównaniu do roślin zdrowych. Ograniczanie szkodliwości występowania i rozwoju alternariozy na plantacjach ziemniaka obejmuje szereg działań profilaktycznych i prowadzenie ochrony chemicznej za pomocą zabiegów nalistnych. Zabiegi profilaktyczne to: stosowanie zdrowych i certyfikowanych sadzeniaków; właściwe, dostosowane do potrzeb uprawianej odmiany nawożenie azotem i lekko podwyższone potasem (podnosi odporność rośliny); termin sadzenia odpowiedni dla danego rejonu kraju, uwzględniający lokalne warunki atmosferyczne; uprawa odmian o podwyższonej odporności, zwłaszcza na glebach lekkich; zbiór bulw ziemniaka po osiągnięciu pełnej dojrzałości technologicznej (skórka bulwy nie schodzi pod naciskiem kciuka); odpowiednie przygotowanie bulw do okresu przechowywania (odparowanie nadmiaru wilgoci, zagojenie otarć i uszkodzeń, usunięcie bulw z objawami chorób, kamieni i nadmiaru ziemi, stopniowe schłodzenie do temperatury właściwej dla kierunku użytkowania); zniszczenie wszystkich resztek pożniwnych i samosiewów ziemniaka (stanowią źródło materiału infekcyjnego na sezon następny); uprawianie ziemniaków na tym samym polu po okresie 3 4-letniej przerwy (okres przerwy zmniejsza ilość materiału infekcyjnego w glebie). Ochrona chemiczna jest ważną częścią strategii zwalczania alternariozy ziemniaka. Zabiegi nalistne wykonujemy na plantacji w momencie zaobserwowania pierwszych objawów. Ze względu na charakter sprawcy choroby pierwszych jej symptomów należy szukać na najstarszych liściach dolnego piętra rośliny ziemniaka. Do ochrony plantacji przed alternariozą stosujemy te same fungicydy, które stosujemy do zwalczania zarazy ziemniaka, a które w swoim składzie jako substancję główną lub jako drugi składnik zawierają, np. mankozeb, fluazynam lub fenamidon. Termin rozpoczynania zabiegów nalistnych jest uzależniony od wystąpienia warunków korzystnych do rozwoju choroby (w ostatnich latach pierwsze objawy choroby obserwowano na plantacjach 50 do 70 dni od posadzenia), odporności uprawianej odmiany oraz od zakresu prowadzonej ochrony. Prowadzenie skutecznej ochrony chemicznej przeciwko alternariozie jest utrudnione ze względu na możliwość wczesnego wystąpienia pierwszych infekcji zarazy na plantacjach ziemniaka. Rodzaj fungicydów stosowanych do ograniczania rozwoju alternariozy (powierzchniowe, układowe, układowo-wgłębne i wgłębne) jest uzależniony od stopnia zagrożenia wystąpieniem zarazy ziemniaka. Jeśli warunki meteorologiczne nie sprzyjają wystąpieniu zarazy, to do zwalczania alternariozy można skutecznie stosować środki o działaniu powierzchniowym lub wgłębnym. Wzrost stopnia zagrożenia zarazą powoduje, że do jednoczesnego skutecznego zwalczania obu chorób korzystniej jest stosować fungicydy o działaniu układowym, układowo-wgłębnym i wgłębnym, które w swoim składzie zawierać będą jedną z wcześniej wymienionych substancji biologicznie aktywnych. Ważnym, ale często pomijanym elementem ochrony chemicznej jest jakość wykonanego zabiegu nalistnego. Najwyższą skuteczność można uzyskać stosując zabiegi ochronne wieczorem, gdy temperatura powietrza nie przekracza 20 o C oraz w warunkach bezwietrznych lub, gdy siła wiatru nie przekracza 4 5 m/s. n

13 Nr 07-08/2013 (101) Strona 13 Spragnieni wyjątkowego smaku konsumenci uważnie studiują etykiety poszczególnych produktów. Coraz bardziej też cenią żywność regionalną i tradycyjną, ze względu na jej wysoką jakość. Nie wahają się też za nią więcej zapłacić. Produkty regionalne i tradycyjne: szansa dla rolników Dobrze, by żywność ta była widoczna w sklepach. Pomocny jest w tym europejski system ochrony produktów regionalnych i tradycyjnych. Producenci, którzy zarejestrują swój produkt w Komisji Europejskiej i uzyskają prawo do znakowania go jednym z trzech oznaczeń, zostaną otoczeni ochroną prawną na terenie Unii Europejskiej. Zwiększy się także konkurencyjność ich produktu. Producenci mogą ubiegać się o jedno z trzech europejskich oznaczeń: *Chroniona Nazwa Pochodzenia, ChNP *Chronione Oznaczenie Geograficzne, ChOG *Gwarantowana Tradycyjna Specjalność, GTS Kiełbasa myśliwska GTS Dwa pierwsze umieszczane są na produktach o nazwie nawiązującej do miejsca, w którym są wytwarzane i podkreślają związek ich jakości z tym miejscem. W przypadku ChNP relacja ta jest ścisła: wszystkie surowce muszą pochodzić z określonego obszaru i cały proces produkcji odbywa się w na jego terenie. Natomiast oznaczenie ChOG mówi, że przynajmniej jeden z kilku etapów powstawania produktu przebiegał na obszarze, do którego odnosi się dana nazwa, a jego wyjątkowe cechy powiązane są z tym obszarem. Trzecie z oznaczeń, GTS, odnosi się do produktów noszących tradycyjną nazwę. Unikalność smaku sprawia, że nie można ich pomylić z innymi produktami tej samej kategorii. Wytwarza się je z tradycyjnych składników, według starej receptury lub z zachowaniem tradycyjnej technologii. Do tej pory w Polsce zarejestrowano 36 produktów. Oznaczenie ChNP otrzymały np. podkarpacki miód spadziowy i fasola wrzawska, ChOG ser koryciński swojski i suska sechlońska, a oznaczenie GTS nosi kiełbasa jałowcowa i kiełbasa myśliwska. Na rejestrację czekają następne wnioski. Aby zachęcić producentów do rejestrowania swoich produktów, Agencja Rynku Rolnego zainicjowała kampanię pt. Trzy znaki smaku, która jest finansowana jest przez Unię Europejską i Rzeczpospolitą Polską. Celem kampanii jest informowanie o europejskim systemie ochrony produktów regionalnych i tradycyjnych oraz promocja opatrzonej nimi żywności. n Więcej informacji na stronie Dodatkowo Agencja Rynku Rolnego administruje działaniem 133 Działania informacyjne i promocyjne w ramach PROW na lata , które pozwala grupom producentów oraz podmiotom działającym na podstawie przepisów prawa spółdzielczego pozyskać znaczące środki finansowe na promocję produktów rolnych i środków spożywczych, dzięki którym mogą oni skuteczniej konkurować na rynku unijnym. Bliższe informacje na temat działania 133 w ramach PROW na lata można uzyskać w Sekcjach Informacji i Promocji w 16 Oddziałach Terenowych ARR.

14 Strona 14 Daniel Alankiewicz Wiadomości Rolnicze Polska Nr 07-08/2013 (101) Ustawa Prawo Łowieckie z dnia 13 października 1995 r powinna regulować wszelkie kwestie związane z gospodarką łowiecką, utrzymaniem właściwego stanu pogłowia dzikiej zwierzyny. Reguluje również kwestie odpowiedzialności za szkody wyrządzane przez dziką zwierzynę na polach. Rzeczywistość jest jednak daleka od ideału. W interesie wszystkich Myśliwi Obowiązki ustawowe nakładane na koła łowieckie zawierają również zobowiązania finansowe wobec rolników. Koło łowieckie zobowiązane jest do prowadzenia gospodarki łowieckiej, która nie jest tylko polowaniem. Myśliwi zgodnie ze statutem PZŁ powinni prowadzić obserwację środowiska na terenie swojego obwodu łowieckiego, dbanie o dobrostan dzikiej zwierzyny, uczestniczyć w prowadzonych badaniach naukowych, dbać o rozwój łowiectwa etc. Punkt 12 Statutu mówi o realizacji innych zadań zleconych przez ministra właściwego do spraw środowiska. Tego rodzaju zadaniami są między innymi odszkodowania łowieckie, wynikające z ustawy Prawo Łowieckie. Problem odpowiedzialności Kół łowieckich za szkody wyrządzane przez dziką zwierzynę w uprawach rolniczych budzi ogromne emocje wśród zainteresowanych stron. Rolnicy poszkodowani przez zwierzynę roszczą pretensje finansowe za poniesione straty, Koła łowieckie niejednokrotnie nie są w stanie sprostać rozmiarom roszczeń. Jak mówią myśliwi, powodem takiego stanu są zmiany przyrodnicze jakie postępują w minionych kilkunastu latach. Zwiększająca się powierzchnia upraw rolniczych, powstają uprawy wielkopowierzchniowe, monokultury. Warunki takie są doskonałą osłoną i zarazem siedliskiem dla dzików, jeleni, saren. Koła łowieckie powinny według Ustawodawcy pozyskiwać środki finansowe pochodzące z gospodarowania na dzierżawionym obwodzie łowieckim. Gospodarowania rozumianego jako pozyskiwanie i sprzedaż upolowanej zwierzyny na cele konsumpcyjne, organizowania płatnych polowań. W samych kołach łowieckich widać jednak niedoskonałość systemu. Myśliwi zrzeszeni w kole łowieckim na zasadach dobrowolnego członkostwa, realizują de facto swoją pasję. W ramach członkostwa w Kole, posiadającym osobowość prawną, zobowiązani są między innymi do wykonywania Rocznych planów łowieckich, ustalanych na podstawie wieloletniego planu tworzonego przez Nadleśnictwo właściwe dla danego obwodu łowieckiego. Myśliwy będący członkiem Koła, upolowawszy zwierzę, oddaje jego tuszę Kołu, celem wprowadzeniem jej do obrotu handlowego. Stąd mają brać się wpływy finansowe do budżetu koła. Drugim źródłem utrzymania koła jest organizowanie odpłatnych polowań dla myśliwych z zagranicy lub z innych kół, tudzież niezrzeszonych w kołach. Nie bez znaczenia dla kondycji Koła jest lokalizacja obwodu łowieckiego. Jeśli obwód znajduje się na terenach leśnych, problem szkód łowieckich jest jeśli nie marginalny, to przynajmniej niewielki. Problem jest wtedy, gdy obwód łowiecki zawiera tereny rolnicze. Wysokość materialna szkód jakie wyrządza zwierzyna zamieszkująca rejon koła znacznie przewyższa możliwości finansowe Koła, a ogólna pula jaką Koło jest w stanie zebrać nie wystarcza na jego statutową działalność. Według samych myśliwych, we władzach kół zasiadają często ludzie pamiętający ze swej aktywności zawodowej miniony system polityczny. Nie rozumieją oni realiów ekonomicznych jakie panują obecnie, co prowadzi do wewnętrznych konfliktów w Kołach. Obowiązek szeregowego myśliwego to uczestnictwo w polowaniach, nagonkach, tworzeniu i konserwacji infrastruktury służącej ochronie przyrody, dokarmianiu dzikiej zwierzyny. Warto zaznaczyć, że wszystkie czynności oraz zakup broni, amunicji, paliwa etc. myśliwy pokrywa z własnego budżetu. Ktoś może powiedzieć, że na biednego nie trafiło. Zapewne tak, ale należy zaznaczyć że w skali roku są to wymierne kwoty, przy czym łatwo zauważyć, że następuje tutaj oczywista kolizja deklaratywnego dbania o stan środowisko, a sposobem finansowania jednego z kluczowych obszarów działalności Ministerstwa Środowiska. Według stanu na 31 marca br. mamy w kraju kół łowieckich. Dzierżawią one obwodów łowieckich, zrzeszając 95 % wszystkich członków PZŁ. Obecnie Polski Związek Łowiecki liczy ponad 100 tysięcy członków de facto bezpłatnych pracowników Ministerstwa środowiska. Per analogia Ministerstwo zdrowia tworząc system ratunkowy, nakłania lekarzy do dobrowolnej i charytatywnej pracy jako lekarze w karetkach pogotowia, nie zapewniając im nawet odzienia, środków pracy itd. Lekarze jeżdżą do wypadków własnymi samochodami... Działa na wyobraźnię? Jeśli tak, to raczej jako sen wariata. Tymczasem tak właśnie wygląda rzeczywistość w zakresie myślistwa, służąca z mocy Ustawy regulowania populacji dzikich zwierząt a nade wszystko wypłacania odszkodowań za szkody w uprawach. Naturalną konsekwencją nierozwiązanego problemu są nieuregulowane roszczenia rolników. W rozmowie z myśliwymi można odnieść wrażenie, że PZŁ jest swoistym reliktem minionego systemu. Koła które posiadają zarządy składające się z działaczy rozumiejącymi bieżącą rzeczywistość, radzą sobie nieźle nawet przy nierealnej Ustawie Prawo łowieckie. Jak podkreślają sami zainteresowani, myślistwo jest obecnie bardzo komercyjnym zajęciem. Jeśli Koła łowieckie nie staną się przedsiębiorstwami mającymi na celu samofinansowanie się, nie ma mowy o wykonaniu obowiązków nakładanych na nie przez Ustawę. Ale jeśli tak by się stało, nikt z członków Kół nie będzie za własne pieniądze kupował paszy, wykonywał prac niezbędnych dla właściwego funkcjonowania Obwodów. W chwili obecnej wypłacane przez koło łowieckie myśliwym rekompensaty z tytułu poniesienia określonych wydatków stanowią przychód w rozumieniu art. 10 ust. 1 pkt 9 i art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z póź. zm.), przy czym Prawo łowieckie (Dz.U. z 2002 r. nr 42, poz. 372) wśród celów łowiectwa nie wymienia celu zarobkowego. Stąd też nie można uznać, iż wydatki poniesione przez myśliwego (amunicja, ubrania, przejazdy na łowiska itp.) zostały poniesione w celu uzyskania przychodu, a co za tym idzie - wydatki te nie stanowią kosztów uzyskania przychodu(irena Ożóg, Podsekretarz Stanu Ministerstwo Finansów, w odpowiedzi na pismo Lecha Blocha Przewodniczącego Zarządu Głównego PZŁ z dnia ) Czy można więc oczekiwać większego zaangażowania ze strony myśliwych? Ponadto, należy zastanowić się nad faktem, że rolników i myśliwych obowiązuje Ustawa o ochronie zwierząt z dnia 21 sierpnia 1997 r. brzmienie od 1 października 2012(red) w rozdziale 6 Art. 21. mówi Zwierzęta wolno żyjące stanowią dobro ogólnonarodowe i powinny mieć zapewnione warunki rozwoju i swobodnego bytu. Z kolei rozdział 3 Art określa, że kto utrzymuje zwierzęta gospodarskie jest obowiązany do zapewnienia im opieki i właściwych warunków bytowania. W pojęciu tym mieści się zapewnienie wyżywienia. Jak jest biologiczna różnica między zwierzętami dzikimi a gospodarskim? Podczas spotkania zorganizowanego w m. Goleniów z przedstawicielami rolników, Samorządu rolniczego, przedstawicielami nadleśnictwa Kliniska oraz myśliwych, przedstawiciel nadleśnictwa, czyli terytorialnego twórcy Wieloletnich planów hodowlanych, stwierdził, że obecnie odstępuje się od praktyki zimowego dożywiania zwierząt żyjących dziko(...). Zwierzęta powinny samodzielnie zdobywać pożywienie. Przy takim stanowisku dotyczącym dobrostanu dzikiej zwierzyny aż ciśnie się pytanie, gdzie zwierzęta zdobywają pożywienie? Jeśli na polach, to z pewnością ma tutaj zastosowanie Konstytucja RP Rozdział II, art 64, pkt 1 który mówi że Każdy ma prawo do własności, innych praw majątkowych oraz prawo dziedziczenia, oraz Rozdział I Art. 21. stwierdzający, że Rzeczpospolita Polska chroni własność i prawo dziedziczenia. Tymczasem w Wytycznych do polityki łowieckiej, z 10 grudnia 2002 r., wydanych przez Ministerstwo Środowiska, Departament leśnictwa czytamy we wstępie, że Cele (polityki łowieckiej red.) powinny być realizowane w zgodzie z Konstytucją RP. Jak się szczytne założenia mają do realiów? Odrębną sprawą jest Sposób określania pogłowia dzikiej zwierzyny. W krajach zachodnich odbywa się to za pomocą lotniczych kamer termowizyjnych co pozwala na wysoką skuteczność penetracji poszczególnych łowisk. W Polsce jest to tzw liczenie łbów. Nawet ośrodki akademickie nie są w stanie wykonać takich rachunków sprawnie i dokładnie. Nie zrobią tego również sami myśliwi ani leśniczy. Z tego powodu populacja np jeleni jest niedoszacowana o około 40%, wynosząc oficjalnie w 2009 r blisko 180 tys szt ze stałą tendencją wzrostową(dr. Jakub Gryz, Zakład Ekologii Lasu, Instytut Badawczy Leśnictwa SGGW). Na podstawie wadliwych danych określane są zbyt niskie plany odłowu, co prowadzi do koncentracji ogromnych stad zwierząt, pustoszących pola. Rolnicy W minionych latach rolnictwo przekształciło się i nadal przekształca w profesjonalny biznes, który jako dochodowy, jest również kosztochłonny. Jest to jak rolnicy sami wiedzą najlepiej produkcja pod gołym niebem. Obarczona ogromnym ryzykiem zmiennych warunków jej prowadzenia poddawana jest również presji dzikiej zwierzyny. Jak sądzę, można powiedzieć w imieniu wszystkich rolników, że nikt nie wyobraża sobie pól i lasów bez ich dzikich mieszkańców. Jednak rolnik dbając o swoje uprawy ponosi koszty samodzielnie, i nie może ich zrzucić mocą żadnej ustawy na kogo innego. Nadal niska jest świadomość praw jakie posiada rolnik ponoszący szkodę z tytułu zniszczenia uprawy przez dzikie zwierzęta. Widoczne było to podczas wspomnianego spotkania w Goleniowie. Obecni na sali rolnicy w zasadzie nie zabierali głosu w swojej sprawie. Robili to nieliczni, często nieskutecznie. Obecni na sali przedstawiciele Zachodniopomorskiej Izby Rolniczej, choć byli organizatorami spotkania, nie zdołali wytoczyć zbyt wielu rzeczowych argumentów w swojej bądź co bądź sprawie. Indagowani rolnicy którzy ponieśli szkody z tego tytułu, w większości przypadków nie wiedzieli, że podczas szacowania, czy szacowania powtórnego mają prawo do wezwania przedstawiciela Samorządu Rolniczego o czym mówi Ustawa Prawo Łowieckie! Działanie Izb Rolniczych jest w sednie sprawy nieskuteczne, gdyż nie występują one jednogłośnie i systematycznie. dokończenie na s. 15

15 Nr 07-08/2013 (101) Strona 15 dokończenie ze s.14 Ważną sprawą jest prowadzenie karty pola. Tylko ewidencja poniesionych kosztów jest dowodem w potencjalnej sprawie sądowej. Jeśli poniesione nakłady, oraz wykonane czynności związane z prowadzeniem uprawy są nieudokumentowane, bardzo łatwo jest zakwestionować zasadność i wysokość roszczenia wobec Koła łowieckiego, co zazwyczaj czynią Sądy. Każdy rolnik musi wiedzieć, że uprawą rolną w rozumieniu art. 46 ust. 1 pkt 1 ustawy z r. Prawo łowieckie (t. jedn.: Dz.U. z 2005 r. Nr 127, poz ze zm.; dalej jako: Pr. Łow.) jest każda uprawa prowadzona na gruncie rolnym. Rzecznik Praw Obywatelskich przedstawił do rozpoznania przez skład 7 sędziów SN wniosek o rozstrzygnięcie: Czy uprawę rolną w rozumieniu art. 46 ust. 1 pkt 1 Pr. Łow. stanowią wszelkiego typu uprawy prowadzone na gruncie rolnym i stanowiące efekt działalności ludzkiej, powiązane z produkcyjną funkcją tego gruntu?. Sąd Najwyższy przychylił się do szerszego rozumienia spornego pojęcia uznając, że uprawą rolną w rozumieniu art. 46 Pr. Łow. jest każda uprawa prowadzona na gruncie rolnym. Warto podkreślić, że wskazana wykładnia ma znaczenie w sprawach dotyczących odszkodowania na podstawie art. 126 ustawy z r. o ochronie przyrody (Dz.U. Nr 92, poz. 880 ze zm.). Oczywiście dobra wola ze strony obydwu stron konfliktów o zniszczone uprawy, zapewne pozwoliła by na unikanie konfliktów, a jedni dla drugich byli by znajomymi a nie adwersarzami. Są zapewne takie miejsca w Polsce, gdzie myśliwi są mile widziani przez rolnika, jednak częste są przypadki, gdzie brak dobrej woli ze strony rolnika prowadzi do sporów sądowych. Znane są przypadki odmowy współpracy ze strony rolników. Na niekorzyść rolników działa przeciwstawne skutkowanie prawa w przypadku szacowania szkód na łąkach. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 8 marca 2010 r. w sprawie sposobu postępowania przy szacowaniu szkód oraz wypłat odszkodowań za szkody w uprawach i płodach rolnych (Dz. U. z dnia 24 marca 2010 r.), mówi o szacowaniu szkód w uprawach, określając wartość potencjalnego plonu jako parametr decydujący o wysokości rekompensaty. Art. 361 Kodeksu Cywilnego, 2 (Księga Trzecia Zobowiązania) mówi, że w powyższych granicach, w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono. Jak podkreślają rolnicy, stosowanie przepisów wykonawczych do Ustawy Pr. Łow. Stoi w sprzeczności z zapisami cytowanego KC. Jeśli bowiem rolnik zajmuje się produkcją mleka, to utrata, zmniejszenie ilości lub pogorszenie jakości paszy powstałe w wyniku zniszczenia użytków kośnych przez dziki, powinno być szacowane do wysokości średniej ilości mleka za ostatni np. kwartał. Ponadto zmiana paszy jest czynnikiem stresowym dla stada i sama w sobie jest możliwą przyczyną spadku mleczności stada, i utratą zysku. Ministerstwo środowiska Ministerstwo środowiska, jako organ właściwy dla gospodarki łowieckiej stoi na stanowisku, że Ustawa Praw. Łow. W obecnym stanie jest wystarczająca i doskonała. W odpowiedzi na interpelację poselską Posłanki Anny Nemś z dnia 20 lipca 2012 r., w sprawie szkód wyrządzonym rolnikom z terenu gm. Włodowice w woj. śląskim, Janusz Zaleski Podsekretarz stanu w Ministerstwie Środowiska obszernie odpowiada, posiłkując się istniejącymi aktami prawnymi wspomnianymi wielokrotnie powyżej, że Ustawa Praw. Łow. Jednoznacznie wskazuje Koła łowieckie jako odpowiedzialne za wypłatę odszkodowań, zauważając jednak wzrost populacji zwierzyny grubej. Analizując uważnie odpowiedź na interpelację, należy zauważyć, że Ministerstwo środowiska, nie ponosi w zakresie planowej gospodarki hodowlanej zwierzyny dzikiej żadnych konkretnych kosztów, zrzucając ustawą ciężar jej prowadzenia na Koła łowieckie. Ministerstwo nie przyjmuje również do wiadomości, że ilość zwierzyny grubej może być niedoszacowana, co wyraża Podsekretarz Zaleski zapewnieniami że (...)Ustalenia podjęte na tym etapie w zupełności wystarczają, aby na podstawie istniejących przepisów uzyskać optymalny stan populacji np. lisa, dzika czy jelenia. Zapewne ma rację, jednak obserwacje samych myśliwych dowodzą, że populacja zwierzyny grubej jest w chwili obecnej bardzo duża, a populacja dzika w zasadzie wymknęła się spod kontroli, co przyznał przedstawiciel Nadleśnictwa Kliniska podczas spotkania w Goleniowie. Rozbieżność zdań w tak istotnej w sprawie kwestii, stoi znów w opozycji do stwierdzenia Sekretarza Zaleskiego, który stwierdza - Jedną z najważniejszych przyczyn wzrostu odszkodowań łowieckich jest jednak wzrost cen produktów rolnych i usług rolniczych. W zakończeniu pisma czytamy stwierdzenie: (...)nie przewiduje się w najbliższym czasie dokonywania zmian w ustawie Prawo łowieckie w kierunku partycypowania Skarbu Państwa w wypłacie odszkodowań za szkody łowieckie. n Od Redakcji Przedstawione problemy i sprzeczności prawne dowodzą jednego. Państwo Polskie reprezentowane w tej sprawie przez Ministerstwo środowiska, nie może uchylać się od odpowiedzialności za skutki prowadzenia planowej gospodarki hodowlanej. Pogłowie zwierzyny dzikiej jest oczywiście dziedzictwem narodowym. Nie kwestionuje tego nikt z zainteresowanych. W interesie wszystkich zainteresowanych jest utrzymanie możliwe najwyższego do zaakceptowania pogłowia. Jednak organ właściwy jaki jest Ministerstwo środowiska nie może uchylać się od odpowiedzialności ekonomicznej w tej sprawie, gdyż konstrukcja prawa regulującego kwestie odpowiedzialności za szkody łowieckie jest słaba i ewentualny proces przed Trybunałem w Strasburgu, kosztował będzie budżet Państwa krocie. Ponadto na co zwracają uwagę prawnicy, Ustawa Prawo Łowieckie i przepisy wykonawcze łamią prawa majątkowe obywateli. Obecny stan legislacyjny i strukturalny Polskiego Związku Łowieckiego spowoduje w niedługiej przyszłości ostrą niewydolność Kół, jako odpowiedzialnych za wypłatę odszkodowań. Upadek przynajmniej połowy z nich spowoduje wzrost liczby roszczeń za szkody na których nie ma obwodów łowieckich, co w konsekwencji i tak dotknie budżet państwa. Rozmiar planowej gospodarki hodowlanej w tym zakresie powinien sprowokować Ministerstwo Środowiska do zmiany ustawy Prawo Łowieckie, stworzenia systemu finansowania tej gospodarki. Wartą rozważenia jest propozycja stworzenia instytucji łowczego zawodowego, który w sposób regularny i przede wszystkim etatowy prowadziłby prace, które dzisiaj wykonują własnym sumptem i kosztem myśliwi. Budżet na prowadzenie upraw zaporowych, zakup karmy, czy wykonywanie wygrodzeń powinien zostać ujęty w planie hodowlanym. Utrzymywanie obecnego stanu o ile wygodne dla Ministerstwa Środowiska, jest w gruncie rzeczy szkodliwe dla samego środowiska. Koła łowieckie prowadząc polowania komercyjne, co prawda zarabiają środki niezbędne na pokrycie kosztów swej działalności, ale sprowadzają działalność swoich myśliwych do roli naganiaczy. Cierpi na tym kultura łowiecka, spadają kwalifikacje myśliwych, spada również motywacja do pracy. Wzrasta również niezadowolenie rolników. Należy mieć nadzieję, że stanowisko Ministerstwa Środowiska i aktywność Ministerstwa Rolnictwa ulegną zmianie. Aby to nastąpiło, należy wywierać nacisk na czynniki oficjalne. Reprezentują one de facto nas obywateli, i winni są działać w naszym interesie. Niezbędny jest dialog środowisk stojących po przeciwnych stronach konfliktu. Ich zdanie musi być uwzględnione. Trudno też oczekiwać chęci do ponoszenia współodpowiedzialności finansowej przez firmy ubezpieczeniowe. W obecnym stanie prawnym, tak Koła łowieckie jak również rolnicy nie są i nie będą partnerem dla ubezpieczyciela. Warte rozważenia jest wprzęgnięcie w proces hodowlany środków unijnych. Unijna strategia wyrażona w Dyrektywie Rady Europy 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 i późniejszych dokumentach normatywnych przewiduje środki finansowe służące finansowaniu działań związanych z prowadzeniem gospodarek hodowlanych w ramach polityk ochrony środowiska. Taki krok, pozwolił by na konwergencję środków z budżetu krajowego, budżetu UE i środków z ubezpieczeń.

16 Strona 16 Daniel Alankiewicz Wiadomości Rolnicze Polska Nr 07-08/2013 (101) Szkody łowieckie budzą zrozumiałe emocje nie tylko wśród rolników. Koszty które ponoszone są z na mocy ustawodawstwa przez Koła łowieckie, są ogromne. Myśliwi również oczekują rozwiązań prawnych, które przywrócą istotę łowiectwa, oraz uzdrowią problem szkód łowieckich. Problemy wymagają ich rozwiązywania Z Panem Grzegorzem Matławskim, myśliwym Koła Żubr w Szczecina rozmawiał Daniel Alankiewicz. Daniel Alankiewicz: Jak ocenia Pan stan prawny PZŁ? Grzegorz Matławki: Moim skromnym zdaniem, został popełniony błąd. Nasi włodarze z PZŁ przespali okres transformacji ustrojowej. Łowiectwo w takim kształcie jakie jest, było atrakcyjne w zamierzchłych czasach, a teraz czasy się zmieniły, nijak nie przystajemy do rzeczywistości. Ktoś to zaniedbał, i z tego powodu zrobiły się problemy. DA: A ustawa Prawo Łowieckie? GM: Ustawy które zostały wprowadzone są bzdurne. Przepisy wykluczają same siebie. Poza tym, mamy do czynienia z całkowitym brakiem dialogu. Będąc w zarządzie Koła próbowałem doprowadzić do tego, żeby zacząć rozmawiać z rolnikami. Żebyśmy zaczęli rozmawiać ze sobą! Ze strony koła nie było żadnej inicjatywy. Dawniej, kiedy były PGR-y nie było problemu. Spotykało się z dyrektorem gospodarstwa i sprawa była załatwiana. Przeglądałem statystyki koła, dotyczące pozyskania jeleni. W latach 90tych pozyskiwaliśmy około 200 szt rocznie. Przez długi czas był spadek pozyskania, ale i gospodarka rolna w zachodniopomorskim leżała odłogiem. Nasz obwód znajduje się koło miejscowości Resko. Tam było dużo PGRów 90% ziemi leżało odłogiem. Dzisiaj każdy skrawek jest wykorzystany a rolnictwo jest biznesem a nie gospodarką PGR-owską. DA: Czyli? GM: Ten moment był przegapiony i nikt nie pomyślał, że należy zmienić prawo. Lasy państwowe dla przykładu znalazły się w nowej rzeczywistości bardzo szybko! Proszę zwrócić uwagę, że 90% upraw w lesie jest grodzonych. Gdzie zwierzyna ma iść? Dla przykładu nasz szczeciński Łowczy miał plan odbudowy poroża u jeleniowatych. Nie strzelało się do młodych byków jeleni. Teraz strzela się do pięknych starych byków, ale jest ich dużo więcej niż było i to jest problemem. DA: Gdzie według Pana leży problem? GM: Generalnie widzę problem w ludziach. Ze wszystkimi można się dogadać, porozumieć. Znam takie Koła w Polsce które nie mają problemu szkód łowieckich. DA: Czy myśliwi otrzymują rekompensatę z tytułu poniesionych kosztów? GM: To zależy od ustaleń w Kole. Kiedy byłem skarbnikiem płaciliśmy 10% wartości od pozyskanej zwierzyny. Nie płaciliśmy za zwierzynę trofeową i zwierzynę drobną. To były grosze tak naprawdę. Zakładamy że łania ważyła 60kg po 7 zł za 1 kg, to myśliwy otrzymywał 42 zł.brutto Od tego jeszcze trzeba odjąć podatek. A od Szczecina do Reska jest 100 km. To był jeden rok. Teraz już nie są wypłacane takie rekompensaty. Nie stać nas na to. DA: Był Pan członkiem zarządu Koła? GM: Powiem szczerze, zrezygnowałem z bycia w zarządzie koła, ponieważ członkowie nie rozumieją, że muszą traktować Koło jako firmę, a nie kółko adoracji. Jeśli nie mieli byśmy kosztów, byłoby super. Ale niestety tak nie jest. Samej tenuty dzierżawnej i podatków musieliśmy odprowadzić około 60 tys złotych. To musi być firma która się samofinansuje. DA: Jaki jest kształt łowiectwa obecnie? GM: Łowiectwo bardzo się skomercjalizowało, głównie przez sprzedaż polowań z których zyski pokrywają rosnące szkody łowieckie, które stanowią gros naszych kosztów. Z tego powodu Koła których członkowie tego nie rozumieją zadłużają się i popadają w bankructwo. Praktyka jest taka, że w zeszłym, bieżącym i prawdopodobnie przyszłym sezonie, nie będę strzelał zwierzyny trofeowej. Wszystko oddaje się na rzecz Koła, lub dla przysłowiowych dewizowców mogą to być również Polacy myśliwi. Ale to nie o to w tym chodzi. Jeśli już jesteśmy myśliwymi, to oprócz obowiązków powinniśmy mieć również i prawa. Bo tak naprawdę, to Minister środowiska ma 105 tys darmowych pracowników. Założenie było takie, że za pozyskaną zwierzynę wpłyną nam jakieś pieniądze do kasy koła. My te środki możemy wydać na zakup np. karmy. Ale pojawił się problem szkód łowieckich. Teraz jest dylemat. Kupić karmę czy płacić szkody. A nie zapłacić rolnikowi! Generalnie uważam, że można się z każdym dogadać. Przyjeżdżają do mnie myśliwi z Niemiec. Dużo rozmawiamy. Pierwszy wniosek jest taki, że w Niemczech takie ogromne obwody łowieckie są nie do pomyślenia. Nie ma takiego bogatego Niemca, którego byłoby na to stać. DA: A dlaczego oni przyjeżdżają do nas? GM: Ponieważ ich nie stać na utrzymanie obwodów. U nich też jest sporo zwierzyny. Ale dla nich jest taniej przyjechać do Polski, na Ukrainę, do Rumunii, niż utrzymywać obwody łowieckie u siebie! W takim stanie prawnym, jeszcze dwa, może pięć lat i skończy się łowiectwo w Polsce w takiej formie. Same szkody za dziki to jest wypłacone 50 mln złotych, za ubiegły rok. W skali kraju Brak dialogu rodzi konflikty. Dla przykładu, na terenie naszego obwodu jest gospodarstwo ekologiczne o powierzchni 70 ha. Dokonujemy wygrodzeń jego obszaru. Ponosimy koszt wysokości 50 tys złotych. Chcemy podpisać umowę na obsługę ogrodzenia rolnik odmawia. Nie bo nie. Nie ma takiego obowiązku. Jakość upraw na tych polach jest mierna. Po co więc to robimy? Proszę mi wierzyć, że można by obniżyć szkody o 50% jeśli tylko wykonywalibyśmy trafione inwestycje i współpracowali z rolnikami a rolnicy z nami. Ale nikomu na tym nie zależy. DA: Co więc dalej? GM: Łowiectwo zrobiło się teraz wielkim biznesem, tylko że ten biznes prowadzą ludzie nieprzygotowani. Dla przykłady koło Żubr, miało w zeszłym roku obrotu około pół miliona złotych, z czego odszkodowań wypłaciliśmy 200 tys zł. Po odliczeniu kosztów, może zostało 20, 30 tys zł. Grzegorz Maklawski, myśliwy Koła Żubr ze Szczecina. DA: Czy jest szansa, żeby koła łowieckie w tym otoczeniu prawnym były samowystarczalne? GM: Tak, jest taka szansa. Ale w dużej mierze zależy to od rejonu. Na Wielkopolsce na przykład jest mało zwierzyny grubej, a dużo drobnej i nie ma takiego problemu, a przynajmniej jest niewielki. Koła dzierżawią małe obwody po 2, 3 tys ha. Płacą więc niewielką tenutę. Ale takie koło jak szczeciński Żubr, które dzierżawi 16 tys ha, z czego 8 tys ha to lasy reszta pola uprawne, Jest dużo jeleni, trochę mniej dzików, to są to już naprawdę duże koszty. Teraz wystarczy że odbiorca tusz nie wypłaci pieniędzy lub nie wypłaci na czas, a środki z ich sprzedaży stanowią główne źródło dochodów, i koła nie ma. Ale praktyka jest taka, że ja Grzegorz Matławski, myśliwy z niedużym, bo 17 letnim stażem jestem w praktyce naganiaczem. Nie mogę strzelić rogacza, bo już jest sprzedany, byk tak samo, odyńca tak samo nie dostanę. DA: Po co więc członkostwo kole? GM: No właśnie! W związku z tym panuje trend, że bardzo wielu myśliwych jest niezrzeszonych.. Jeżdżę po Polsce, wykupuję polowanie na byka, polowanie zbiorowe. Tak przynajmniej jest szansa na trofeum. DA: A jak wygląda sprawa ustalania planów łowieckich? GM: Plany wykonuje się na podstawie inwentaryzacji zwierzyny, którą sporządzają leśnicy. Wstępny plan wykonuje łowczy Koła, opiniuje Burmistrz, następnie plan trafia do zarządu okręgowego PZŁ, następnie plan trafia do nadleśnictwa, gdzie jest ostatecznie zatwierdzany. DA: A na ile wiarygodne są szacunki ilościowe pogłowia? GM: W ubiegłym roku naukowcy z Poznania przeprowadzali liczenie zwierzyny na terenie nadleśnictwa Resko, ale powiem szczerze, nie dowiedziałem się jakie są wyniki tego liczenia. Prognozy były takie, że jest bardzo dużo jeleni. DA: Słyszałem, że 40% pogłowia jest niewyszacowana? GM: Tak, bo licząc łby nie da się tego zrobić dokładnie. Należało by to zrobić raz, porządnie. Na przykład kamerą termowizyjną z samolotu. Wiadomo było by dokładnie. Cały czas zmierzam do świadomości ludzi.,którzy jeszcze nie zdają sobie sprawy z panujących realiów. Nie rozumieją, że jest to naprawdę poważna sprawa. Takie podejście pogłębia tylko problem. Poza tym, ludzie którzy pracują społecznie,np zarząd koła nie będą w stanie udźwignąć tego ciężaru na dłuższą metę. Dziękuję za rozmowę!

17 Lepsze rolnictwo, lepszy biznes, lepsze życie Nowelizacja ustawy o biokomponentach Nowe kredyty z dopłatą Problemy z zatrudnianiem Nowelizacja ustawy o biokomponentach i biopaliwach ciekłych wdrażać ma do polskiego porządku prawnego przepisy dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. Przepisy unijne zobowiązują państwa członkowskie do promowania biopaliw lub innych odnawialnych paliw celem zastąpienia nimi paliw kopalnych dotychczas stosowanych w transporcie. Krajowa polityka energetyczna zakłada osiągnięcie do 2020 r. 15% udziału OZE w energetyce finalnej oraz 10% udziału biopaliw transportowych. Zmiany w przepisach dotyczą przede wszystkim udziału energii odnawialnej w transporcie. Projekt ustawy zawiera nowe definicje oraz wprowadza dodatkowe obowiązki rejestracyjne. W ramach nowelizacji ustawy o biokomponentach i biopaliwach ciekłych nie są zmieniane przepisy dotyczące wymagań jakościowych dla biokomponentów i ich kontroli oraz znakowania dystrybutorów do biopaliw ciekłych. Michał Marciniak, ekspert ds. funduszy europejskich, prawnik czytaj więcej w 12 numerze WRP Biznes na www. wrp.pl Będzie nowy nabór ARiMR otrzymała dodatkowe środki w wysokości 250 milionów złotych na wdrażaną przez siebie część Programu Operacyjnego Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich Pozwoli to na zorganizowanie nowych naborów wniosków w ramach tego programu. Pierwszy z nich dotyczący wsparcia na Inwestycje w portach rybackich, miejscach wyładunku i przystaniach zostanie przeprowadzony od 15 lipca do 26 lipca 2013 r. pełna wersja w 12 numerze WRP Biznes na Chcesz dowiedzieć się więcej, czytaj WRP Biznes na Jak zamówić nasze gazety na Rolnicy mogą ponownie uzyskać preferencyjnie oprocentowane kredyty. Poprzednio środki przekazane z ARiMR umożliwiły udzielenie rolnikom kredytów preferencyjnych o wartości 1 mld zł. Wartość kredytów udzielanych w nowej transzy może wynieść nawet 2 mld zł. W 2013 roku można starać się o następujące kredyty inwestycyjne z dopłatami do oprocentowania: na zakup gruntów rolnych (nkz), na przedsięwzięcia realizowane w ramach programów branżowych, np. przetwórstwa ziemniaków, mleka czy restrukturyzacji i modernizacji przemysłu mięsnego (nbr), na zakup użytków przeznaczonych na utworzenie lub powiększenie gospodarstwa rodzinnego (ngr), na operacje w zakresie nowych technologii produkcji (nnt), na realizację inwestycji w gospodarstwach rolnych, działach specjalnych produkcji rolnej i przetwórstwie produktów rolnych oraz na zakup akcji lub udziałów (nip), dla młodych rolników (nmr), dla grup producentów rolnych (ngp). Dr Jacek Kościański więcej w 12 numerze WRP Biznes na Notowania wieprzowina i woławina droższe, drób tańszy prognoza cen skupu żywca sytuacja cenowa na giełdach prognoza cen zbóż komentarze rynkowe analityków i specjalistów więcej w WRP Biznes na Jak powiedział Jacek Męcina, sekretarz stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej, od 2009 r. obowiązuje uproszczony system zatrudniania cudzoziemców na terenie Polski. System ten został wdrożony pilotażowo w 2006 r. i dotyczył trzech krajów: Białorusi, Rosji i Ukrainy, i tylko zatrudnienia w rolnictwie. Od 2011 r. program został znacznie rozszerzony pod względem przedmiotowym w takim sensie, że nie ma limitu ograniczającego zatrudnienia tylko i wyłącznie do prac rolnych i ogrodniczych, ale może być zastosowany we wszystkich dziedzinach gospodarki. Dr Jacek Kościański pełna wersja w 12 numerze WRP Biznes na Zalecenia dla loch karmiących Racjonalne żywienie loch (w połączeniu z potencjałem genetycznym i przy spełnionych warunkach dobrostanu) powinno zapewnić produkcję odchowanych prosiąt w roku, których masa ciała przy odsadzeniu w 28. dniu życia powinna wynosić ok. 7,5 kg. Lochy w okresie laktacji produkują średnio 250 kg mleka (dziennie ok. 10 kg) o wysokiej zawartości składników pokarmowych (15 kg białka, 18 kg tłuszczu, 12 kg laktozy; 2,5 kg składników mineralnych). Na przyrost 1 kg masy ciała prosięcia zużywane są przeciętnie 4 kg mleka. Pasza dla loch karmiących zazwyczaj zawiera ok. 13 MJ energii metabolicznej, ok. 16,5% białka ogólnego i od 4 do 6% włókna dla zapewnienia uczucia sytości (za sprawą zdolności wiązania wody przez komponenty włókniste). dr inż. Sylwia Figat, Technical Coordinator, Vilofoss Polska już w następnym numerze 1. Aby dokonać zamówienia musisz się zalogować (lub założyć nowe konto). 2. Wejdź na adres wrp.pl/prenumeruj, wybierz swoją prenumeratę, a następnie kliknij Dodaj do koszyka. 3. Kliknij Zapłać, aby sfinalizować zamówienie i dokonać płatności. 4. Podążaj etapami płatności. Pamiętaj o podaniu adresu , zaakceptowaniu regulaminu i zaznaczeniu opcji faktury VAT, jeżeli chcesz taką otrzymać 5. Na końcu zamówienia zobaczysz podsumowanie oraz linki do zakupionych wydań. 6. Gratulacje! Od teraz masz dostęp do elektronicznej wersji WRP Biznes, a jeżeli kupiłeś gazetę papierową, sprawdź swoją skrzynkę pocztową na początku każdego miesiąca.

18 Krzysztof Kantor, Dział Sprzedaży Bayer CropScience Mirosław Korzeniowski, Zarządzanie Uprawami: sady/warzywa Bayer CropScience Od kilku ostatnich sezonów plantatorzy marchwi borykają się z dużymi problemami w jej ochronie. Jedną z głównych przyczyn są patogeny grzybowe, sprawcy chorób: alternarioza naci, zgnilizna twardzikowa i mączniak prawdziwy baldaszkowatych. Nativo 75 WG atrakcyjny partner D otychczasowe niepowodzenia w ochronie przed chorobami grzybowymi wynikają z ograniczonych możliwości prowadzenia rotacji zarejestrowanych fungicydów, a czasem błędów, jak zbyt późne stosowanie produktów o działaniu zapobiegawczym. Cennym uzupełnieniem dotychczasowej oferty fungicydów do ochrony marchwi jest Nativo 75 WG (produkt jest dostępny od drugiej połowy czerwca 2013 w opakowaniach a 1 kg). Nativo 75 WG jest środkiem grzybobójczym w formie granul do sporządzania zawiesiny wodnej o działaniu mezostemicznym i systemicznym, do stosowania zapobiegawczego i interwencyjnego w ochronie marchwi przed chorobami grzybowymi. Zawiera dwie substancje aktywne o odmiennym, uzupełniającym się mechanizmie działania, należące do grupy triazoli i strobiluryn. Etykieta preparatu obejmuje w uprawie marchwi choroby grzybowe: alternarioza naci marchwi mączniak prawdziwy baldaszkowatych zgnilizna twardzikowa Stanowią one największe zagrożenie w ochronie marchwi w Polsce i wszystkie są skutecznie zwalczane preparatem Nativo 75 WG. Na uwagę zasługuje informacja, że jest to pierwszy fungicyd zarejestrowany do zwalczania zgnilizny twardzikowej, która stanowi coraz większy problem na plantacjach i w przechowalniach. W Polsce maksymalna dawka dla jednorazowego zastosowania tego fungicydu w marchwi, wynosi 0,3 kg/ha. Warto pamiętać o mezosystemicznym działaniu trifloksystobiny. Ta doskonała substancja z grupy strobiluryn, zaaplikowana na powierzchni liścia szybko i skutecznie wiąże się z warstwą wosków, którą pokryty jest liść, dzięki czemu nawet wystąpienie opadu po 1 godzinie od zakończenia oprysku, nie obniża skuteczności działania produktu. Trifloksystrobina przemieszcza się w liściu również gazowo, dzięki czemu także spodnia strona liścia jest chroniona. Druga substancja aktywna tebukonazol, znana jest ze stabilnego działania interwencyjnego na choroby, w tym zgniliznę twardzikową. Najważniejsze zalety Nativo 75 WG: Dwie znane i skuteczne substancje aktywne w nowoczesnej formulacji. Szerokie spektrum zwalczanych chorób. Skuteczna ochrona = wyższy plon i wyższa jakość po przechowywaniu. Elastyczność w doborze terminu stosowania. Działanie interwencyjne i zapobiegawcze. Sprawdzona skuteczność w intensywnej uprawie warzyw w wielu krajach (m. in. Belgia, Holandia, Francja, Wielka Brytania). Doskonałe połączenie dwóch różnych substancji o odmiennych mechanizmach działania gwarantują pewne i niezawodne działanie produktu w praktycznie każdych warunkach. Szerokie spektrum zwalczanych chorób, nowoczesna formulacja, praktyka z innych krajów, czynią z Nativo 75 WG atrakcyjnego partnera w ochronie marchwi. Dotychczas dostępna paleta produktów umożliwiała tylko działanie zapobiegawcze, w związku z czym skuteczność takiego programu ochrony nie zawsze była zadowalająca. Nativo, oprócz działania zapobiegawczego, umożliwia wykonanie kroku da- Na alternariozę naci marchwi zapobiegawczo i interwencyjnie Nativo 75 WG. Ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed każdym użyciem przeczytaj informacje zamieszczone w etykiecie i informacje dotyczące produktu. Zwróć uwagę na zwroty wskazujące na rodzaj zagrożenia oraz przestrzegaj zalecanych środków bezpieczeństwa. lej, działając interwencyjnie. Takich właśnie fungicydów oczekują nasi ogrodnicy i takim produktem jest właśnie Nativo 75 WG. Wizytując w 2012 roku plantacje warzyw w Niemczech oraz platformę doświadczalną Bayer CropScience w Holandii mieliśmy możliwość zapoznania się z możliwościami i skutecznością Nativo. W tym trudnym klimacie produkt ten doskonale chronił uprawy, nie tylko marchwi. W praktyce spełnił wysokie oczekiwania tamtejszych farmerów, w krótkim czasie stając się wiodącym produktem, na podstawie którego w wielu krajach budowany jest program ochrony marchwi, pora, selera i roślin kapustnych. Czas najwyższy, aby przekonali się o tym również nasi producenci warzyw. Prof.dr hab. Jan Narkiewicz-Jodko Zgodnie z najnowszymi wynikami badań przeprowadzonych w Instytucie Ogrodnictwa i Instytucie Ochrony Roślin, wysoką skutecznością ograniczającą szkodliwość mszyc i przędziorków wykazuje nowy środek Afik. Afik na mszyce i przędziorki Jako substancję aktywną zawiera naturalne polisacharydy zdyspergowane w substancji powierzchniowo czynnej (dioktylosulfo-nobursztynianem sodu). Preparat ten nie jest środkiem ochrony roślin. Na powierzchni opryskanej rośliny tworzy cienką warstwę kleju, który powoduje zamknięcie tchawek stawonogów, a następnie ich śmierć. Ze względu na specyficzny Wstępne badania wykazały także skuteczność Afiku w zwalczaniu mszyc na niektórych gatunkach warzyw. Fot. K. Woszczyk. mechanizm działania Afik nie powoduje uodpornienia się szkodników. Afik działa wyłącznie mechanicznie w kontakcie ze szkodnikami, dlatego wymagane jest całkowite pokrycie powierzchni liści, także od spodu. Preparat zalecany jest do zwalczania mszyc i przędziorków na roślinach rolniczych, sadowniczych i ozdobnych. Wstępne badania wykazały także skuteczność Afiku w zwalczaniu mszyc na niektórych gatunkach warzyw. Przed zastosowaniem Afiku należy uważnie przeczytać instrukcję stosowania umieszczoną na opakowaniu środka i ściśle przestrzegać podanych tam informacji. Zgodnie z Dyrektywą Komisji Europejskiej, od 1 stycznia 2014 roku w całej Unii będzie obowiązywała integrowana ochrona roślin. Jej celem jest zminimalizowanie zagrożenia dla zdrowia ludzi i środowiska nadmiernego stosowania pestycydów. Duża uwaga zostanie zwrócona na wykorzystanie możliwie najmniej szkodliwych dla zdrowia ludzi i otaczającego środowiska, a szczególnie dla pszczół, środków ochrony roślin. W bieżących programach ochrony, systematycznie ulega zmniejszeniu ilość zalecanych środków. W związku z tym, Afik może stanowić cenne uzupełnienie kurczącego się asortymentu preparatów stosowanych przeciwko wymienionym szkodnikom w integrowanej ochronie roślin.

19 Nr 07-08/2013 (101) warzywa Strona 19 Dr Jan Sobolewski Instytut Ogrodnictwa w Skierniewicach ochrona Marchew bez chorób Alternarioza to powszechna choroba upraw marchwi, którą wywołują grzyby z rodzaju Alternaria. Dwa gatunki: Alternaria dauci i A. radicina, które występują najczęściej współrzędnie, są sprawcami plamistości naci marchwi i czarnej zgnilizny korzeni. Optymalne warunki rozwoju patogenów panują w czasie wysokiej wilgotności powietrza i temperaturze o C. Plamistość naci marchwi jest w miarę łatwa do diagnozy, drobne brunatne plamki można łatwo zauważyć przede wszystkim na naci, na blaszkach i ogonkach starszych liści. Pierwszych symptomów można spodziewać się pod koniec lipca, ale największe nasilenie choroby zwykle notuje się od połowy sierpnia. Początkowo na liściach choroba zaczyna się od żółtych plam, które z czasem w środku stają się brązowe, potem czernieją. Sprawca choroby porażając liście marchwi prowadzi do nadmiernej transpiracji wody z liści, przez co roślina nie może rozwijać się normalnie. Obraz pola z marchwią silnie opanowaną przez alternariozę w okresie drugiej połowy sierpnia wygląda bardzo charakterystycznie. Rośliny szybko żółkną, często tworzą się gniazda z roślinami o całkowicie zaschniętej całej naci. W czasie długo utrzymującej się wysokiej wilgotności względnej powietrza (pod koniec sierpnia i we wrześniu), przy obecności rosy na liściach, rozwój alternariozy następuje szybko. Prowadzi to do zamierania coraz to nowych liści, a w konsekwencji do uzyskania niskiego i słabej jakości plonu korzeni. Drugi typ objawów alternariozy, czarną zgniliznę korzeni, wywołuje grzyb A. radicina. Proces infekcji zachodzi w trakcie wegetacji, gdzie zarodniki grzyba spływają z porażonych liści do gleby, wywołując ten typ choroby na korzeniach. Objawy widoczne są w miejscu główki korzenia, skąd wyrastają liście W miejscu porażenia tworzą się szaroczarne, okrągłe lub wydłużone plamy, tkanka nie wykazuje miękkiego gnicia, jest w miejscu porażenia sucha i czarna. Istotną szkodliwość choroby notuje się w trakcie przechowywania korzeni. Choroba szczególnie rozwija się na marchwi w kopcu i porażone są też zwykle końce uszkodzonych korzeni. Głównym źródłem infekcji są porażone nasiona. Dlatego poleca się przed siewem zaprawianie nasion standardową zaprawą zawierającą tiuram Zaprawą Nasienną T 75 WS/DS. Innym źródłem infekcji pierwotnej są natomiast resztki pożniwne znajdujące się w glebie, na których patogeny mogą się rozwijać jako saprofity. Dlatego poleca się zmianowanie upraw marchwi wprowadzając przy nagromadzeniu się patogena 3 4-letnią przerwę w uprawie warzyw korzeniowych, a po zbiorze marchwi wskazane jest usuwanie z pola liści i resztek pożniwnych, co ograniczy na pewno występowania choroby w latach następnych. Ograniczenie wystąpienia alternariozy powoduje późniejszy wysiew marchwi, wówczas skraca się okres wegetacji, ograniczając starzenie się dolnych liści, które jak wiadomo najczęściej są zasiedlane przez opisane patogeny. Istotnym zagadnieniem dla praktyki produkcji marchwi jest odpowiedni system chemicznej ochrony marchwi przed alternariozą. Podstawą skutecznej ochrony jest przemienne stosowanie środków ochrony roślin, w których składzie znajdują się substancje aktywne z innej grupy związków o odmiennym mechanizmie grzybobójczym Stosowanie wielokrotnie tego samego fungicydu może spowodować uodpornienie się patogena i kolejne zabiegi będą coraz mniej skuteczne. Aktualnie w Polsce dostępnych jest kilka fungicydów. n

20 Strona 20 warzywa Nr 07-08/2013 (101) Dr inż. Cezary Trawczyński IHAR-PIB Oddział Jadwisin Zakład Agronomii Ziemniaka W niektórych fazach rozwojowych roślin składniki pokarmowe pobierane są szczególnie intensywnie i nie zawsze tradycyjne nawożenie doglebowe gwarantuje ich dostępność dla roślin. W przypadku roślin ziemniaka wysokie zapotrzebowanie na składniki pokarmowe rozpoczyna się już w okresie tworzenia bulw na stolonach i trwa dość długo (w zależności od wczesności odmiany nawet do początku sierpnia). Efektywne odżywianie ziemniaka Najbardziej uzasadnione pozostaje obecnie stosowanie zapobiegawczo dolistnych nawozów wieloskładnikowych, których użycie zapewnia szybkie dostarczenie podstawowych makro-, jak i szeregu mikroelementów. Taki sposób dolistnego dokarmiania roślin pozwala również na eliminowanie niedoborów nieujawniających się zmianami morfologicznymi, które mogą zmniejszać plon nawet do 20%. Planując zastosowanie składników poprzez dolistne dokarmianie do wyboru mamy obecnie zazwyczaj nawozy syntetyczne w formie soli lub chelatów. W ostatnim czasie jednak, dążąc do coraz bardziej większego aktywowania i efektywniejszego wykorzystywania przez rośliny składników zastosowanych dolistnie, opracowuje się nowe technologie ich pozyskiwania i produkcji. Jedną z Polska Zachodnia: Jacek Dorna Michał Bartnicki Paweł Dworzański nich stanowi opatentowana technologia elektrostatycznej aktywacji zmikronizowanych skał wapiennych (Tribo Mechanical Activation), polegająca na tym, że zmielone na pył (formulacja 0,1 5 mikrometrów) minerały skalne, głównie kalcyt pochodzenia morskiego pobudzają do wyższej aktywności zawarte składniki (makro- i mikroelementy) i poprzez podwyższenie ich energii wewnętrznej ułatwiają tym samym ich wnikanie przez aparaty szparkowe do wnętrza liścia. Na podstawie badań prowadzonych w uprawach rolniczych i ogrodniczych w różnych krajach Europy (Niemcy, Szwajcaria, Francja, Rosja) wykazano, że uszlachetnione pierwiastki skalne aktywowane tą metodą są od 20 do 40 razy efektywniej pobierane i wykorzystywane przez rośliny niż te same składniki pochodzenia syntetycznego, a ich zastosowanie w formie nawozu dolistnego może mieć działanie na rośliny nie tylko odżywcze, ale i pobudzające, czyli biostymulujące. Umożliwia to dostarczenie roślinom w formie nawozu dolistnego szeregu podstawowych, aktywnie działających składników, jak również tych, którym dotychczas przypisywano mniejsze znaczenie w nawożeniu, a szczególnie poprzez dolistne dokarmianie, czyli wapnia i krzemu. W alcz z zarazą ziemniaka kompleksowo: R anman Top chroni nowe przyrosty Ranman Top chroni liście Ranman Top chroni bulwy Wygląd roślin po zastosowaniu Herbagreen Stosuj Ranmana Top otrzymaj miarkę w prezencie! Do każdego 10L opakowania Ranmana Top otrzymasz wygodną 2-litrową miarkę! Skontaktuj się z naszym przedstawicielem! Ze Z środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed każdym użyciem y c przeczytaj informacje zamieszczone w etykiecie i informacje dotyczące produktu Polska Wschodnia: Bartosz Pytkowski Małgorzata Marszałek Jędrzej Pytkowski Okazuje się, że wapń dostarczany do gleby w warunkach utrudniających prawidłowe funkcjonowanie systemu korzeniowego, np. w warunkach niedostatecznej lub nadmiernej wilgotności gleby jest słabo pobierany. Natomiast dostarczony w odpowiedniej formie dolistnie łatwo wchłaniany jest przez liście wspomagając proces fotosyntezy. Rośliny dobrze odżywione wapniem wykształcają silniejsze tkanki mechaniczne, budują silny system korzeniowy i lepiej wykorzystują składniki z zasobów glebowych, a dobrze zbudowany system korzeniowy i dobre odżywienie roślin wapniem ograniczać może skutki stresów środowiskowych (suszy lub nadmiaru wody w glebie czy wahań temperatury) oraz stopień porażenia ich przez patogeny, co prowadzi bezpośrednio do wzrostu plonu. Bulwy ziemniaka dobrze odżywione wapniem mają gładszą skórkę, są mniej podatne na uszkodzenia mechaniczne i lepiej się przechowują. Z kolei krzem obecny jest w znacznych ilościach w wielu gatunkach roślin, a ilość ta jest porównywalna z zawartością wapnia, magnezu czy fosforu, stąd uznawany powinien być jako makroelement w odżywianiu roślin. Z uwagi jednak na słabą dostępność krzemu dla roślin dotychczas pomijane było jego znaczenie w żywieniu roślin, a okazuje się, że rośliny pozbawione dostępnej formy krzemu wykazują objawy zaburzeń wzrostu i rozwoju oraz większa wrażliwość na substancje toksyczne. W badaniach dowiedziono, że krzem wpływa na lepsze pobieranie fosforu i odkładając się głównie w ścianach komórkowych, zwiększa ich sztywność i odporność na uszkodzenia mechaniczne. Rośliny bogate w krzem wykazują większą barierę ochronną przed wnikaniem patogenów chorobotwórczych. Formy krzemu występujące w glebie są praktycznie nierozpuszczalne w wodzie, więc niedostępne dla roślin, stąd dolistne dokarmianie preparatem zawierającym łatwo przyswajalny krzem jest najczęściej jedynym sposobem, aby zapobiegać negatywnym skutkom jego niedoboru. Zarówno wapń, jak i krzem dostarczone w formie uwodnionego pyłu skalnego (aktywowane elektrostatycznie) z łatwością i szybko przenikają przez przestwory międzykomórkowe oraz aparaty szparkowe roślin, wchodząc w reakcje biochemiczne w komórkach. W latach w Instytucie Hodowli i Aklimatyzacji Roślin PIB Oddział w Jadwisinie przeprowadzono w ramach współpracy z firmą Natural Crop badania nad określeniem wpływu dolistnego wieloskładnikowego nawozu o działaniu odżywczym i biostymulującym Herbagreen na plonowanie ziemniaka. Firma Natural Crop ( com) jest dystrybutorem między innymi nowoczesnych naturalnych, nawozów mikro-mineralnych, opatrzonych znakiem bio-. Główny składnik nawozu Herbagreen stanowi kalcyt (CaCO 3 ), który rozkłada się na dwutlenek węgla (CO 2 ) i tlenek wapnia (CaO), a te z kolei związki wpływają na intensyfikację procesu fotosyntezy, co prowadzi do większego przyrostu biomasy roślin. Herbagreen zawiera: wapń (CaO) 41,8%; krzem (SiO 2 ) 17,5%; żelazo (Fe 2 O 3 ) 3,1%; magnez (MgO) 2,2%; potas (K 2 O) 0,5%; tytan (TiO 2 ) 0,5%; sód (Na 2 O) 0,4%; siarkę (SO 3 ) 0,4%; fosfor (P 2 O 5 ) 0,1%; mangan (MnO 2 ) 0,1% oraz śladowe ilości boru, miedzi i cynku. Ścisłe badania polowe z zastosowaniem Herbagreen w nawożeniu ziemniaków przeprowadzono na glebie lekkiej, o odczynie kwaśnym (ph w KCl 5,0 5,2), o wysokiej zawartości fosforu i niskiej potasu. Generalnie warunki glebowe doświadczenia nieco lepsze były w drugim (2012) niż pierwszym (2011) roku badań. Nawożenie organiczne w badaniach stanowiła przyorywana słoma i poplon z gorczycy białej. Nawożenie mineralne fosforowo-potasowe ustalono na podstawie analizy zawartości tych składników w glebie i zastosowano w dawkach: 45 kg/ ha P 2 O 5 oraz 140 kg/ha K 2 O jesienią przed wykonaniem orki przedzimowej. dokończenie na s. 21 Tabela 1. Wpływ nawożenia doglebowego azotem i dolistnego Herbagreen na plon bulw ziemniaków (t/ha). Lata Dawka azotu (N) kg/ha Średnio Obiekt ogólny handlowy ogólny handlowy ogólny handlowy ogólny handlowy Rok 2011 Kontrola* 34,8 29,5 37,8 32,4 40,6 31,3 37,7 31,1 HG** 40,5 34,7 43,2 37,0 46,1 37,1 43,3 36,2 Przyrost t/ha 5,7 5,2 5,4 4,6 5,5 5,8 5,6 5,1 Przyrost % 16,4 17,6 14,3 14,2 13,5 18,5 14,8 16,4 Rok 2012 Kontrola* 65,0 49,8 66,2 52,6 70,3 58,0 67,2 53,5 HG** 68,9 54,2 69,7 54,4 74,1 64,2 70,9 57,6 Przyrost t/ha 3,9 4,4 3,5 1,8 3,8 6,2 3,7 4,1 Przyrost % 6,0 8,8 5,3 3,4 5,4 10,7 5,5 7,7 Średnia dla lat Kontrola* 49,9 39,7 52,0 42,5 55,4 44,7 52,4 42,3 HG** 54,7 44,5 56,5 45,7 60,1 50,6 57,1 46,9 Przyrost t/ha 4,8 4,8 4,5 3,2 4,7 5,9 4,7 4,6 Przyrost % 9,6 12,1 8,6 7,5 8,5 13,2 9,0 11,0 * bez dolistnego dokarmiania; ** Herbagreen 3 x 2,5 kg/ha w 500 l/ha wody Ranman-Top-125x175.indd 1 6/05/ :56:50