Transformacja energetyczna w Polsce

Transkrypt

1 Edycja

2 OPRACOWANIE: Rafał Macuk, Forum Energii WSPÓŁPRACA: dr Joanna Maćkowiak-Pandera dr Aleksandra Gawlikowska-Fyk Andrzej Rubczyński DATA PUBLIKACJI: kwiecień 2019 Forum Energii to think tank działający w obszarze energetyki. Naszą misją jest tworzenie fundamentów efektywnej, bezpiecznej, czystej i innowacyjnej energetyki w oparciu o dane i analizy. Wszystkie analizy i publikacje Forum Energii są udostępniane nieodpłatnie i mogą być powielane pod warunkiem wskazania źródła i autorów. 2

3 Główne wnioski 06 Moce zainstalowane 07 Moc zainstalowana w 2018 r. 08 Zmiana mocy zainstalowanej w 2018 r. względem 2017 r. 09 Zmiany mocy zainstalowanej 10 Zmiany mocy zainstalowanej OZE 11 Produkcja 12 Produkcja energii elektrycznej w 2018 r. 13 Zmiana produkcji energii elektrycznej w 2018 r. względem 2017 r. 14 Zmiany produkcji energii elektrycznej 15 Zmiany produkcji energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych 16 KWIECIEŃ

4 Bilans krajowy 17 Krajowy bilans produkcji i zużycia energii elektrycznej 18 Zmiana zapotrzebowania na energię elektryczną 19 Zmiana zapotrzebowania na moc szczytową 20 Emisje 21 Zmiana emisji gazów cieplarnianych 22 Zmiana emisji gazów cieplarnianych energetyki i ciepłownictwa 23 Emisje gazów, pyłów i substancji szkodliwych z elektroenergetyki 24 Ceny energii elektrycznej 25 Porównanie cen spot energii elektrycznej na rynkach krajów sąsiednich 26 Paliwa 27 Krajowa produkcja węgla kamiennego 28 Bilans handlowy węgla kamiennego energetycznego 29 Krajowe zużycie węgla kamiennego energetycznego w 2017 r. 30 Zużycie krajowe gazu ziemnego 31 Pozyskanie gazu ziemnego 32 KWIECIEŃ

5 Wstęp Oddajemy do Państwa rąk już drugą edycję naszego przeglądu najważniejszych danych opisujących stan polskiej transformacji energetycznej. Zeszłoroczny raport sygnalizował powolne rozpoczynanie się procesu zmian w polskiej energetyce. Tegoroczne dane odczytujemy jednak inaczej. Liczby potwierdzają, że dotychczasowy model energetyki się kończy, ale wciąż nie jest jasne, co powstanie w zamian. Trend stopniowego spadku udziału węgla i dywersyfikacji miksu utrzymał się. To jednak nie jest efekt przyjętych przez nasz kraj zobowiązań do 2020 i 2030 roku, kierunek zmian nie jest zbieżny z celami Pakietu Zimowego. Modyfikacje polskiego miksu energetycznego nie wynikają z rosnącej roli OZE, a większego wykorzystania jednostek gazowych. Wolumen energii elektrycznej z inwestycji OZE oddanych w 2018 r. był symboliczny. Emisje gazów cieplarnianych rosły. Szczególnie zachęcam Państwa do przyjrzenia się danym dotyczącym węgla. Rosnący import nie schodził przez ostatni rok z pierwszych stron gazet. W naszym raporcie pokazujemy, że równolegle do bicia rekordów importu, głównie z Rosji, Polska przestaje być eksporterem tego surowca. Przez dziesięciolecia nauczyliśmy się myśleć o węglu jako filarze bezpieczeństwa energetycznego i bilansu handlowego naszego kraju. Zebrane przez nas fakty dowodzą, że czas o tym zapomnieć. Z poważaniem Joanna Maćkowiak-Pandera Prezes Forum Energii 5

6 Główne wnioski Rośnie udział importu w pokryciu krajowych potrzeb energetycznych. Odnotowano rekordowy import energii elektrycznej, węgla oraz gazu. Dywersyfikacja miksu postępuje w kierunku większego wykorzystania jednostek gazowych. Udział węgla utrzymuje się. Emisje gazów cieplarnianych rosną, również w energetyce. W 2018 r. w Polsce OZE nie rozwijały się. Brakuje nowych inwestycji. 6

7 Moce zainstalowane 7

8 Moc zainstalowana w 2018 r. Udział mocy zainstalowanych w węglu brunatnym i kamiennym zmniejszył się z 72% w 2017 r. do 70% pod koniec 2018 r. O 1% zwiększył się udział mocy zainstalowanej jednostek gazowych. WĘGIEL BRUNATNY 9,3 GW 21,0% GAZ ZIEMNY 2,6 GW 6,0% INNE EL. PRZEMYSŁOWE 0,6 GW 1,4% WODNE 1,0 GW 2,2% SZCZYTOWO-POMPOWE 1,4 GW 3,2% LĄDOWE WIATROWE 5,8 GW 13,2% WĘGIEL KAMIENNY 21,8 GW 49,3% OZE 8,5 GW 19,2% BIOGAZOWE 0,2 GW 0,5% BIOMASOWE 0,9 GW 2,0% FOTOWOLTAIKA 0,6 GW 1,3% Opracowano na podstawie: ARE Stan na

9 Zmiana mocy zainstalowanej w 2018 r. względem 2017 r. Wzrost mocy zainstalowanej w jednostkach zasilanych gazem to wynik zakończenia inwestycji w elektrociepłownię przemysłową w Płocku. Moc zainstalowana paneli fotowoltaicznych zwiększyła się o ponad 80% rok do roku MW WĘGIEL KAMIENNY WĘGIEL BRUNATNY GAZ ZIEMNY INNE EL. PRZEMYSŁOWE SZCZYTOWO -POMPOWE -8 WODNE LĄDOWE WIATROWE BIOGAZOWE BIOMASOWE FOTOWOLTAIKA Opracowano na podstawie: ARE 9

10 Zmiany mocy zainstalowanej W ostatniej dekadzie oddano nowe moce głównie w OZE oraz jednostkach przemysłowych opalanych gazem GW WĘGIEL KAMIENNY WĘGIEL BRUNATNY GAZ ZIEMNY INNE EL. PRZEMYSŁOWE SZCZYTOWO-POMPOWE OZE Opracowano na podstawie: ARE * Od 2016 r. kategoria el. przemysłowe podlega dezagregacji ze względu na rodzaj paliwa 10

11 Zmiany mocy zainstalowanej OZE Trzykrotnie, do 560 MW, zwiększyła się w latach moc zainstalowana PV. Inne źródła odnawialne nie rozwijają się od 2016 r GW WODNE LĄDOWE WIATROWE BIOGAZOWE BIOMASOWE FOTOWOLTAIKA Opracowano na podstawie: ARE 11

12 Produkcja 12

13 Produkcja energii elektrycznej w 2018 r. Węgiel jest najważniejszym paliwem w produkcji energii elektrycznej jego udział wyniósł 78,1% wobec 78,4% w 2017 r. Rośnie znaczenie gazu. Jego udział w miksie energetycznym wyniósł 7,2% wobec 5,6% w 2017 r. Udział w produkcji energii elektrycznej z OZE spadł do 12,7% wobec 14,1% w 2017 r. WĘGIEL BRUNATNY 49,4 TWh 29,1% WĘGIEL KAMIENNY 83,5 TWh 49,1% GAZ ZIEMNY 12,2 TWh 7,2% INNE EL. PRZEMYSŁOWE 2,9 TWh 1,7% SZCZYTOWO-POMPOWE 0,4 TWh 0,2% OZE 21,6 TWh 12,7% WODNE 2,0 TWh 1,2% BIOGAZOWE 1,1 TWh 0,7% BIOMASOWE 3,8 TWh 2,3% WSPÓŁSPALANIE BIOMASY 1,5 TWh 0,9% LĄDOWE WIATROWE 12,8 TWh 7,6% FOTOWOLTAIKA 0,3 TWh 0,2% Opracowano na podstawie: ARE 13

14 Zmiana produkcji energii elektrycznej w 2018 r. względem 2017 r. Zmiejszenie produkcji z węgla brunatnego wynika głównie z odstawienia elektrowni Adamów. Zmniejszenie produkcji z lądowych elektrowni wiatrowych jest związane z niekorzystnymi regulacjami prawnymi oraz mniejszą wietrznością. Zwiększyła się produkcja energii z węgla i gazu to skutek oddania do użytku elektrowni w Kozienicach oraz elektrociepłowni w Płocku GWh WĘGIEL KAMIENNY WĘGIEL BRUNATNY GAZ ZIEMNY INNE EL. PRZEMYSŁOWE SZCZYTOWO -POMPOWE WODNE BIOGAZOWE BIOMASOWE WSPÓŁSPALANIE LĄDOWE WIATROWE FOTOWOLTAIKA Opracowano na podstawie: ARE 14

15 Zmiany produkcji energii elektrycznej W ostatniej dekadzie znacząco wzrósł udział gazu ziemnego w miksie energetycznym. W pozostałych źródłach zmiany były niewielkie. TWh WĘGIEL KAMIENNY WĘGIEL BRUNATNY GAZ ZIEMNY INNE EL. PRZEMYSŁOWE SZCZYTOWO-POMPOWE OZE Opracowano na podstawie: ARE * Od 2016 r. kategoria el. przemysłowe podlega dezagregacji ze względu na rodzaj paliwa 15

16 Zmiany produkcji energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych W 2018 r. odnotowano najniższą produkcję oraz najmniejszy udział OZE w miksie po 2014 r TWh WODNE BIOGAZOWE BIOMASOWE WSPÓŁSPALANIE BIOMASY LĄDOWE WIATROWE FOTOWOLTAIKA Opracowano na podstawie: ARE 16

17 Bilans krajowy 17

18 Krajowy bilans produkcji i zużycia energii elektrycznej W 2018 r. produkcja energii elektrycznej utrzymywała się na poziomie z 2017 r. Rosnące zapotrzebowanie na energię elektryczną było pokrywane przez import, którego wolumen zwiększył się dwuipółkrotnie ,3 TWh 5,7 TWh TWh PRODUKCJA ZUŻYCIE Opracowano na podstawie: ARE 18

19 Zmiana zapotrzebowania na energię elektryczną W latach zapotrzebowanie na energię elektryczną w Polsce rosło średnio o 1,6%, a w roku ubiegłym o 1,8%. PKB rośnie szybciej niż zapotrzebowanie na energię elektryczną ,1 158,3 159,1 159,9 161,3 164,6 168,6 172,7 175,8 30% 25% 20% ,4 15% TWh ,4% 5,4% 4,5% 1,4% 7,9% 6,6% 4,8% 5,1% 3,8% 3,8% 3,1% 2,1% 2,4% 1,7% 2,4% 1,8% 0,5% 0,5% 0,8% 10% 5% 0% 110-2,6% -5% % DYNAMIKA ZUŻYCIA ENERGII DYNAMIKA PKB ZUŻYCIE ENERGII Opracowano na podstawie: ARE, GUS 19

20 Zmiana zapotrzebowania na moc szczytową Rośnie roczne maksymalne zapotrzebowanie na moc w systemie w 2018 r. wyniosło rekordowe 26,45 GW. Pogłębia się problem pokrycia szybko rosnącego zapotrzebowania na moc szczytową latem ,7 GW GW ,8 GW MAKSYMALNE W OKRESIE LETNIM Opracowano na podstawie: PSE 20

21 Emisje 21

22 Zmiana emisji gazów cieplarnianych W 2017 r. całkowite emisje gazów cieplarnianych wzrosły o 16 mln ton, czyli ok. 4% względem roku poprzedniego. Trend zwyżkowy utrzymuje się od 2014 r % % +4% mln ton Opracowano na podstawie: EEA 22

23 Zmiana emisji gazów cieplarnianych energetyki i ciepłownictwa Emisje z elektroenergetyki wzrosły w 2017 r. o 1% względem roku Emisje z ciepłownictwa utrzymują się na stałym poziomie. 250 mln ton % -22% -7% 50-74% -73% 0-15% ELEKTROWNIE I ELEKTROCIEPŁOWNIE (CHP) CIEPŁOWNIE (HOB) Opracowano na podstawie: EEA 23

24 Emisje gazów, pyłów i substancji szkodliwych z elektroenergetyki W 2016 r. odnotowano znaczną, ponad 40%, redukcję emisji krajowych SO x. Ograniczenie emisji jest skutkiem wdrożenia dyrektywy o emisjach przemysłowych. W 2016 r. utrzymał się trend redukcji emisji NO x i pyłów tys. ton SO X NO X PYŁ Opracowano na podstawie: GUS 24

25 Ceny energii elektrycznej 25

26 Porównanie cen spot energii elektrycznej na rynkach krajów sąsiednich W 2018 r. w całym regionie odnotowano znaczny wzrost cen energii. Widoczne jest postępujące wyrównywanie cen na rynkach sąsiednich w Unii Europejskiej, co jest efektem funkcjonowania wewnętrznego rynku energii elektrycznej /MWh I kw. II kw. III kw. IV kw. I kw. II kw. III kw. IV kw. I kw. II kw. III kw. IV kw. I kw. II kw. III kw. IV kw. I kw. II kw. III kw. IV kw POLSKA SZWECJA LITWA NIEMCY CZECHY SŁOWACJA Opracowano na podstawie: TGE, EEX, Nordpool, OTE 26

27 Paliwa 27

28 Krajowa produkcja węgla kamiennego W 2018 r. o 2 mln ton spadło wydobycie węgla kamiennego w porównaniu do roku mln ton WĘGIEL KAMIENNY OGÓŁEM ENERGETYCZNY KOKSOWY Opracowano na podstawie: GUS, Polski Rynek Węgla 28

29 Bilans handlowy węgla kamiennego energetycznego Import węgla jest rekordowo wysoki, a ponad 78% wolumenu pochodzi z Rosji. Inne główne kierunki importu to Kolumbia, USA oraz Kazachstan. Eksport z Polski jest najniższy od 15 lat IMPORT EKSPORT mln ton * IMPORT: CZECHY ROSJA POZOSTAŁE (IMPORT) EKSPORT: CZECHY SŁOWACJA AUSTRIA NIEMCY POZOSTAŁE (EKSPORT) Opracowano na podstawie: Eurostat *dane wstępne 29

30 Krajowe zużycie węgla kamiennego energetycznego w 2017 r. Prawie połowę węgla energetycznego, 30,7 mln ton, użyto do produkcji energii elektrycznej. Do celów grzewczych wykorzystano ponad 40% wolumenu, tj. 25 mln ton. PRZEMYSŁ 6,3 mln ton 10,1% POZOSTAŁE 2,5 mln ton 4,0% GOSPODARSTWA DOMOWE 10,2 mln ton 16,5% CIEPŁOWNICTWO 12,3 mln ton 19,9% ELEKTROENERGETYKA 30,7 mln ton 49,5% Opracowano na podstawie: GUS, Polski Rynek Węgla 30

31 Zużycie krajowe gazu W 2017 r. zużycie gazu wysokometanowego wzrosło do 16,4 mld m 3, czyli zwiększyło się o ponad 25% w ciągu 9 lat. W tym samym okresie produkcja krajowa zmniejszyła się o 18% i wyniosła 1,7 mld m Gaz ziemny zaazotowany w całości pochodzi z produkcji krajowej. Jego wykorzystanie utrzymuje się na stałym poziomie ok. 3,8 mld m 3 rocznie ,4% 0,2% 21,1% mld m ,1% 8,5% ,7% ZAAZOTOWANY WYSOKOMETANOWY (SALDO WYMIANY) WYSOKOMETANOWY (PRODUKCJA KRAJOWA) Opracowano na podstawie: GUS, URE, ME PRZEMYSŁ USŁUGI POZOSTALI ELEKTROENERGETYKA I CIEPŁOWNICTWO GOSPODARSTWA DOMOWE TRANSPORT 31

32 Pozyskanie gazu ziemnego Import ze wschodu odpowiada za ponad 50% dostaw gazu. W 2017 r. wzrósł import z innych kierunków, głównie dzięki kontraktom na zakup gazu skroplonego NORWEGIA 0,9 TWh 0,4% KATAR 11,1 TWh 5,5% NIEMCY 28,3 TWh 14,0% INNE KRAJE UE 0,1 TWh 0,03% WYDOBYCIE KRAJOWE 45,9 TWh 22,6% NORWEGIA 0,9 TWh 0,4% USA 1,0 TWh 0,5% NIEMCY 37,9 TWh 17,8% INNE KRAJE UE 1,3 TWh 0,6% WYDOBYCIE KRAJOWE 44,9 TWh 21,0% KATAR 16,9 TWh 7,9% WSCHÓD 116,7 TWh 57,5% WSCHÓD 110,4 TWh 51,8% Opracowano na podstawie: GUS, URE, ME 32

33 33

34 Notatki 34

35

36 Transformacja energetyczna w Polsce Edycja 2019