Ciąża w cukrzycy DLA DIABETYKÓW

Transkrypt

1 Ciąża w cukrzycy DLA DIABETYKÓW

2 2 3 Droga Pacjentko! Jeśli chorujesz na cukrzycę i planujesz powiększenie rodziny lub jeśli ciąża okazała się dla Ciebie zaskoczeniem, zapoznaj się z tą broszurą. Wiadomość, że jesteś w ciąży to wielkie odkrycie - Twoje życie radykalnie się zmieni. Wzmożona troska o siebie oraz leczenie cukrzycy stają się jeszcze ważniejsze. Trzymaj tę broszurę pod ręką zawiera wiele wskazówek i porad, które pomogą Ci w czasie ciąży, a także po urodzeniu dziecka. Pamiętaj jednak o tym, że broszura jest tylko cennym poradnikiem i że zawarte w niej informacje nie stanowią porady lekarskiej i zaleceń, które mogą być udzielone wyłącznie przez lekarza. Zespół Abbott Diabetes Care Twoje zakresy glikemii Wartości stężenia glukozy we krwi, które powinnaś utrzymywać w czasie ciąży: Przed posi kiem: Po posi ku: Przed snem: Powinnaś także dążyć do utrzymania poziomu hemoglobiny glikowanej HbA 1C w poniższym zakresie: HbA 1C :

3 4 5 Spis treści Powiększanie rodziny 6 Badania kliniczne i laboratoryjne 8 Początek ważne podstawy 10 Dlaczego należy często wykonywać pomiary stężenia glukozy we krwi? 12 W jaki sposób poprawić wyrównanie cukrzycy? 13 Zmiany w dawkowaniu insuliny 14 Zdrowe odżywianie w czasie ciąży 17 Twoja dieta 18 Indeksy glikemiczne 20 Poranne nudności 21 Co się dzieje, gdy jesteś chora? 22 Zasady postępowania w czasie choroby 24 Ćwiczenia fizyczne 27 Zapobieganie hipoglikemii 28 Nieświadomość hipoglikemii 30 Poród nareszcie! 31 Twoje nowonarodzone dziecko i Ty 35 Karmienie piersią 36 Spojrzenie w przyszłość 39

4 6 7 Powiększanie rodziny Jeszcze kilkadziesiąt lat temu kobietom chorym na cukrzycę odradzano posiadanie własnego potomstwa twierdzono, że urodzenie przez nie zdrowego dziecka jest niemożliwe. Obecnie, w miarę postępu medycyny, cukrzyca przestała być przeszkodą w zajściu w ciążę. Jednak nadal ciąża u kobiet chorych na cukrzycę jest dużym wyzwaniem i wiąże się z podwyższonym ryzykiem, zarówno dla matki, jak i dla płodu. Dlatego też tak ważna jest w tym okresie właściwa opieka specjalistyczna. Jeśli myślisz o powiększeniu swojej rodziny, to decyzja o posiadaniu potomstwa powinna być wszechstronnie rozważona przez Ciebie, Twojego partnera i diabetologa. Powinnaś wiedzieć o tym, że będąc młodą kobietą chorą na cukrzycę typu 1 wskazane jest urodzenie przez Ciebie maksymalnie dwójki dzieci we wczesnym okresie trwania choroby, przed wystąpieniem objawów angiopatii (zmian naczyniowych). Zaplanuj ciążę i bardzo starannie dbaj o wyrównanie poziomu glikemii przed planowanym zapłodnieniem. Przed ciążą potrzebny jest co najmniej kilkumiesięczny czas stabilnego, dobrego wyrównania cukrzycy. Proces przygotowania do ciąży powinien trwać od 3 do 6 miesięcy, w zależności od stanu Twojego zdrowia, wyrównania cukrzycy i wyników badań. Jeżeli przez cały czas byłaś prawidłowo leczona i masz dobrze wyrównaną cukrzycę, ten okres szczególnego nadzoru nie musi być taki długi. Proces poprawy wyrównania cukrzycy powinien przebiegać stopniowo. Jest to korzystne chociażby ze względu na przebieg retinopatii. To, czy Twój organizm został odpowiednio przygotowany do ciąży, można będzie stwierdzić na podstawie stopnia wyrównania cukrzycy, co zostanie potwierdzone uzyskaniem właściwego poziomu hemoglobiny glikowanej. Powinien on być jak najniższy przy jednoczesnej nieobecności epizodów hipoglikemii. Ze względu na duże ryzyko powikłań, niebezpiecznych dla matki i płodu, lekarz odradzi Ci zajście w ciążę, jeśli występuje u Ciebie retinopatia proliferacyjna nie poddająca się leczeniu, nefropatia z niewydolnością nerek, przebyty zawał serca. W takiej sytuacji najlepszym sposobem na posiadanie dzieci i powiększenie rodziny jest adopcja. Pamiętaj! Czas ciąży to okres, podczas którego wskazane jest szczególnie częste wykonywanie pomiarów glikemii. Jest to konieczne w celu potwierdzenia dobrego wyrównania cukrzycy i jednocześnie decyduje o bezpieczeństwie leczenia. Zalecane jest sprawdzanie stężenia glukozy we krwi nie tylko na czczo i 2 godziny po posiłku, ale również 1 godzinę po posiłku (sprawdza się wówczas najwyższy poziom cukru). Bądź przygotowana na to, że w czasie ciąży, w zależności od potrzeb i zaleceń Twojego lekarza, możesz wykonywać pomiary stężenia glukozy nawet kilkanaście razy dziennie. Przygotowanie do ciąży wymaga od Ciebie świadomości co do procesów, jakie zachodzą w Twoim organizmie oraz wiedzy co do Twojej roli w drodze do narodzin zdrowego dziecka i szczęśliwego macierzyństwa. Ciąża i właściwe przygotowanie się do niej stawia przed Tobą nowe wyzwania, a przede wszystkim wymaga od Ciebie wielkiej dyscypliny i dbania o swoje zdrowie.

5 8 9 Badania kliniczne i laboratoryjne Opieka nad na kobietą chorą na cukrzycę w okresie planowania ciąży i w I trymestrze polega na edukacji pacjentki w zakresie cukrzycy i przebiegu ciąży, samokontroli, dodatkowych badaniach laboratoryjnych i klinicznych oraz poradnictwie w zakresie zdrowia psychicznego w celu zredukowania stresu. Przed zajściem w ciążę konieczne będzie wykonanie badań lekarskich takich, jak: pomiar ciśnienia tętniczego wraz z testami ortostatycznymi, badanie siatkówki dna oka, badanie kardiologiczne w kierunku choroby wieńcowej w celu określenia wydolności mięśnia sercowego podczas ciąży i porodu oraz badanie neurologiczne oceniające występowanie ewentualnych objawów neuropatii autonomicznej. Kolejnym krokiem będzie wykonanie badań laboratoryjnych, gdzie szczególny nacisk położony zostanie na sprawdzenie wartości hemoglobiny glikowanej i stężenia kreatyniny w surowicy krwi. Sprawdzone zostanie również wydalanie białka i/lub albumin razem z moczem. Pozostałe badania zostaną wykonane w zależności od wyników przeprowadzonego wywiadu i badania fizykalnego. Nie zapomnij o wykonaniu badań w kierunku wykrycia zakażeń narządów rodnych, np. rzęsistkowicy, chlamydiozy i grzybicy. Na co najmniej pół roku przed planowaną ciążą powinnaś zaszczepić się przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu A i B. Szczepienie ochroni Cię przed zachorowaniem nie tylko w trakcie ciąży, ale zabezpieczy przed zakażeniem w szpitalu w przypadku interwencji chirurgicznej w trakcie porodu. również złagodzisz potencjalne stany chorobowe - zmniejszysz ryzyko wystąpienia ciężkich powikłań pogrypowych. Planując ciążę, ogranicz picie alkoholu do minimum, a jeszcze lepiej, jeśli w ogóle z niego zrezygnujesz. Powinnaś również zrezygnować z palenia papierosów. Obecność nikotyny w organizmie utrudnia zajście w ciążę. Palenie zmniejsza ilość tlenu we krwi, który jest niezbędny dla prawidłowego wzrostu i rozwoju embrionu i płodu. Palenie w pierwszych tygodniach ciąży znacznie zwiększa ryzyko poronienia. Nie bierz na własną rękę żadnych leków, nawet preparatów multiwitaminowych ani proszków od bólu głowy, zwłaszcza w drugiej połowie cyklu, czyli okresie prawdopodobnego zajścia w ciążę. Przed zajściem w ciążę odwiedzaj swojego diabetologa co 1-2 miesiące, aby regularnie sprawdzać stopień przygotowania Twojego organizmu do tego ważnego wydarzenia. Pamiętaj! Bardzo ważne jest dobre wyrównanie cukrzycy i przyjmowanie kwasu foliowego na 3 do 6 miesięcy przed planowanym zapłodnieniem. Możesz też wykonać badania na obecność przeciwciał przeciwróżyczkowych. Jeżeli wynik będzie ujemny, zaszczep się i odłóż planowane poczęcie na trzy miesiące. Dzięki temu szczepieniu ochronisz się przed zarażeniem różyczką, która jest wyjątkowo groźna dla płodu. Jeśli planujesz ciążę na okres jesiennozimowy, skorzystaj ze szczepienia przeciwko grypie (na dwa miesiące przed planowanym poczęciem). W ten sposób nie tylko uodpornisz się na grypę, ale

6 10 11 Początek ważne podstawy Kobieta w ciąży chora na cukrzycę narażona jest na wiele niebezpieczeństw - może nastąpić pogorszenie wyrównania choroby oraz nasilenie jej przewlekłych powikłań. Pojawia się ryzyko utraty ciąży, wad rozwojowych u płodu oraz zaburzeń w późniejszym okresie rozwoju psychicznego i fizycznego dziecka. Utrzymywanie stężenia glukozy we krwi w granicach normy i prawidłowe wyrównanie cukrzycy w czasie ciąży wpływa korzystnie na zdrowie przyszłej mamy i dziecka - normalizuje zaburzenia oraz zapewnia właściwy dopływ substancji odżywczych od matki do płodu. Umożliwiają one prawidłowy wzrost i rozwój dziecka. Uwaga! 1-3 Podczas ciąży nie wolno przyjmować niektórych rodzajów leków, m.in. inhibitorów konwertazy, blokerów receptora AT1 i glitazonów. Skonsultuj się ze swoim diabetologiem, który powie Ci, jakie leki możesz nadal bezpiecznie przyjmować. Co oznacza połączona opieka? W czasie wizyt w ośrodku zdrowia oferującym połączoną opiekę prenatalną i diabetologiczną, Ty i Twoje dziecko otrzymacie dodatkową opiekę specjalistyczną ze strony zespołu diabetologiczno-położniczego. W jego skład powinien wchodzić diabetolog, ginekolog, neonatolog, pielęgniarka edukacyjna i dietetyk. Czego się możesz spodziewać: Sprawdzone zostaną wszystkie przyjmowane przez Ciebie leki w celu upewnienia się, że są one odpowiednie dla kobiet w ciąży. Jeśli do tej pory leczyłaś cukrzycę przy pomocy tabletek, w czasie ciąży powinnaś przyjmować insulinę, aby lepiej kontrolować stężenie glukozy we krwi. Jeśli leczysz cukrzycę przy pomocy insuliny, sposób jej dawkowania zostanie sprawdzony i może zostać zmieniony częstsze zastrzyki pomogą Ci w osiągnięciu lepszej kontroli stężenia glukozy we krwi. Konieczne jest wzbogacenie diety o kwas foliowy, który jest szczególnie ważny w okresie planowania potomstwa i w pierwszych 12 tygodniach ciąży. Będziesz poddawana regularnym badaniom lekarskim, aby sprawdzić stan Twojego zdrowia (wzrok, nerki, serce i ciśnienie krwi). Regularne badania USG pozwolą na kontrolowanie rozwoju Twojego dziecka. Otrzymasz pomoc, abyś mogła odpowiednio często wykonywać pomiary stężenia glukozy we krwi, np. przy użyciu glukometru Optium Xido. Podczas ciąży powinnaś odwiedzać swojego diabetologa co 2-3 tygodnie. Taka częstotliwość wizyt spowodowana jest m.in. zmieniającym się zapotrzebowaniem na insulinę i koniecznością kontrolowania masy ciała, czynności nerek, narządu wzroku i wartości ciśnienia tętniczego. W 3 dniu ciąży zapłodnione jajeczko przesuwa się wzdłuż jajowodu w stronę macicy.

7 12 13 Dlaczego należy często wykonywać pomiary stężenia glukozy we krwi? 4-6 W jaki sposób poprawić wyrównanie cukrzycy? 7-9 W przeszłości, kilkadziesiąt lat temu, u kobiet cierpiących na cukrzycę występowało zwiększone ryzyko poronienia lub urodzenia dziecka z wadami wrodzonymi. Obecnie nadal bardzo ważne jest dobre wyrównanie cukrzycy, zarówno przed planowaną ciążą, jak i w trakcie jej trwania. Ma to decydujące znaczenie dla bezpiecznego przebiegu ciąży i urodzenia zdrowego dziecka. W 7 dniu ciąży malutki zarodek zagnieżdża się w wyściółce macicy. W tym czasie zaczyna kształtować się serce Twojego dziecka, a od 6 tygodnia życia zaczyna ono bić. Częste wykonywanie pomiarów stężenia glukozy we krwi jest korzystne zarówno dla Ciebie, jak i Twojego dziecka, ponieważ: W pierwszych tygodniach ciąży: ścisła kontrola glikemii w pierwszym etapie ciąży chroni dziecko, u którego w tym czasie kształtują się ważne organy. W późniejszych tygodniach ciąży: jeśli stężenie glukozy we krwi nie jest dobrze kontrolowane, w późniejszym okresie ciąży dziecko może bardzo przybrać na wadze. W niektórych przypadkach mają miejsce komplikacje przy porodzie narodziny dziecka stają się trudniejsze i dla Ciebie i dla niego. Po porodzie: dzieci, których matki nie kontrolowały stężenia glukozy we krwi, mogą mieć również problemy tuż po narodzinach: Niektóre dzieci mogą na początku wymagać pewnej pomocy w oddychaniu. U niektórych dzieci poziom cukru we krwi bywa bardzo niski. U niektórych dzieci może wystąpić żółtaczka. Wyrównanie cukrzycy i częste wykonywanie pomiarów poziomu cukru (9-12 razy dziennie) to najlepsza opieka nad dzieckiem przez cały okres ciąży. Ciąża to okres, w którym wskazane jest szczególnie częste sprawdzanie poziomu glikemii. Przez całą ciążę będziesz częściej niż do tej pory wykonywać pomiary stężenia glukozy, a także nauczysz się, w jaki sposób poprawić wyrównanie glikemii na podstawie otrzymywanych wyników. Jednorazowe wzrosty i spadki poziomu cukru Istnieje związek pomiędzy posiłkami, jakie spożywasz, wysiłkiem fizycznym, który wykonujesz, a stężeniem glukozy we krwi. Jeśli Twój wynik pomiaru stężenia glukozy we krwi jest wysoki lub niski, przypomnij sobie, czy: Wykonałaś dodatkowy wysiłek fizyczny, np. biegłaś, aby zdążyć na autobus? Zjadłaś większy posiłek niż zwykle lub sprawiłaś sobie przyjemność, jedząc swój ulubiony przysmak? Omów tę sytuację ze swoim diabetologiem. Zasugeruje Ci, w jaki sposób unikać tego problemu w przyszłości. Szukanie przyczyn wahań poziomu cukru Jednym z najlepszych sposobów sprawdzenia, czy stosowane przez Ciebie dawkowanie insuliny powinno być zmienione, jest znalezienie prawidłowości w wynikach wysokiego lub niskiego stężenia glukozy we krwi. Zapisuj wyniki pomiarów poziomu cukru w dzienniczku samokontroli. Badania ultrasonograficzne powinnaś wykonać 1 : Pomiędzy 11 a 13 tygodniem ciąży w celu oceny ryzyka zespołu Downa. Pomiędzy 18 a 20, a następnie pomiędzy 34 a 36 tygodniem ciąży te badania USG mają na celu ocenę rozwoju płodu (w tym ocena wielowodzia). 1) Zalecenia kliniczne dotyczàce post powania u chorych na cukrzyc 2009, Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, Zalecenie 19, pkt X, pdpkt 1

8 14 15 Przyjrzyj się uważnie swoim wynikom pomiarów glikemii: Czy stężenie glukozy we krwi jest u Ciebie niskie zawsze o konkretnej porze dnia? Czy też może wysokie przed lub po pewnych posiłkach? Jeśli poziom cukru jest stale wysoki o określonych porach dnia, porozmawiaj ze swoim diabetologiem pomoże Ci dostosować dawki insuliny i poprawić wyrównanie cukrzycy. Formuje się twarz Twojego dziecka, a dłonie i stopy zaczynają nabierać kształtu. Zmiany w dawkowaniu insuliny W miarę jak Twoje dziecko rośnie, będziesz zwiększać dawki insuliny, zwłaszcza w ostatnich trzech miesiącach ciąży. Ważne jest to, aby dawki insuliny były dostosowywane we właściwy sposób. Jeśli potrzebujesz pomocy, zwróć się do swojego diabetologa, zwłaszcza jeśli nie jesteś przyzwyczajona do samodzielnej zmiany dawkowania. Oto kilka wskazówek, które Ci się przydadzą, gdy będziesz zmieniać dawkowanie insuliny: Jeden krok na raz Nie zmieniaj wielu rzeczy na raz w ten sposób nigdy nie odkryjesz, co dokładnie dzieje się w Twoim organizmie! Przykładowo zmień tylko jedną dawkę insuliny w ciągu dnia, a następnie po krótkiej przerwie wykonaj pomiar poziomu cukru, aby ocenić skuteczność modyfikacji leczenia. Jeśli stężenie glukozy we krwi nie jest bardziej zbliżone do normy, dokonaj kolejnej zmiany. Unikaj drastycznych zmian dawkowania. Bezpieczniej jest wprowadzać je stopniowo. Nie ścigaj swojego cukru Jeśli regularnie masz wysoki lub niski poziom cukru we krwi o określonej porze dnia, pamiętaj, że odczuwasz działanie poprzednio wstrzykniętej insuliny. Ewentualne korekcje dawki insuliny uzgodnij z diabetologiem. Twój diabetolog pomoże Ci w wyborze odpowiedniej dawki insuliny, która poprawi stężenie glukozy we krwi. Jeśli szybko nie uda Ci się lepiej wyrównać glikemii, nie próbuj dalej sama, skontaktuj się z diabetologiem. Twoje dziecko ma 17 mm długości i wszystkie jego organy są wykształcone. Większość układów i narządów już się rozwinęła płód przypomina miniaturowego człowieka. Powieki urosły i skleiły się, dziecko wygląda, jakby spało. Znikły błony między palcami rąk widać już palce z opuszkami, dłoń ma właściwe proporcje.

9 17 Zdrowe odżywianie w czasie ciąży Rodzaj spożywanych przez Ciebie posiłków wpływa na Twój poziom cukru we krwi. Przejście na zdrową dietę ma pozytywny wpływ na rozwój dziecka i Twoje samopoczucie. Pożywienie powinno zapewniać prawidłowy przyrost masy ciała, czyli średnio 8-12 kg, w zależności od wyjściowej masy ciała. Twój jadłospis powinien zawierać: Produkty ze skrobią bogate w skrobię produkty, takie jak pieczywo czy makaron, powinny być podstawą Twoich posiłków. Produkty wolno przyswajalne zwłaszcza zawierające rozpuszczalny błonnik, takie jak groch, fasola, warzywa, owoce, soczewica i płatki owsiane. Rozpuszczalny błonnik spowalnia wchłanianie cukrów, dzięki czemu łatwiej będzie Ci utrzymywać stałe stężenie glukozy we krwi. Produkty bogate w błonnik takie jak otręby i pieczywo pełnoziarniste. Pomagają one uniknąć zatwardzeń, które mogą być problemem u niektórych ciężarnych kobiet. Produkty bogate w białko takie jak niskotłuszczowy nabiał, chude mięso i ryby, które są dobrym budulcem pomagającym Twojemu dziecku w rozwoju. Świeże warzywa i owoce zawierające witaminy, abyście Ty i Twoje dziecko byli zdrowi. Produkty, których powinnaś unikać W czasie ciąży nie powinnaś spożywać nawet najmniejszych ilości alkoholu. Unikaj surowego mięsa, smażonych, tłustych i pikantnych potraw, niepasteryzowanego nabiału, surowych jaj, serów żółtych, pleśniowych i topionych, nadmiernej ilości soli. Twoje dziecko zaczyna się poruszać. Początkowo możesz odczuwać ruch dziecka jako trzepotanie w środku brzucha.

10 18 19 Twoja dieta Dbaj o stosowanie odpowiedniej diety w okresie ciąży. Pamiętaj o korzyściach, jakie z niej wynikają: Dostarczasz sobie i dziecku odpowiednie ilości składników odżywczych. Utrzymujesz stabilne stężenie glukozy we krwi. Unikasz stanów hipo- i hiperglikemii. Zwiększasz szanse uzyskania odpowiedniego przyrostu masy ciała w okresie ciąży. Zwiększasz swoje szanse na urodzenie zdrowego dziecka. Zmniejszasz ryzyko wystąpienia wad rozwojowych u płodu i powikłań okresu noworodkowego. Zmniejszasz ryzyko powikłań ciążowych (poronienie, poród przedwczesny, wielowodzie). Zasady stosowania odpowiedniej diety w okresie ciąży: Posiłki spożywaj regularnie, stale o tej samej porze. Zjadaj 5-6 posiłków dziennie (w myśl zasady mało, ale często). Potrawy gotuj możliwie jak najkrócej. Jedz powoli. Śniadanie traktuj jako podstawowy i najważniejszy posiłek w ciągu dnia. Nawet pojedynczy produkt powinnaś traktować jako posiłek, np. banan zjedzony między obiadem a kolacją będzie liczony jako podwieczorek. Węglowodany spożywaj pod postacią cukrów złożonych, które zawarte są w produktach zbożowych, surowych owocach i warzywach. Stosuj produkty z niskim indeksem glikemicznym. Korzystaj z wymienników węglowodanowych. Dobowe zapotrzebowanie kaloryczne kobiety w ciąży wynosi dla BMI (Body Mass Index): < 19, kcal/kg należnej masy ciała. 19, kcal/kg należnej masy ciała. > kcal/kg należnej masy ciała. Przykładowy jadłospis Poniżej znajdziesz przykładowy jadłospis dla kobiety w ciąży chorej na cukrzycę insulinozależną (typ 1). Jadłospis ten zawiera 2444 kcal. I Śniadanie: zupa mleczna z kaszą manną bułka wrocławska, wędlina, pomidor, sałata pomarańcza II Śniadanie: herbatniki sok grejpfrutowy Obiad: zupa jarzynowa klopsiki wołowe w sosie koperkowym ziemniaki surówka, np. buraczki kompot truskawkowy kiwi Podwieczorek: bułka graham z żółtym serem, pomidorem brzoskwinia Kolacja: kanapka z serem twarogowym, dżem bez cukru jabłko sok z czarnej porzeczki Posiłek przed snem: kanapka z szynką i sałatą jogurt naturalny mandarynka

11 20 21 Indeksy glikemiczne Powinnaś znać indeksy glikemiczne (IG) artykułów spożywczych, czyli listę produktów uszeregowanych według stopnia ich wpływu na wzrost stężenia glukozy we krwi oraz czas, w jakim on następuje. Im wyższa wartość IG danego produktu, tym wyższa glikemia po jego spożyciu. Podstawą diety cukrzycowej jest komponowanie posiłków składających się z produktów o najniższym indeksie glikemicznym. Taka dieta powoduje małe wydzielanie insuliny, dłuższe odczuwanie sytości oraz większe zużycie rezerw tłuszczu. Produkty o niskim indeksie glikemicznym Chleb pe noziarnisty lub z otràb 50% Ry pe noziarnisty (bràzowy) 50% Groszek zielony w puszce 50% Makaron pe noziarnisty 50% Spaghetti (al dente) 45% Âwie y groszek zielony 40% Âwie e soki owocowe bez cukru 40% P atki zbo owe 40% Pumpernikiel 40% Chleb ytni pe noziarnisty 40% Makaron z màki z pe nego przemia u (al dente) 40% Figi, suszone morele 35% Kukurydza indiaƒska 35% Dziki ry 35% Marchewka surowa 30% Sucha fasola 30% Âwie e owoce 30% Zielona fasolka 30% Makaron sojowy 30% Marmolada bez cukru 22% Suszony groch 22% Czarna czekolada (70% kakao) 22% Fruktoza 20% Soja, orzechy ziemne 15% Âwie e morele 15% Warzywa zielone, pomidory, bak a any, cukinia, czosnek, cebula <15% Poranne nudności Podobnie jak wiele przyszłych mam, we wczesnym okresie ciąży możesz cierpieć na poranne nudności. Oto kilka faktów dotyczących tych dolegliwości: Wymioty nie muszą występować rano. Mogą się pojawić w dowolnym momencie w ciągu dnia, ale we wczesnym okresie ciąży kobiety często odczuwają nudności tuż po przebudzeniu. Porozmawiaj ze swoim ginekologiem, który udzieli Ci użytecznych wskazówek. Niektórym kobietom pomaga zjedzenie sucharka przed wstaniem z łóżka, jeszcze w pozycji siedzącej. Dobrą wiadomością jest to, że poranne nudności zazwyczaj mijają po 16 tygodniu ciąży. Dawkowanie insuliny Zwalczanie porannych nudności może być łatwiejsze, jeżeli wprowadzisz zmiany w dawkowaniu insuliny. Ale zanim to zrobisz, skonsultuj się z diabetologiem. W zależności od rodzaju przyjmowanej insuliny, lekarz doradzi Ci, co możesz zrobić, aby zmniejszyć poranne nudności. Jeśli stosujesz szybko działające analogi insuliny przy posiłkach, możesz opóźnić poranny zastrzyk aż do momentu, kiedy jesteś gotowa, aby coś zjeść. W bardzo sporadycznych przypadkach, jeśli poranne nudności są rzeczywiście dokuczliwe, powinnaś udać się do szpitala i pozostać tam, aż ustąpią dolegliwości. Podczas badania USG, na skanie lub zdjęciu będziesz mogła dokładnie zobaczyć twarz dziecka. Być może zaobserwujesz nawet, jak Twoje dziecko wysuwa język.

12 22 23 Co się dzieje, gdy jesteś chora? Chorując na cukrzycę, wskazane jest, abyś przez cały czas uważała na stan swojego zdrowia, ale w czasie ciąży ostrożność jest szczególnie zalecana. Co się dzieje, kiedy jesteś chora? Twój organizm potrzebuje więcej energii, aby zwalczyć chorobę, zwłaszcza, jeśli masz gorączkę, co prowadzi do wykorzystania zapasów glukozy. Dlatego potrzebujesz insuliny, nawet jeśli nie możesz nic jeść. Bez insuliny Twój organizm zaczyna wykorzystywać tłuszcze do produkcji energii. Powoduje to wzrost poziomu ciał ketonowych we krwi. Jeśli poziom cukru wzrasta, musisz podjąć działania, aby uniknąć tworzenia się ciał ketonowych, ponieważ są one niebezpieczne dla Ciebie i Twojego dziecka. Pomiary glikemii Nawet jeśli często monitorujesz stężenie glukozy we krwi, zwiększ ilość wykonywanych pomiarów do co najmniej jednego co dwie godziny, abyś mogła od razu zgłosić się po pomoc w przypadku wzrostu poziomu cukru we krwi. W czasie ciąży może szybko rozwinąć się kwasica ketonowa. Jest to stan groźny zarówno dla Ciebie, jak i Twojego dziecka. Może się to zdarzyć nawet przy stężeniu glukozy rzędu mg/dl. Docelowe wartoêci glikemii i HbA 1c u kobiet w cià y - samokontrola przy u yciu glukometrów Dlatego ważne jest nie tylko sprawdzanie poziomu glikemii, ale rónież ciał ketonowych przy podwyższonym stężeniu glukozy we krwi. Jeśli stężenie glukozy we krwi przekroczy 150 mg/dl, zalecane jest badanie obecności acetonu w moczu lub poziomu ciał ketonowych we krwi. Ciała ketonowe Omów kwestię sprawdzania poziomu ciał ketonowych ze swoim diabetologiem podczas wizyty, jeszcze zanim zachorujesz. Istnieją dwa sposoby monitorowania ciał ketonowych przez badanie moczu lub krwi. Badanie krwi na obecność ciał ketonowych ma przewagę nad badaniem moczu, ponieważ wykazuje poziom ciał ketonowych w momencie wykonywania badania. Zazwyczaj poziom ciał ketonowych we krwi jest niski, ale jeśli zaczyna wzrastać, powinnaś udać się do szpitala. Twoje dziecko ma 16 cm długości i zaczyna reagować na dźwięki. Hałas może spowodować, że zacznie ono kopać lub gwałtownie się poruszać. Na czczo i przed posiłkiem Po posiłku Mi dzy 2.00 a 4.00 godz. Ârednia dobowa glikemia mg/dl < 120 mg/dl > 60 mg/dl 95 mg/dl HbA 1c < 6,1% 2) Zalecenia kliniczne dotyczàce post powania u chorych na cukrzyc 2009, Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, Zalecenie 19, pkt IX, tabela 19.2

13 24 25 Zasady postępowania w czasie choroby Nie obawiaj się choroby. Przyjmij, że może się przydarzyć i zaplanuj, co zrobisz, na wypadek, gdy zachorujesz. Ułóż plan sporządź plan działania w razie choroby, zanim zachorujesz. Upewnij się, że masz pod ręką numer telefonu do swojego diabetologa lub ginekologa. Zwróć się o pomoc gdy tylko stężenie glukozy we krwi zacznie rosnąć lub pojawią się pierwsze objawy gorączki, zawiadom swojego lekarza, aby był gotów Ci pomóc, kiedy będziesz tego potrzebować. Nie przestawaj przyjmować insuliny pamiętaj, że potrzebujesz insuliny do opanowania wzrastającego stężenia glukozy we krwi oraz do powstrzymania organizmu przed produkcją ciał ketonowych, nawet jeśli nic nie jesz. Nigdy nie zaprzestawaj przyjmowania insuliny. Pij unikaj odwodnienia, zwłaszcza jeśli wymiotujesz lub masz biegunkę. Przyjmuj niewielkie ilości płynów, takie jak napoje bez cukru czy herbata (co minut). Jedz spożywaj normalne posiłki. Jeśli Ci się to nie udaje, jedz mniej, ale częściej raz na godzinę. Jeśli często wymiotujesz regularnie popijaj słodkie napoje i koniecznie udaj się do lekarza. najważniejszego ciała ketonowego, jakim jest kwas ß-hydroksymasłowy (co jest niemożliwe w przypadku badania moczu). Na dokładność pomiaru nie mają wpływu inne leki, tak więc możesz w pełni polegać na uzyskanych wynikach. Około 26 tygodnia Twoje dziecko po raz pierwszy otwiera oczy. Używając glukometru Optium Xido, możesz również wykonać pomiar poziomu ciał ketonowych. Służą do tego paski testowe Optium Xido do pomiaru poziomu ciał ketonowych we krwi, dostępne w aptekach bez recepty. Jest to bardzo ważne badanie od jego wyników zależy bezpieczeństwo Twoje i Twojego dziecka. Badanie to zapewnia odczyt poziomu ciał ketonowych w czasie rzeczywistym, tj. w chwili pomiaru. Ponadto możliwe jest zbadanie poziomu

14 27 Ćwiczenia fizyczne Z oczywistych względów nie jest to właściwy czas na rozpoczynanie intensywnego programu treningowego, ale wykonywanie lekkich ćwiczeń fizycznych jest korzystne dla kobiet w ciąży, także dla tych z cukrzycą. Lekkie ćwiczenia fizyczne Omów plan aktywności ze swoim ginekologiem i skonsultuj się w tej sprawie z diabetologiem. Jeśli okaże się, że możesz wykonywać ćwiczenia fizyczne: Nie wykonuj żadnych wyczerpujących ćwiczeń. Zamiast tego wprowadź do codziennego planu dnia trochę więcej ruchu, np. spokojne spacery. Unikaj nadmiernego rozciągania się. W czasie ciąży więzadła łączące mięśnie z kośćmi stają się bardziej elastyczne i możesz nadmiernie się rozciągnąć. Zapisz się na zajęcia do Szkoły Rodzenia, gdzie nauczysz się, w jaki sposób należy fizycznie przygotować się do porodu. Uprzedź prowadzącą zajęcia, że chorujesz na cukrzycę. Bezpieczeństwo przed i po Dokonywanie pomiarów stężenia glukozy we krwi pomoże Ci w bezpiecznym wykonywaniu ćwiczeń: Zawsze przed rozpoczęciem ćwiczeń zjedz mały posiłek. Zanim zaczniesz ćwiczyć sprawdź, czy poziom cukru we krwi nie jest zbyt niski. Jeśli cierpisz na hipoglikemię, w czasie wykonywania ćwiczeń miej przy sobie tabletki z glukozą, słodzony napój lub przekąskę. Wykonaj kolejny pomiar poziomu cukru po zakończeniu ćwiczeń i odpowiedz na pytania: Jak niskie jest stężenie glukozy we krwi? Czy potrzebujesz coś zjeść? Czy powinnaś zjeść więcej przed przystąpieniem do ćwiczeń? Twoje dziecko ma teraz 24 cm długości.

15 28 29 Zapobieganie hipoglikemii Ponieważ masz na celu utrzymanie ścisłej kontroli cukrzycy, możesz dojść do wniosku, że w czasie ciąży częściej występują u Ciebie stany hipoglikemiczne, chociaż zdarza się, iż wiele kobiet stwierdza, że ich ciąża przebiega prawie bezproblemowo. Najlepiej jest unikać stanów hipoglikemicznych. Hipoglikemia może spowodować zaburzenia świadomości, a nawet doprowadzić do utraty przytomności. Jest także niekorzystna dla dziecka. Źle kontrolowana cukrzyca i niewystarczająca kontrola glikemii zwiększa kilkukrotnie ryzyko wystąpienia: Wad wrodzonych u dzieci (uszkodzenia serca, uszkodzenie mózgu i rdzenia kręgowego). Zagrożenia śmiercią okołoporodową dziecka (urodzenie martwego dziecka lub żywego, które umrze do 7 dnia po urodzeniu). Urodzenia martwego płodu (po 22 tygodniu ciąży). Przedwczesnego porodu (poród przed 37 tygodniem). Makrosomii. Hipoglikemii noworodka. Na wypadek gdybyś straciła przytomność, bliskie Ci osoby (mąż, partner, inni członkowie rodziny) powinni nauczyć się, jak wykonać zastrzyk z glukagonem, aby podnieść u Ciebie stężenie glukozy we krwi. Unikanie nocnych spadków stężenia glukozy Hipoglikemia w nocy może być groźna i niebezpieczna dla Ciebie i Twojego dziecka. Unikaj epizodów hipoglikemii w nocy, korzystając z poniższych sposobów: Przed pójściem spać zjedz mały posiłek. Miej przy łóżku glukometr, przekąskę (np. sucharki) oraz słodzony napój i tabletki glukozowe (jeśli w nocy zaczniesz odczuwać niepokój). Nie zostawaj sama w nocy. Jeśli zajdzie taka potrzeba, nocuj u przyjaciół lub rodziny. Po około 32 tygodniach Twoje dziecko zacznie przekręcać się głową w dół. Oto działania, które możesz podjąć, aby uniknąć hipoglikemii: Spożywaj posiłki we właściwym czasie brak posiłku lub spóźnione posiłki są najczęstszą przyczyną hipoglikemii. Regularnie wykonuj pomiary stężenia glukozy we krwi hipoglikemia może wskazywać na potrzebę dostosowania dawek insuliny. Jeśli masz jakiekolwiek obawy, wykonaj dodatkowe pomiary, np. w nocy, przed i po ćwiczeniach. Kiedy zauważysz u siebie objawy hipoglikemii, takie jak: mrowienie skóry, pocenie się lub zawroty głowy: Upewnij się, że masz z kimś stały kontakt w ciągu dnia. Upewnij się, że Twoi przyjaciele, rodzina i dzieci potrafią rozpoznać hipoglikemię i wiedzą jak Ci pomóc.

16 30 31 Nieświadomość hipoglikemii Poród nareszcie! W czasie ciąży niektóre kobiety nie zauważają, że pojawia się u nich hipoglikemia. Dlatego też powinnaś szczególnie na siebie uważać, zwłaszcza prowadząc samochód. Prowadzenie samochodu i hipoglikemia Nigdy nie zapominaj, że Twój samochód może stać się śmiertelną bronią, jeśli nie jesteś w stanie odpowiednio go kontrolować. Nie wsiadaj za kierownicę, jeśli przed wyruszeniem w drogę nie wykonasz pomiaru stężenia glukozy we krwi. Nie prowadź samochodu, jeśli tracisz zdolność zaobserwowania u siebie początków hipoglikemii. Choć może to być niewygodne, nie należy przez ten okres prowadzić samochodu zależy od tego bezpieczeństwo Twoje, Twojego dziecka oraz innych osób. Wypadek samochodowy Jeśli spowodowałaś stłuczkę lub wypadek samochodowy, będziesz proszona o to, by udowodnić, że wykonałaś pomiar stężenia glukozy we krwi: Przed wyruszeniem w drogę. Oraz co dwie godziny podczas jazdy. Dla bezpieczeństwa upewnij się, że data i godzina w Twoim glukometrze ustawione są prawidłowo, po to abyś mogła udowodnić, że przed wyruszeniem w trasę wykonałaś pomiar glikemii. Głowa Twojego dziecka może wsunąć się do miednicy. Mówi się, że dziecko się przygotowuje (czasami przygotowania rozpoczynają się dopiero w momencie porodu). Jeśli wcześniej miewałaś zgagę, teraz powinnaś poczuć się lepiej. W ostatnim stadium ciąży będziesz prawdopodobnie odwiedzać swojego lekarza raz w tygodniu, aby sprawdzić stan zdrowia swój i dziecka. Jeśli poziom cukru we krwi w czasie ciąży utrzymywał się w granicach normy i nie miałaś żadnych komplikacji, będziesz mogła urodzić w normalnym terminie lub w jego okolicach. Jeśli poród nie zacznie się samoistnie, przygotuj się na jego wywołanie. Twoje dziecko osiągnęło pełną wielkość. Jaki poród? W oparciu o konsultacje z Tobą i diabetologiem Twój ginekolog-położnik zdecyduje, kiedy i jak urodzisz dziecko. Objaśni dostępne możliwości i, jeśli to tylko możliwe, weźmie pod uwagę Twoje życzenia. Postaraj się być otwarta na propozycje, gdyż poród nie zawsze przebiega dokładnie tak, jak się tego spodziewasz. Nie denerwuj się, jeśli poród nie odbędzie się w zaplanowany przez Ciebie sposób. Kiedy zaczyna się poród Pod prawie każdym względem Twój poród powinien być podobny do każdego innego porodu. Główne różnice to: Otrzymasz kroplówkę z mieszanką glukozy i insuliny. Pomaga ona w kontrolowaniu stężenia glukozy we krwi w czasie porodu. Poziom cukru we krwi będzie często monitorowany, co 1-2 godziny. Powinien utrzymywać się na poziomie mg/dl. Jeśli Twoje dziecko powinno urodzić się wcześniej, możesz otrzymać sterydy na 48 godzin przed jego urodzeniem. Sterydy pomogą dojrzeć płucom Twojego dziecka, ale również przejściowo zakłócą kontrolę diabetologiczną, będziesz więc musiała udać się do szpitala celem dopasowania dawki insuliny.

17 33 Twoje nowonarodzone dziecko... Koniec cià y Po porodzie konieczna jest obserwacja dziecka na oddziale intensywnej opieki lub patologii noworodka. Poziom cukru we krwi Twojego dziecka będzie teraz często sprawdzany, aby upewnić się, że wszystko jest w porządku. Jest to powszechnie stosowana praktyka i nie musisz się z tego powodu martwić. W ciągu pierwszych 12 godzin życia dziecka oznaczone zostanie stężenie hemoglobiny oraz wartości hematokrytu w krwi żylnej. Zalecany jest pobyt dziecka wraz z matką na oddziale przez okres co najmniej 5 dni wypis do domu jest możliwy po ukończeniu przez Twoje maleństwo 5 doby życia 3. Jeśli stężenie glukozy we krwi Twojego dziecka jest bardzo niskie: Noworodki potrzebują specjalnej opieki poporodowej wtedy, gdy stężenie glukozy w ich krwi jest niższe niż 40 mg/dl w pierwszej dobie życia lub 45 mg/dl w kolejnych dobach życia. Z początku niektóre noworodki produkują za dużo insuliny, przez co stężenie glukozy w ich krwi jest bardzo niskie. Dzieci takie wymagają wczesnego karmienia i ewentualnie podania kroplówki z glukozą. Po niedługim czasie, zwykle po ok. 48 godzinach, organizm noworodka dostosuje się i nie będzie produkował aż tyle insuliny (a stężenie glukozy we krwi wróci wówczas do prawidłowego poziomu). W pierwszym roku życia dziecka powinnaś wykonać u niego test tolerancji glukozy. 3) Zalecenia kliniczne dotyczàce post powania u chorych na cukrzyc 2009, Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, Zalecenie 19, pkt XIV, pdpkt 2

18 35...i Ty Twoje potrzeby insulinowe Po porodzie Twoje zapotrzebowanie na insulinę zmniejszy się o 30-50%. Twój diabetolog pomoże Ci przywrócić dawkowanie insuliny do poziomu sprzed ciąży lub nawet zalecić mniejsze dawkowanie, ponieważ: Prawdopodobnie będziesz teraz bardziej aktywna niż w czasie ciąży. Prawdopodobnie będziesz karmić piersią. Będziesz czuwać także w nocy. Jeśli wcześniej przyjmowałaś tabletki przeciwcukrzycowe, będziesz mogła znowu je przyjmować zaraz po porodzie lub kilka tygodni później. Jeśli karmisz piersią, prawdopodobnie będziesz musiała w dalszym ciagu przyjmować insulinę. Stężenie glukozy we krwi Nie będziesz musiała tak często wykonywać pomiarów stężenia glukozy we krwi, jak w czasie ciąży, ale staraj się utrzymywać glikemię na stałym poziomie, jak najbardziej zbliżonym do normy. Chociaż Twoje życie bardzo się teraz zmieni, nadal regularnie wykonuj pomiary poziomu cukru. Staraj się unikać epizodów hipo- i hiperglikemii. Pamiętaj, że przez jakiś czas możesz nie zauważać u siebie objawów hipoglikemii i nie umieć ich prawidłowo rozpoznać, powinnaś więc kontynuować regularne monitorowanie glikemii. Twój organizm dużo przeszedł i teraz wydzielanie hormonów znów się zmienia. Przykładowo - możesz odzyskiwać siły po cesarskim cięciu. W okresie okołoporodowym wrasta ryzyko wystąpienia zakażeń i infekcji, dlatego tak ważne jest to, abyś nadal dbała o prawidłowe wyrównanie cukrzycy i regularnie wykonywała pomiary glikemii. Nie możesz tego zaniedbać dzięki temu unikniesz groźnych dla zdrowia i życia zakażeń okołoporodwych. Jeśli poczujesz się źle, pamiętaj o sprawdzeniu poziomu ciał ketonowych we krwi.

19 36 37 Karmienie piersią Jeśli jest to możliwe, karm swoje dziecko piersią. Istnieje wiele dobrych powodów karmienia piersią: Mleko matki zawiera niezbędne dziecku substancje potrzebne do jego prawidłowego wzrostu. Konieczna jest jednak suplementacja w postaci witaminy D3, dzięki czemu Twoje dziecko nie będzie miało krzywicy. Skład mleka matki nieco się zmienia w miarę jak dziecko rośnie, aby spełniać jego zmieniające się potrzeby. Mleko matki zawiera przeciwciała zwalczające choroby i infekcje. Twoje dziecko łatwo je trawi. Karmienie piersią pozwala na zrzucenie dodatkowej wagi jest to bardzo miłe odkrycie dla wielu kobiet. Przeciwwskazaniem do karmienia piersią jest przyjmowanie niektórych leków oraz występowanie przewlekłych powikłań cukrzycy. niezależnych możesz czuć się wtedy bardzo rozczarowana. Jeśli tak się stanie, nie martw się. Kobiety karmiące butelką są tak samo dobrymi mamami, jak te karmiące piersią. Twój maluch potrzebuje uśmiechniętej, spokojnej i przede wszystkim szczęśliwej mamy. To dla niego znacznie ważniejsze niż to, czy pije mleko z piersi, czy z butelki. Gdy Ty będziesz odprężona i zadowolona, ono także będzie pogodne. Twój spokój da mu bowiem poczucie bezpieczeństwa, czyli to, co jest teraz dla niego najważniejsze. W pierwszym roku życia jedzenie odgrywa zasadniczą rolę w rozwoju dziecka, a w pierwszym kwartale jest właściwie jedyną wykonywaną przez niego czynnością, postaraj się więc, aby sprawiło mu przyjemność. I chociaż bezcennych przeciwciał swojemu maleństwu już nie dasz, wciąż możesz dać mu coś równie, a może nawet bardziej cennego Twoją bliskość. Karmienie piersią a stężenie glukozy we krwi Kiedy karmisz piersią, prawdopodobnie będziesz potrzebować mniej insuliny niż zwykle, gdyż duża ilość glukozy z krwi zostanie zużyta do produkcji cukru zwanego laktozą, składnika Twojego mleka: Karmienie piersią obniża poziom cukru we krwi, uważaj zatem na stany hipoglikemiczne. Unikaj ich, spożywając dodatkowe posiłki. Upewnij się, że przed pójściem spać przygotowałaś sobie przekąskę, ponieważ możesz mieć potrzebę zjedzenia czegoś w czasie karmienia dziecka w nocy. Jak długo należy karmić piersią? Specjaliści zalecają karmienie dziecka wyłącznie piersią przez pierwsze sześć miesięcy, a następnie stopniowe wprowadzanie stałego jedzenia, karmiąc w dalszym ciągu piersią. Sugerują także kontynuowanie karmienia piersią na zmianę z podawaniem stałego jedzenia od pół roku do roku. Czasami karmienie piersią po prostu Ci nie wychodzi lub jest niemożliwe z przyczyn od Ciebie

20 39 Spojrzenie w przyszłość Badania lekarskie po porodzie Sześć tygodni po przyjściu na świat Twojego dziecka przejdziesz badania poporodowe, które obejmą: Sprawdzenie dawkowania leków na cukrzycę. Kontrolę diabetologiczną oraz ustalenie dalszych zasad postępowania odnośnie wyrównania cukrzycy. Omówienie kwestii planowania rodziny. Funkcjonuje powszechnie błędne przekonanie, że nie można zajść w ciążę w okresie karmienia piersią. Zalety dobrej kontroli glikemii Pierwszym instynktownym posunięciem po urodzeniu dziecka będzie prawdopodobnie zaniechanie realizacji wszystkich wcześniejszych dobrych postanowień związanych z troską o własne zdrowie. Jednak pamiętaj o tym, że kobiety często czują się dobrze i zdrowo, gdy mają dobrze wyrównaną cukrzycę i regularnie wykonują pomiary glikemii. Dieta w połogu W okresie połogu Twoja dieta powinna być dostosowana do zmieniających się warunków zapotrzebowanie kaloryczne musi być tak obliczone, abyś mogła stosunkowo szybko powrócić do masy ciała sprzed ciąży. Zapotrzebowanie kaloryczne u kobiet karmiących piersią jest większe od zwykłej zbilansowanej diety o ok. 300 kcal/dobę. Twoje pożywienie powinno być bogate w witaminy i minerały. I nie zapominaj o przestrzeganiu zaleceń dotyczących zasad prawidłowego odżywiania w cukrzycy. Pamiętaj! Po opadnięciu pierwszych emocji związanych z narodzinami dziecka możesz nadal dobrze się czuć i być zdrowa przez długi czas. Regularne pomiary glikemii pomogą Ci utrzymywać stężenie glukozy we krwi w granicach normy. Zawsze dbaj o siebie i swoje zdrowie.