PROCES TRANSFORMACJI POLSKIEJ ENERGETYKI

Transkrypt

1 PROCES TRANSFORMACJI POLSKIEJ ENERGETYKI ZMIANY W POLITYCE ENERGETYCZNEJ POLSKI MARIAN MIŁEK 1

2 RYNEK w UE Dyrektywa 2003/54/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 czerwca 2003 r. dotycząca wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej i uchylające dyrektywę 96/92/WE. Dyrektywa 2003/55/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 czerwca 2003 r. dotycząca wspólnych zasad rynku wewnętrznego gazu ziemnego i uchylające dyrektywę 98/30/WE. Dyrektywy wprowadzają: - rozdzielenie funkcji operatorskich i handlowych, - zasadę TPA, - 2

3 SYSTEM ENERGETYCZNY przed rokiem 2003 po roku 2003 ELEKTROWNIE POLSKIE SIECI ELEKTROENERGETYCZNE ELEKTROWNIE PSE CENTRALNY DYSPOZYTOR MOCY PRZESYŁ ZAKŁADY ELEKTROENERGETYCZNE TGE SPÓŁKA OBROTU OPERATOR SYSTEMU PRZESYŁOWEGO 400kV 220kV MONOPOL NATURALNY REJONY ELEKTROENERGETYCZNE ODBIORCA KOŃCOWY OPERATOR SYSTEMU DYSTRYBUCJI 110kV i niższe ODBIORCA przepływ energii przepływ środków finansowych 3

4 SKUMULOWANA LICZBA ODBIORCÓW TPA odbiorcy grup taryfowych A,B,C odbiorcy grupy taryfowej G ZMIANA DOSTAWCY grupa ABC VII 753 VIII 765 grupa G VII VIII

5 INWESTYCJE W ELEKTROENERGETYCE Przyrosty mocy w kolejnych dziesięcioleciach: Moc - MW Moc zainstalowana w elektrowniach w 2015 r. przekroczyła 40 GW, Dekady -94% jest zainstalowana w elektrowniach i elektrociepłowniach zawodowych, -78% (ok. 29,8 GW) zainstalowanych jest w blokach węglowych, -średni wiek bloku: 40 lat, -ostanie bloki klasy 125 MW zainstalowano ponad 45 lat, -26 bloków klasy 200 MW ma ponad 40 lat. Rola KDT kontraktów długoterminowych 5

6 KONTRAKTY DŁUGOTERMINOWE w POLSKIEJ ENERGETYCE Kontrakty długoterminowe (KDT) sprzedaży mocy i energii: - zawarto w latach 90-tych pomiędzy wytwórcami a PSE, - miały charakter wieloletnich umów na dostarczanie PSE energii po ustalonych cenach (powyżej ceny rynkowej), - dla banków kredytujących inwestycje wytwórców stanowiły zabezpieczenie kredytów, o łącznej wartości 20 mld zł, - umożliwiły modernizację elektroenergetyki, - ograniczyły rozwój rynku energii elektrycznej, ponieważ ok. 80% energii było sprzedawanych w ramach KDT. W dniu roku Komisja Europejska uznała je za niedozwoloną pomoc publiczną (były zawarte z podmiotem kontrolowanym przez państwo). Ustawa z dnia 29 czerwca 2007r. o zasadach pokrywania kosztów powstałych u wytwórców w związku z przedterminowym rozwiązaniem umów długoterminowych sprzedaży mocy i energii elektrycznej wprowadza system pokrywania rekompensat z tytułu kosztów osieroconych (niespłaconych rat kredytów w bankach). 6

7 KWOTY KOSZTÓW OSIEROCONYCH na dzień rozwiązania KDT- ów: r. wytwórca kwota kosztów osieroconych w mln zł energia elektryczna gaz Elektrownia Turów S.A Elektrownia Opole S.A PKE S.A Elektrownia Pątów II Sp. z o.o EC Chorzów 888 EC Nowa Sarzyna Sp. z o.o. 777 ZE Dolna Odra S.A. 633 Elektrownia Kozienice S.A. 623 EC Zielona Góra S.A. 464 EC Lublin Wrotków Sp. z o.o. 425 EC Rzeszów S.A. 297 EC Gorzów S.A. 72 Razem koszty osierocone KDT na dzień rozwiązania KDT- ów : mln zł - dla energii elektrycznej, mln zł - dla gazu, 7

8 Struktura mocy w KSE grudniu 2015 roku Rodzaj elektrowni Moc nominalna MW Udział procentowy % na węgiel kamienny na węgiel brunatny ,5 wodne ,8 wiatrowe i inne OZE ,4 przemysłowe ,2 całkowita moc w KSE Źródło: ARE 8

9 Zużycie energii elektrycznej ogółem i produkt krajowy brutto w latach (w cenach stałych 1990 r.). RAPORT: ENERGIA ELEKTRYCZNA DLA POKOLEŃ Monografia II Kongresu Elektryki Polskiej Warszawa, 11 kwietnia 2016 r. (Źródło: ARE i GUS) 9

10 Energochłonność PKB ppp Państwo Energochłonność PKB ppp. koe/dolar UE 0,12 Polska 0,15 Niemcy 0,12 Wielka Brytania 0,10 Włochy 0,10 Hiszpania 0,11 Rosja 0,32 Chiny 0,28 Energochłonności PKB ppp. w Polsce jest większa o ok. 30 % w porównaniu do średniej unijnej. Przeliczając energochłonność wg kursu walut otrzymujemy zupełnie inny wynik - energochłonność PKB w Polsce jest dwukrotnie wyższa od średniej unijnej. Należy dodać, że gwałtowny spadek energochłonności PKB w Polsce nastąpił w wyniku restrukturyzacji przemysłu i przemian gospodarczych po roku Źródło: Eurostat 10

11 I. ZIMNA REZERWA 830 MW: INWESTYCJE W ELEKTROENERGETYCE - Bloki w Elektrowni Siersza i Stalowa Wola Tauron; - Bloki Zespołu Elektrowni Dolna Odra PGE (przetarg rozstrzygnięty w 2014 r.); II. INWESTYCJE W REALIZACJI 4 GW: - 2 BLOKI W Elektrowni Opole (2 x 900 MW, koszt każdego 11 mld zł) PGE; - Blok w Elektrowni Jaworzno III (ok MW) Tauron: - Blok w Elektrowni Kozienice (ok MW) Enea; - Blok w Elektrowni Turów - PGE Przewidywane zakończenie: Elektrownia Kozienice 2017 r., Elektrownia Opole 2018/2019 r., III. POTRZEBY Elektrownia Jaworzno III 2019 r. Szacunki PSE do 2020 r. trzeba będzie wycofać 6,6 GW, do 2030 r. trzeba będzie wycofać co najmniej 10 GW, wg konkluzji BAT: do 2020 trzeba wycofać 7 GW, do 2030 wycofać 12 GW. To oznacza, ze do 2020 r. musi powstać ok. 9 GW mocy, a do 2030 r. ok. 17 GW mocy wytwórczych. 11

12 KONCERNY ENERGETYCZNE W 2015 R. W ostatnim okresie wyceny koncernów energetycznych spadły o procent wynik trudności z górnictwem węglowym: Straty: PGE - ponad 3,0 mld zł, Tauron - 1,8 mld zł, Tylko Energa ma zysk 840 mln zł. Główny powód aktualizacja wartości aktywów,np. w przypadku: PGE - 8,8 mld zł., w tym Turów 5,1 mld zł., Bełchatów - 3,1 mld zł.; generalnie zmniejsza się wartość elektrowni węglowych. Sumarycznie: w 2014 r. - zysk 4 koncernów: 6,5 mld zł., w 2015 r. - strata 4 koncernów: 4,5 mld zł. DGP

13 WĘGIEL KAMIENNY RESTRUKTURYZACJA GÓRNICTWA I etap ; II etap ; koszt 8,6 mld zł koszt 6,2 mld zł Efekty: - likwidacja 30 kopalń, - redukcja zatrudnienia: 1998 rok 416 tyś pracowników 2003 rok 136 tyś pracowników 2010 rok 115 tyś pracowników - w roku 2000 po raz pierwszy górnictwo zanotowało dodatni wynik finansowy, - polepszenie jakości węgla. 13

14 GÓRNICTWO WĘGLA KAMIENNEGO Rok Rentowność wydobycia węgla zł za tonę Koszty Przychody Zysk/strata zł za tonę Źródło: ARP 14

15 ZATRUDNIENIE W GÓRNICTWIE WĘGLA KAMIENNEGO tys. osób ,2 113,3 106,7 100,7 92,1 91, lata Źródło: ARP 15

16 POLSKA GRUPA GÓRNICZA Wynik sprzedaży węgla w PGG w 2015 r. w poszczególnych kopalniach zł/tonę: KWK Marcel + 77,58 Bolesław Śmiały + 11,77 Chwałowice + 8,66 Ziemowit - 7,85 Piast - 24,45 Halemba Wirek - 41,08 Rydułtowy Anna - 41,28 Bielszowice - 43,77 Jankowice - 46,81 Pokój - 77,69 Sośnica - 124,07 Źródło: KW Koszty wydobycia średnio 283 zł/tonę 16

17 PGG - FINANSE Łączna kwota 2,42 mld zł., w tym 1,8 mld zł. gotówka: 0,5 mld zł PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna (ok. 16 proc.), 0,5 mld zł Energa Kogeneracja (ok. 16 proc.), 0,5 mld zł PGNiG Termika (ok. 16 proc. udziałów), 0,3 mld zł. Fundusz Inwestycji Polskich Przedsiębiorstw. Konwersja wierzytelności: 617 mln Towarzystwo Finansowe Silesia + Węglokoks Refinansowanie długu: pięć banków obligatariuszy (Alior Bank, BGK, BGŻ BNP Paribas, PKO BP, BZ WBK. nowe obligacje wyemitowane w trzech transzach na kwotę 1 mld 37 mln zł spłacanych w latach

18 KURS AKCJI SPÓŁEK ENERGETYCZNYCH zł/akcję Daty PGE Energa Enea Tauron 4 styczeń 2016 r. 12,57 12,27 10,82 2,82 19 wrzesień 2016 r. 11,12 7,7 9,6 2,56 22 wrzesień 2016 r.* g. 17:00 kurs zamknięcia 10,40 7,34 8,91 2,57 *kurs po ogłoszeniu przez ME o podniesieniu wartości nominalnej spółek o 50 mld zł., poprzez przesunięcie kapitału z funduszu zapasowego na zakładowy, z czym wiąże się zapłacenie do SP ok. 10 mld tytułem podatków. Źródło: GPW 18

19 19

20 HANDEL UPRAWNIENIAMI DO EMISJI CO 2 EU ETS w POLSCE - 27 państw UE - Ok. 11 tyś. instalacji w sektorze wytwarzania i w przemyśle; I etap lata : Dyrektywa 2003/87WE o handlu emisjami- liczba uprawnień na okres 3 lat: 717,3 mln MgCO 2, całkowita II etap lata : obniżenie limitów do 93,5% poziomu z 2005 r.- całkowita liczba uprawnień na okres 4 lat: 1 042,6 mln Mg CO 2 ; dla sektora energetycznego 11% mniej od przewidywanych emisji, co skutkowało (4 5.)% wzrostem cen energii, III etap od roku 2013: Dyrektywa 2009/29WE wdraża aukcjoning z możliwością derogacji; - ogranicza liczbę bezpłatnych uprawnień do 80% poziomu bazowego (z okresu ) w roku 2013 i w kolejnych latach zmniejsza do 30% w roku 2020, aż do likwidacji w 2027 r. dla przemysłu (poza wytwórcami). Art.. 10c Dyrektywa przewiduje możliwość otrzymania m.in.. Przez Polskę darmowych uprawnień na modernizację źródeł wytwarzania. 20

21 BEZPŁATNE UPRAWNIENIA DO EMISJI CO 2 Średnia emisja w latach : 167,7mln Mg/rok, Część emisji przypadających na wytworzenie energii elektrycznej : 137 mln Mg/rok Po uwzględnieniu wyeksportowanej energii elektrycznej : 111 mln Mg/rok Bezpłatne uprawnienia w roku 2013; (0,7 obliczonej emisji): 77,6 mln Mg/rok 21

22 Cena uprawnień do emisji CO 2 w latach w podziale na fazę I ( ), II ( ) i III ( ) Raport TOE: RYNEK ENERGII ELEKTRYCZNEJ I GAZU W POLSCE - stan na 31 marca 2014 r. 22

23 Moc OZE zainstalowana w Polsce w II kwartale 2016 r. Instalacje Moc zainstalowana : MW II kw Liczba instalacji stan na r. biogazowe biomasowe promieniowania słonecznego (PV) wiatrowe wodne W tabeli nie ujęto instalacji współspalania. Bloków energetycznych przystosowanych do współspalania w Polsce jest 44, ich łączna moc przekracza 20 GW ale trudno określić w jakim stopniu będzie wykorzystywany ten potencjał. Z jednej strony zmniejszono wartość zielonego certyfikatu dla współspalania o 50 procent, z drugiej istnieje konieczność spełnienia wymogów UE, czemu nowa ustawa wiatrakowa nie sprzyja. Źródło: URE 23

24 LICZBA ODMÓW PRZYŁĄCZENIA w 2015r. Rodzaj technologii źródła OZE Liczba odmów Odmówiona moc, MW Farmy wiatrowe Fotowoltaiczne Biogazownie Elektrownia wodna ,0 38,3 1,0 35,0 Obiekty odbiorców (przedsiębiorstw) 9 84,1 Razem ,8 Najwięcej odmów zostało wydanych w przypadku farm wiatrowych i dotyczyły one największej mocy. Średnia moc farmy wiatrowej, to ok. 9 MW, natomiast średnia moc elektrowni fotowoltaicznych to ok. 0,9 MW. W porównaniu do 2014 roku nastąpił wzrost liczby odmów o ok. 40 proc, z tego wynika, że dalszy rozwój OZE wymaga rozbudowy sieci właściwie wszystkich napięć. Źródło: URE 24

25 Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 7 grudnia 2015 roku utworzono Ministerstwo Energii Ministerstwo Energii powstało z nowych działów administracji rządowej: energia oraz gospodarka złożami kopalin. Do ministra właściwego do spraw energii należą w szczególności sprawy: - polityki energetycznej państwa oraz udziału w kształtowaniu polityki energetycznej Unii Europejskiej; - rynków energii, surowców energetycznych i paliw, efektywności energetycznej, rozwoju i wykorzystania odnawialnych źródeł energii oraz energii jądrowej na potrzeby społeczno-gospodarcze; - bezpieczeństwa energetycznego kraju, w tym bezpieczeństwa dostaw energii, surowców energetycznych i paliw; - infrastruktury energetycznej, w tym funkcjonowania systemów energetycznych, z uwzględnieniem zasad racjonalnej gospodarki i potrzeb bezpieczeństwa energetycznego kraju; - inicjowania, koordynowania i nadzorowania współpracy międzynarodowej w dziedzinie energii, surowców energetycznych i paliw oraz udział w pracach organów Unii Europejskiej. Ministrowi właściwemu do spraw energii podlega Agencja Rezerw Materiałowych. 25

26 Dział gospodarka złożami kopalin obejmuje sprawy: - prowadzenia, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw środowiska, racjonalnej gospodarki złożami węglowodorów, węgla brunatnego, węgla kamiennego, siarki rodzimej, soli kamiennej, soli potasowej, soli potasowo- -magnezowej, w obszarze objętym wydobyciem; - uzgadniania koncesji na wydobywanie udzielanych przez ministra właściwego do spraw środowiska, w zakresie kopalin objętych własnością górniczą Skarbu Państwa; - współpracy w nadzorze nad wydobywaniem kopalin, o których mowa w pkt 1; - kwalifikacji w zakresie górnictwa. 26

27 Strategia na Rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju W dniu 29 lipca 2016 r. przekazana do konsultacji społecznych przez Ministerstwo Rozwoju (MR). W dniu 1 sierpnia 2016 roku na konferencji zorganizowanej przez MR przedstawiono szczegóły strategii rozwoju sektora energetycznego. Określono warunki jakie należy stworzyć, aby: - przeprowadzić modernizację i rozbudowę sieci przesyłowych i dystrybucyjnych, - zrealizować inwestycje w konwencjonalną infrastrukturę wytwórczą, - szerzej wykorzystać stabilne źródła energetyki odnawialnej, - przyspieszyć wdrażanie energetyki jądrowej. Projekt obejmuje również działania w zakresie: - efektywności energetycznej, - zwiększenia wydobycia węglowodorów, - rozwoju małych elektrowni wodnych, - rozwoju magazynów energii, - inteligentnych sieci lokalnych, - strategii energetyki jądrowej (duże i małe bloki energetyczne). 27

28 RAPORT NARODOWEGO BANKU POLSKIEGO Eksperci banku zwracają uwagę, że energetyka jest obecnie w trakcie realizacji dużych inwestycji i stoi przed koniecznością podjęcia nowych projektów, które mają zapewnić ciągłość dostaw energii w przyszłości. Jednak możliwości finansowania dla przyszłych inwestycji w energetyce są utrudnione. 7 zagrożeń dla polskiego sektora energetyki: - kształt polityki klimatycznej w UE, - spadające ceny energii, - rosnące koszty wydobycia węgla, - perspektywy wprowadzenia nowych rozwiązań w sektorze energetycznym, - planowaną nowelizację prawa wodnego (której skutkiem może być wzrost kosztów wytwarzania energii), - konsekwencje zaangażowania kapitałowego w restrukturyzację górnictwa, - nowe obciążenia podatkowe związane z możliwym podniesieniem wartości nominalnej akcji spółek skarbu państwa (pomysł ministra energii). 28