Wesolych Swiat. Pokonywać granice poprzez wspólne inwestowanie w przyszłość

Transkrypt

1 nr 5 / 011 Program Operacyjny Współpracy Transgranicznej Polska (Województwo Lubuskie) Brandenburgia Pokonywać granice poprzez wspólne inwestowanie w przyszłość Wesolych Swiat Drodzy Czytelnicy! mija kolejny rok realizacji Programu. Stąd w ostatnim tegorocznym numerze newsletter Wspólny Sekretariat Techniczny chce przedstawić Państwu najważniejsze informacje programowe oraz stan jego wdrażania. Oczywiście nie może też zabraknąć wydarzeń z życia Programu, m.in. wspomnień z konferencji programowej, która odbyła się w dniu 17 listopada br. Niech relacje pisemne i fotograficzne pozwolą jeszcze raz wspólnie przeżyć miniony czas. Ponadto w bieżącym numerze przybliżona zostanie Państwu kolejna instytucja zaangażowana w realizację Programu tj. Instytucja Koordynująca. Nie zabraknie także stałych rubryk biuletynu przykłady realizowanych projektów oraz ciekawostki z lubuskobrandenburskiego pogranicza. Życzę zatem Państwu miłej i owocnej lektury! W numerze: Ponadto z okazji zbliżających się Świąt Bożego Narodzenia oraz końca roku w imieniu swoim i całego zespołu życzę Państwu dalszych sukcesów w realizacji projektów oraz uśmiechu i radości w Nowym 01 Roku. Sylwia Pędzińska Kierownik Wspólnego Sekretariatu Technicznego Co nowego w Programie? Aktualny stan wdrażania Programu Wywiad z Panią Giselą Mehlmann przedstawicielką Instytucji Koordynującej Przykłady realizowanych projektów Czy wiecie, że?

2 Co nowego w Programie? X POSIEDZENIE KOMITETU MONITORUJĄCEGO W dniach od października 011 r. w Gubinie odbyło się X posiedzenie wspólnego polsko-niemieckiego Komitetu Monitorującego Program. Komitet Monitorujący podczas dwóch dni posiedzenia omówił w sumie 39 projektów. Decyzję o udzieleniu wsparcia otrzymało 13 projektów na łączną kwotę dofinansowania z Europejskiego na ponad 1 milionów Euro. Natomiast 0 projektów, złożonych w ramach Programu uchwałą Komitetu Monitorującego odrzucono. Ze względu na rozdysponowanie większości środków w Programie oraz znaczną liczbę projektów aplikujacych o dofinansowanie, Komitet Monitorujący podjął również decyzję o utworzeniu Listy projektów rezerwowych. Na Listę będą wpisywane dobrze przygotowane projekty, które ze względu na niewielką ilość pozostałych w programie środków nie mogą obecnie zostać przyjęte do dofinansowania. Projekty te będą mogły uzyskać wsparcie w przypadku zidentyfikowania oszczędności w już zrealizowanych projektach, co pozwoli na pełne wykorzystanie środków w Programie. Na posiedzeniu w Gubinie Komitet wpisał 6 projektów na listę rezerwową. Lista projektów zatwierdzonych przez Komitet wraz z wnioskowanymi wartościami EFRR dla tych projektów oraz Lista rezerwowa projektów jest dostępna na stronie internetowej Programu: WSTRZYMANIE NABORU W PRIORYTECIE PROGRAMU OD r. Ze względu na ograniczoną ilość środków w Programie w dniu 18 października 011 r. członkowie Komitetu podjęli decyzję o wstrzymaniu naboru wniosków w priorytecie Programu. Tym samym nabór we wszystkich 3 Priorytetach Programu jest obecnie wstrzymany. W przypadku wznowienia naborów, informacja na ten temat pojawi się natychmiast na stronie internetowej Programu: KONFERENCJA PROGRAMOWA W dniu 17 listopada 011 r. w Sali Kolumnowej Urzędu Marszałkowskiego w Zielonej Górze odbyła się konferencja poświęcona Programowi Operacyjnemu Współpracy Transgranicznej Polska (Województwo Lubuskie) Brandenburgia Było to ważne wydarzenie programowe, podczas którego była okazja do spotkania się przedstawicieli instytucji zaangażowanych w realizację Programu oraz beneficjentów i partnerów projektów. Konferencji przyświecał cel zaprezentowania założeń Programu, a także roli, jaką odgrywa w województwie lubuskim i Kraju Związkowym Brandenburgia. Ponadto była to sposobność, by z końcem roku 011 przedstawić aktualny stan jego wdrażania. Konferencję otworzył Pan Tomasz Gierczak członek Zarządu Województwa Lubuskiego, którego wystąpienie dotyczyło współpracy pomiędzy województwem lubuskim a Krajem Związkowym Brandenburgia w przeszłości, teraźniejszości i przyszłości. Następnie Pan Jarosław Sopel przedstawiciel Instytucji Zarządzającej Programem podsumował stan wdrażania Programu z punktu widzenia Instytucji Zarządzającej. Na zakończenie tej części konferencji wystąpił Pan Dr Carsten Enneper, z-ca Sekretarza Stanu w Ministerstwie Gospodarki i Spraw Europejskich Kraju Związkowego Brandenburgia, który przedstawił założenia Brandenburgii, co do przyszłej współpracy transgranicznej z województwem lubuskim. W drugiej części konferencji zostały zaprezentowane praktyczne informacje dotyczące wdrażania Programu oraz realizowanych projektów. Jako pierwsza wystąpiła Pani Sylwia Pędzińska Kierownik Wspólnego Sekretariatu Technicznego, która przedstawiła dane statystyczne na temat aktualnego stanu wdrażania Programu oraz pokazała przykłady projektów, które są obecnie realizowane w ramach lubuskobrandenburskich środków europejskich. Następnie kolejno dyrektorzy biur poszczególnych Euroregionów zaangażowanych w realizację Programu Pan Krzysztof Szydłak, Pan Toralf Schiewitz, Pan Pan Czesław Fiedorowicz oraz Pani Ilona Petrick, zaprezentowali stan realizacji Funduszu Małych Projektów i Projektów Sieciowych na terenie działania ich biur. Na koniec wystąpili beneficjenci Programu, którzy pokazali X posiedzenie Komitetu Monitorującego, Gubin października 011 r.

3 uczestnikom konferencji efekty realizacji swoich projektów. Pan Berndt Weiße naczelnik wydziału w Urzędzie Miasta Cottbus zaprezentował efekty realizacji dwóch projektów miasta Cottbus realizowanych wspólnie z miastem Zielona Góra. Pan Wadim Tyszkiewicz Prezydent Miasta Nowa Sól w swoim dynamicznym wystąpieniu zademonstrował realizację projektu Odra dla Turystów 01. Natomiast Pan Joachim Unruh pokazał jak współpracują ze sobą strażacy z lubuskiego i Brandenburgii w projekcie Opracowanie, wykonanie i transgraniczne użytkowanie ćwiczebnego budynku rozgorzeniowego oraz zakup i użytkowanie pojazdów pożarniczych. Na zakończenie Pani Agnieszka Beszczyńska przedstawicielka Miasta Gorzów Wlkp i Pan Walter Jahn przedstawiciel Be-rufsförderungswerk e.v. des Bauindustrieverbandes Berlin-Brandenburg e.v.üaz Bauwirtschaft Frankfurt (Oder), a także uczniowie Zespołu Szkół Gastronomicznych w Gorzowie Wlkp. w liczbach i anegdotach zaprezentowali efekty współpracy w ramach projektu Kuchnia transgraniczna. Na konferencję przybyło łącznie ponad 160 gości z Polski i z Niemiec. Konferencja cieszyła się dużym zainteresowaniem, o czym świadczą opinie wielu uczestników konferencji, które dotarły do WST po jej zakończeniu. Honorowy patronat nad konferencją objęła Marszałek Województwa Lubuskiego, Pani Elżbieta Polak. Dalsze informacje o konferencji dostępne są na stronie internetowej Programu: oraz na stronie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubuskiego: 3

4 Aktualny stan wdrażania Programu Koniec roku składnia do różnego rodzaju podsumowań, stąd Wspólny Sekretariat Techniczny za pomocą danych liczbowych wskaże Państwu najważniejsze efekty wdrażania Programu. Po pierwsze należy zwrócić uwagę na duży poziom zainteresowania Programem. Świadczy o nim ilość złożonych wniosków, co prezentuje wykres nr 1. Jak wynika z powyższego wykresu, zainteresowanie Programem jest bardzo duże. Kiedy porówna się te wartości z dostępną alokacją programową na lata (bez środków na Priorytet IV Programu: Pomoc Techniczna) można spostrzec, iż wartość złożonych wniosków do Wspólnego Sekretariatu Technicznego dwukrotnie przekroczyła dostępne środki UE (wykres nr ). Wykres nr 3 pokazuje wyniki wszystkich dotychczasowych posiedzeń Komitetu Monitorującego Program wraz z ilością wybranych na nich projektów Wykres nr 1 31 Priorytet 1-3 Priorytet 1 Priorytet Priorytet 3 Ilość złożonych wniosków w podziale na priorytety 1-3 Programu Wykres nr prezentuje wartość zatwierdzonych przez Komitet Monitorujący wniosków o dofinansowanie w odniesieniu do dostępnej alokacji programowej Dla każdego z priorytetu Programu (bez priorytetu IV: Pomoc Techniczna). Miliony 300,00 50,00 00,00 5,3 161,1 Wykres nr Jak pokazują powyższe wykresy ostanie lata były wytężonym czasem pracy dla wszystkich instytucji zaangażowanych w realizację Programu, a także beneficjentów i partnerów projektów, którzy aktywnie i z powodzeniem aplikowali o środki Programu. Efektem tego jest praktycznie całkowite wyczerpanie alokacji programowej. Jeżeli chodzi natomiast o liczbę i wartość podpisanych umów o dofinansowanie dane te, przedstawia wykres nr ,00 100,00 50,00 0,00 117,05 69,51 35,8 35,39 55,9 1,15 Priorytet 1-3 Priorytet 1 Priorytet Priorytet 3 Wartość złożonych wniosków a alokacja Programu w podziale na priorytety , , ,13 Wykres nr 5 Priorytet 1 (9) Priorytet (9) Priorytet 3 (11) Ilość i wartość podpisanych w ramach Programu umów o dofinansowanie w podziale na priorytety KM, 9-10.III.009 Wykres nr KM, 5-6.V.009 KM, 8-9.VII.009 KM, -5.XI.009 KM, 9.III.010 KM, 18.I.011 KM, 1.VI.011 KM, X.011 Procedury obiegowe Liczba posiedzeń KM Program wraz z liczbą wybranych wniosków Podpisanie umowy o dofinansowanie jest o tyle ważne, gdyż umożliwia rozpoczęcie procedury raportowania a co za tym idzie otrzymywania refundacji środków poniesionych w wyniku realizacji projektów. Do dnia 9 grudnia 011 r. wpłynęło do WST w sumie 00 raportów z postępu realizacji projektów na łączną wartość ponad milionów Euro. WST przekazał w tym czasie Instytucji Zarządzającej 18 raporty z postępu realizacji projektów na łączną wartość ponad 0 milionów Euro. Natomiast Instytucja Zarządzająca Programem wypłaciła na konta BW prawie 15 milionów EUR (wartość EFRR, wartość kosztów kwalifikowalnych prawie 18 milionów EUR). Powyższe dane świadczą o dobrej realizacji Programu. Pozwala to wierzyć, iż kolejne lata wdrażania Programu będą równie sprawne. Miliony 10,00 100,00 80,00 60,00 0,00 0,00 0,00 117,05 10,07 69,51 68,01 1,15 8,39 Wykres nr 35,39 7,68 Priorytet 1-3 Priorytet 1 Priorytet Priorytet 3 Wartość zatwierdzonych przez KM wniosków w stosunku do alokacji Programu w podziale na priorytety 1-3

5 Wywiad z Panią Giselą Mehlmann przedstawicielką Instytucji Koordynującej WST: Prowadziła Pani ze strony Landu wcześniejsze programy, np. INTERREG II A oraz INTERREG IIIA. Gdzie widzi Pani postępy jakościowe w nowym Programie INTERREG IV A? Pani Gisela Mehlmann Kierownik Referatu w Ministerstwie Gospodarki i Spraw Europejskich Kraju Związkowego Brandenburgia Wspólny Sekretariat Techniczny (WST): Jaką rolę w Programie Operacyjnym Współpracy Transgranicznej Polska (Województwo Lubuskie) Brandenburgia odgrywa Ministerstwo Gospodarki i Spraw Europejskich Kraju Związkowego Brandenburgia? Pani Gisela Mehlmann (GM): Ministerstwo Gospodarki i Spraw Europejskich jest koordynatorem Programu na brandenburskiej części obszaru wsparcia, do której należą powiaty Märkisch-Oderland, Oder-Spree oraz Spree-Neiße, a także wolne miasta Frankfurt nad Odrą oraz Cottbus. Koordynator Programu jest partnerem do kontaktu dla Ministerstwa Rozwoju w Warszawie w przypadku wszystkich pytań związanych z wdrażaniem wspólnego Programu na brandenburskiej części obszaru wsparcia. WST: Ministerstwo Gospodarki i Spraw Europejskich Kraju Związkowego Brandenburgia jest we wszystkich programach współpracy transgranicznej Unii Europejskiej partnerem programowym i do kontaktu dla wszystkich powiatów Landu Brandenburgia. Jak ocenia Pani dotychczasowe wdrażanie Programu? GM: INTERREG* w swoim już czwartym wydaniu pokazuje, iż tak jak wcześniej należy kontynuować ofertę wsparcia dopasowaną do potrzeb Euroregionów Pro Europa Viadrina oraz Spree-Neiße-Bober. Po trochę opóźnionym starcie ostatnie 1 miesięcy pokazało, jak szybko dostępne środki można rozdysponować na dobre projekty. Ja życzyła bym sobie, by w tej dobiegającej końca perspektywie finansowej nadal były dostępne środki na kolejne potrzebne i aktualne projekty. WST: Jaki z dotychczas zatwierdzonych do wsparcia projektów określiłaby Pani mianem przykładowego pod względem osiągnięcia celów Programu Unii Europejskiej Interreg IV a dla Kraju Związkowego Brandenburgia? GM: Wyróżnienie jednego projektu oznacza jednocześnie zawsze wydanie małego osądu o mniejszej wartości dla niewymienionych projektów. Z tego powodu jest dla mnie ważne, że przy ciągle zmniejszających się środkach podejmując decyzje bardzo zwracamy uwagę, by wybierane projekty mogły dawać odpowiedzi na pilne, aktualne pytania, takie jak np. rozwój demograficzny na obszarze wsparcia INTERREG A. Jestem zdania, iż partnerzy Programu wspólnie wykonali dobrą pracę. GM: Decydującymi kryteriami jakościowymi w nowej perspektywie są zapisane kryteria wparcia, z których co najmniej dwa muszą zostać spełnione, mianowicie: wspólne polskoniemieckie przygotowanie projektu, wspólna realizacja projektu, wspólne finansowanie projektu i w przypadku idealnym komplementarny personel. Ten standard jest nowy i jeszcze silniej wspiera transgraniczną trwałość. WST: Do obszaru wsparcia tego Programu należą przecież w Landzie Brandenburgia powiaty Märkisch Oderland, Oder-Spree oraz Spree-Nieße, a także wolne miasta Frankfurt nad Odrą oraz Cottbus. Jak przedstawia się współpraca biorących udział w programie miast i powiatów Kraju Związkowego Brandenburga i tych z województwa lubuskiego Rzeczpospolitej Polski. GM: Wspólna współpraca zależy jak zawsze w życiu od osób, które są na miejscu. Dzięki funkcjonującym przy Euroregionach Pro Europa Viadrina i Sprewa-Nysa-Bóbr Regionalnych Punktach Kontaktowych (RPK) pielęgnowane są na zlecenie koordynatora Programu bezpośrednio na miejscu ścisłe kontakty z powiatami i miastami. Przeprowadzane są szkolenia/doradztwo z regionu dla regionu w stosunku do planowanych wniosków o dofinansowanie. Ponadto RPK przyjmują wnioski o dofinansowanie i przekazują je do Wspólnego Sekretariatu Technicznego, jak również przeprowadzają liczne działania z zakresu informacji i promocji w porozumieniu z koordynatorem Programu w Kraju Związkowym Brandenburgia. Moje doświadczenie z działającymi na obszarze Interreg A instytucjami, czy to na płaszczyźnie powiatu czy też miasta, pokazały mi wyraźnie, że poprzez motywację i wspólne działanie oraz identyfikację z całym regionem powstała tutaj znacząca współpraca. Jej dalsze ożywiane, pozostanie zadaniem regionu, a przede wszystkim Euroregionów po stronie niemieckiej i polskiej. WST: Program został bardzo dobrze przyjęty w regionie. Czy liczy Pani na to, ze również w nowej perspektywie od 01 dojdzie do jego kontynuacji? Jaki jest stan dyskusji w tej kwestii na płaszczyźnie europejskiej? GM: Na temat nowej perspektywy finansowej od roku 01 można dziś powiedzieć tyle, że kontynuacja INTERREG nie jest tylko pobożnym życzeniem regionu. Mamy potwierdzone sygnały z Brukseli w formie projektów rozporządzeń, iż toczą się prace nad kontynuacją INTERREG A po czwartej perspektywie finansowej. Jest to dobry znak dla regionu, bo przy wszystkich reprezentacyjnych sukcesach wsparcia INTER- REG A pozostaje do stwierdzenia, że rozwój regionu granicznego własnymi siłami, czy to gospodarczo czy to społecznie, nadal nie został osiągnięty, a wszystko to, co zostało osiągnięte, jest tylko migawką, której kruchość nie może być bagatelizowana. Dziękujemy za rozmowę Wspólny Sekretariat Techniczny * Wyjaśnienie WST: INTERREG IV A jest nazwą powszechnie stosowaną na brandenburskiej części obszaru wsparcia Programu. Po stronie polskiej bardziej używana jest nazwa Programu zgodnie z decyzją KE: Program Operacyjny Współpracy Transgranicznej Polska (Województwo Lubuskie) Brandenburgia

6 Przykłady realizowanych projektów ODRA DLA TURYSTÓW 01 ROZWÓJ TURYSTYKI WODNEJ NA TRANSGRANICZNYM OBSZARZE DOLINY ŚRODKOWEJ ODRY ETAP II Projekt ma na celu przywrócenie rzece Odrze jej dawnej żeglugowo-turystycznej funkcji. W związku z powyższym zostaną zakupione dwa statki przeznaczone do przewozów pasażerskich NIMFA i LAGUNA. Statki zawijać będą do portów po stronie polskiej: Bytom Odrzański, Nowa Sól, Cigacice, Krosno Odrzańskie, Słubice, Kostrzyn jak i niemieckiej: Ratzdorf, Eisenhüttenstadt, Frankfurt/O, Lebus, Küstrin -Kietz. Obok rozbudowy portów zostaną także przeprowadzone prace polegające na rozbudowie infrastruktury miejskiej, głównie w Nowej Soli oraz Bytomiu Odrzańskim. Projekt będzie realizowany w ciągu 3 miesięcy, dofinansowanie dla projektu z Europejskiego wynosi około 5,6 miliona Euro. Umowa o dofinansowanie dla projektu została podpisana w dniu 1 kwietnia 011 r. POLSKO-NIEMIECKIE CENTRUM EDUKACJI I SPOTKAŃ STARA KUŹNIA W TREBNITZ Głównym celem projektu jest pogłębienie współpracy pomiędzy powiatem MärkischOderland, Powiatem Gorzowskim i stowarzyszeniem Schloß Trebnitz w zakresie spotkań młodzieży, kształcenia i kultury. Poszczególne działania w projekcie polegają głównie na stworzeniu polsko-niemieckiego centrum edukacji i spotkań przystosowanego do potrzeb osób niepełnosprawnych oraz na stworzeniu transgranicznej sieci organizacji i obywateli zaangażowanych na rzecz ponadgranicznego społeczeństwa obywatelskiego. Ponadto projekt jako że umożliwia uczestnikom seminariów i odwie-dzającym korzystanie z infrastruktury, z informacji o miejscach wartych zobaczenia oraz możliwościach noclegu i wyżywienia po obu stronach granicy przyczyni się do wspólnej promocji atrakcji turystycznych w tych regionach. Projekt otrzymał dofinansowanie z Europejskiego wysokości około 1,3 miliona Euro, a umowa o dofinansowanie została podpisana w dniu 1 kwietnia 011 r. Wizualizacja jednego ze statków zaplanowanych w ramach projektu Odra dla turystów, Źródło: Archiwum beneficjenta MŁODZIEŻ POLSKA I NIEMIECKA TWORZY NOWOCZESNE OFERTY TURYSTYCZNE DLA WZMOCNIENIA GOSPODARKI REGIONALNEJ W EUROREGIONIE SPREWA-NYSA-BÓBR Zamek Trebnitz, Źródło: Archiwum beneficjenta POPRAWA JAKOŚCI KSZTAŁCENIA ZAWODOWEGO PO OBU STRONACH GRANICY MODERNIZACJA ZESPOŁU SZKÓŁ LICEALNYCH I ZAWODOWYCH IM. UNII EUROPEJSKIEJ W SULĘCINIE (ETAP II) I OBERSTUFENZENTRUM GOTTFRIED WILHELM LEIBNIZ W EISENHÜTTENSTADT Projekt zakłada modernizację i doposażenie Zespół Szkól Licealnych i Zawodowych w Sulęcinie oraz doposażenie Oberstufenzentrum w Eisenhüttenstadt. Dzięki projektowi szkoły pozyskają także odpowiedni sprzęt komputerowy i oprogramowanie. Pozwoli to na lepsze kształcenie w zawodach rzemieślniczo-przemysłowych oraz umożliwi dostosowanie poziomu i jakości kształcenia do wymagań rynku pracy. Projekt przewiduje także szkolenia dla nauczycieli i warsztaty dla młodzieży oraz osób bezrobotnych, chcących się przekwalifikować oraz zdobyć nowe umiejętności, co z pewnością przyczynią się do integracji i umacniania pozytywnych stosunków pomiędzy społecznościami po obu stronach granicy. Uczniowie w ramach realizacji projektu Młodzież polska i niemiecka tworzy nowoczesne oferty turystyczne dla wzmocnienia gospodarki regionalnej w Euroregionie Sprewa-Nysa-Bóbr, Źródło: Archiwum beneficjenta Idea projektu polega na tym, iż uczniowie 5 szkół Zespołu Szkół Ekologicznych w Zielonej Górze, Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych w Krośnie Odrzańskim i w Żarach oraz Theodor-FontaneGesamtschule Burg i Humboldt-Gymnasium Cottbus otrzymają do dyspozycji nawigację GPS. Za jej pomocą będą w grupach tworzyć nowe, ciekawe szlaki turystyczne w województwie lubuskim i w Kraju Związkowym Brandenburgia. Ponadto uczniowie będą uczestniczyć w licznych warsztatach i tym samym praktycznie poznawać turystykę, kulturę, środowisko własnego kraju oraz kraju sąsiada. Gotowe szlaki turystyczne oraz ich opisy zostaną udostępnione turystom na płytach DVD oraz w internecie. Ten trwający 8 miesięcy projekt otrzymał dofinansowanie w wysokości ponad 300 tys. Euro z Europejskiego. Umowa dla projektu została podpisana w dniu listopada br. Ten trwający miesiące projekt otrzymał pozytywną decyzję Komitetu Monitorującego podczas posiedzenia w Burg w dniu 1 czerwca br. Dofinansowanie dla projektu wynosi ponad,6 miliona Euro z Europejskiego. Wizualizacja Zespołu Szkół Licealnych i Zawodowych im. Unii Europejskiej w Sulęcinie Źródło: Archiwum beneficjenta 6

7 Czy wiecie, że...? Ciasto przypominające piernik było już znane w starożytnym Egipcie, około 350 r. p.n.e? Nie był to dokładnie taki sam piernik, jaki dziś znamy, a specjalne ciasto przygotowane na miodzie. Podobne ciasto było znane także Rzymianom. Wcześniej piernik nie był spożywany tylko z okazji świąt Bożego Narodzenia, ale także Wielkanocy lub innych okoliczności. Piernik był częścią kuchni postnej i serwowany np. do mocnego piwa. Piernik to tradycyjne ciasto miast hanzeatyckich, będące swoistym symbolem ich powodzenia oraz szerokich kontaktów ze światem. Pierwotnie było wielkim luksusem, ze względu na koszty importu przypraw korzennych i bakalii, często eksportowano je w głąb krajów macierzystych. Tradycja ich wypieku przetrwała w Bremie, Monachium, Norymberdze, Amsterdamie, Liège, Ostendzie i Kłajpedzie, a z polskich miast w Gdańsku i Toruniu. W okresie przedświątecznym pierniki wypiekane są zarówno w województwie lubuskim, jak i w Brandenburgii. Receptury są bardzo różne i zależą przede wszystkim od tradycji, jakie panują w danej rodzinie. Ponadto pierniki świąteczne można kupić na jarmarkach bożonarodzeniowych. Na obszarze wsparcia Programu najbardziej znane są jarmarki bożonarodzeniowe w Cottbus, a także we Frankfurcie nad Odrą. Jarmark we Frankfurcie nad Odrą od kilku lat organizowany jest wraz z partnerskim miastem Słubice. Jarmarki bożonarodzeniowe na stałe wpisały się także w przedświąteczne krajobrazy Zielonej Góry i Gorzowa Wlkp. Fot. bew.com.pl Źródło: pierniczki-ciasto-na-pierniczki-i-dekoracje-d16835.html Fot. bew.com.pl Źródło: pierniczki-ciasto-na-pierniczki-i-dekoracje-d16835.html Fot. Thinkstock Źródło: pierniczki-ciasto-na-pierniczki-i-dekoracje-d16835.html WSPÓLNY SEKRETARIAT TECHNICZNY Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej Polska (Województwo Lubuskie) Brandenburgia ul. Kościelna, Zielona Góra tel./ fax: info@plbb.eu;