Damian Gil (red.) Seria: Współczesne Problemy Wymiaru Sprawiedliwości V

Transkrypt

1 Damian Gil (red.) Seria: Współczesne Problemy Wymiaru Sprawiedliwości V Sądownictwo polskie wobec dorobku prawa UE Lublin 2015

2 Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II Lublin, Al. Racławickie 14 ISBN: Stan prawny na: 1 kwietnia 2015 r. Redakcja: Damian Gil Opracowanie redakcyjne rozdział I - Damian Gil rozdział II - Dominika Zybała, Kamil Wiciński rozdział III - Damian Gil, Dominika Zybała, Kamil Wiciński Recenzenci: Prof. zw. dr hab. Edward Skrętowicz (UMCS) Prof. dr hab. Piotr K. Sowiński (UR) Redakcja techniczna, skład i łamanie Rafał Podleśny Projekt okładki Agnieszka Gawryszuk Druk i oprawa Wydawnictwo KUL Lublin 2015

3 Spis treści ROZDZIAŁ I. Prawo Unii Europejskiej a polskie prawo karne Michał Błoński Praktyczne aspekty przesłuchiwania pokrzywdzonego czynami z art k.k. (art. 185c k.p.k.), a europejskie standardy dotyczące ochrony ofiar przestępstw popełnionych na tle seksualnym Dominik Horodyski Wystąpienie państwa członkowskiego Unii Europejskiej o wykonanie orzeczenia karnego związanego z poddaniem sprawcy próbie - zgodność regulacji krajowej z prawem unijnym Katarzyna Kochel Instytucja mediacji sądowej w polskim postępowaniu karnym w kontekście standardów europejskich Magdalena Komar-Zabłocka Stosowanie tymczasowego aresztowania w Polsce w ocenie orzecznictwa ETPCz Jakub Kosowski Międzynarodowa współpraca w sprawach karnych z perspektywy zagadnienia formalizmu procesowego Sebastian Kowalski, Sebastian Solecki Problem stosowania przez sądy karne nienotyfikowanych przepisów technicznych na tle ustawy o grach hazardowych Ewa Kruk Udział pokrzywdzonego w procesie karnym a realizacja prawa do informacji i wysłuchania w świetle postanowień Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/29/UE (art. 4 i art. 10) zagadnienia wybrane Justyna Lisińska, Małgorzata Budnik Przymus adwokacko-radcowski w subsydiarnym akcie oskarżenia wykonywany przez prawników z Unii Europejskiej Beata Najman Przestępstwo zgwałcenia ścigane z urzędu. Implementacja dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 grudnia 2011 roku (2011/93/UE) Anna Sikora Pytania prejudycjalne polskich sądów karnych i ich uregulowanie w polskim procesie karnym Magdalena Tokarska Ochrona interesów pokrzywdzonego w nowych regulacjach dotyczących dokumentacji czynności procesowych

4 ROZDZIAŁ II. Prawo cywilne w kontekście dorobku prawa Unii Europejskiej Tomasz Janusz Guzik Prawo Unii Europejskiej a procedura rozpatrywania spraw z udziałem konsumentów przez sądy cywilne dyskusja nad bezpośredniością stosowania prawa unijnego Aneta Makowiec, Karolina Stankiewicz Transpozycja rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 650/2012 z dnia 4 lipca 2012 r. do prawa polskiego Kamil Wiciński Wpływ regulacji unijnych na wzmocnienie pozycji i praw konsumenta w kontekście ostatniej nowelizacji przepisów prawa cywilnego w Polsce Dominika Zybała Ważniejsze zmiany w zakresie uznawania i wykonywania orzeczeń sądów państw członkowskich UE w sprawach cywilnych w świetle nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego z 5 grudnia 2014 r ROZDZIAŁ III. Dorobek prawny Unii Europejskiej a inne regulacje prawa polskiego

5 Dominik Horodyski (UJ) Wystąpienie państwa członkowskiego Unii Europejskiej o wykonanie orzeczenia karnego związanego z poddaniem sprawcy próbie - zgodność regulacji krajowej z prawem unijnym I. Wstęp Ustawą z dnia 16 września 2011 r. o zmianie ustawy Kodeks postępowania karnego, ustawy o prokuraturze oraz ustawy o Krajowym Rejestrze Karnym (Nr 240, poz. 1430), zostało dokonane wdrożenie m.in. Decyzji Ramowej Rady 2008/947/ WSiSW z dnia 27 listopada 2008r. (dalej: Decyzja Ramowa 2008/947/WSiSW) o stosowaniu zasady wzajemnego uznawania do wyroków i decyzji w sprawie zawieszenia lub warunkowego zwolnienia w celu nadzorowania przestrzegania warunków zawieszenia i obowiązków wynikających z kar alternatywnych (Dz. Urz. UE L 337 z , str. 102). 1 Tym samym do polskiego kodeksu postępowania karnego zostały wprowadzone przepisy dotyczące trybu wykonania przez polski sąd orzeczenia probacyjnego, wydanego w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej. Kwestie związane z wzajemnym uznawaniem wyroków w sprawie m. in. warunkowego zwolnienia i warunkowego skazania były już regulowane w ramach Unii Europejskiej, przepisami Konwencji Rady Europy z dnia 30 listopada 1964 r. o nadzorze nad warunkowo skazanymi lub warunkowo zwolnionymi. Regulacja ta jednak okazała się nie być wystarczająca ponieważ powyższa Konwencja została ratyfikowana tylko przez dwanaście państw członkowskich, w kilku przypadkach z licznymi zastrzeżeniami. Dlatego też, mając na uwadze wspólną politykę karną w ramach ówczesnego III filaru celowe stało się uregulowanie tej materii 1 Ustawa ta implementowała również Decyzję Ramową Rady 2008/909/WSiSW z dnia 27 listopada 2008 r. o stosowaniu zasady wzajemnego uznawania do wyroków skazujących na karę pozbawienia wolności lub inny środek polegający na pozbawieniu wolności - w celu wykonania tych wyroków w Unii Europejskiej (Dz. Urz. UE L 327 z , str. 27). Kompleksowej oceny zgodności prawa krajowego z prawem unijnym w tym zakresie dokonała A. Cebera w artykule pt. Wystąpienie państwa członkowskiego UE o wykonanie kary pozbawienia wolności w Polsce zgodność regulacji krajowej z prawem unijnym, Prawo Europejskie w Praktyce, nr 4(130)/kwiecień 2015, s «33

6 Dominik Horodyski w nowy sposób. Wskazuję się bowiem, że: Niniejsza decyzja ramowa tworzy skuteczniejszy instrument, ponieważ jest oparta na zasadzie wzajemnego uznawania i uczestniczą w niej wszystkie państwa członkowskie. 2 Ponadto, jak słusznie wskazuje P. Hofmański, mechanizm przewidziany w Decyzji Ramowej 2008/947/WSiSW, a następnie implementowany w postaci rozdziału 66i do kodeksu postępowania karnego, odmiennie niż dotychczasowe przekazanie orzeczeń do wykonania opiera się na wzajemnym uznawaniu orzeczeń, co skutkuje uproszczoną procedurą w wypadku wystąpienia sądu państwa członkowskiego UE do sądu lub innego organu innego państwa członkowskiego, a także zasadniczym ograniczeniem zgody państwa, do którego ma nastąpić przekazanie orzeczenia do wykonania. 3 II. Decyzja Ramowa 2008/947/WSiSW Decyzje ramowe są wydawane w celu zbliżania ustaw i przepisów wykonawczych państw członkowskich Unii Europejskiej. Wiążą one państwa członkowskie co do rezultatu, natomiast pozostawiają swobodę państwa co do wyboru formy i środków. Oznacza to, że decyzje ramowe wykazują wiele podobieństw do dyrektyw. 4 Dotyczy to obowiązku państw członkowskich ich implementacji do prawa krajowego. Państwa członkowskie mają obowiązek informowania Rady i Komisji Europejskiej o podjętych środkach, a Komisja sporządza raport o stanie implementacji decyzji ramowych we wszystkich państwach członkowskich. W prawie III filara nie było ówcześnie przepisu, który byłby odpowiednikiem art. 226 Traktatu o Wspólnotach Europejskich, czyli stwarzał podstawę prawną do skargi do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej przeciwko państwu członkowskiemu, które nie implementowało, albo nie w pełni implementowało decyzję ramową. 5 Tym samym sposób implementacji nie mógł być skutecznie egzekwowany w ramach procedur przed TSUE. 6 Decyzja Ramowa Rady 2008/947/WSiSW została przyjęta w celu harmonizacji przepisów odnoszących się do wzajemnego uznawania środków probacyjnych pomiędzy państwami członkowskimi Unii Europejskiej. Podstawowe motywy jej przyjęcia wynikają z art. 2 ust. Traktatu o Unii Europejskiej, który stanowi, że: Unia zapewnia swoim obywatelom przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i spra- 2 Decyzja Ramowa Rady 2008/947/WSiSW z dnia 27 listopada 2008 r., pkt. 4 Preambuły. 3 P. Hofmański, E. Sadzik, K. Zgryzek, Kodeks postępowania karnego Komentarz do art Tom III, Warszawa 2012, s S. Biernat, Źródła prawa Unii Europejskiej, [w:] J. Barcz, Prawo Unii Europejskiej Zagadnienia Systemowe, Warszawa 2006, s Ibidem, s E. W. Pływaczewski, E. M. Guzik-Makaruk, Kilka uwag na temat wpływu decyzji ramowych Rady Unii Europejskiej na kształt prawnokarnego ustawodawstwa w Polsce, Białostockie Studia Prawnicze, Zeszyt 15/2014, s »

7 Wystąpienie państwa członkowskiego Unii Europejskiej o wykonanie orzeczenia karnego związanego... wiedliwości bez granic wewnętrznych, w której zagwarantowana jest swoboda przepływu osób, w powiązaniu z właściwymi środkami, w odniesieniu do kontroli granic zewnętrznych, azylu, imigracji, jak również zapobiegania i zwalczania przestępczości. Decyzja Ramowa 2008/947/WSiSW opiera się na następujących przepisach Traktatu o Funkcjonowaniu UE, w wersji obowiązującej w dacie podjęcia decyzji, tj. w dniu 27 listopad 2008 r. : art. 31 ust. 1 lit. a i c, zgodnie z którym: 1. Wspólne działanie w dziedzinie współpracy sądowej w sprawach karnych obejmuje między innymi: a) ułatwianie i przyspieszanie współpracy między ministerstwami i organami sądowymi lub odpowiednimi organami Państw Członkowskich, w tym, w miarę potrzeby współpracy za pośrednictwem Eurojust, w zakresie procedury sądowej i wykonywania orzeczeń; c) zapewnianie, w zakresie niezbędnym do usprawnienia tej współpracy, zgodności norm stosowanych w Państwach Członkowskich ; oraz art. 34 ust. 2 lit. b Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej, zgodnie z którym: 2. Rada, w stosownej formie i według właściwych procedur przewidzianych w niniejszym tytule, przyjmuje środki i sprzyja współpracy, przyczyniając się do osiągnięcia przez Unię jej celów. W związku z tym, stanowiąc jednomyślnie z inicjatywy Państwa Członkowskiego lub Komisji, Rada może: b) podejmować decyzje ramowe w celu zbliżania przepisów ustawowych i wykonawczych. Decyzje ramowe wiążą Państwa Członkowskie w odniesieniu do rezultatu, który ma być osiągnięty, pozostawiają jednak organom krajowym swobodę wyboru formy i środków. Nie mogą one wywoływać skutku bezpośredniego. Z dniem 1 grudnia 2009 r. wszedł w życie Traktat z Lizbony, który zniósł filarową strukturę UE. 7 Tym samym zarówno zagadnienie współpracy w sprawach karnych, jak i zagadnienie współpracy policyjnej stało się przedmiotem prawa Unii Europejskiej. 8 Oznacza to, że 1) zgodnie z art. 9 Protokołu nr 36 w sprawie postanowień przejściowych do TFUE, skutki prawne instrumentów trzeciofilarowych zostają utrzymane aż do czasu ich uchylenia, unieważnienia lub zmiany za pomocą instrumentów prawnych przewidzianych przez Traktat z Lizbony (w tym przede 7 A. Zawidzka Łojek, R. Grzeszczak, A. Łazowski, Prawo Unii Europejskiej Instytucja i Porządek Prawny Prawo Materialne, Warszawa 2014, s. 7-8; A. Kuś (red.), Prawo Unii Europejskiej z uwzględnieniem Traktatu z Lizbony, Lublin 2010, s. 51; J. Sozański, Prawo Unii Europejskiej Analiza Krytyczna Systemu i Doktryny, Toruń 2014, s P. Hofmański, S. Zabłocki, Elementy metodyki pracy sędziego w sprawach karnych, Warszawa 2011, s «35

8 Dominik Horodyski wszystkim dyrektyw i rozporządzeń), 2) nowe instrumenty w sprawach karnych będą już przygotowywane na nowych zasadach a obecne decyzje ramowe powinny być zastępowane instrumentami przewidzianymi w TFUE, co, jak wskazuje P. Hofmański i S. Zabłocki, pewnie stworzy okazję do ich poprawienia i doprecyzowania. 9 Równocześnie jednak wskazuje się, że brak zastąpienia decyzji ramowych nowymi, zgodnymi z TFUE instrumentami prawnymi, w tym przede wszystkim dyrektywami, może doprowadzić do swoistego dualizmu środków prawnych wdrażających zasadę wzajemnego uznawania. 10 Obok dyrektyw, których legalność będzie mogła być kontrolowana przez Trybunał Sprawiedliwości UE, będą nadal obowiązywać decyzje ramowe. Kontrola sposobu implementacji tych ostatnich została bowiem odłożona na pięć lat od daty wejścia w życie Traktatu z Lizbony. Oznacza to, że część decyzji ramowych, która na przykład zostanie zmieniona, będzie podlegać kontroli Trybunału Sprawiedliwości, a część pozostanie w poprzednim porządku prawnym. 11 W związku z tym, że pięcioletni termin wskazany w Protokole nr 36 do TFUE upływa 1 grudnia 2014 r., od tej daty Trybunał Sprawiedliwości uzyska uprawnienia do badania sposobu wdrożenia decyzji ramowych w zakresie współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych, a Komisja i państwa członkowskie nabędą uprawnienie do wszczęcia postępowania przeciwko państwom członkowskim, które nie dokonały implementacji lub dokonały jej w niewłaściwy sposób. 12 iii. Regulacja krajowa Przepisy Decyzji Ramowej 2008/947/WSiSW zostały implementowane do polskiego kodeksu postępowania karnego, poprzez dodanie rozdziału 66i k.p.k. Składa się z on z siedmiu jednostek redakcyjnych, od art. 611ud do art. 611uj k.p.k.. W art. 611ud k.p.k. uregulowany został tryb wykonania przez polski sąd orzeczenia probacyjnego, wydanego w innym państwie członkowskim UE. Stanowi on implementację przepisów art. 2, art. 4, art. 5 i art. 18 pkt 1 Decyzji Ramowej 2008/947/WSiSW. 13 Przepis art. 611ue k.p.k. reguluje tryb, w jakim sąd orzeka w przedmiocie wykonania orzeczenia probacyjnego wydanego w innym państwie członkowskim UE, tryb uzupełniania informacji niezbędnych do rozstrzygnięcia kwestii jego wykonania oraz zasady dostosowania orzeczenia probacyjnego do prawa polskiego (exequatur). Sta- 9 Ibidem, s G. Krzysztofiuk, Zasada wzajemnego uznawania orzeczeń w sprawach karnych w Traktacie Lizbońskim, Prokuratura i Prawo 2011, nr 7-8, s Ibidem, s. 198; E. W. Pływaczewski, E. M. Guzik-Makaruk, Kilka, s A. Kuś (red.), Prawo, s S. Steinborn, Komentarz aktualizowany do art. 611ud kodeksu postępowania karnego [w:] L. K. Paprzycki (red.), Komentarz aktualizowany do art ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U ), Lex online 2015,, dostęp r. 36»

9 Wystąpienie państwa członkowskiego Unii Europejskiej o wykonanie orzeczenia karnego związanego... nowi on implementację przepisów art. 9 i art. 11 ust. 3 Decyzji Ramowej 2008/947/ WSiSW. 14 Przepis art. 611uf k.p.k. reguluje czas trwania postępowania w przedmiocie wykonania orzeczenia probacyjnego, wydanego w innym państwie członkowskim UE, zaskarżalność i wykonalność postanowienia w przedmiocie wykonania tego orzeczenia. Stanowi on implementację przepisu art. 12 decyzji ramowej 2008/947/ WSiSW. 15 Przepis art. 611ug k.p.k. reguluje podstawy odmowy wykonania orzeczenia probacyjnego wydanego w innym państwie członkowskim UE. Stanowi on implementację przepisu art. 11 decyzji ramowej 2008/947/WSiSW. 16 Przepis art. 611uh k.p.k. określa sytuacje, kiedy wykonywanie w Polsce przejętego orzeczenia probacyjnego wydanego w innym państwie członkowskim UE ma zostać zakończone. Stanowi on implementację przepisu art. 18 pkt 2 i art. 20 decyzji ramowej 2008/947/ WSiSW. 17 Przepis art. 611ui k.p.k. określa zakres obowiązków informacyjnych, nałożonych na polski sąd wykonujący orzeczenie probacyjne, wydane w innym państwie członkowskim UE. Stanowi on implementację art. 18 pkt 3-6 decyzji ramowej 2008/947/WSiSW. 18 Przepis art. 611uj k.p.k. reguluje kwestię kosztów wykonania orzeczenia probacyjnego wydanego w innym państwie członkowskim UE. Stanowi on implementację przepisu art. 22 decyzji ramowej 2008/947/WSiSW. 19 iv. Źródła obowiązków probacyjnych Zgodnie z art. 2 Decyzji Ramowej 2008/947/WSiSW obowiązki probacyjne mogą być nałożone na sprawcę nie tylko wyrokiem sądowym, ale też decyzją właściwego organu państwa wydania podjętą na podstawie wyroku przyznającego warunkowe zwolnienie lub nakładające warunki zawieszenia. Nie musi być to organ sądowy, gdyż w niektórych systemach prawnych obowiązki mogą być nakładane np. przez kuratorów; istotne jest jednak, aby taka decyzja wydana została w związku z orzeczeniem sądowym, np. wyrokiem skazującym na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem S. Steinborn, Komentarz aktualizowany do art. 611ue kodeksu postępowania karnego [w:] L. K. Paprzycki 15 S. Steinborn, Komentarz aktualizowany do art. 611uf kodeksu postępowania karnego [w:] L. K. Paprzycki 16 S. Steinborn, Komentarz aktualizowany do art. 611ug kodeksu postępowania karnego [w:] L. K. Paprzycki 17 S. Steinborn, Komentarz aktualizowany do art. 611uh kodeksu postępowania karnego [w:] L. K. Paprzycki 18 S. Steinborn, Komentarz aktualizowany do art. 611ui kodeksu postępowania karnego [w:] L. K. Paprzycki 19 S. Steinborn, Komentarz aktualizowany do art. 611uj kodeksu postępowania karnego [w:] L. K. Paprzycki 20 S. Steinborn, Komentarz aktualizowany do art. 611ud kodeksu postępowania karnego [w:] L. K. Paprzycki «37

10 Dominik Horodyski Tymczasem polska regulacja wskazuje w art. 611ud 1 k.p.k., że źródłem obowiązków probacyjnych może być wyłącznie orzeczenie skazujące na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania albo na samoistną karę lub środek nie polegający na pozbawieniu wolności lub na grzywnę, bądź orzekające o warunkowym zwolnieniu, warunkowym umorzeniu postępowania karnego lub innym warunkowym odroczeniu wykonania kary. 21 Art. 611ud 1 k.p.k. stanowi również, że obowiązki probacyjne wskazane w tym przepisie mają być nałożone w wyznaczonym okresie próby. Takiego warunku nie zawierają przepisy Decyzji Ramowej 2008/947/WSiSW, gdyż obejmuje ona swym zakresem nie tylko takie klasyczne instytucje probacyjne, jak warunkowe zawieszenie wykonania kary, warunkowe zwolnienie i warunkowe umorzenie postępowania, ale także kary alternatywne orzekane zamiast kary pozbawienia wolności lub grzywny. 22 W art. 611ud 1 k.p.k. wśród obowiązków probacyjnych pomięto również obowiązek w postaci polecenia co do sposobu zachowania, na co trafnie wskazuje S. Steinborn za A. Sakowiczem. 23 Obowiązek probacyjny polegający na poleceniu co do sposobu zachowania, miejsca pobytu, kształcenia i szkolenia, spędzania czasu wolnego, lub zawierającego ograniczenia lub warunki prowadzenia działalności zawodowej znajduje się w art. 4 ust. 1 lit. d Decyzji Ramowej 2008/947/WSiSW. 24 V. Przesłanki odmowy wykonania orzeczenia Zgodnie z art. 611ug 3 pkt 8 k.p.k., można odmówić wykonania orzeczenia, o którym mowa w art. 611ud 1 k.p.k., jeżeli orzeczenie dotyczy wyłącznie obowiązków innych niż określone w art. 611ud 1 k.p.k. lub zostało przekazane pomimo niespełnienia warunków przewidzianych w art. 611u k.p.k. Tymczasem, z treści art. 6 ust. 4 Decyzji Ramowej 2008/947/WSiSW wyraźnie wynika, że poza warunkami i karami wymienionymi w katalogu zawartym w art. 4 ust. 1 tej decyzji, można wystąpić o wykonanie orzeczenia tylko w zakresie warunków i kar, co do których państwo wykonania orzeczenia poinformowało zgodnie z art. 4 ust. 2 decyzji ramowej, iż gotowe jest je nadzorować. 21 Por. R. Kierzynka, Komentarz do art. 611(ud) Kodeksu postępowania karnego [w:] S. Buczma, R. Kierzynka, Kodeks postępowania karnego - rozdziały 66a-66i. Komentarz, Lex online 2012, dostęp r. 22 S. Steinborn, Komentarz aktualizowany do art. 611ud kodeksu postępowania karnego [w:] L. K. Paprzycki 23 Ibidem. 24 Por. Orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości UE w zakresie uznawania orzeczeń zawierających odmienne środki karne w państwach członkowskich odwołujące się do zasady wzajemnego zaufania: wyrok TSUE z dnia 11 lutego 2003 r. w sprawach połączonych C-187/01 oraz C-385/01. 38»

11 Wystąpienie państwa członkowskiego Unii Europejskiej o wykonanie orzeczenia karnego związanego... Polska, oświadczenia poszerzającego katalog obowiązków probacyjnych nie złożyła. Wynika stąd, że orzeczenia probacyjne mogą być przejęte do wykonania w Polsce, wyłącznie w zakresie dotyczącym obowiązków wymienionych w art. 611ud 1 k.p.k. 25 Zgodnie z art. 611ug 3 pkt 9 k.p.k. można odmówić wykonania orzeczenia, o którym mowa w art. 611ud 1 k.p.k., jeżeli przestępstwo, którego dotyczy orzeczenie, w wypadku jurysdykcji polskich sądów karnych podlegałoby darowaniu na mocy amnestii. 26 Natomiast zgodnie z art. 611ug 5 k.p.k. w wypadkach przewidzianych w m. in. 3 pkt 9-11 sąd przed podjęciem decyzji w przedmiocie wykonania orzeczenia informuje o możliwości odmowy wykonania orzeczenia właściwy sąd lub inny organ państwa wydania orzeczenia. Tymczasem, art. 11 ust. 3 Decyzji Ramowej 2008/947/WSiSW, który wskazuje w jakich sytuacjach sąd państwa wykonania przed podjęciem decyzji w przedmiocie wykonania orzeczenia powinien powiadomić właściwy sąd lub organ państwa wydania orzeczenia o możliwości odmowy wykonania orzeczenia, nie przewiduje takiego obowiązku w odniesieniu do odmowy wykonania orzeczenia ze względu na amnestię. 27 VI. Obowiązki informacyjne Art. 17 ust. 1 Decyzji Ramowej 2008/947/WSiSW nakłada na organy państwa wykonania orzeczenia określone obowiązki informacyjne. Polegają one na powiadomieniu organu państwa wydania orzeczenia o 1) wszelkich uzyskanych informacjach, które mogą skutkować uchyleniem zawieszenia wykonania wyroku lub uchyleniem decyzji o warunkowym zwolnieniu; 2) o wszelkich uzyskanych informacjach, które mogą skutkować nałożeniem kary pozbawienia wolności lub innego środka polegającego na pozbawieniu wolności; 3) o wszelkich dalszych okolicznościach faktycznych, na temat których zwrócił się o informacje właściwy organ państwa wydania i które mają zasadnicze znaczenie dla podejmowania dalszych decyzji przez ten organ zgodnie z prawem tego państwa. Tymczasem, art. 611ui k.p.k., który dotyczy obowiązków informacyjnych, nałożonych na polski sąd wykonujący orzeczenie probacyjne wydane w innym państwie członkowskim, zawiera wyłącznie regulację, stanowiącą implementację art. 25 S. Steinborn, Komentarz aktualizowany do art. 611ug kodeksu postępowania karnego [w:] L. K. Paprzycki 26 S. Steinborn wskazuje na pewną niezręczności sformułowania tego przepisu - darowaniu na mocy amnestii podlega kara za przestępstwo, a nie samo przestępstwo (S. Steinborn, Komentarz aktualizowany do art. 611ug kodeksu postępowania karnego [w:] L. K. Paprzycki (red.), Komentarz, dostęp r.). 27 Ibidem. «39

12 Dominik Horodyski 18 pkt 3-6 Decyzji Ramowej 2008/947/WSiSW. Stanowi on bowiem jedynie, że sąd polski jest zobowiązany informować sąd państwa wydania o treści postanowienia w przedmiocie wykonania orzeczenia probacyjnego oraz o istotnych orzeczeniach zapadłych w trakcie postępowania wykonawczego. Tym samym, należy stwierdzić, że art. 17 ust. 1 Decyzji Ramowej 2008/947/WSiSW nie został implementowany. Brak implementacji tego przepisu ma daleko idące skutki praktyczne. Jak słusznie wskazuje S. Steinborn skoro w takiej sytuacji tylko organy państwa wydania orzeczenia są właściwe w przedmiocie uchylenia zawieszenia wykonania wyroku, odwołania warunkowego zwolnienia oraz nałożenia kary pozbawienia wolności lub zastosowania innego środka polegającego na pozbawieniu wolności w miejsce kary alternatywnej lub kary warunkowej, to konieczne jest przekazywanie im wszelkich informacji, które mogą skutkować taką właśnie decyzją. Chodzi tu zatem zarówno o informacje o fakcie niewykonywania lub nieprawidłowego wykonywania obowiązków probacyjnych, jak i o naruszaniu przez sprawcę porządku prawnego w inny sposób, w tym przede wszystkim o popełnieniu przez niego nowego przestępstwa. 28 Kolejnym przykładem nieprawidłowej implementacji w ramach obowiązków informacyjnych jest kwestia wzoru formularza, służącego do powiadomienia organów państwa wydania przez organy państwa wykonania orzeczenia probacyjnego, w sytuacji gdy doszło do przejęcia orzeczenia do wykonania w ograniczonym zakresie na podstawie art. 611ug 4 k.p.k. w przypadkach, w których sprawca nie przestrzega warunków zawieszenia lub obowiązków wynikających z kary alternatywnej. Zgodnie z art. 17 ust. 3 Decyzji Ramowej 2008/947/WSiSW powyższe powiadomienie następuje przy użyciu formularza, którego wzór określono w załączniku II do Decyzji Ramowej 2008/947/WSiSW. 29 Natomiast, w kodeksie postępowania karnego upoważnienie ustawowe do określenia wzoru formularza znajduje się w art. 611ub 4 k.p.k., znajdującym się w rozdziale 66h k.p.k., który reguluje wystąpienie do państwa członkowskiego Unii Europejskiej o wykonanie orzeczenia skazującego na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, karę ograniczenia wolności, samoistnie orzeczony środek karny, a także orzeczenia o warunkowym zwolnieniu oraz warunkowym umorzeniu postępowania karnego, a więc sytuację, gdy to Polska jest państwem wydania orzeczenia probacyjnego S. Steinborn, Komentarz aktualizowany do art. 611ui kodeksu postępowania karnego [w:] L. K. Paprzycki ; Por. P. Hofmański, E. Sadzik, K. Zgryzek, Kodeks, s P. Hofmański, E. Sadzik, K. Zgryzek, Kodeks, s S. Steinborn, Komentarz aktualizowany do art. 611ui kodeksu postępowania karnego [w:] L. K. Paprzycki 40»

13 Wystąpienie państwa członkowskiego Unii Europejskiej o wykonanie orzeczenia karnego związanego... VII. Sprawozdanie Komisji Europejskiej Komisja Europejska przystąpiła do zbadania czy państwa członkowskie prawidłowo wdrożyły Decyzję Ramową 2008/947/WSiSW. Efektem prac Komisji Europejskiej jest Sprawozdanie Komisji dla Parlamentu Europejskiego i Rady z 5 lutego 2014 r. z postępów we wdrażaniu przez państwa członkowskie decyzji ramowych 2008/909/WSiSW, 2008/947/WSiSW oraz 2009/829/WSiSW w sprawie wzajemnego uznawania wyroków skazujących na karę pozbawienia wolności lub inny środek polegający na pozbawieniu wolności, na karę w zawieszeniu albo kary alternatywne, oraz na środki nadzoru, stanowiące alternatywę dla tymczasowego aresztowania (dalej: Sprawozdanie Komisji lub Sprawozdanie ). Jak wskazano w Sprawozdaniu Komisji, stopień implementacji Decyzji Ramowej 2008/947/WSiSW nie jest zadawalający. Zdaniem KE ogranicza to państwom członkowskim stosowanie w praktyce zasady wzajemnego uznawania, która jest fundamentalna dla istnienia wspólnej przestrzeni sądowej. W związku z tym - jak podkreśla KE - nawet państwa członkowskie, które wdrożyły decyzje terminowo, w przypadku współpracy z państwami, które decyzji nie wdrożyły, będą musiały nadal stosować się do odpowiednich konwencji Rady Europy podczas przekazywania więźniów UE lub transferu wyroków do innego państwa członkowskiego, ponieważ wyłącznie prawidłowa implementacja decyzji ramowej przez oba zainteresowana państwa powoduje, że przepisy tej decyzji mogą być skutecznie wykonywane. 31 Komisja dostrzegła niespójne z prawem unijnym wdrożenie decyzji ramowej przez Polskę i wskazała w swoim raporcie, że Polska: - poszerzyła możliwości dostosowania wyroków poprzez dodanie dodatkowych warunków. Daje to państwu wykonania możliwość oceny, czy wyrok wydany w państwie wydającym odpowiada wyrokowi, który normalnie zostałby wydany za takie wykroczenie w państwie wykonania. Jest to sprzeczne z celami i duchem decyzji ramowych nie wprowadziła w życie wszystkich obowiązkowych środków z art. 4 ust. 1 Decyzji Ramowej 2008/947/WSiSW, co miało na celu promowanie i zbliżanie kar alternatywnych do kary pozbawienia wolności w różnych państwach członkowskich Sprawozdanie Komisji dla Parlamentu Europejskiego i Rady z 5 lutego 2014 r. z postępów we wdrażaniu przez państwa członkowskie decyzji ramowych 2008/909/WSiSW, 2008/947/WSiSW oraz 2009/829/WSiSW w sprawie wzajemnego uznawania wyroków skazujących na karę pozbawienia wolności lub inny środek polegający na pozbawieniu wolności, na karę w zawieszeniu albo kary alternatywne, oraz na środki nadzoru stanowiące alternatywę dla tymczasowego aresztowania, CO- M(2014) 57 final, s Ibidem, s Ibidem, s. 8. «41

14 Dominik Horodyski - wprowadziła dodatkowe obowiązkowe podstawy odmowy przekazania wyroku, co wydaje się być niezgodne z literą i duchem decyzji ramowej. 34 W podsumowaniu Sprawozdania, Komisja wskazała, że: Częściowa i niekompletna transpozycja decyzji ramowych jest hamulcem w stosowaniu zasady wzajemnego uznawania w sferze sądownictwa kryminalnego. Ponadto narusza ona uzasadnione oczekiwania obywateli UE, jako że tracą oni cenny instrument służący do ograniczenia negatywnego wpływu na ich życie sytuacji, w której są oni podejrzani lub oskarżeni w innym państwie członkowskim, w szczególności obywateli objętych europejskim nakazem aresztowania na etapie postępowania przygotowawczego. Jednocześnie cel decyzji ramowych, którym jest zapewnienie, że sprawiedliwość zostanie wymierzona przy równoczesnej poprawie w zakresie społecznej rehabilitacji osoby skazanej lub oskarżonej, nie może zostać osiągnięty. 35 Równocześnie Komisja wezwała państwa, które dokonały transpozycji w sposób nieprawidłowy, do rewizji i dostosowania swoich krajowych przepisów wykonawczych do przepisów zawartych w decyzjach ramowych. VIII. Podsumowanie Jak starano się pokazać wdrożenie Decyzji Ramowej 2008/947/WSiSW do polskiego porządku prawnego nie zostało dokonane bezbłędnie. Wskazane uchybienia mają różną naturę i różne znaczenie dla efektywnego wykonywania orzeczeń probacyjnych wydanych przez organy innych państw członkowskich przez sądy polskie. Niemniej jednak, jak słusznie podkreśla Komisja Europejska, w celu osiągnięcia celów Decyzji Ramowej 2008/947/WSiSW/WSiSW, które polegają m. in. na zwiększeniu szans osoby skazanej na resocjalizację, umożliwiając jej zachowanie więzi rodzinnych, językowych, kulturowych i innych, jak i poprawie kontroli przestrzegania warunków zawieszenia i obowiązków wynikających z kar alternatywnych i dzięki temu przeciwdziałanie powrotowi do przestępstwa, a tym samym zapewnienie odpowiedniej ochrony ofiar i ogółu społeczeństwa, konieczne jest, aby przepisy Decyzji Ramowej 2008/947/WSiSW były implementowane przez wszystkie państwa członkowskie w jednolity sposób. Każda odrębność lub niespójność pomiędzy przepisami krajowymi, a prawem unijnym powoduje komplikacje przy stosowaniu instytucji prawnych w nim przewidzianych. Ponieważ, jak wynika ze Sprawozdania Komisji, różne państwa członkowskie dopuściły się różnych uchybień przy implementowaniu Decyzji Ramowej 2008/947/WSiSW do swoich porządków prawnych, może się okazać, że przepisy krajowe implementujące Decyzję Ramową 2008/947/WSiSW będą 34 Ibidem, s Ibidem, s »

15 Wystąpienie państwa członkowskiego Unii Europejskiej o wykonanie orzeczenia karnego związanego... w dwóch zainteresowanych państwa na tyle rozbieżne, że wykluczą, albo co najmniej znacznie utrudnią wykonanie orzeczenia probacyjnego. Nie sposób nie zauważyć, że konsekwencje tych zaniedbań najdotkliwiej odczują skazani, obywatele państw członkowskich UE, którzy są potencjalnymi beneficjentami tych instytucji. Jedną z przyczyn niezgodnej z prawem Unii Europejskiej implementacji przepisów Decyzji Ramowej 2008/947/WSiSW do polskiego porządku prawnego, na co słusznie wskazuje A. Cebera, może być ograniczona jurysdykcja Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, w stosunku do przepisów prawa krajowego, wdrażających decyzje ramowe. Jak zostało wyżej wskazane, przed wejściem w życie Traktatu z Lizbony TSUE nie posiadał jurysdykcji w tym zakresie, natomiast, po zniesieniu przez Traktat Lizboński filarowej struktury Unii Europejskiej, decyzje ramowe co prawda stały się równorzędnymi z dyrektywami instrumentami prawnymi, to jednak na podstawie protokołu 36 do TFUE jurysdykcja Trybunału Sprawiedliwości nad nimi została wstrzymana na 5 lat. Ten okres minął 1 grudnia 2014 r. i od tej daty Trybunał Sprawiedliwości UE będzie miał kontrolę nad zgodnością regulacji krajowych z prawem unijnym, co niewątpliwie stanie się środkiem wymuszającym na państwach członkowskich dostosowania wadliwych regulacji krajowych do prawa Unii Europejskiej. 36 Równocześnie, w przypadku sprzeczności pomiędzy prawem krajowym, a przepisami Decyzji Ramowej 2008/947/WSiSW lub w przypadku, gdy prawo krajowe nie przewiduje określonych instytucji lub obowiązków wskazanych w powyższej decyzji, należy postulować bezpośrednie stosowanie przepisów Decyzji Ramowej 2008/947/WSiSW. 37 Tym samym, przy podejmowaniu czynności w ramach wykonywania orzeczenia probacyjnego wydanego przez organy innego państwa Unii Europejskiej, należy w pierwszej kolejności mieć na uwadze regulacje Decyzji Ramowej 2008/947/WSiSW, które wyznaczają prawny sposób działania we wszystkich państwach członkowskich Unii Europejskiej. 38 Bibliografia I. Akty prawne Ustawa z dnia 16 września 2011 r. o zmianie ustawy Kodeks postępowania karnego, ustawy o prokuraturze oraz ustawy o Krajowym Rejestrze Karnym (Nr 240, poz. 1430), 36 G. Krzysztofiuk, Zasada, s. 191; A. Cebera, Wystąpienie, s. 29; T. Ostropolski, Zasada proporcjonalności a europejski nakaz aresztowania, Europejski Przegląd Sądowy, marzec 2013, s S. Steinborn, Komentarz aktualizowany do art. 611ui kodeksu postępowania karnego [w:] L. K. Paprzycki 38 P. Hofmański, S. Zabłocki, Elementy, s. 369 i 372; Por. A. Cebera, Wystąpienie, s. 29. «43

16 Dominik Horodyski Decyzja Ramowa Rady 2008/947/WSiSW z dnia 27 listopada 2008 r. o stosowaniu zasady wzajemnego uznawania do wyroków i decyzji w sprawie zawieszenia lub warunkowego zwolnienia w celu nadzorowania przestrzegania warunków zawieszenia i obowiązków wynikających z kar alternatywnych (Dz. Urz. UE L 337 z , str. 102). II. Literatura Cebera A., Wystąpienie państwa członkowskiego UE o wykonanie kary pozbawienia wolności w Polsce zgodność regulacji krajowej z prawem unijnym, Prawo Europejskie w Praktyce, nr 4(130)/kwiecień 2015, Hofmański P., Sadzik E., Zgryzek K., Kodeks postępowania karnego Komentarz do art Tom III, Warszawa 2012, Hofmański P., Zabłocki S., Elementy metodyki pracy sędziego w sprawach karnych, Warszawa 2011, Kierzynka R., Komentarz do art. 611(ud) Kodeksu postępowania karnego [w:] S. Buczma, R. Kierzynka, Kodeks postępowania karnego - rozdziały 66a-66i. Komentarz, Lex online 2012, Krzysztofiuk G., Zasada wzajemnego uznawania orzeczeń w sprawach karnych w Traktacie Lizbońskim, Prokuratura i Prawo 2011, nr 7-8, Kuś A. (red.), Prawo Unii Europejskiej z uwzględnieniem Traktatu z Lizbony, Lublin 2010, Ostropolski T., Zasada proporcjonalności a europejski nakaz aresztowania, Europejski Przegląd Sądowy, marzec 2013, Pływaczewski E. W., Guzik-Makaruk E. M., Kilka uwag na temat wpływu decyzji ramowych Rady Unii Europejskiej na kształt prawnokarnego ustawodawstwa w Polsce, Białostockie Studia Prawnicze, Zeszyt 15/2014, Sozański J., Prawo Unii Europejskiej Analiza Krytyczna Systemu i Doktryny, Toruń 2014, Steinborn S., Komentarz aktualizowany do art. 611ud-611uj kodeksu postępowania karnego [w:] L. K. Paprzycki (red.), Komentarz aktualizowany do art ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U ), Lex online 2015, Zawidzka Łojek A., Grzeszczak R., Łazwoski A., Prawo Unii Europejskiej Instytucja i Porządek Prawny Prawo Materialne, Warszawa Orzecznictwo III. Wyrok TSUE z dnia 11 lutego 2003 r. w sprawach połączonych C-187/01 oraz C-385/01. 44»

17 Wystąpienie państwa członkowskiego Unii Europejskiej o wykonanie orzeczenia karnego związanego... IV. Inne Sprawozdanie Komisji dla Parlamentu Europejskiego i Rady z 5 lutego 2014 r. z postępów we wdrażaniu przez państwa członkowskie decyzji ramowych 2008/909/WSiSW, 2008/947/WSiSW oraz 2009/829/WSiSW w sprawie wzajemnego uznawania wyroków skazujących na karę pozbawienia wolności lub inny środek polegający na pozbawieniu wolności, na karę w zawieszeniu albo kary alternatywne, oraz na środki nadzoru stanowiące alternatywę dla tymczasowego aresztowania, COM(2014) 57 final. Nota o autorze: mgr Dominik Horodyski - doktorant w Katedrze Prawa Gospodarczego Prywatnego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego. «45