Bezpieczeństwo pracy na kolei - przestrzeganie przepisów o czasie pracy. maszynistów

Transkrypt

1 GŁÓWNY INSPEKTORAT PRACY Bezpieczeństwo pracy na kolei - przestrzeganie przepisów o czasie pracy maszynistów Warszawa, listopad 2016 r.

2 Spis treści Wstęp...2 Kontrole dotyczące czasu pracy maszynistów....2 Faktyczny czas pracy maszynistów - kwestia bezpieczeństwa...5 Przyczyny występowania nieprawidłowości...7 Wypadki przy pracy maszynistów kolejowych w kontrolowanych podmiotach...8 Podsumowanie...9 1

3 Wstęp Jednym z uwarunkowań wpływających na zdrowie pracowników jest właściwe, zgodne z przepisami, zarządzanie czasem pracy. Przepisy dotyczące tej problematyki służą nie tylko realizacji prawa do wypoczynku, ale także stanowią element szeroko pojętego bezpieczeństwa i higieny pracy stanowiąc jeden z elementów profilaktyki wypadków przy pracy osób wykonujących pracę. Czas pracy (jego wymiar, rozkład, zmianowość, przerwy w pracy, czy też rytm pracy) jest wymieniany jako jedno z uwarunkowań wpływających na zdrowie osób wykonujących pracę. Dlatego też właściwe gospodarowanie czasem pracy, odpowiednia jego długość w skali dnia, tygodnia, roku i całego życia oraz wymiar czasu wolnego od pracy, w tym przerw w pracy i urlopów wypoczynkowych, mają istotny wpływ na sferę bezpieczeństwa pracy. W miarę upływu czasu ekspozycji pracownika na czynniki zagrażające zdrowiu, wzrasta zagrożenie wypadkami przy pracy. Praca wykraczająca ponad przewidziane dla danego stanowiska pracy normy czasu pracy powoduje zmęczenie i spowolnienie prawidłowych reakcji. Ochronna funkcja prawa pracy znajduje odzwierciedlenie przede wszystkim w przepisach o dobowym i tygodniowym odpoczynku, maksymalnych normach czasu pracy dobowych i tygodniowych, ograniczeniu pracy w godzinach nadliczbowych, przerwach w pracy, definicji doby pracowniczej, a także w szczególnych zasadach rekompensowania pracy w niedziele, święta i dni wolne od pracy wynikające z przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy. Kwestie te istotnego znaczenia nabierają w odniesieniu do osób wykonujących prace wymagające szczególnej dyspozycji psychofizycznej i mogące wpływać na bezpieczeństwo osób trzecich. Kontrole dotyczące czasu pracy maszynistów W okresie od 6 lipca 2016 r. do 15 września 2016 r. inspektorzy pracy badali przestrzeganie przepisów o czasie pracy maszynistów w ramach kontroli przeprowadzonych u 56 pracodawców mających jednocześnie status przewoźnika kolejowego, w których pracę świadczyło łącznie 8462 maszynistów, w tym 8316 na podstawie umowy o pracę, 146 na podstawie umowy zlecenia. Podobne kontrole były już wcześniej prowadzone. W okresie od 1 marca do 31 maja 2013 r. inspektorzy pracy skontrolowali 68 pracodawców zatrudniających łącznie maszynistów (w tym 9867 na podstawie umowy o pracę, 348 na podstawie umowy zlecenia i 3 na podstawie innych umów cywilnoprawnych). 2

4 W wyniku prowadzonych czynności kontrolnych inspektorzy pracy ujawnili nieprawidłowości przedstawione na poniższym wykresie: badane zagadnienie rekompensata za pracę w godzinach nadliczbowych wynikających z przekroczenia przeciętnie tygodniowej normy czasu pracy 2,1 13,1 jednokrotne zatrudnienie w dobie roboczej (nie dotyczy przerywanego systemu czasu pracy) 5,4 26,5 zapewnienie innego dnia wolnego lub dodatkowego wynagrodzenia za pracę w niedzielę, święto 5,9 8,6 przestrzeganie przepisów o pracy w porze nocnej 7,7 12,9 rekompensata za pracę w godzinach nadliczbowych wynikających z przekroczenia normy dobowej czasu pracy zatrudnianie pracowników w granicach dopuszczalnej liczby godzin nadliczbowych w roku kalendarzowym 8,0 8,2 8,6 21,9 zapewnienie dni wolnych wynikających z przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym 15,1 19,1 określenie systemów czasu pracy, rozkładów czasu pracy, okresów rozliczeniowych czasu pracy 13,2 17,0 prawidłowość prowadzenia ewidencji czasu pracy 17,9 22,1 zapewnienie pracownikom 11- godzinnego odpoczynku dobowego (lub dłuższego- jeśli wynika to z wewnątrzzakładowych źródeł prawa pracy) 18,9 28,8 zatrudnianie pracowników w granicach dopuszczalnej liczby godzin nadliczbowych przeciętnie w tygodniu udzielanie pracownikowi raz na 4 tygodnie (lub częściej, jeśli wynika to z wewnątrzzakładowych źródeł prawa pracy) niedzieli wolnej od pracy 15,6 20,8 21,6 19,7 zapewnienie pracownikom 35- godzinnego odpoczynku tygodniowego 13,6 24,5 odsetek pracodawców, u których stwierdzono nieprawidłowości 2016 r r. Zauważyć należy, że pomimo stosunkowo wysokiego odsetka podmiotów, u których ujawniono nieprawidłowości, naruszenia dotyczą niewielkiej grupy maszynistów. Przykładowo niezapewnienie maszynistom 35 godzinnego odpoczynku tygodniowego ujawniono w blisko ¼ podmiotów, ale dotyczyło 41 zatrudnionych, natomiast 3

5 nieprawidłowości w prowadzeniu ewidencji czasu pracy stwierdzonej w blisko 18% podmiotów, dotyczyły łącznie 72 pracowników. badane zagadnienie rekompensata za pracę w godzinach nadliczbowych wynikających z przekroczenia przeciętnie tygodniowej normy czasu pracy 0,3 7,1 zapewnienie innego dnia wolnego lub dodatkowego wynagrodzenia za pracę w niedzielę, święto 0,4 1,3 rekompensata za pracę w godzinach nadliczbowych wynikających z przekroczenia normy dobowej czasu pracy 1,1 5,9 przestrzeganie przepisów o pracy w porze nocnej 1,3 2,4 jednokrotne zatrudnienie w dobie roboczej (nie dotyczy przerywanego systemu czasu pracy) 2,9 7,1 udzielanie pracownikowi raz na 4 tygodnie (lub częściej, jeśli wynika to z wewnątrzzakładowych źródeł prawa pracy) niedzieli wolnej od pracy 3,4 4,7 zatrudnianie pracowników w granicach dopuszczalnej liczby godzin nadliczbowych w roku kalendarzowym 5,2 14,7 zapewnienie pracownikom 11- godzinnego odpoczynku dobowego (lub dłuższego- jeśli wynika to z wewnątrzzakładowych źródeł prawa pracy) 5,2 6,1 zapewnienie dni wolnych wynikających z przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym 5,7 7,6 zatrudnianie pracowników w granicach dopuszczalnej liczby godzin nadliczbowych przeciętnie w tygodniu 3,5 5,9 zapewnienie pracownikom 35- godzinnego odpoczynku tygodniowego 2,6 6,0 prawidłowość prowadzenia ewidencji czasu pracy 9,4 12,4 odsetek maszynistów, których dotyczyły ujawnione nieprawidłowości 2016 r r. W związku z ujawnionymi naruszeniami przepisów o czasie pracy inspektorzy pracy: skierowali do pracodawców 113 wniosków w wystąpieniach i 1 polecenie ustne w sprawie usunięcia stwierdzonych nieprawidłowości; 4

6 ukarali 3 osoby grzywną w drodze mandatu karnego na łączną kwotę 3000 zł; wobec 9 osób zastosowali środki oddziaływania wychowawczego. Biorąc pod uwagę rodzaj stwierdzonych nieprawidłowości, jak również zbliżoną liczbę podmiotów objętych kontrolami, porównanie wyników kontroli z lat 2013 i 2016 wskazuje na poprawę stanu przestrzegania przepisów o czasie pracy w odniesieniu do maszynistów w podmiotach prowadzących działalność w zakresie przewozów kolejowych. W szczególności ograniczona została liczba przypadków nieudzielania maszynistom określonego przepisami odpoczynku dobowego. Na uwagę zasługuje również fakt, że pomimo wzrostu odsetka pracodawców, którzy powierzają pracę w godzinach nadliczbowych z naruszeniem maksymalnego limitu dopuszczalnej liczby godzin nadliczbowych przeciętnie w tygodniu, spadł odsetek pracodawców nierekompensujących lub nienależycie rekompensujących pracę w godzinach nadliczbowych. Faktyczny czas pracy maszynistów - kwestia bezpieczeństwa Podobnie jak w 2013 r., w trakcie prowadzonych kontroli starano się uzyskać informacje o faktycznym czasie pracy maszynistów zatrudnionych w jednym lub wielu podmiotach jednocześnie, w ramach różnych stosunków prawnych, celem sprawdzenia czy maszyniści - pracownicy w trakcie korzystania z odpoczynków dobowych, tygodniowych, urlopów itp. świadczą pracę u innych przewoźników (bez względu na formę zatrudnienia). Spośród 8316 maszynistów zatrudnionych w kontrolowanych podmiotach można było poczynić ustalenia co do czasu pracy 48 osób wykonujących pracę także w ramach dodatkowego zatrudnienia. Dla porównania w roku 2013, z grupy 9867 maszynistów zatrudnionych w kontrolowanych wówczas podmiotach, ustalenia co do faktycznego czasu świadczenia pracy w ramach dodatkowego zatrudnienia dokonano w odniesieniu do 138 osób. Poniżej przedstawiono informację o liczbie stwierdzonych przypadków równoległego zatrudnienia stwierdzone przypadki równoległego zatrudnienia w tym na podstawie umowy o pracę 8 55 na podstawie umowy cywilnoprawnej na podstawie umowy o pracę tymczasową 0 0 inne

7 W trakcie badania czasu pracy maszynisty w macierzystym zakładzie pracy i w podmiocie dodatkowo zatrudniającym maszynistę stwierdzono : 53 przypadki świadczenia pracy w czasie korzystania z odpoczynku udzielonego przez pracodawcę (w 2013 r. stwierdzono aż 528 takich przypadków), 35 przypadków świadczenia pracy w czasie korzystania z urlopu udzielonego przez pracodawcę (w 2013 r ), 4 przypadki świadczenia pracy w czasie usprawiedliwionej nieobecności w macierzystym zakładzie pracy (w 2013 r. - 21). Porównanie wyników tegorocznego badania do przeprowadzonego w 2013 roku wskazuje na poprawę w zakresie korzystania przez maszynistów z odpoczynków dobowych pomiędzy zakończeniem pracy w jednym zakładzie a rozpoczęciem pracy w innym podmiocie (bez względu na formę prawną zatrudnienia). Stwierdzono tylko jeden przypadek świadczenia pracy przez maszynistę w wymiarze 22,5 godziny w jednej dobie pracowniczej, tj. z 1,5 godzinną przerwą między zakończeniem pracy w jednym podmiocie i jej rozpoczęciem w kolejnym. W większości przypadków rozpoczęcie świadczenia pracy lub usług w innym podmiocie następowało przed upływem 35 godzin od zakończenia pracy w macierzystym zakładzie pracy (a więc przed upływem odpoczynku tygodniowego). W ocenie inspektorów wpływ na zmianę sytuacji mogła mieć nowelizacja przepisów ustawy z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym (Dz.U. z 2015 r. poz. 1297, z późn. zm.) i nałożenie na maszynistów obowiązku składania przewoźnikom kolejowym lub zarządcy, na rzecz których świadczą pracę lub usługi, pisemnych oświadczeń o podjęciu zatrudnienia u innego pracodawcy zawierających informację dotyczącą przeciętnej tygodniowej liczby godzin prowadzenia pojazdu kolejowego lub pociągu u innego przewoźnika kolejowego, zarządcy, użytkownika bocznicy kolejowej lub przedsiębiorcy wykonującego przewozy w obrębie bocznicy kolejowej (art. 22ca ustawy). Dysponowanie taką wiedzą pozwalało pracodawcom i zleceniodawcom powierzać pracę maszynistom z zachowaniem odpowiedniego okresu odpoczynku. Zdaniem inspektorów poprawa w zakresie przestrzegania czasu pracy maszynistów była również wynikiem realizacji przez przewoźników kolejowych zaleceń Państwowej Komisji Badania Wypadków Kolejowych zawartych w Raporcie Rocznym Komisji za 2012 r. (PKBWK /RL/13 z dnia 12 listopada 2013 r.) kierowanych do podmiotów rynku kolejowego, nad którymi Prezes Urzędu Transportu Kolejowego sprawuje nadzór. Rekomendacja zobowiązywała pracodawców maszynistów do dokonania opracowania i wdrożenia procesu wymiany informacji na temat treści harmonogramów planów pracy maszynistów, którzy zatrudnieni są u więcej niż jednego przewoźnika, w celu zapewnienia właściwego czasu pracy i odpoczynku dla bezpiecznego prowadzenia pojazdów kolejowych 6

8 przez tych maszynistów. Pracodawcy zatrudniający osoby na stanowiskach bezpośrednio związanych z bezpieczeństwem prowadzenia ruchu kolejowego zostali zobowiązani do opracowania i wdrożenia procesu wymiany informacji na temat treści harmonogramów planów pracy tych osób, które zatrudnione są u więcej niż jednego pracodawcy, w celu zapewnienia właściwego czasu pracy i odpoczynku. Należy jednak zaznaczyć, że wobec braku obowiązku prowadzenia ewidencji czasu pracy zleceniodawców, możliwość weryfikacji czasu pracy maszynistów zatrudnionych w ramach umów cywilnoprawnych jest ograniczona. Tym samym dane uzyskane w trakcie działań prowadzonych przez inspektorów pracy w tym zakresie mogą być niepełne i mogą nie odzwierciedlać faktycznego stanu rzeczy. Przyczyny występowania nieprawidłowości Według kontrolowanych podmiotów podstawową przyczyną naruszania przepisów o czasie pracy było występowanie na szlaku kolejowym nieprzewidywalnych sytuacji powodujących przedłużenie faktycznego czasu pracy maszynistów (wypadków, awarii, czasowego wstrzymania ruchu), na które użytkownicy infrastruktury kolejowej nie mają żadnego wpływu. Natomiast z uwagi na niedobór wykwalifikowanych pracowników, w wyżej wskazanych sytuacjach pracodawca nie zawsze mógł dokonać szybkiej podmiany tej drużyny trakcyjnej, której rozkładowy czas pracy dobiegał końca. Obiektywną okolicznością wpływającą na organizację pracy maszynistów kolejowych są wymagania dotyczące uprawnień do prowadzenia pojazdu trakcyjnego wynikające z przepisów regulujących bezpieczeństwo w transporcie kolejowym. Przewoźnicy w ramach prowadzonej działalności korzystają zarówno z trakcji spalinowej, jak i elektrycznej, co wymaga różnego rodzaju uprawnień. Warto zaznaczyć, że oprócz licencji, maszynista musi posiadać także świadectwo uprawniające do prowadzenia pociągu lub pojazdu kolejowego u przewoźnika kolejowego lub zarządcy, który je wydał, w ramach określonej kategorii uprawnień, które jest ważne na określoną w nim infrastrukturę kolejową oraz określone typy pojazdów kolejowych. Kategorie i podkategorie uprawnień określa rozporządzenie Komisji (UE) nr 36/2010 z dnia 3 grudnia 2009 r. w sprawie wspólnotowych wzorów licencji maszynisty, świadectw uzupełniających, uwierzytelnionych odpisów świadectw uzupełniających oraz wniosków o wydanie licencji maszynisty zgodnie z dyrektywą 2007/59/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (Dz. Urz. UE L 13 z 19 stycznia 2010, str. 1, ze zmianami). Ponadto maszynista zobligowany jest do posiadania tzw. znajomości szlaku. W specjalnym dokumencie potwierdza się odbycie 4 podróży do miejsca docelowego i z powrotem w czynnej kabinie pojazdu trakcyjnego, w tym 2 jazd po zmroku. Taki dokument jest ważny przez 6 miesięcy od ostatniej jazdy. Konieczność 7

9 spełnienia tych wymagań formalnoprawnych powoduje utrudnienia w znalezieniu odpowiedniego zastępcy w przypadku absencji maszynisty. Wskazane wyżej sytuacje, jak również brak możliwości szybkiego zastąpienia pracownika w przypadku choroby, czy innej niedającej się przewidzieć nieobecności w pracy, zmuszają pracodawców do zatrudniania pracowników z naruszeniem prawa do odpoczynku oraz powyżej dopuszczalnej liczby godzin nadliczbowych. Alternatywą w takich przypadkach, również z ekonomicznego punktu widzenia, jest też zatrudnianie maszynistów na podstawie umów cywilnoprawnych. Nie bez znaczenia pozostaje przy tym podejście pracowników, chętnie podejmujących pracę w godzinach nadliczbowych, zwłaszcza w spółkach, w których na mocy wewnątrzzakładowych źródeł prawa pracy praca ta jest rekompensowana wyższym niż przewidziano w Kodeksie pracy, dodatkiem (np. bez względu na to, w jakim dniu wystąpiły godziny nadliczbowe, dodatek wynosi 100% wynagrodzenia za każdą godzinę pracy). Jako przyczyny występowania nieprawidłowości należy także wskazać błędy służb kadrowych przy planowaniu i rozliczaniu czasu pracy pracowników czy też niejasność niektórych przepisów. Wypadki przy pracy maszynistów kolejowych w kontrolowanych podmiotach Podczas kontroli inspektorzy pracy sprawdzili również okoliczności i przyczyny wypadków przy pracy, w których poszkodowani zostali maszyniści kolejowi, ze szczególnym uwzględnieniem czynników przemęczenia pracą spowodowaną zatrudnieniem w godzinach nadliczbowych lub z naruszeniem prawa do odpoczynku. Z przedstawionych rejestrów wypadków przy pracy oraz dokumentacji powypadkowych wynika, że w okresie od 1 stycznia 2015 r. do dnia rozpoczęcia kontroli miało miejsce 31 wypadków przy pracy, w których maszyniści odnieśli lekkie obrażenia ciała. Do dwóch wypadków doszło podczas prac manewrowych - najechanie na pociąg sieciowy w wyniku nieprawidłowej koordynacji prac na jednym torze oraz najechanie na inną lokomotywę w wyniku nieprawidłowo prowadzonego ruchu manewrowego. Natomiast pozostałe wypadki polegały głównie na upadkach maszynistów podczas dojścia do składu zespołu trakcyjnego (nierówności międzytorza) lub wejścia (wyjścia) do kabiny lokomotywy. Do wypadków tych najczęściej dochodziło w porze nocnej. Wg ustaleń zespołów powypadkowych ww. zdarzenia miały miejsce nie w godzinach nadliczbowych lecz w godzinach pracy wynikających z rozkładu czasu pracy. Wśród przyczyn, ustalonych przez zakładowe zespoły powypadkowe, dominowały nieprawidłowe zachowania się pracowników, w tym niedostateczna koncentracja uwagi na wykonywanej czynności oraz nieodpowiednie 8

10 przejścia i dojścia do stanowisk pracy. Nie stwierdzono przyczyn polegających na złym stanie psychofizycznym poszkodowanych maszynistów (zmęczenie, zdenerwowanie). Ponadto w kontrolowanych podmiotach miały miejsce zdarzenia (wypadki i incydenty), które nie zostały zakwalifikowane jako wypadki przy pracy (maszyniści biorący w nich udział nie odnieśli urazów). W związku z tym zdarzenia te nie były zgłaszane do Państwowej Inspekcji Pracy. Wśród nich odnotowano 22 kolizje na przejazdach kolejowodrogowych oraz 26 zdarzeń polegających na potrąceniach osób nieuprawnionych do przebywania na obszarach kolejowych. Podsumowanie Materiał zgromadzony w trakcie kontroli wskazuje na istnienie uchybień w zakresie stosowania przepisów o czasie pracy w odniesieniu do maszynistów u prawie wszystkich przewoźników. Jednakże na podstawie porównania wyników kontroli bieżących i poprzednich można zaobserwować, że relatywnie spadła skala naruszeń przepisów o czasie pracy u wszystkich skontrolowanych przewoźników kolejowych, a stwierdzane nieprawidłowości, poza przypadkami dotyczącymi zapewnienia 35 - godzinnego odpoczynku tygodniowego oraz zatrudniania w granicach dopuszczalnej liczby godzin nadliczbowych przeciętnie w tygodniu, obejmują mniejszą liczbę pracowników. Podkreślenia wymaga także, że w przypadku maszynistów stwierdzone naruszenia wynikały w dużej mierze z nieprzestrzegania przepisów wewnątrzzakładowych, korzystniejszych niż regulacje kodeksowe, określających przykładowo: reguły zaliczania czasu przejazdu maszynisty w charakterze pasażera przed lub po przejęciu pociągu/lokomotywy do czasu pracy, dobowy odpoczynek w wymiarze 12 godzin, definicję dnia wolnego rozumianego jako 24 godziny po zakończeniu doby pracowniczej, dopuszczalność pracy tylko w 2 kolejne niedziele, zakaz pracy w nocy w 2 kolejne dni. W kontrolowanych podmiotach zauważalna jest tendencja do finansowego rekompensowania pracy w niedziele i święta oraz inne dni wolne wynikające z przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy. Taki sposób rekompensaty wg pracodawców jest korzystny zarówno dla pracownika, jak i dla pracodawcy, nie zachodzi bowiem potrzeba dokonywania znaczącej korekty harmonogramów w trakcie okresu rozliczeniowego. W dłuższej perspektywie może to jednak wywierać wpływ na sprawność psychofizyczną maszynistów, stwarzając jednocześnie zagrożenia wypadkowe. 9

11 Mniejsza liczba ujawnionych w bieżącym roku nieprawidłowości może być wynikiem realizacji środków prawnych wydanych przez inspektorów pracy podczas kontroli przeprowadzonych w 2013 r., a także systematycznych działań podejmowanych przez inspektorów pracy podczas pozostałych kontroli prowadzonych w okresie w związku ze skargami pracowników. Na szczególną uwagę zasługuje prowadzona w ostatnich latach współpraca inspektorów pracy z Urzędem Transportu Kolejowego, polegająca na przekazywaniu miedzy organami informacji o nieprawidłowościach, co pozwoliło zwiększyć efektywność prowadzonych kontroli. Odnosząc się do kwestii podejmowania przez maszynistów dodatkowego zatrudnienia należy zauważyć, że w skali ogólnej liczby maszynistów zatrudnionych u kontrolowanych przewoźników, odsetek pracowników świadczących pracę na rzecz co najmniej dwóch podmiotów jest znikomy (0,6% - 48 z 8316 maszynistów). Na uwagę jednak zasługuje fakt, że w porównaniu do 2013 r. zmieniła się struktura podstaw prawnych dodatkowego zatrudnienia. Obecnie dominują umowy cywilnoprawne, stanowiące aż 83% wszystkich umów zawartych przez maszynistów decydujących się na podjęcie dodatkowego zatrudnienia (w roku 2013 odsetek ten wynosił 49 %). Należy zwrócić uwagę, że problematyka czasu pracy maszynistów nie została ukształtowana w sposób szczególny - zasady planowania i rozliczania czasu pracy tej grupy zatrudnionych normuje, tak jak w przypadku innych pracowników, Kodeks pracy. Tymczasem przepisy dotyczące innych usług transportowych (wyodrębnionych w oparciu o kryterium środka transportu) zawierają uregulowania uwzględniające specyfikę zagrożeń, które wiążą się z ich wykonywaniem. W tym miejscu wypada wskazać przede wszystkim na rozwiązania w zakresie transportu drogowego funkcjonujące jako lex specialis do uregulowań zawartych w Kodeksie pracy. Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców (Dz. U. z 2012 r. poz. 1155, z poźn. zm.) w sposób szczegółowy reguluje czas pracy kierowców wykonujących przewóz drogowy, okresy prowadzenia pojazdów, obowiązkowe przerwy w prowadzeniu i gwarantowane okresy odpoczynku kierowców. Innym aktem prawnym o podobnym charakterze są przepisy ustawy z dnia 3 lipca 2002 r. - Prawo lotnicze (Dz.U. z 2016 r. poz. 605, z późn. zm.). Istnienie odrębnych uregulowań odnoszących się do czasu pracy kierowców w transporcie drogowym, a także pilotów w transporcie lotniczym jest uzasadnione potrzebą indywidualnego podejścia ze strony ustawodawcy do kwestii czasu pracy osób świadczących usługi o charakterze transportowym. Wykonywanie tych czynności wiążę się bowiem ze szczególnym poziomem zagrożeń, które wymagają bardziej rygorystycznego podejścia 10

12 do kwestii warunków pracy, w tym czasu pracy i minimalnych okresów odpoczynku, niż to wynika z poziomu ochrony wynikającej z przepisów Kodeksu pracy. Wydaje się, że także problematyka czasu pracy maszynistów wymaga interwencji ustawodawcy. Zakres przedmiotowy postulowanych rozwiązań prawnych powinien obejmować następujące zagadnienia: sprecyzowanie aktywności zaliczanych do czasu pracy, określenie maksymalnego dobowego i tygodniowego wymiaru czas pracy, określenie maksymalnej długości okresu rozliczeniowego (tj. skrócenie go w stosunku do rozwiązań wynikających z Kodeksu pracy), określenie maksymalnego czasu prowadzenia pojazdu trakcyjnego. Normy dotyczące czasu prowadzenia pojazdu, dobowego i tygodniowego okresu odpoczynku powinny obowiązywać każdego maszynistę, także wykonującego czynności maszynisty albo prowadzącego pociągi lub pojazdy kolejowe na rzecz więcej niż jednego przewoźnika kolejowego lub zarządcy. Standaryzacja powyższych zagadnień powinna być ukierunkowana na zabezpieczenie przed wykonywaniem przez maszynistów usług czy pracy polegającej na prowadzeniu pojazdu u więcej niż jednego przedsiębiorcy bez zachowania wymaganych okresów odpoczynków. 11

13 Załącznik 1. Porównanie skali nieprawidłowości ujawnionych w trakcie kontroli przewoźników kolejowych w zakresie przestrzegania przepisów o czasie pracy maszynistów prowadzonych w 2016 r. i 2013 r. oraz analogicznych kontroli prowadzonych w zakładach w innych branż realizowanych w latach 2015 i odsetek pracodawców z podziałem na branże, u których stwierdzono nieprawidłowości 60,0 inne branże - rok 2015 inne branże - rok 2013 maszyniści - rok 2016 maszyniści - rok ,4 50,0 51, ,0 30,0 41,6 38, ,3 28,8 20,0 10, ,2 22,1 17,9 19,1 15,1 20,5 13,1 22,9 21,9 22,3 21,4 18,9 24,5 16,5 16,4 13,6 0,0 określenie systemów czasu pracy, rozkładów czasu pracy, okresów rozliczeniowych czasu pracy prawidłowość prowadzenia ewidencji czasu pracy zapewnienie dni wolnych wynikających z przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym 2,1 8 rekompensata za pracę w godzinach nadliczbowych wynikających z przekroczenia przeciętnie tygodniowej normy czasu pracy rekompensata za pracę w godzinach nadliczbowych wynikających z przekroczenia normy dobowej czasu pracy zapewnienie pracownikom 11- godzinnego odpoczynku dobowego (lub dłuższegojeśli wynika to z wewnątrzzakładowych źródeł prawa pracy) zapewnienie pracownikom 35- godzinnego odpoczynku tygodniowego