Tytuł: Przedsiębiorczość czy oszustwo (reportaż Polska w ogłoszeniach Mariusza Szczygła) Autor: Małgorzata Lachtara. Rodzaj materiału: ćwiczenie

Transkrypt

1 Tytuł: Przedsiębiorczość czy oszustwo (reportaż Polska w ogłoszeniach Mariusza Szczygła) Autor: Małgorzata Lachtara Rodzaj materiału: ćwiczenie Data publikacji: grudzień 2011 Kluczowe pytanie: Jakie postawy przyjmują przedstawieni w reportażu Mariusza Szczygła autorzy ogłoszeń w sytuacji pogłębiających się w latach dziewięćdziesiątych w Polsce trudności ekonomicznych? Obszar nauczania: język polski szkoła ponadgimnazjalna Treści nauczania zgodne z podstawą programową: Szkoła ponadgimnazjalna (j. polski): I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji: odczytywanie sensu tekstu, rozpoznawanie specyfiki tekstów publicystycznych. II. Interpretacja: wykorzystywanie w interpretacji elementów znaczących dla odczytania sensu utworu. III. Wartości i wartościowanie: dostrzeganie konfliktów wartości oraz rozumienie ich źródeł. Czas ćwiczenia: 30 minut. Metody pracy: praca w parach, mapa mentalna, dyskusja, praca z tekstem, praca w grupach nad rozwiązywaniem problemu. Przed zajęciami: Uczniowie mają za zadanie przeczytanie tekstu Mariusza Szczygła: Polska w ogłoszeniach znajdującego się w publikacji 20 Lat nowej Polski w reportażach według Mariusza Szczygła, pomysł, układ i komentarze Mariusz Szczygieł, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec Przebieg ćwiczenia: 1. Rozpocznij zajęcia pracą w parach uczniowie przypominają sobie znanych im ludzi sukcesu i rozmawiają na temat cech bądź zachowań, które spowodowały, że osoby te odniosły sukces (2 min.), cechy zapisują na przygotowanych wcześniej karteczkach.

2 2. Podziel uczniów na grupy każda grupa pracuje metodą mapy mentalnej i na plakacie przedstawia cechy składające się na postawę przedsiębiorczą, syntetyzując i porządkując wcześniej przygotowane w parach zapisy na karteczkach. (8 min.) 3. Zorganizuj krótką sesję plakatową, podczas której uczniowie zapoznają się z efektami prac poszczególnych grup. (2 min.) 4. Zainicjuj krótką dyskusję podsumowującą zawartość plakatów np. zapytaj o to, jakie cechy powinien posiadać człowiek przedsiębiorczy, osiągający sukcesy na współczesnym rynku pracy? (3 min.) 5. Podziel uczniów po raz kolejny na grupy każdej z nich przydziel po 3 ogłoszenia z tekstu Mariusza Szczygła najbardziej adekwatne do tematu ćwiczenia oraz sformułuj i rozdaj na kartkach tekst polecenia dla grup, np.: zapoznajcie się z ogłoszeniami zamieszczonymi w reportażu Mariusza Szczygła, scharakteryzujcie postawę przyjmowaną przez autorów w obliczu trudności ekonomicznych ogłoszeń oraz rozwiążcie problem ujęty w temacie ćwiczenia prezentowany człowiek to przedsiębiorca czy oszust? (8 min.) 6. Prezentacja wyników pracy w grupie liderzy grup przedstawiają przygotowane w grupie odpowiedzi na zadane pytanie. (5 min.) 7. Podsumowanie prezentacji liderów, formułowanie wspólnych wniosków na forum całej klasy, wskazywanie cech, których zabrakło autorom ogłoszeń, co wykluczyło osiągnięcie sukcesu ekonomicznego. (2 min.) Praca indywidualna uczniów w formie zadania domowego: zapoznaj się z definicjami reportażu zamieszczonymi na stronach internetowych (do wyboru przez nauczyciela): a. Akademii Ignatianum w Krakowie (zał. nr 1) b. Ośrodka Brama Grodzka - Teatr NN z Lublina (zał. nr 2) c. Słownika Co to jest? (zał. nr 3) Wymień (lub zaznacz) cechy tego gatunku opisane w definicji i obecne jednocześnie w tekście Mariusza Szczygła.

3 Załącznik nr 1 Reportaż - gatunek dziennikarski występujący w prasie, radiu i telewizji (a ostatnio w Internecie jako blog reportażowy), którego podstawowym zadaniem jest ukazanie rzeczywistości za pośrednictwem reportera, który występuje w reportażu jako świadek prezentowanych zdarzeń, obserwator, rekonstruktor bądź słuchacz (w zależności od tego, jaką rolę przyjmie jako podmiot mówiący). Autor reportażu ma mówić o sprawach aktualnych, ale może także poruszać problemy sprzed lat, osadzając je w bieżących kontekstach (reportaż historyczny). Tekst reportażu pisanego charakteryzuje autentyzm przekazu, który polega na sprawozdawczym pokazywaniu faktów bez zbędnej literackiej plastyki. Ogranicza się ona do zdawkowej charakterystyki postaci, miejsc zdarzeń, opisu sytuacji. Najważniejsze jest ujęcie tematu przez reportera i zaprezentowanie go w taki sposób, by wpłynąć na wyobraźnię odbiorcy, wywołując u niego wrażenie, że pośrednio bierze udział w ukazywanych historiach, jest ich świadkiem i sam wyciąga wnioski (reportaż fabularny). Natomiast analiza faktów, przyglądanie się im, zastanawianie nad słusznością postępowania bohaterów i na koniec ich ocena z wyraźnym zaznaczeniem, jakie jest zdanie reportera w danej sprawie, jest cechą charakterystyczną dla reportażu problemowego. Dominantą kompozycyjną reportażu fabularnego jest zdarzenie, od którego np. postaci, miejsce akcji i inne są zależne. Dominantą kompozycyjną reportażu problemowego jest wywód reporterski i wnioski, do których dochodzi na podstawie przeprowadzonej analizy. Mówienie jednak o faktach i sposób ich prezentacji zależy od zdolności twórczych reportera, który ma jak najwierniej je odtworzyć. W reportażu nie ma miejsca na fikcję literacką. Autentyzm w odniesieniu do tego gatunku to nie tylko sprawozdawstwo, ale przede wszystkim mówienie przez reportera o rzeczywistości bez zmyślania faktów. Mają one być sprawdzone, bowiem za przekazane treści reporter odpowiada nawet przed sądem. Celem reportażu jest najczęściej wskazanie na nieprawidłowości w działaniach władzy bądź pokazanie problemów człowieka lub grupy osób. Reportaż jest w związku z tym oficjalną informacją, która może służyć nawet prokuratorowi do wszczęcia dochodzenia w opisanej sprawie. Reportaż będący ciągle w stadium dynamicznego rozwoju, trudno daje się jednoznacznie zaklasyfikować. Można przyjąć założenie, że każdy twórca reportażu ma swoją koncepcję zbierania materiałów (dokumentów, ustalania faktów, przeprowadzania obserwacji i ich transponowania w formie zapisu, a następnie przekazania odbiorcy jako artystycznego obrazu). Ze względu na miejsce publikacji reportażu wyróżniamy następujące typy: pisany (zamieszczony w prasie), radiowy, telewizyjny/filmowy, fotoreportaż. Natomiast jego odmiany formują się w toku rozwoju, żywiołowo, ze względu na różne kryteria i cechy, jakie dadzą się wyodrębnić. Na przykład o tym, czy dany reportaż fabularny bądź publicystyczny

4 będzie reportażem psychologicznym, zadecyduje opis i przedstawienie bohatera przez reportera, natomiast podobna kwestia (w odniesieniu do środowiska) zaważy na zaszeregowaniu danego reportażu do odmian: społeczno-obyczajowych, społecznokulturalnych, społeczno-politycznych bądź środowiskowych. W wypadku odmian reportażu istotne okazują się rozróżnienia tematyczne, bowiem one określają trzon poruszanego zagadnienia. W związku z tym spotykamy m.in. reportaże historyczne, sądowe, kryminalne, podróżnicze, krajowe i zagraniczne, sportowe, wojenne (określone takim przymiotnikiem, jaki narzuca temat). Nazwa reportaż pochodzi od łacińskiego słowa reporto odnoszę, donoszę. W tym znaczeniu rozumiemy je jako donoszenie jakiegoś wydarzenia do świadomości ludzi, którzy danego zdarzenia nie widzieli. Nazwa ta (fr. reportage) wraz z rozwojem prasy została przyjęta przez jęz. europ. w II poł. XIX w. dla oznaczenia sprawozdania dziennikarskiego. Obejmowała utwory o charakterze sprawozdań z wydarzeń, których autor był bezpośrednim świadkiem lub uczestnikiem. Wcześniej pisano relacje z podróży, listy, diariusze, kartki, szkice i obrazki obyczajowe, nowele z różnych dziedzin życia społecznego, oddające autentyczne zdarzenia i opisujące życie różnych środowisk, ale nie nazywano tych utworów reportażami. W języku polskim nazwa reportaż przyjęła się dopiero na początku XX w. Słownik języka polskiego, tzw. warszawski, w r notuje hasło reportaż i objaśnia je jako sprawozdania dziennikarskie. Za ojca światowego reportażu uważa się Egona Erwina Kischa ( ) - Czecha, piszącego po niemiecku, autora m.in. Szalejącego reportera, Jarmarku sensacji, natomiast w Polsce pierwszy pisał i świadomie nazywał swoje teksty reportażami Melchior Wańkowicz ( ), autor m.in. W kościołach Meksyku, Na tropach Smętka. Źródło: Słownik terminologii medialnej pod red. Walerego Pisarka (2011), Reportaż definicja. ( [14 grudnia 2011]

5 Załącznik nr 2. Definicja tego gatunku dziennikarskiego sformułowana przez jednego z najwybitniejszych polskich reportażystów Ryszarda Kapuścińskiego, brzmi: reportaż to rodzaj pisarski, który stara się przekazać prawdziwą i szczegółową relację o wydarzeniach bezpośrednio widzianych lub sprawach dokładnie udokumentowanych". Tak więc każde studium środowiska jest reportażem. Reportaż może być ciekawszy niż fikcja, jeśli zależy nam na zrozumieniu świata i ludzi. Pozwala zmierzyć się z przeszłością tak, aby zyskała aktualny wymiar. U podstaw reportażu leży realny fakt, konkret postrzegany oczyma reportera, ale bez odautorskiego komentarza. Prawo do osądu pozostawione jest czytelnikom. Reportaż można pisać w pierwszej osobie, a można posłużyć się wyłącznie postaciami bohaterów i ich wypowiedziami. Można w tekście użyć fragmenty wspomnień, rozmów, portretu, opisu miejsca, także cytaty z listów, dokumentów itp. - wszystko w celu ustalenia prawdy i zarysowania jak najszerszego kontekstu dla danego problemu. Bo w reportażu najważniejsza jest PRAWDA. 1. Cechy reportażu gatunek z pogranicza dziennikarstwa i literatury pięknej, co oznacza, że w reportażu ważne są zarówno fakty jak i umiejętność ich wyrażania za pomocą środków literackich; materiał faktograficzny, który jest podstawową materią reportażu, układa się w wyraziste obrazy, czasem nawet w fabułę, ale o jego randze decyduje stopień zgodności z rzeczywistością, a nie walory czysto literackie, artystyczne- na tym polega sprawozdawczość reportażu; język reportażu posługuje się środkami właściwymi dla literatury pięknej - operowanie językiem obliczone jest na efekt emocjonalny, a nie tylko dyskursywny; kompozycja i stylistyka wypowiedzi literackiej (metafora, symbol, skrót, aluzja, paralela, groteska, itp.) używana jest po to, by wzbudzić w czytelniku refleksję; jedyną ingerencją autora w świat przedstawiony jest selektywny dobór zamieszczonych w nim faktów, a także opis wydarzeń prowadzący do sugestywnej pointy ocenę pozostawia on czytelnikowi; reportaż traktuje o rzeczywistości konkretnej, podlegającej sprawdzeniu, dlatego tak wyraźnie posiada znamiona dokumentu; to on utrwala to, co się dzieje pomiędzy wielkimi wydarzeniami, czyli to, co jest to w gruncie rzeczy esencją naszej egzystencji właśnie życie codzienne; opisywane wydarzenie powinno mieć aktualny wymiar; celem reportażu jest opisywanie nowin w taki sposób, aby wywarły na odbiorcy jak największe wrażenie; bardzo ważna jest możliwość natychmiastowego uwrażliwiania opinii publicznej na różnorakie problemy polityczne, gospodarcze, kulturalne, społeczne i obyczajowe; często to właśnie cel reportażu decyduje o selekcji faktów, ich użyciu i uogólnieniu.

6 2. Formy reportażu Pod względem pisarskim wyróżniamy reportaż: literacki: przeważają w nim elementy obrazowania literackiego, pewne formy językowe charakterystyczne dla literackiego opisu rzeczywistości, publicystyczny: przeważają elementy sprawozdawczości i komentarz publicystyczny. Pod względem struktury wyróżniamy reportaż: fabularny: akcja koncentruje się wokół wydarzeń i bohaterów oraz obrazów i opisów z punktu widzenia reportera; zdarzenia ujmowane są w różnych układach i formach od najprostszej rejestracji pojedynczych faktów, poprzez historie w układzie chronologicznym bądź przyczynowo-skutkowym, fabuła ujmowana jest w formie scen o napięciu dramatycznym (kontrasty, paralele); tematem są losy bohaterów oraz przemiany środowiskowe; problemowy: punktem wyjścia są skargi wymagające interwencji, relacje obywateli dostrzegających jakieś nieprawidłowości w życiu społecznym lub własne obserwacje reportera na wybrany przez niego temat; proces dochodzenia do prawdy ujęty jest w formę rozprawy z zarysowaniem problemu, wysuwaniem tez, argumentacją, i uzasadnianiem stanowiska reportera. Pod względem tematycznym wyróżniamy m. in. reportaże: społeczne kulturalne polityczne obyczajowe psychologiczne historyczne podróżnicze śledcze... źródło: Ośrodek Brama Grodzka - Teatr NN (1997), Reportaż. ( [14 grudnia 2011 r.]

7 Załącznik nr 3. Reportaż - (fr. reportage) to gatunek publicystyczno-literacki mający charakter sprawozdań z wydarzeń, których uczestnikiem lub obserwatorem był autor. Gatunek ten wykształcił się w XIX wieku a jego prekursorem był Egon Erwin Kisch. Ze względu na rodzaj tematyki reporterskiej wyróżnić możemy reportaże podróżnicze, obyczajowe, wojenne, sądowe, polityczne i naukowe. Reportaż może przyjąć formę literacką, radiową, telewizyjną i fotograficzną. Cechą charakteryzującą reportaż jest obiektywizm. Relacja reportera powinna być rzetelna i prawdziwa. Reporter w sposób subiektywny ocenia opisywany temat. W reportażu mogą znajdować się cytowane wypowiedzi świadków opisywanego zdarzenia lub cytaty wypowiedzi bohatera historii. Aby wywołać u odbiorcy reportażu wrażenie obserwacji wydarzenia pisany jest w czasie teraźniejszym. Do ciekawych form reportażu należy fotoreportaż, który zazwyczaj w formie dokumentacji zdjęciowej przedstawia historie zwykłych ludzi oraz ciekawych postaci życia publicznego. Składa się zazwyczaj z 3 lub więcej zdjęć ukazujących czas, miejsce, niewyreżyserowane zdarzenie i bohatera reportażu w jego naturalnym życiu. Źródło: Słownik internetowy Co to jest reportaż. ( [14 grudnia 2011].