Giełdowy debiut Taurona

Transkrypt

1 polska EnerGIA magazyn NR 6 (20) czerwiec 2010 grupy tauron ISSN Giełdowy debiut Taurona Wywiad z min. Gradem Rynek energii RPA Prąd wprost z orbity

2 spis treści Marcin Lauer Redaktor naczelny Kryzys za nami? STR Giełda Promocja oferty Taurona Debiut tuż-tuż 06 wywiad z ministrem Aleksandrem Gradem Spółki energetyczne to dobra inwestycja 08 wydarzenia Europejski Kongres Gospodarczy 2010 Kryzys za nami? 10 wydarzenia Byliśmy na Kongresie Po wielkiej fali 12 RYNEK Odnawialne źródła energii: ale jakie? 13 Notowania Komentarz miesiąca 14 w Grupie Będzie więcej zielonej energii PKW laureatem konkursu EC Tychy wyróżniona Wielki remont w Oleśnicy Enion Energia partnerem III Marszu Nadziei i Życia Grupa Tauron na ogólnopolskim kongresie regionów Konferencja na temat inżynierii sanitarnej Targi mieszkań w Hali Stulecia we Wrocławiu 18 handel Giełdy energii elektrycznej IPEX 20 energia w UE Komisja Europejska przygotowuje nową politykę energetyczną Unii 22 Raport Rynek energii RPA 24 wydarzenia Ekologiczna energia Taurona nagrodzona Spółki przyjazne klientowi Efektowna Turandot 26 Prawdy i mity Atrakcyjna energetyka atomowa 28 Energia inaczej Z orbity do gniazdka 30 Wydarzenia Sześćdziesięciolatek pełen werwy Piknik olimpijski Wydawca: Tauron Polska Energia SA, Departament Komunikacji Rynkowej i PR, dyrektor Paweł Gniadek, pawel.gniadek@tauron-pe.pl, tel Redakcja: Polska Energia, ul. Lwowska 23, Katowice, fax , redakcja@tauron-pe.pl Redaktor naczelny: Marcin Lauer, marcin.lauer@tauron-pe.pl, tel Zastępca red. naczelnego: Magdalena Rusinek, magdalena.rusinek@tauron-pe.pl, tel Zespół redakcyjny: Jacek Sakrejda, jacek.sakrejda@tauron-pe.pl, tel , Tomasz Fornalczyk, tomasz.fornalczyk@gigawat.pl, tel Współpraca w Grupie Tauron: Południowy Koncern Węglowy SA: Zofia Mrożek, zmrozek@pkwsa.pl, tel ; Południowy Koncern Energetyczny SA: Dariusz Wójcik, dariusz.wojcik@pke.pl, tel ; Elektrownia Stalowa Wola SA: Jerzy Wieleba, j.wieleba@esw.pl, tel ; Enion SA: Ewa Groń, ewa.gron@enion.pl, tel ; EnergiaPro SA: Anna Wojcieszczyk, anna.wojcieszczyk@wr.energiapro.pl, tel ; Elektrociepłownia Tychy SA: Aleksandra Gajecka, aleksandra.gajecka@ec-tychy.pl, tel ; Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej Katowice SA: Karolina Kmon, kkmon@pec.katowice.pl, tel ; Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej w Dąbrowie Górniczej SA: Marek Sztuka, msztuka@pecdg.pl, tel ; Enion Energia sp. z o.o.: Elżbieta Bukowiec, elzbieta.bukowiec@enionenergia.pl, tel ; EnergiaPro Gigawat sp. z o.o.: Marta Głuszek, marta.gluszek@gigawat.pl, tel Realizacja wydawnicza: Direct Publishing Group, ul. Genewska 37, Warszawa Biuro reklamy: Anna Mocior, a.mocior@dp-group.com.pl Wydawca nie odpowiada za treść reklam i ogłoszeń. Redakcja nie zwraca materiałów oraz zastrzega sobie prawo ich redagowania i skracania. Zdjęcie na okładce: Forum Numer zamknięto 23 czerwca 2010 r. Foto: arch. Ważny moment Doczekaliśmy jednego z najważniejszych momentów w historii Grupy Tauron. Po zatwierdzeniu przez Komisję Nadzoru Finansowego 27 maja prospektu emisyjnego i innych formalnych działaniach, wśród których szczególnie istotne było zarejestrowanie przez sąd scalenia akcji, debiut giełdowy spółki Tauron Polska Energia ma nastąpić 30 czerwca. O związanych z nim nadziejach i planach oraz koncepcji akcjonariatu obywatelskiego mówi minister skarbu Aleksander Grad, z którym wywiad zamieszczamy w tym numerze. Wejście na giełdę oznacza dla naszej spółki znaczący wzrost prestiżu. Obecność na warszawskim parkiecie potwierdza wysoką jakość firmy, poprawia jej obraz w społeczeństwie i branży, zmienia na lepsze jej postrzeganie przez potencjalnych inwestorów, a także przez klientów. Zyskuje też na tym obraz całej polskiej energetyki. O Tauronie zrobiło się ostatnio głośno. Analitycy prognozują, że niebawem logo naszej spółki będzie równie dobrze rozpoznawalne w Polsce, jak znaki firmowe Orlenu, Lotosu czy TP SA. Na co dzień także nie przestajemy dbać o wizerunek firmy. Wiele dobrego usłyszeliśmy o Tauronie w kuluarach II Europejskiego Kongresu Gospodarczego w Katowicach. Z tego wydarzenia zamieszczamy obszerną relację. O wartości naszej spółki przekonali się także powodzianie z terenu działania Taurona. Pomoc od energetyków dotarła do nich bardzo szybko. Ale początek lata to nie tylko wielka giełdowa polityka finansowa i walka z żywiołami. Tauron był sponsorem kilku udanych imprez plenerowych, o których piszemy. Sześćdziesiąt lat skończył Park Rozrywki i Wypoczynku w Chorzowie. Na trzydniowej imprezie nie mogło zabraknąć Taurona i firmowej maskotki Tauronka. W stolicy tłumy chętnych odwiedziły sportowy Piknik Olimpijski, którego organizację wspierała nasza spółka, oficjalny partner Polskiego Komitetu Olimpijskiego. Ponadto we Wrocławiu miała miejsce premiera plenerowej inscenizacji opery Turandot Pucciniego. Relacje z tych wydarzeń znajdą Państwo na łamach czerwcowego magazynu. Zapraszam do lektury! polska EnerGIA nr 6 (20)/2010 3

3 giełda Promocja oferty Taurona Od momentu publikacji prospektu emisyjnego rozpoczęła się promocja oferty akcji Tauron Polska Energia, skierowana przede wszystkim do inwestorów indywidualnych. W radiu i telewizji emitowane były spoty, a w prasie ukazywały się reklamy. Reklamy telewizyjne emitowano w TVP1, TVP2, TVP Info, TVN, TVN24, TVN CNBC Biznes, Polsat News oraz TVS. Reklamy radiowe można było usłyszeć w RMF, RMF Classic, Radiu Tok FM oraz Radiu PiN. Reklamy prasowe można było znaleźć w Gazecie Wyborczej, Rzeczpospolitej, Parkiecie, sieci dzienników Polska The Times (np. Dziennik Zachodni, Gazeta Krakowska ), Gazecie Prawnej, Pulsie Biznesu, Super Expressie, Fakcie, Polityce, Wprost, Trybunie Górniczej i miesięczniku Press. Banery internetowe Taurona znajdowały się w portalach Onet.pl, Money.pl, Parkiet.com, Pb.pl, Cire.pl, WNP.pl. W dużych miastach pojawiły się siatki wielkoformatowe. Spot emitowany był również na telebimie przy katowickim Spodku. Do punktów obsługi klienta trafiły ulotki, plakaty i inne materiały reklamowe. Przed debiutem intensywna była także aktywność sponsoringowa naszej Grupy (m.in. Europejski Kongres Gospodarczy, Tauron Basket Liga, Festiwal Muzyki Filmowej i ArtBoom w Krakowie, inscenizacja opery Turandot we Wrocławiu, Święto Parku w Chorzowie) oraz public relations (konferencje, briefingi, wywiady). Tauron cieszył się również bardzo dużym zainteresowaniem mediów. Tylko w okresie 1-16 czerwca (zgodnie z raportem Instytutu Monitoringu Mediów) w prasie i internecie ukazało się 1212 niekomercyjnych (niereklamowych) publikacji na temat spółki. Publikacje te pozwoliły na osiągnięcie 31,3 mln tzw. impactów, czyli pojedynczych kontaktów czytelnika z marką Tauron. (ML) NINIEJSZY MAGAZYN NIE JEST PRZEZNACZONY DO PUBLIKACJI ANI ROZPOWSZECHNIANIA, BEZPOŚREDNIO ALBO POŚREDNIO, NA TE- RYTORIUM ALBO DO STANÓW ZJEDNOCZONYCH AMERYKI, AUSTRALII, KANADY, IRLANDII LUB JAPONII ALBO W INNYCH PAŃSTWACH, W KTÓRYCH PUBLICZNE ROZPOWSZECHNIANIE INFORMACJI ZAWARTYCH W NINIEJSZYM MAGAZYNIE MOŻE PODLEGAĆ OGRANICZENIOM LUB BYĆ ZAKAZANE PRZEZ PRAWO. * * * Niektóre materiały zamieszczone w niniejszym Magazynie mają charakter wyłącznie promocyjny i nie stanowią oferty sprzedaży ani zaproszenia do nabycia jakichkolwiek papierów wartościowych spółki Tauron Polska Energia S.A. ( TAURON ). Prospekt ( Prospekt ) przygotowany w związku z ofertą publiczną akcji Spółki na terytorium Polski oraz ubieganiem się o ich dopuszczenie i wprowadzenie do obrotu na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie S.A. został zatwierdzony przez Komisję Nadzoru Finansowego w dniu 27 maja 2010 r. i opublikowany na stronie internetowej Spółki ( oraz na stronie internetowej UniCredit CAIB Poland S.A. Niektóre informacje zamieszczone w niniejszym Magazynie mogą stanowić stwierdzenia dotyczące przyszłości, co oznacza wszelkie stwierdzenia, w których pojawiają się wyrażenia takie jak mogą, będą, planuje, przewiduje, dąży, szacuje, zakłada, zamierza, prognozuje, ma na celu, zamiar, ich zaprzeczenia, wszelkie formy odmiany lub inne podobne wyrażenia. Stwierdzenia dotyczące przyszłości odnoszą się do znanych i nieznanych kwestii obarczonych ryzykiem i niepewnością lub innych ważnych czynników, które mogą spowodować, że faktyczne wyniki spółki TAURON, jej osiągnięcia i rozwój będą się istotnie różniły od wyników, osiągnięć i rozwoju przewidywanych w tych stwierdzeniach lub z nich wynikających. Z zastrzeżeniem obowiązujących przepisów prawa, TAURON nie zamierza i nie ma obowiązku przekazywać do publicznej wiadomości aktualizacji lub weryfikacji stwierdzeń dotyczących przyszłości zamieszczonych w niniejszym Magazynie w związku z pojawieniem się nowych informacji, wystąpieniem przyszłych zdarzeń lub innymi okolicznościami. W Wielkiej Brytanii niniejszy Magazyn może być rozpowszechniany i jest przeznaczony jedynie dla (i) osób posiadających doświadczenie zawodowe w sprawach inwestycji w rozumieniu artykułu 19(5) Zarządzenia w sprawie promocji finansowej z 2005 r. wydanego na podstawie brytyjskiej Ustawy o Rynkach i Usługach Finansowych z 2000 r. (ang. Financial Services and Markets Act 2000 (Financial Promotion) Order), ze zm. oraz (ii) osób, którym można w inny zgodny z prawem sposób przekazać ten materiał (wszystkie takie osoby zwane są dalej Właściwymi Osobami ). W Wielkiej Brytanii niniejszy Magazyn może być adresowany wyłącznie do Właściwych Osób i nie stanowi oferty sprzedaży ani zaproszenia do nabycia jakichkolwiek papierów wartościowych spółki TAURON przez jakiekolwiek inne osoby. Niektóre materiały zamieszczone w niniejszym Magazynie są prezentowane jedynie w celach informacyjnych oraz promocyjnych i nie stanowią oferty sprzedaży ani zaproszenia do nabycia jakichkolwiek papierów wartościowych w Stanach Zjednoczonych Ameryki ani jakiejkolwiek innej jurysdykcji, w której taka oferta lub zaproszenie są sprzeczne z prawem. Papiery wartościowe TAURON nie zostały i nie zostaną zarejestrowane na podstawie amerykańskiej Ustawy o Papierach Wartościowych z 1933 r., z późniejszymi zmianami ( Ustawa o Papierach Wartościowych ), ani przepisów żadnego stanu, oraz nie mogą być oferowane ani sprzedawane na terytorium Stanów Zjednoczonych, chyba że w ramach wyjątku od wymogu rejestracji przewidzianego w Ustawie o Papierach Wartościowych i obowiązujących przepisach stanowych lub w ramach transakcji wyłączonych spod tego wymogu. Nie będzie prowadzona żadna oferta publiczna papierów wartościowych TAURON w Stanach Zjednoczonych. FOTO: ARCH. Od 9 do 18 czerwca trwały zapisy dla inwestorów indywidualnych, które zakończyły się ogromnym sukcesem. Na akcje zapisało się ponad 230 tys. osób. Dla porównania, w ubiegłym roku na akcje głównego konkurenta Taurona, spółki PGE, zapisało się ponad 60 tys. inwestorów. To napawa optymizmem na początku giełdowej drogi Taurona. Wartość oferty: 4,2 mld zł Ostateczna cena sprzedaży akcji dla inwestorów instytucjonalnych i indywidualnych w ofercie publicznej Taurona została ustalona na 5,13 zł po uwzględnieniu scalenia akcji w stosunku 1:9. Ostateczna liczba akcji oferowanych w ramach oferty publicznej po uwzględnieniu scalenia akcji to akcji, co według prostego przeliczenia wskazuje na wartość oferty na poziomie 4,2 mld zł. Kapitalizacja spółki, tj. wartość wg ceny sprzedaży, wynosi ponad 8 mld zł. Uczyniło to ofertę Taurona jedną z dwóch największych ofert spółki z sektora energetycznego w Europie! Zapisy na akcje Tauron Polska Energia złożyło łącznie ponad 230 tys. inwestorów indywidualnych. Akcje zostaną im przydzielone za pośrednictwem GPW zgodnie z zasadą Maksymalnego Przydziału. Zapisy inwestorów indywidualnych, opiewające na liczbę akcji mniejszą lub równą Maksymalnemu Przydziałowi, zostaną zrealizowane w pełni. Zgodnie z decyzją Akcjonariusza Sprzedającego, tj. Skarbu Państwa, ostateczna liczba akcji oferowanych inwestorom indywidualnym wynosi (po scaleniu), co odpowiada 25 proc. ostatecznej liczby akcji oferowanych. Liczba ta została, zgodnie z prospektem, zwiększona z 20 proc. pierwotnie planowanych do zaoferowania inwestorom indywidualnym. Pozostałe akcje, tj (po scaleniu), przewidziane są dla polskich i zagranicznych inwestorów instytucjonalnych. Około 2/3 z puli akcji dla inwestorów instytucjonalnych trafi do polskich inwestorów, w szczególności do funduszy emerytalnych. Pozostała 1/3 akcji trafi do inwestorów zagranicznych, m.in. z Wielkiej Brytanii, Europy kontynentalnej i Stanów Zjednoczonych. Pojawienie się również inwestorów z regionu Europy Środkowo-Wschodniej, w tym Bułgarii, Rumunii, Węgier, Czech i Słowacji, potwierdza umacnianie się roli Warszawy Przygotowania Taurona do debiutu na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie dobiegają końca. Debiut jest także finałem oferty publicznej, która rozpoczęła się dokładnie w pierwszym dniu czerwca, kiedy minister Skarbu Państwa Aleksander Grad poinformował podczas konferencji prasowej w Warszawie o publikacji prospektu emisyjnego dokumentu, który formalnie umożliwił oferowanie akcji inwestorom Debiut tuż-tuż jako centrum finansowego tej części Europy. Intencją Akcjonariusza Sprzedającego jest przydzielenie nie więcej niż 5 proc. akcji spółki jednemu inwestorowi instytucjonalnemu. Oferta publiczna Taurona to kolejny po PZU sukces koncepcji akcjonariatu obywatelskiego, dzięki której ponad 230 tys. inwestorów indywidualnych dołączyło do grona współwłaścicieli największego dystrybutora energii elektrycznej w Polsce. Duże zainteresowanie prywatyzacją Taurona także ze strony inwestorów instytucjonalnych potwierdza ich wiarę w silne podstawy naszej gospodarki mówi Aleksander Grad, minister Skarbu Państwa. Bardzo nas cieszy, że już niebawem do akcjonariatu Taurona dołączy wielu nowych inwestorów. Naszą intencją jest, by inwestorzy mieli swoją reprezentację w radzie nadzorczej Taurona i współdecydowali wraz ze Skarbem Państwa o głównych kierunkach rozwoju spółki. Oferta publiczna Taurona została przeprowadzona zgodnie ze standardami przyjętymi na świecie dla transakcji o tej wadze i wielkości. Oferta skierowana była do inwestorów instytucjonalnych i detalicznych w Polsce, a także dawała możliwość zainwestowania w akcje inwestorom zagranicznym. W celu zainteresowania ofertą jak najszerszego grona inwestorów, zarząd spółki odbył szereg spotkań z inwestorami instytucjonalnymi, którzy mogą zagwarantować zbudowanie stabilnego akcjonariatu o długoterminowym horyzoncie inwestycyjnym taka strategia zapewni wsparcie dla realizacji strategii spółki, a zwłaszcza jej ambitnego planu inwestycyjnego. W ostatnich tygodniach spotkaliśmy się z ponad stu inwestorami na całym świecie, m.in. w Warszawie, Londynie, FOTO: ARCH. Niezwykle ważny moment w historii Taurona: minister Aleksander Grad informuje o publikacji prospektu emisyjnego spółki. W wydarzeniu tym uczestniczą też prezes Taurona Dariusz Lubera (z lewej) i minister Jan Bury Nowym Jorku, Bostonie, Genewie, Frankfurcie i Wiedniu. Dobre perspektywy zarówno Polski, jak i polskiego rynku energii, a także strategia biznesowa Taurona znalazły odzwierciedlenie w popycie zgłoszonym przez tych inwestorów mówi Dariusz Lubera, prezes zarządu Tauron Polska Energia. Niedługo dołączymy do grona spółek giełdowych i mam nadzieję, że szybko znajdziemy się w indeksie WIG20. To nowy i bardzo ważny rozdział w naszej historii. Liczymy na wsparcie ze strony nowych inwestorów i ich aktywny udział w życiu spółki. Spodziewam się dobrej współpracy, która powinna przynieść Tauronowi, a także akcjonariuszom, wiele korzyści. (LW) FOTO: ARCH. 4 polska EnerGIA nr 6 (20)/2010 polska EnerGIA nr 6 (20)/2010 5

4 wywiad rozmawiamy z Aleksandrem Gradem, Ministrem Skarbu Państwa Spółki energetyczne to dobra inwestycja Ministerstwo Skarbu Państwa planuje niebawem sprzedaż akcji Taurona na giełdzie. Jakie znaczenie dla polskiego rynku kapitałowego będzie miało to wydarzenie? Przede wszystkim na warszawski parkiet wchodzi druga co do wielkości grupa energetyczna w Polsce. Już sam fakt rozmiaru tej emisji ma ogromne znaczenie dla rynku kapitałowego. Równie istotne jest zainteresowanie ofertą inwestorów indywidualnych, instytucjonalnych, inwestorów zagranicznych czy funduszy inwestycyjnych. Taki popyt na akcje spółek Skarbu Państwa upewnia mnie w przekonaniu, że Warszawa ma prawo aspirować do tego, by w niedalekiej przyszłości stać się centrum finansowym Europy Środkowo-Wschodniej. Jacy inwestorzy są zainteresowani kupnem akcji grup energetycznych? Czy MSP liczy na inwestorów instytucjonalnych, zwłaszcza OFE, czy też inwestorów indywidualnych? Odnoszę wrażenie, że wszyscy. Widzimy zainteresowanie zarówno ze strony inwestorów instytucjonalnych, jak i indywidualnych. Również OFE wyrażają chęć inwestowania w spółki energetyczne. Oznacza to, że fundusze, które inwestują długoterminowo, postrzegają oferty Skarbu Państwa jako istotne w swoim portfelu inwestycyjnym, a przecież od ich wyborów zależeć będą emerytury wszystkich Polaków. Z jednej strony każdy z nich patrzy na sytuację na rynku, a jest ona mało stabilna, ale z drugiej, zdają sobie sprawę, że jest to bardzo dobra oferta i jedna z ostatnich tej wielkości. Rok 2009 pokazał, że rynek uczy pokory, dlatego należy brać pod uwagę wszelkie ryzyka z nim związane, zwłaszcza przy tak dużym projekcie jak prywatyzacja Na czym polega idea akcjonariatu obywatelskiego? Czy polskie społeczeństwo jest zainteresowane wzięciem udziału w tym projekcie? Akcjonariat obywatelski to nasza propozycja skierowana do inwestorów indywidualnych, którzy chcą skorzystać z prywatyzacji. Idea jest prosta, wychodzimy naprzeciw oczekiwaniom potencjalnych akcjonariuszy, redukując wszelkie niedogodności, które mogłyby wystąpić przy zakupie akcji. Ustalamy atrakcyjną dla inwestorów cenę maksymalną i pakiet akcji, jaki mogą kupić. W ten sposób wykluczamy ryzyko stosowania lewarów kredytowych. W przeszłości ich obsługa redukowała zyski bardzo wielu ludzi praktycznie do zera. Tworzymy również swego rodzaju program lojalnościowy, który zastosowaliśmy już przy PZU. Wykorzystujemy tzw. opcję stabilizacyjną, która przez określony czas zabezpiecza przed spadkiem kursu poniżej ceny emisyjnej. Staramy się również współpracować z tymi domami maklerskimi, które są w stanie sprawnie obsługiwać naszych inwestorów, a przede wszystkim oszczędzić im stania w kolejkach. Wartością dodaną dla gospodarki jest z kolei wykształcone ekonomicznie społeczeństwo, które coraz lepiej rozumie mechanizmy rynku. Oferta publiczna PZU przekonała nas, że jesteśmy na dobrej drodze. Spółka zyskała kapitał, a rynek ponad 140 tysięcy nowych akcjonariuszy obywateli. Jakie są dalsze plany MSP dotyczące pozostałych grup energetycznych? Czy resort podtrzymuje plany sprzedaży kolejnego pakietu akcji PGE oraz sprzedaż większościowego pakietu Enei? Analizujemy możliwość sprzedaży dodatkowych pakietów akcji PGE i Enei jeszcze w tym roku, ale wiele będzie zależało od sytuacji na rynku. Jeżeli warunki będą sprzyjające, podejmiemy ostateczną decyzję co do terminu ewentualnej transakcji i wielkości pakietu. Jesteśmy zainteresowani dobrą transakcją, a nie transakcją za wszelką cenę. Kiedy można spodziewać się rozstrzygnięcia procesu prywatyzacji grupy Energa? Proces prywatyzacji Energi trwa, natomiast to, kiedy się zakończy, będzie zależało również od złożonych ofert. 1 czerwca ośmiu potencjalnych inwestorów przedstawiło nam swoje propozycje, a 11 czerwca opublikowaliśmy krótką listę potencjalnych inwestorów, którzy będą dopuszczeni do badania spółki. Jeżeli po złożeniu przez nich ofert wiążących uznamy, że ich propozycja cenowa jest odpowiednia, a wizja przyszłości Energi korzystna dla spółki, wówczas nie widzę przeszkód, by szybko i z sukcesem zakończyć ten projekt. Ofertę kupna pakietu większościowego Energi złożyła także PGE. Ewentualne przejęcie Energi przez PGE budzi u niektórych analityków opory, z dystansem o tej transakcji wypowiadał się także UOKiK. Wskazuje się, że w efekcie tej transakcji powstanie podmiot, który będzie miał dominującą pozycję na krajowym rynku energii. Co Pan sądzi o tych obawach? Minister Skarbu nie może odmówić udziału w procesie prywatyzacji podmiotom, które spełniają wymogi formalne i merytoryczne. Nie zamierzam również już na wstępie odbierać spółce z udziałem Skarbu Państwa prawa do posiadania i realizowania długofalowej strategii. Przed nami jeszcze badanie spółki przez potencjalnych inwestorów, poczekajmy, kto i jakie oferty złoży. Ja nie będę już teraz ferował wyroków. W roku 2010 kilka dużych spółek prywatnych planuje debiut na giełdzie. Czym, z punktu widzenia inwestorów giełdowych, wyróżniają się spółki energetyczne od innych podmiotów? Dlaczego warto kupić akcje polskich grup energetycznych? Polskie spółki energetyczne to duże podmioty o stabilnych podstawach, uznanej marce, z wielkim potencjałem. Biorąc pod uwagę ich pozycję na rynku, każda ma określoną grupę wieloletnich odbiorców. Spółki te wykazują również dużą odporność na zawirowania rynkowe, co jest dobrym znakiem dla giełdowych graczy. Energia elektryczna to dobro podstawowe, wszyscy z niej korzystamy, a popyt na nią rośnie, dlatego myślę, że to bardzo dobra inwestycja, również w długiej perspektywie. Czy w 2010 r. możliwe jest dokończenie prywatyzacji ZE PAK oraz ZEC Bytom i EC Zabrze? Na jakim etapie są procesy prywatyzacyjne tych spółek? To złożony proces, w którym inwestor nabywa nie tylko sam PAK, ale również dwie kopalnie KWB Adamów i KWB Konin w Kleczewie. Chcielibyśmy, aby prywatyzacja PAK-u zakończyła się jeszcze w tym roku, ale wiele zależy od ofert wiążących złożonych przez potencjalnych inwestorów, a także Elektrimu, który jest dominującym akcjonariuszem. 28 maja inwestorzy zakończyli badanie spółki i do 30 czerwca mają czas na złożenie ofert wiążących. Natomiast w procesie prywatyzacji Zespołu Elektrociepłowni Bytom i Zabrze jesteśmy na etapie rozmów w sprawie ustalenia warunków cenowych. Jakie są plany prywatyzacyjne MSP na rok 2010? Czy istnieje ryzyko związane z tymi planami? Jesteśmy na półmetku, a mamy za sobą już takie sukcesy jak historyczny debiut PZU, sprzedaż kopalni Bogdanka czy akcji Mennicy Polskiej. Z naszego punktu widzenia ten rok jest bardzo istotny przed nami jeszcze debiut Taurona, prywatyzacja Energi, ponadto chcielibyśmy, aby pod koniec roku na warszawskim parkiecie zadebiutowała sama GPW. Wiele dzieje się też w mniejszych spółkach, jak chociażby w PKS-ach. Plan jest ambitny również pod względem przychodów z prywatyzacji dziś wynoszą one ponad 7,5 mld zł, czyli więcej niż przez kilka ostatnich lat, a chcemy, aby do końca roku było to 25 mld. Oczywiście musimy pamiętać, że każdy nasz ruch zależy od sytuacji rynkowej. Może to truizm, ale warto przypominać, że przy transakcji musi być nie tylko sprzedający, ale i kupujący. Rok 2009 pokazał, że rynek uczy pokory, dlatego należy brać pod uwagę wszelkie ryzyka z nim związane, zwłaszcza przy realizacji tak dużego projektu jak plan prywatyzacji Rozmawiał Marcin Lauer (rozmowę przeprowadzono 11 czerwca 2010) Foto: FORUM 6 polska EnerGIA nr 6 (20)/2010 polska EnerGIA nr 6 (20)/2010 7

5 wywiad wydarzenia Od 31 maja do 2 czerwca w Katowicach odbywał się Europejski Kongres Gospodarczy Ta największa impreza gospodarcza w tej części Europy zgromadziła ponad 4 tys. uczestników, w 60 sesjach tematycznych wzięło udział niemal 700 panelistów Europejski Kongres Gospodarczy 2010 Kryzys za nami? Foto: Archiwum Krzysztof Zamasz, wiceprezes Tauron Polska Energia, przypominał podczas kongresu, że Tauron prowadzi politykę nakierowaną na redukcję emisji CO 2 i rozwój odnawialnych źródeł energii Jednym z głównych partnerów kongresu był Tauron Polska Energia. Najważniejsze problemy i przyszłość sektora energetycznego, rozwój nowoczesnych technologii i odnawialnych źródeł energii oraz kierunki rozwoju rynku energii to jedne z kluczowych tematów omawianych podczas kongresu. Aktywny udział w dyskusjach brali przedstawiciele Grupy Tauron. Klimat do innowacji Krzysztof Zamasz, wiceprezes Tauron Polska Energia, przypomniał, że przyjęta przez rząd pod koniec 2009 r. Polityka energetyczna Polski do roku 2030 jest zgodna z pakietem klimatyczno-energetycznym i przewiduje rozwój czystych technologii węglowych, OZE i zwiększanie efektywności energetycznej. Prognozy dotyczące struktury paliwowej Polski zakładają, że węgiel kamienny i brunatny pozostaną głównymi paliwami energetycznymi. Andrzej Kraszewski, minister środowiska, zapewniał, że nie ma odwrotu od polityki ochrony klimatu. Musimy już teraz rozpocząć ambitny program zmian ukierunkowanych na technologie czystego wykorzystania węgla, wychwytu i składowania CO 2. W jego ocenie obecna walka ze zmianami klimatu stwarza możliwości wprowadzania innowacji, które stanowić będą podstawę dalszego zrównoważonego rozwoju. Którędy na rynek? Równie poważnym wyzwaniem, jakie stoi przed przedsiębiorstwami energetycznymi, jest rozwój rynku energii elektrycznej. Rynek sprzedaży energii dla odbiorców indywidualnych stanowią- Foto: Jerzy Wieleba W Europejskim Kongresie Gospodarczym uczestniczyli przedstawiciele najważniejszych przedsiębiorstw z wielu sektorów gospodarki W inauguracji Europejskiego Kongresu Gospodarczego wzięli udział m.in. Johannes Hahn, komisarz UE ds. polityki regionalnej, Jerzy Buzek, Bronisław Komorowski, Lech Wałęsa i Waldemar Pawlak cy ok. 25 proc. wartości całego rynku energii w Polsce wciąż jest kontrolowany przez Urząd Regulacji Energetyki. Kontrola cen energii w tym segmencie utrudnia powstanie przejrzystego i płynnego rynku, na którym składniki cen byłyby dla wszystkich dostępne i zrozumiałe. Zwiększeniu transparentności ma pomóc obowiązek sprzedaży przez wytwórców części energii w tzw. publicznych formach sprzedaży, w tym na giełdach towarowych. Krzysztof Zamasz przekonywał, że Tauron traktuje nowe realia związane ze sprzedażą energii elektrycznej, w tym wprowadzenie obowiązku sprzedaży energii na giełdzie, jako szansę na zbudowanie przewagi konkurencyjnej nad innymi podmiotami energetycznymi. Nie traktujemy tego w kategoriach ryzyka czy niebezpieczeństwa, mamy taki porządek prawny, który w działalności Grupy należy uwzględnić. Nasz model biznesowy wychodzi naprzeciw nowelizacji Prawa energetycznego i tego, co się dzieje na rynku mówił Krzysztof Zamasz. Zielona przyszłość Przed przedsiębiorstwami energetycznymi stoi także konieczność zwiększania inwestycji w odnawialne źródła energii. Polska zobowiązała się, że w 2020 r. z odnawialnych źródeł pochodzić będzie 15 proc. zużywanej energii. Tym wyzwaniom chce sprostać także Grupa Tauron, przygotowująca plany inwestycyjne związane z rozwojem wykorzystywania biomasy i budową farm wiatrowych. W planach jest także rozbudowa elektrowni wodnych. Rozwój OZE napotyka jednak sporo barier. Elektrownie wodne to inwestycje bardzo kapitałochłonne i wykazujące się niskim zwrotem. Przy ich realizacji dodatkowo napotyka się duży opór społeczny i ograniczenia środowiskowe wskazywała Małgorzata Wójcik-Stasiak, prezes spółki Tauron Ekoenergia. II Europejski Kongres Gospodarczy odbywał się pod patronatem José Manuela Barroso, przewodniczącego Komisji Europejskiej. W inauguracji kongresu udział wzięli p.o. prezydenta RP marszałek Sejmu Bronisław Komorowski oraz przewodniczący Parlamentu Europejskiego Jerzy Buzek. Wystąpienia inauguracyjne mieli również: minister, członek Rady Ministrów Michał Boni, komisarz UE ds. polityki regionalnej Johannes Hahn, komisarz UE ds. budżetu i programowania finansowego Janusz Lewandowski, wicepremier, minister gospodarki Waldemar Pawlak, minister finansów Jacek Rostowski oraz prezydent RP w latach Lech Wałęsa. Organizatorem Kongresu była Grupa PTWP, wydawca m.in. miesięcznika Nowy Przemysł oraz portalu WNP.pl, a współorganizatorami województwo śląskie, Górnośląski Związek Metropolitarny oraz Miasto Katowice. Emil Różański 8 polska EnerGIA nr 6 (20)/2010 polska EnerGIA nr 6 (20)/2010 9

6 wywiad wydarzenia II EUROPEJSKI KONGRES GOSPODRACZY W KATOWICACH ŻYŁ NIE TYLKO WYDARZENIAMI OFICJALNYMI. JEGO UCZESTNICY TOCZYLI DYSKUSJE W KULUARACH, DOCHODZIŁO DO CIEKAWYCH SPOTKAŃ I ZAWIĄZYWAŁY SIĘ NOWE PRZYJAŹNIE. NA KAŻDYM KROKU WIDAĆ BYŁO OBECNOŚĆ TAURONA, WSPÓŁORGANIZATORA I DOBREGO DUCHA KONGRESU Majowe i czerwcowe powodzie nie zagroziły działalności spółek Grupy Tauron. Kopalnie, Elektrownia Stalowa Wola oraz spółki wytwórcze i ciepłownicze pracowały cały czas planowo BYLIŚMY NA KONGRESIE Foto: Agnieszka Astaszow po wielkiej fali Foto: Jerzy Wieleba Jedynie kilka elektrowni wodnych zostało na krótko wyłączonych lub pracowały z przerwami. Spółki dystrybucyjne musiały na wniosek sztabów kryzysowych i ze względów bezpieczeństwa odłączać czasowo zasilanie na zalanych terenach. Przez chwilę zamknięte były dwa biura obsługi klienta EnergiiPro Gigawat. Elektrownia Stalowa Wola okazała się dobrze zabezpieczona na wypadek wysokiego poziomu wody w Sanie. Nawet tak wysokiego jak 20 maja, gdy w rejonie pompowni wody chłodzącej wskazywał on 615 cm i był wyższy od stanu alarmowego o 165 cm. Ulewne deszcze spowodowały też groźne w skutkach osuwiska ziemi. Tak jak w okolicach Szczepanowic, na południe od Tarnowa, gdzie zniszczeniu uległa droga i słupy linii 110 kv łączącej Tarnów z elektrownią w Rożnowie. Na terenie Małopolski i Śląska mamy najwięcej klientów i chcemy ich wesprzeć w tej trudnej sytuacji deklarował Ireneusz Perkowski, prezes zarządu Enionu Energii. Spółka z Krakowa przeznaczyła na pomoc dla powodzian z Małopolski i Śląska 300 tys. zł. Na tereny objęte powodzią dostarczono wodę mineralną, koce, konserwy, gumowce oraz polary, podkoszulki i słodycze dla dzieci. Spółka zawiesiła do końca lipca procedury windykacyjne wobec klientów, których dotknęła powódź. Enion zadeklarował wojewodom śląskiemu oraz małopolskiemu pomoc sprzętową w prowadzeniu akcji przeciwpowodziowej. Energetycy z EnergiiPro jako jedni z pierwszych dotarli z pomocą do zalanego wodą Steblowa k. Koźla. Zorganizowali też dowóz darów w postaci polarów, płaszczy nieprzemakalnych, koszulek i narzędzi. Na pomoc powodzianom EnergiaPro Gigawat przekazała 50 tys. zł. Pieniądze zasiliły konto Caritas Polska. Beata Boryczko, Marta Głuszek, Anna Wojcieszczyk, Jerzy Wieleba Foto: Beata Boryczko Od góry: Zalany rejon pompowni ESW nad rzeką San. Z prawej: Droga w okolicach Szczepanowic przypominała scenografię do filmu science fiction. Poniżej: pracownicy wrocławskiej EnergiiPro przekazują dary powodzianom w gminie Oława Foto: anna wojcieszczyk 10 polska EnerGIA nr 6 (20)/2010 polska EnerGIA nr 6 (20)/

7 rynek Ministerstwo Gospodarki przygotowało projekt Krajowego planu działania w zakresie energii ze źródeł odnawialnych. Największe znaczenie wśród źródeł odnawialnych będą miały elektrownie wiatrowe i biomasa Odnawialne źródła energii: ale jakie? Wciągu najbliższych 10 lat odnawialne źródła energii staną się ważnym segmentem gospodarki, na jego podstawie będzie można budować przewagę konkurencyjną na europejskim rynku energetycznym zapowiada Marcin Korolec, wiceminister gospodarki. Wiceminister Korolec zaznacza, że efektywne wykorzystanie odnawialnych źródeł energii jest jednym z sześciu priorytetów polskiej polityki energetycznej do 2030 r. Rozwój energetyki odnawialnej opierać się będzie przede wszystkim na generacji rozproszonej, która przyczyni się Produkcja energii elektrycznej w OZE (MWh) t Elektrownie na biogaz t Elektrownie na biomasę t Elektrownie wiatrowe t Elektrownie wodne t Współspalanie do zmniejszenia problemów związanych z przesyłem energii, a tym samym znacznie poprawi nasze bezpieczeństwo energetyczne zapowiada minister Korolec. Polska ma obowiązek wdrożenia unijnej dyrektywy 2009/28/WE w sprawie promowania zastosowania energii ze źródeł odnawialnych. Odnawialne źródła energii w Polsce (na podstawie koncesji ważnych 31 grudnia 2009 r.) Nasze główne cele w tym obszarze to osiągnięcie w 2020 r. 15-proc. udziału OZE w finalnym zużyciu energii oraz 10-proc. udziału biopaliw w rynku paliw transportowych. Wdrażamy tę dyrektywę do polskiego prawa poprzez nową ustawę o odnawialnych źródłach energii oraz Sumaryczna moc zainstalowana, Rodzaj źródła w MW Liczba instalacji Elektrownie na biogaz 70, Elektrownie na biomasę 252, Elektrownie słoneczne 0,001 1 Elektrownie wiatrowe 724, Elektrownie wodne 945, Współspalanie - 38 Łącznie 1993, nowelizację ustawy o biokomponentach i paliwach ciekłych wyjaśnia Marcin Korolec. W Ministerstwie Gospodarki zakończono już prace nad projektem Krajowego planu działania w zakresie energii ze źródeł odnawialnych (tzw. Action Plan). Według naszych szacunków, w 2010 r. moc zainstalowana w turbinach wiatrowych wyniesie 910 MW, co przełoży się na produkcję 1911 GWh energii elektrycznej. Liczymy, że w 2020 r. ich moc wyniesie nawet 6,2 tys. MW, a dzięki temu osiągniemy ponad 13,5 tys. GWh produkcji energii elektrycznej dodaje minister Korolec. Według Action Planu, na 15,5-proc. udział energii ze źródeł odnawialnych w końcowym bilansie zużycia energii w 2020 r. w Polsce składać się będzie w 8,8 proc. ciepłownictwo i chłodnictwo, w 3,8 proc. elektroenergetyka, natomiast pozostałe 2,9 proc. stanowić będzie transport. W Polsce udział odnawialnych źródeł w produkcji energii elektrycznej wciąż jest niewielki. Z informacji URE wynika, że w 2009 r. w elektrowniach wodnych wyprodukowano 2683 GWh, które stanowiły 1,9 proc. energii wyprodukowanej w kraju. Ze współspalania węgla i biomasy wyprodukowano 4159 GWh energii, stanowiących 2,9 proc. krajowej energii. W elektrowniach wiatrowych wytworzono w 2009 r GWh, co stanowiło 0,69 proc. produkcji. Emil Różański Źródło: Urząd Regulacji Energetyki Witold Lebek Biuro Analiz Rynku Tauron Polska Energia SA Komentarz miesiąca W maju największy wpływ na polski rynek energii miały anomalia pogodowe. Średnia temperatura ukształtowała się na poziomie 12,4 st. C i była o blisko 1,5 st. C niższa od średniej z lat Ponadto w ubiegłym miesiącu zanotowano rekordowe opady deszczu, które doprowadziły do katastrofalnej powodzi, znacznie większej od tej w 1997 r. Sytuacja ta miała duży wpływ na poziom zapotrzebowania na moc w KSE, które w maju było wyższe aż o 6,7 proc. licząc rok do roku. Ceny na rynku transakcji bieżących, historycznie najniższe w kwietniu, w bieżącym roku zmieniły kierunek trendu na wzrostowy już w kwietniu, aby w maju osiągnąć średnią wartość na poziomie 190,92 zł/mwh. Wzrost miesiąc do miesiąca wyniósł blisko 15 zł/mwh. Wpływ na taką sytuację miały trzy ostatnie tygodnie maja, w których średnia cena za pasmo wzrosła do poziomu zł/mwh. Nie bez znaczenia na poziom cen pozostał również fakt ograniczenia produkcji w związku z zagrożeniem powodziowym w elektrowniach Połaniec i Kozienice oraz Elektrowni Wodnej Włocławek. Analogicznie do TGE kształtowała się sytuacja na POEE, gdzie średnia cena za maj ustaliła się na poziomie 190,72 zł/mwh (+15,25 zł/mwh MtM). Dodatkowy wpływ na poziom cen energii w maju miały utrzymujące się wysokie ceny CO 2 oraz kontynuacja kampanii remontowej, która w maju przewidywała odstawienia bloków na poziomie około 3600 MW. W ślad za cenami na rynku spot w górę poszybowały również ceny na rynku bilansującym. Ograniczenia w dostępie do mocy wytwórczych w połączeniu z niską temperaturą oraz wysokimi cenami uprawnień do emisji przełożyły się na wzrost cen na RB średnio o ok. 14,7 proc. (MtM), do poziomu 202,66 zł/mwh. Silną korelację trendów na rynku bilansującym z rynkiem spot można było zauważyć (z pojedynczymi wyjątkami) w drugiej i trzeciej dekadzie maja. 100 W odróżnieniu od Polski na innych rynkach europejskich ceny w transakcjach spot nie 60 zanotowały znaczących wzros- 55 tów. Średnia na EPEX spot 50 wyniosła 41,17 /MWh, podobnie jak na czeskim OTE, gdzie średnia cena była nieznacznie wyższa i wyniosła ,21 /MWh. W maju można było zauważyć silniejszą niż w poprzednim miesiącu 16,5 korelację cen spot pomiędzy 16,0 rynkiem niemieckim a czeskim. Ze względu na wzrost 15,5 15,0 opadów odmienna sytuacja 14,5 miała miejsce na rynku skandynawskim, gdzie średnia 14,0 Cena [zł/mwh] Cena [ /MWh] /t CO 2 13,5 Średnie ceny i wolumeny energii elektrycznej na TGE i Rynku Bilansującym w maju 2010 r TGE CRO TGE CRO Średnie ceny energii w kontraktach SPOT na rynkach europejskich w maju 2010 r Ceny i wolumeny EUA w transakcjach spot w maju 2010 r. notowania cena spot spadła do poziomu 42,98 /MWh (-8,3 proc. MtM). Pomimo wzrostu kursu euro do złotego w maju o blisko 5 proc., na tle przedstawionych rynków europejskich polski rynek spot zanotował najwyższą średnią na poziomie 47,08 /MWh, wyższą o ok. 14,3 proc. od średniej na EPEX i OTE oraz o około 9,6 proc. od średniej na NordPool. Stabilizacja cen spot na rynkach europejskich spowodowała niewielką korektę cen na rynku terminowym po silnych wzrostach na przełomie kwietnia i maja. Przyczyniła się do tego również korekta na rynkach surowców (ropy, węgla) oraz nieznaczny spadek cen uprawnień do emisji CO 2. Na początku maja w Niemczech ceny kontraktów baseload CAL11 kształtowały się na poziomie 54,3 /MWh, by w ciągu miesiąca spaść do poziomu 51,1 /MWh. Na rynku krajowym, na platformie TFS, kontrakty na rok 2011 spadły minimalnie o 0,5 proc., do poziomu 197 zł/mwh pod koniec miesiąca. Podobna sytuacja wystąpiła w odniesieniu do kontraktów baseload na Q3 2010, gdzie cena pod koniec miesiąca ukształtowała się na poziomie 188,65 zł/ /MWh (spadek o 0,35 zł/mwh), natomiast w przypadku kontraktów baseload na Q odnotowano wzrost o 0,6 proc., do poziomu 189,90 zł/mwh. Na rynku surowców w maju obserwowano systematyczne spadki cen węgla. Na początku miesiąca kontrakty ARA CAL 11 wyceniane były na 103 $/t, a na początku ostatniej dekady maja osiągnęły minimum na poziomie 94 $/t. Nieznaczny wzrost do poziomu $/t odnotowano pod koniec miesiąca. Na rynku ropy wystąpiła podobna sytuacja, po wzrostach w kwietniu przyszedł czas na korektę. Od początku maja obserwowaliśmy spadki cen, które osiągnęły minimum na poziomie EEX NordPool OTE TGE Wolumen [MWh] Źródło: Biuro Analiz Rynku Tauron Polska Energia SA tys. t CO 2 71,46 $/bbl (Brent) w połowie trzeciej dekady miesiąca. Na koniec miesiąca cena za baryłkę ropy Brent wzrosła do poziomu ok. 75 $. W ślad za korektą na rynku surowców energetycznych poszedł również rynek uprawnień do emisji CO 2, średnia cena kontraktów EUADEC 2010 spadła o ok. 2,5 proc., do poziomu 15,54 /tco 2 głównie za sprawą braku potwierdzenia ze strony przedstawicieli KE zaostrzenia celów związanych z redukcją emisji CO 2 w krajach UE. Postulowany wzrost redukcji emisji CO 2 z 20 do 30 proc. do 2020 r. będzie podlegał dalszym dyskusjom, a jego przyjęcie, głównie z powodu sprzeciwu Francji i Niemiec, jest mniej prawdopodobne, niż wcześniej przewidywano. 13, Całkowity wolumen spot EEX BlueNext NordPool 12 polska EnerGIA nr 6 (20)/2010 polska EnerGIA nr 6 (20)/

8 w Grupie EC Tychy wyróżniona Będzie więcej zielonej energii Południowy Koncern Energetyczny i konsorcjum firm, którego liderem jest Rafako SA, podpisały 24 maja kontrakt na projekt, dostawę, budowę i uruchomienie kotła biomasowego oraz układu składowania i podawania biomasy w Elektrowni Jaworzno III. Po zakończeniu inwestycji PKE będzie wytwarzać więcej zielonej energii, co znacznie przyczyni się do redukcji emisji CO 2 Umowę ze strony PKE podpisał prezes zarządu Jan Kurp oraz wiceprezes Henryk Tymowski, natomiast ze strony konsorcjum Wiesław Szczepkowski z Omis SC, Wiesław Różacki, prezes zarządu Rafako oraz Krzysztof Burek, wiceprezes zarządu Rafako. Jednostka wytwórcza wykorzystująca paliwa odnawialne jako źródło energii będzie składać się z kompletnego, nowoczesnego i spełniającego normy ekologiczne kotła na biomasę, urządzeń pomocniczych i kompletnego układu składowania i podawania biomasy. W trakcie inwestycji przeprowadzona zostanie modernizacja istniejących urządzeń bloku energetycznego o mocy 50 MWe. Planowana sprawność nowego kotła wyniesie 91,5 proc. Jednostka będzie spalać biomasę o udziale wagowym min. 80 proc. biomasy leśnej (zrębki drzewne, PKW laureatem konkursu Już po raz kolejny Południowy Koncern Węglowy znalazł się wśród laureatów konkursu Pracodawca Roku Miasta Jaworzno, organizowanego przez społeczność osób niepełnosprawnych w tym mieście Nagrody wręczał Mirosław Kempa przewodniczący Rady Fundacji Pomocy Osobom Niepełnosprawnym Ratownik Górniczy oraz wiceprezydent Jaworzna Jacek Nowak. Celem konkursu jest docenienie pracodawców, którzy stwarzają dogodne warunki pracy osobom niepełnosprawnym. Uroczystość odbyła się w ramach obchodów Dni Godności Osób Niepełnosprawnych. (BW) pelety z drewna) oraz min. 20 proc. biomasy pochodzenia rolniczego, tzw. agro (pelety rzepakowe ze słomy rzepakowej oraz z otrąb zbożowych, śruta zbożowa, pelety z nasion i łusek słonecznika, makuchy rzepakowe). Biomasa spalana w kotle będzie dostarczana transportem samochodowym. Przekazanie inwestycji do eksploatacji planowane jest na wrzesień 2012 r. (DaW) FOTO: Wojciech Piechocki Po raz dziewiąty Okręgowa Izba Przemysłowo-Handlowa i prezydent Tychów zorganizowali Galę Tyskiego Lidera Przedsiębiorczości Wielki remont w Oleśnicy Takiej inwestycji jeszcze w Oleśnicy nie było. Rozpoczęła się tu kompleksowa przebudowa budynku biurowego Rejonu Dystrybucji, należącego do EnergiiPro Od lewej Zbigniew Gieleciak (prezes OIPH), Albert Kępka (prezes EC Tychy), Małgorzata Handzlik (posłanka do Parlamentu Europejskiego), Andrzej Dziuba (prezydent Miasta Tychy) FOTO: Anna Wojcieszczyk Najlepszym wręczono statuetki Liderów Przedsiębiorczości. Wyróżnienie otrzymała Elektrociepłownia Tychy. W ostatnich latach wiele uwagi poświęciliśmy wspieraniu rozwoju przedsiębiorczości, zwłaszcza małych firm. Pomogliśmy ponad 100 osobom, które otrzymały do 40 tys. zł na założenie własnej działalności gospodarczej powiedział Zbigniew Gieleciak, prezes OIPH. Elektrociepłownia Tychy zdobyła wyróżnienie w kategorii Firma. Nagroda główna w tej kategorii trafiła do Regionalnego Centrum Gospodarki Wodno- -Ściekowej. W kategorii Produkt główną nagrodę otrzymała firma M-logistic za nowoczesne centrum logistyczne. Wyróżnienie trafiło do Miejskiego Centrum Kultury za międzynarodowy festiwal Śląska Jesień Gitarowa. Tychy są jednym z najbogatszych i najdynamiczniej rozwijających się miast w regionie. W 2009 r. wydaliśmy prawie 800 mln zł i co ważne od trzech lat inwestujemy ponad 40 proc. budżetu. Nie ma drugiego tak dużego miasta w Polsce, które miałoby wskaźnik wykonania budżetu, jeśli chodzi o inwestycje, na poziomie proc. To także dzięki państwu, tworzeniu przez was miejsc pracy i dobremu gospodarowaniu, możemy pochwalić się takimi efektami powiedział prezydent Tychów Andrzej Dziuba, zwracając się do biznesmenów. W tegorocznej edycji gali po raz pierwszy pojawiła się kategoria Wybitna Postać Regionu. Nagrodę główną otrzymał płk Zbigniew Piątek, a wyróżnienie dr n.med. Szczepan Bołdys. Leszek Sobieraj Modernizowane jest także zaplecze techniczne: magazyny z rampą, nowa myjnia ekologiczna, drogi wewnętrzne i place składowe, szatnie i zaplecze socjalne. Z dotychczasowego biurowca pozostanie jedynie konstrukcja nośna i ściany zewnętrzne. Zmienione wnętrza pozwolą na stworzenie nowego układu funkcjonalnego. Jednocześnie powstaje nowy GPZ, niezwykle istotny dla całego rejonu. Podłączona do niego zostanie nowa linia 110 kv: Namysłów-Oleśnica. W siedzibie wrocławskiego oddziału EnergiiPro podpisana została 25 maja umowa dotycząca rozbudowy siedziby Rejonu Dystrybucji Oleśnica. Realizacja zadania nie będzie łatwa. Prace odbywać się będą w czynnym obiekcie. To już druga realizowana w ten sposób inwestycja. Pierwsze prace prowadzone były w budynku będącym obecnie siedzibą centrali EnergiiPro we Wrocławiu. Wyłączano tam z użytkowania kolejne skrzydła. Tu odcinane będą w poziomie piętra, co stanowi niemałe wyzwanie logistyczne. Zakończenie prac planowane jest na koniec kwietnia 2011 r. (AW) Dyrektor wrocławskiego oddziału EnergiiPro Marcin Grelewski (w środku) podpisuje umowę z wykonawcą, właścicielem firmy Stanbud Stanisławem Piętą. Z prawej kierowniczka Działu Przetargów wrocławskiego oddziału EnergiiPro, Ewa Kustra FOTO: Michał Giel 14 polska EnerGIA nr 6 (20)/2010 polska EnerGIA nr 6 (20)/

9 w Grupie Enion Energia partnerem III Marszu Nadziei i Życia Nigdy dotąd nie chorowałam ani na chorobę prawdziwie poważną, ani przewlekłą. Białaczka jest zatem dla mnie sytuacją debiutu. ( ) Ale od samego początku aktu choroba nie mam poczucia, iż przyszło mi grać w tragedii ( ) To jeden z wielu fragmentów listów, które zostały przeczytane podczas III Marszu Nadziei i Życia zorganizowanego 15 maja w Krakowie przez Fundację Urszuli Smok Podaruj Życie. Spółka Enion Energia została po raz kolejny partnerem marszu, którego celem było propagowanie dawstwa szpiku kostnego. Przed Urzędem Miasta znani aktorzy: Urszula Grabowska, Piotr Cyrwus oraz Artur Dziurman odczytali listy z marzeniami chorych onkologicznie. Nie można było ukryć wzruszenia, jakie towarzyszyło każdemu, kto ich słuchał. Podczas części oficjalnej założycielka fundacji Urszula Smok, która sama przeszła pomyślnie przeszczep szpiku kostnego, podkreślała szczytny cel marszu, czyli nagłośnienie idei dawstwa szpiku i przybliżenie społeczeństwu sytuacji osób chorych onkologicznie, oraz dziękowała Grupie Tauron za udzielone wsparcie finansowe. Następnie uczestnicy marszu przeszli przez ul. Franciszkańską oraz Rynek Główny, aż pod Okno Papieskie, gdzie wysłali do nieba przyczepione do balonów marzenia. W marszu wzięło udział blisko 200 uczestników. Enion Energia występująca pod marką Tauron Polska Energia z dumą uczestniczyła w tak szczytnym przesięwzięciu, jakim był III Marsz Nadziei i Życia. Sponsorowanie Fundacji Podaruj Życie, która propaguje ideę rozbudowy rejestru dawców szpiku kostnego, jest dla nas zaszczytem. Wspieranie takich działań pozwala pamiętać, iż podczas kierowania firmą trzeba wykorzystywać jej możliwości, które mogą przyczynić się również do uratowania ludzkiego życia podkreśla Ireneusz Perkowski, prezes zarządu Enionu Energii. (ER) Uczestnicy III Marszu Nadziei i Życia pod Oknem Papieskim Aktorzy ze wzruszeniem czytają listy marzeń chorych onkologicznie. Od lewej: Piotr Cyrwus, Urszula Grabowska oraz Artur Dziurman FOTO: Elwira Radwan FOTO: Elwira Radwan Grupa Tauron na Ogólnopolskim Kongresie Regionów Od 19 do 22 maja pod hasłem Samorząd Inwestycje Rozwój odbywał się pierwszy Ogólnopolski Kongres Regionów w Świdnicy Targi mieszkań w Hali Stulecia we Wrocławiu Zorganizowały go wydawnictwo Axel Springer Polska oraz władze Świdnicy. Uczestniczyło w nim ok. tysiąca gości. Adresatami kongresu byli przedstawiciele jednostek samorządu terytorialnego (prezydenci, burmistrzowie, wójtowie), przedsiębiorcy prowadzący działalność w obszarze samorządu oraz inwestorzy. Do uczestnictwa w kongresie zaproszono także wysokich rangą przedstawicieli administracji publicznej, Unii Europejskiej oraz reprezentantów zagranicznych samorządów. Obecni byli również przedstawiciele przedsiębiorstw użyteczności publicznej, służb mundurowych, fundacji oraz organizacji pożytku publicznego. W sześciu ścieżkach tematycznych odbyło się 80 dyskusji i paneli, cztery sesje plenarne, warsztaty, a także kilkadziesiąt prezentacji ofert handlowych, m.in. z udziałem EnergiiPro Gigawat oraz EnergiiPro. Wydarzeniu towarzyszyły targi, które dały możliwość zaprezentowania samorządom oferty biznesowej, zaś samorządowcom możliwość przedstawienia oferty inwestycyjnej swoich regionów. Stoisko na targach posiadała również EnergiaPro Gigawat z Wrocławia, reprezentująca Grupę Tauron. (MG) 22 i 23 maja odbyła się kolejna edycja targów mieszkaniowych. Cieszyła się ona dużym zainteresowaniem zarówno wśród wystawców, jak i odwiedzających, którzy mogli zapoznać się z ofertą ponad tysiąca firm, deweloperów, doradców finansowych oraz projektantów EnergiaPro Gigawat prezentowała swoją ofertę sprzedaży energii elektrycznej dla klientów indywidualnych i instytucjonalnych, promując jednocześnie markę Tauron i objaśniając miejsce oraz pozycję spółki w Grupie. W bezpośrednich rozmowach szczególny nacisk kładziono na przekonanie klientów do używania energii elektrycznej, jako najlepszego medium na potrzeby ogrzewania pomieszczeń i podgrzewania wody. (MG) FOTO: Arch. FOTO: arch. FOTO: karolina kmon konferencja nt. inżynierii sanitarnej Z inicjatywy Polskiego Zrzeszenia Inżynierów i Techników Sanitarnych w połowie maja odbyła się w katowickim Stalexporcie III Ogólnopolska Konferencja Techniczna zatytułowana Inżynieria sanitarna w budownictwie i infrastrukturze. Ciepłownictwo, ogrzewnictwo, wentylacja i klimatyzacja oraz gazownictwo Konferencja była ostatnim etapem przygotowań katowickiego oddziału PZITS do planowanych od roku 2011 ogólnopolskich warsztatów pracy projektanta, kierownika budowy i inspektora nadzoru branży sanitarnej i ochrony środowiska. Swoim zasięgiem obejmowała cztery panele tematyczne: ciepłownictwo, ogrzewnictwo, wentylację i klimatyzację oraz gazownictwo. Panelom przyporządkowane były referaty dotyczące bieżących zagadnień branżowych w kontekście inżynierii sanitarnej, jako umiejętności właściwej budowy systemów ciepłowniczych i gazowych, urządzeń wodociągowych, kanalizacyjnych i oczyszczalni ścieków, co wpływa na podnoszenie standardu życia oraz ochronę przed degradacją środowiska naturalnego. W panelu ciepłowniczym referat wygłosił kierownik Działu ds. Rozwoju w PEC Katowice Bartosz Tomaszewski. Tematem odczytu były Nowoczesne technologie ciepłownicze wdrażane w Przedsiębiorstwie Energetyki Cieplnej Katowice SA. (KK) W Stalexporcie spotkali się reprezentanci branży ciepłowniczej, ogrzewnictwa, wentylacji i klimatyzacji oraz gazownictwa 16 polska EnerGIA nr 6 (20)/2010 polska EnerGIA nr 6 (20)/

10 wywiad handel We Włoszech przytłaczająca większość krajowego systemu elektroenergetycznego znajduje się w rękach jednej firmy Ente Nationale Energia Elettrica (ENEL). Mimo to na włoskim rynku energii działa z powodzeniem giełda energii elektrycznej. Co zastanawiające, wolumen obrotu energią jest jednym z najwyższych w Europie Giełdy energii elektrycznej IPEX Tomasz FORNALCZYK Drogę do wolnego rynku energii elektrycznej Włochy rozpoczęły stosunkowo wcześnie. W listopadzie 1995 r. powołano do życia spółkę Gestore della Rete Nazionale di Trasmissione SpA obecnie Gestore dei Servizi Energetici (GSE), której misją było zorganizowanie rynku energii elektrycznej i zarządzanie nim zgodnie z zasadami neutralności, przejrzystości, obiektywności i konkurencji między producentami. Z biegiem czasu zadania GSE zmieniły się, a funkcję handlowego operatora rynku pełni obecnie spółka Gestore Mercati Energetici. Giełda IPEX Podstawą do tworzenia giełdy energii we Włoszech były przepisy z 1999 r., tzw. Dekret Bersaniego. Regulacje te umożliwiły wprowadzenie do włoskiego porządku prawnego unijnej dyrektywy elektroenergetycznej. Ponadto usankcjonowano w nich możliwość handlu energią elektryczną poprzez giełdę. Dzięki tym przepisom możliwe stało się także powołanie do życia instytucji, których zadaniem było zorganizowanie rynku energii i nadzór nad jego funkcjonowaniem. Do jednej z nich należy wspomniany już operator rynku energii Gestore Mercati Energetici (GME) odpowiedzialny za stworzenie procedur związanych z handlem energią i nadzorowanie zawieranych transakcji. Skutkiem działalności GME jest giełda Italian Power Exchange (IPEX), która rozpoczęła pracę w 2004 r. Członkami giełdy są producenci, spółki handlujące energią i tzw. odbiorcy końcowi. Transakcje zawierane są poprzez elektroniczną platformę, udostępnianą za pośrednictwem Internetu. Połączenia są oczywiście kodowane, a dostęp do systemu weryfikuje się na podstawie cyfrowych certyfikatów. W ramach giełdy IPEX działa rynek tzw. kontraktów spot, rynek kontraktów forward oraz platforma fizycznej dostawy umów zawartych poprzez Italian Derivatives Energy Exchange, tzw. CDE. Rynek spot Rynek dnia następnego (MGP) to miejsce, w którym zawierane są najbardziej powszechne kontrakty: związane Północne Włochy Sardynia Centralno- -północne Włochy Centralno- -południowe Włochy z dostawą energii elektrycznej w dniu następującym po dniu handlu. Większość zawieranych poprzez IPEX transakcji odbywa się właśnie na tej platformie. Podobnie jak na innych giełdach, przedmiotem handlu są godzinne bloki energii. Transakcje kończą się dostawą energii w dniu następnym. Uczestnicy składają oferty określające ilość energii oraz ceny, po których są gotowi do sprzedaży lub zakupu. Możliwość składania zleceń rozpoczyna się o 9.00 dziewiątego dnia przed dniem dostawy i kończy o 9.00 w dniu poprzedzającym dzień dostawy. Wyniki notowań znane są o w dniu poprzedzającym dzień dostawy. Oferty do realizacji przyjmowane są na podstawie kryteriów ekonomicznego Sycylia Wirtualne i geog r a f i c z n e strefy sieci przesyłowych Południowe Włochy Źródło: Vademecum of Italian Power Exchange Struktura giełdy IPEX i technicznego, czyli z uwzględnieniem ograniczeń w zdolnościach przesyłowych. Stroną wszystkich zawieranych transakcji jest operator rynku GME. Przyjęcie takiej filozofii zapewnia pełną anonimowość transakcji zawieranych przez uczestników giełdy. Rynek spot na tego typu rynku zbywane towary lub papiery wartościowe są przekazywane kupującemu do natychmiastowego dysponowania nimi Rynek dnia bieżącego, tzw. Intra-Day Market (MI), funkcjonuje również w ramach rynku spot. Zawierane tutaj transakcje służą skorygowaniu posiadanych kontraktów zawartych wcześniej np. na rynku dnia następnego. Również w przypadku rynku dnia bieżącego stroną transakcji jest operator rynku GME. Handel odbywa się w dwóch sesjach, MI1 i MI2. Sesja MI1 rozpoczyna się o godzinie w dniu poprzedzającym dzień dostawy i zamyka o tego samego dnia. Wyniki MI1 znane są o w dniu poprzedzającym dzień dostawy. Sesja z MI2 zostaje otwarta o w dniu poprzedzającym dzień dostawy i kończy się o tego samego dnia. Wyniki MI2 znane są o w dniu poprzedzającym dzień dostawy. Oferty przyjęte do realizacji są kwalifikowane na podstawie takich samych kryteriów jak na rynku dnia następnego.rynek usług pomocniczych (MSD) związany jest z zapewnieniem technicznych możliwości realizacji kontraktów zawartych na rynkach spot. Z tego powodu często zwany jest również rynkiem usług systemowych. W procesach handlowych na tym rynku bierze udział włoski operator systemu przesyłowego Terna. Do jego podstawowych zadań należy zarządzanie, eksploatacja i monitoring systemu elektroenergetycznego. Przede wszystkim chodzi o optymalizację ilości przesyłanej energii przez międzyregionalne połączenia, w których występują ograniczenia, zapewnienie odpowiednich rezerw mocy w systemie elektroenergetycznym oraz bilansowanie systemu w czasie rzeczywistym. W celu realizacji tych zadań Terna uczestniczy w rynku MSD jako strona transakcji. Procedura polega na składaniu przez Ternę ofert zakupu/sprzedaży energii, która jest niezbędna do zbilansowania systemu. Drugą stronę transakcji stanowią zwykle wytwórcy energii, którzy przyjmując ofertę Terny, zgadzają się na ograniczenie lub zwiększenie produkcji. Procedura odbywa się w dwóch etapach. Pierwszy etap planowania odbywa się w dniu poprzedzającym dzień dostawy między a 17.00, po zamknięciu rynków spot. Kolejne sesje odbywają się w zasadzie już w dniu realizacji kontraktów. Działalność rynku usług pomocniczych związana jest z likwidacją tzw. wąskich gardeł między funkcjonującymi we Włoszech strefami wyznaczonymi przez układ sieci przesyłowych. Platforma dostaw rynku instrumentów pochodnych (CDE) Platforma ta wspiera wykonywanie umów finansowych dotyczących energii elektrycznej zawartych poprzez Italian Derivatives Energy Exchange (IDEX). IDEX jest częścią włoskiej giełdy Borsa Italiana, na której przedmiotem obrotu są m.in. instrumenty finansowe opierające Źródło: się na cenach energii elektrycznej. Niektórzy z uczestników giełdy IPEX mogą skorzystać z możliwości fizycznej realizacji kontraktów zawartych poprzez IDEX. Znaczy to, że na wniosek strony kontraktu zamiast rozliczenia finansowego może nastąpić fizyczna dostawa energii elektrycznej w ilościach i cenie zgodnych z zawartym kontraktem. Za przeprowadzenie procesu i przestrzeganie procedur związanych z realizacją tego rodzaju fizycznych dostaw energii odpowiedzialna jest właśnie platforma CDE. Rynek kontraktów FORWARD (MTE) Ta część giełdy IPEX jest stosunkowo młoda, działa od 1 listopada 2008 r. Kontrakty, które zawiera się poprzez MTE, stanowią uzupełnienie produktów dostępnych na rynkach spot. Dzięki MTE możliwe jest zawieranie transakcji na dłuższe terminy. Sesje odbywają się od 9.00 do we wszystkie dni robocze, a notowania są ciągłe. Dostępne są dwa typy produktów: base-load i peak-load, z okresami dostawy miesięcznymi, kwartalnymi i rocznymi. Składając ofertę, uczestnicy są zobowiązani do określenia jej typu, okresu dostawy oraz ceny. Najmniejsza ilość energii w ofercie wynika z iloczynu jednostki mocy: 1 MW oraz ilości godzin w okresie zamówienia. Giełda IPEX może pochwalić się dziś 193 uczestnikami, działającymi na opisanych wyżej rynkach. Prócz aktywności związanych z handlem energią, operator rynku GME odpowiedzialny jest również za organizację i prowadzenie rynków związanych z obrotem tzw. zielonymi certyfikatami, potwierdzającymi wytworzenie energii elektrycznej w odnawialnych źródłach energii, certyfikatami związanymi z inwestycjami poprawiającymi efektywność energetyczną (białe certyfikaty) oraz prawami do emisji CO 2. Dodatkowo GME zarządza platformą Forward Electricity Account Trading (PCE). Działalność ta związana jest z koniecznością weryfikacji kontraktów bilateralnych zawartych poza giełdą, pod względem ich realizacji w zakresie możliwości przesyłowych. 18 polska EnerGIA nr 6 (20)/2010 polska EnerGIA nr 6 (20)/

11 energia w UE W Komisji Europejskiej rozpoczęły się prace nad przygotowaniem nowej strategii energetycznej dla Europy na lata Pierwszych konkretnych propozycji będzie można się spodziewać najprawdopodobniej w listopadzie, natomiast w dalszej kolejności oczekiwane jest przygotowanie tzw. energetycznej mapy drogowej do roku 2050 Komisja Europejska przygotowuje nową politykę energetyczną Unii Stanisław Tokarski Jerzy Janikowski Na obecnym etapie prac Komisja Europejska przedstawiła na swojej stronie internetowej ( ec.europa.eu/energy/strategies/ consultations/2010_07_02_energy_strategy_en.htm) dokument, wskazujący proponowane działania i oczekuje na komentarze dotyczące jego zapisów, które zbierane są w formie konsultacji publicznych. Warto przyjrzeć się mu się nieco bliżej. Punkt wyjścia We wstępie dokument Komisji nawiązuje do podejmowanych w ostatnich latach działań Unii Europejskiej w zakresie polityki energetycznej, wymieniając szereg uzgodnień przyjętych w tym obszarze. Dokument wskazuje także, iż ogólnym celem europejskiej polityki energetycznej pozostaje zapewnienie energii bezpiecznej, zrównoważonej i dostępnej dla wszystkich zarówno dla przedsiębiorstw, jak i odbiorców indywidualnych. Wyzwania, jakie stawiane są w zakresie globalnego bezpieczeństwa energetycznego, słabe postępy walki ze zmianami klimatu w skali świata, jak również pragnienie odzyskania tempa rozwoju Unii Europejskiej, tworzenia miejsc pracy i potrzeby inwestowania w przyszłe sieci energetyczne, wymagają przygotowania nowej strategii energetycznej uwzględniającej takie właśnie cele. Dotychczasowe osiągnięcia W dalszej części autorzy dokumentu analizują osiągnięcia w zakresie realizacji polityki energetycznej od czasu uzgodnienia w 2007 r. Energetycznego Planu Działania, który zaowocował powstaniem wielu nowych inicjatyw. Doprowadziły one do przyjęcia trzeciego pakietu liberalizującego unijny, wewnętrzny rynek energii. Były także podwaliną przygotowującą pakiet energetyczno-klimatyczny, regulacje w zakresie bezpieczeństwa atomowego oraz Strategicznego Planu w zakresie Technologii Energetycznych (SET Plan). Komisja wspomina o stworzeniu dostępu do różnego rodzaju środków finansowych, umożliwiających promocję celów polityki energetycznej, w tym także w ramach polityki spójności. Wymieniono także szereg działań o charakterze zewnętrznym, polegających głównie na prowadzeniu dialogu i współpracy w zakresie energetyki z wieloma zewnętrznymi krajami, takimi jak partnerzy z zachodnich Bałkanów, państwa Azji Centralnej, Irak i kraje z regionu Bliskiego Wschodu, jak również Chiny, Rosja, Brazylia czy USA. Pozostało jednak wiele niedociągnięć i luk, które wymagają uzupełnienia i z których Komisja Europejska zdaje sobie sprawę. Autorzy dokumentu wymieniają tutaj niedostateczny stopień implementacji europejskich regulacji w zakresie energetyki i rynku wewnętrznego, który nie w pełni jeszcze funkcjonuje. Do słabych stron zalicza się także brak odpowiedniej infrastruktury na szczeblu europejskim, która umożliwiłaby połączenie różnych europejskich rynków, prowadząc do ich integracji, poprawy bezpieczeństwa zasilania, wzrostu wykorzystania źródeł odnawialnych, jak również rozwoju sieci inteligentnych. W dokumencie wskazuje się na zbyt słabe wyniki działań w zakresie poprawy efektywności energetycznej oraz wprowadzania innowacji i podkreśla, że działaniom z zakresu badań i rozwoju powinno się nadać znacznie wyższy priorytet. Kolejne kroki w kierunku Strategii Energetycznej dla Europy na lata Odnosząc się do istotnych wyzwań stojących przed Unią, takich jak zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego dla Europy, stawianie czoła zmianom klimatycznym czy konieczność przezwyciężenia kryzysu ekonomicznego, Komisja formułuje kluczowe zagadnienia dla nowej strategii energetycznej. Należy do nich przede wszystkim silny nacisk na wprowadzenie w życie wszystkich dotychczas uzgodnionych regulacji. Są to w pierwszej kolejności wymogi drugiego i trzeciego pakietu liberalizacyjnego, polityka w zakresie wykorzystania odnawialnych źródeł energii, poprawa efektywności energetycznej oraz Strategiczny Plan w zakresie Technologii Energetycznych. Proponowane jest ponadto przygotowanie mapy drogowej dekarbonizacji energetyki do 2050 roku w celu powstrzymania globalnego wzrostu temperatury. Ten długofalowy cel ma być w pełni kompatybilny z nową strategią energetyczną na lata , szczególnie ze względu na długi czas trwania procesów inwestycyjnych w sektorze energetycznym. Priorytetowe obszary przyszłej strategii obejmują: q Nowoczesne zintegrowane sieci Przyszła strategia będzie kładła duży nacisk na rozwój nowoczesnej infrastruktury sieciowej, dzięki której możliwa byłaby pełna integracja wewnętrznych rynków europejskich, połączenie Europy z różnymi, zdywersyfikowanymi źródłami w krajach trzecich, możliwość większego wykorzystania różnego rodzaju źródeł odnawialnych oraz inteligentne połączenia wytwórców i klientów dla zapewnienia efektywnych, ekonomicznych i pewnych dostaw energii. Komisja Eu- ropejska planuje przedstawić w tym zakresie pod koniec tego roku propozycje Pakietu o Infrastrukturze Energetycznej. Obszary wskazywane do dyskusji w bliższej perspektywie czasowej miałyby obejmować wzmocnienie współpracy i koordynację na poziomie unijnym w zakresie budowy paneuropejskich, zintegrowanych, bezpiecznych i nowoczesnych sieci, poprawę warunków dla inwestowania w odnawialne moce wytwórcze oraz infrastrukturę, jak również promocję sieci inteligentnych. W dłuższej perspektywie rozważane jest wzmocnienie roli Europejskiej Agencji Współpracy Regulatorów Energetyki oraz organizacji ETSO w rozwijaniu i integrowaniu regionalnego i europejskiego rynku energii. q Postęp we wprowadzaniu niskoemisyjnego systemu energetycznego Zmniejszenie emisji pochodzącej z produkcji i wykorzystania energii ma być uzyskane poprzez zastosowanie każdej z następujących metod: redukcję emisji, obniżenie potrzeb energetycznych oraz wzrost produkcji i zużycia energii wolnej od emisji dwutlenku węgla. W perspektywie krótkoterminowej Komisja proponuje skoncentrować się na zagadnieniach związanych ze stosownymi rozwiązaniami regulacyjnymi i wprowadzeniem inteligentnych rozliczeń, jak również inteligentnych urządzeń na poziomie gospodarstw domowych, rozwijaniem lokalnych działań przez miasta i regiony w celu zaspokojenia potrzeb energetycznych, zarządzania odpadami oraz zrównoważonymi potrzebami transportowymi. Ponadto wprowadzone mają być różnego rodzaju narzędzia ukierunkowane na konsumentów, służące promowaniu oszczędzania energii, jej inteligentnego wykorzystywania oraz zmiany stosowanych paliw. W perspektywie długookresowej rozważane jest wprowadzenie rynkowych instrumentów dających odpowiednie sygnały cenowe dla oszczędzania i inteligentnego wykorzystywania energii w postaci systemu handlu uprawnieniami do emisji czy opodatkowania energii. Wskazywane jest także wsparcie dla przeorientowania rynku w stronę technologii niskoemisyjnych. q Przewodnictwo w innowacjach technologicznych Innowacje będą potrzebne Europie, aby rozwinąć sprawne i niskoemisyjne technologie. Podkreśla się konieczność drastycznego wzrostu wydatków publicznych i prywatnych na te właśnie cele. Poza promowaniem miast inteligentnych oraz implementacją Strategicznego Planu w zakresie Technologii Energetycznych, planowane jest zidentyfikowanie niedociągnięć rynku i wąskich gardeł stojących na przeszkodzie prywatnym inwestycjom w innowacje oraz ustanowienie nowych instrumentów finansowych i funduszy unijnych, które stymulowałyby inwestycje prywatne. Potrzebne jest uruchomienie dużych programów innowacji przemysłowych o strategicznym znaczeniu dla europejskiej przyszłości energetycznej. q Silna i skoordynowana zewnętrzna polityka energetyczna Komisja Europejska wskazuje na wiele działań podjętych na płaszczyźnie międzynarodowej, zmierzających do integracji rynków energii z rynkami krajów sąsiadujących z Unią, wprowadzaniu w krajach trzecich międzynarodowych standardów bezpieczeństwa jądrowego, jak również wzrost współpracy z krajami konsumentami w zakresie adaptacji zrównoważonej polityki energetycznej, a także wspólnych poglądów na kwestie bezpieczeństwa energetycznego. Ważna jest także międzynarodowa współpraca dotycząca standaryzacji w zakresie technologii niskoemisyjnych. Promowane będą dwustronne relacje z dotychczasowymi tradycyjnymi dostawcami Unii, takimi jak Rosja, Norwegia czy Algieria oraz włączanie mechanizmów wzmacniających siłę negocjacyjną Unii jako dużego odbiorcy. q Ochrona obywateli Unii Europejskiej Ostatni z priorytetowych obszarów, o którym jest mowa w dokumencie, dotyczy zapewnienia tego, by konsumenci nie płacili więcej niż to niezbędne dla zabezpieczenia własnych potrzeb energetycznych. Mają mieć oni także zagwarantowany wysoki poziom bezpieczeństwa zasilania i wykorzystania energii. Działania proponowane w tym zakresie przez Komisję wiążą się zasadniczo z rozwijaniem mechanizmów rynkowych oraz wzrostem przejrzystości informacji. Stworzy to lepsze możliwości porównywania ofert, a przy równoczesnym usuwaniu wąskich gardeł i wprowadzaniu pełnej niezależności Operatorów Systemów Przesyłowych, zapewni także równe warunki wszystkim uczestnikm rynku. Co jest istotne z punktu widzenia Polski? Podsumowując, trzeba zauważyć, że znaczna część propozycji zgłoszonych przez Komisję Europejską wydaje się iść w dobrym kierunku. Na uwagę zasługuje zwłaszcza podkreślone w kilku miejscach znaczenie bezpieczeństwa zasilania. Aspekt ten odnosi się nie tylko do zasilania Unii Europejskiej w paliwa, ale obejmuje również same dostawy energii elektrycznej. Zwiększając wykorzystanie odnawialnych źródeł energii, których charakter pracy nie jest przecież stabilny, musimy pamiętać o stworzeniu takich rozwiązań, które zagwarantują pewność i ciągłość pracy systemów elektroenergetycznych. Jest to kluczowe także z punktu widzenia odbiorcy energii, co podkreśla sama Komisja Europejska w swoim dokumencie. Wydaje się zatem ważne, aby w komentarzach do tego dokumentu szczególnie podkreślić rolę bezpieczeństwa zasilania i związanego z tym zagadnieniem aspektu zapewnienia odpowiednich, stabilnych warunków dla nowych inwestycji w sektorze energetycznym, co z punktu widzenia Polski będzie szczególnie istotne. Warto przywołać także zgłaszany kiedyś pomysł spojrzenia na energy-mix z perspektywy całej Unii poprzez umożliwienie rozwijania poszczególnych technologii tam, gdzie da się to zrobić najefektywniej. Francja ma ogromne doświadczenie w zakresie energetyki jądrowej, która cieszy się tam ponadto dużą akceptacją społeczną. Warto więc, by nadal ją rozwijała. W podobny sposób Skandynawia, mając odpowiednie zasoby, może rozwijać źródła odnawialne, a Polska wysokosprawne technologie węglowe. W skali całej Unii uzyskany w ten sposób efekt może być znacznie lepszy, bo doprowadzi nie tylko do szybszego rozwoju poszczególnych technologii, ale przede wszystkim zoptymalizuje koszty ograniczenia emisji CO 2. Taki europejski energy-mix wydaje się tutaj rozwiązaniem godnym uwagi. Komisja Europejska oczekuje na komentarze do przedstawionego dokumentu do 2 lipca 2010 r. Warto skorzystać z tej okazji i zabrać głos w rozpoczętej dyskusji. FOTO: Corbis 20 polska EnerGIA nr 6 (20)/2010 polska EnerGIA nr 6 (20)/

12 raport Elektroenergetyka Republiki Południowej Afryki, gospodarza Mistrzostw Świata w piłce nożnej, na tle reszty kontynentu prezentuje się okazale. Wciąż jednak boryka się z problemami, na których rozwiązanie potrzeba lat Rynek energii: Wojciech Kwinta publicysta Businessman.pl Na zdjęciach satelitarnych Afryka, szczególnie na południe od Sahary, wygląda jak zaciemniony kontynent, rozjaśnienia widać jedynie na terenie RPA. W kraju o powierzchni ponad 1,2 mln km kw. (czterokrotnie większym od Polski) mieszka ponad 49 mln ludzi. Zainstalowana moc elektrowni przekracza 43 GW, łączna długość linii przesyłowych i dystrybucyjnych to ok. 382 tys. km, a statystycznie na jednego obywatela przypada rocznie więcej energii elektrycznej niż nad Wisłą. W RPA jest to ok kwh rocznie (niektóre źródła podają, że w okresie boomu gospodarczego trzy lata temu było to prawie 5500 kwh). Na jednego Polaka przypada ok kwh. W porównaniu z innymi państwami Afryki RPA jest potęgą wytwarza 45 proc. energii elektrycznej produkowanej na kontynencie (mniej więcej TWh brutto rocznie). Dla porównania: Nigeria, która zajmuje 920 tys. km kw. i której zaludnienie przekracza 152 mln, produkuje ok. 22 TWh w ciągu roku, czyli praktycznie jest niezelektryfikowana. Jednak nawet w RPA elektryfikacja objęła 75 proc. powierzchni. W miastach dostęp do energii elektrycznej ma ok. 88 proc. populacji, na prowincji 55 proc. Od zakończenia apartheidu w 1994 r. do roku 2008 liczba zelektryfikowanych gospodarstw domowych podwoiła się, dochodząc do 9,1 mln. Ale tempo przyrostu nowych mocy rzędu 900 MW rocznie nie wystarcza, by sprostać rosnącemu zapotrzebowaniu na energię elektryczną. Nawet spowodowany kryzysem spadek konsumpcji nie zmienił tego faktu. Ilość energii elektrycznej przeznaczonej do dystrybucji w RPA (GWh) Rok Ilość energii elektrycznej Ilość energii elektrycznej skonsumowanej w RPA (GWh) Rok Ilość energii elektrycznej Najlepsi w Afryce mają problemy Najpoważniejsze problemy zaczęły się w 2007 r., kiedy szybkie tempo wzrostu gospodarczego (i co za tym idzie produkcji) zderzyło się ze skutkami niedoinwestowania elektroenergetyki. Od tego czasu dla odbiorców najważniejsze stały się komunikaty branżowe dotyczące terminarzy planowanych przerw w dostawach. Do takiego stanu rzeczy rząd RPA doprowadził na własne życzenie. W 1998 r. eksperci opracowali Białą Księgę polityki energetycznej, wskazującą obszary zagrożeń. Przede wszystkim zwracali uwagę na konieczność dostosowania tempa nowych inwestycji do tempa rozwoju kraju. Problemem istniejącym do dziś jest monopolizacja rynku przez państwową spółkę Eskom, dostarczającą ponad 95 proc. elektryczności na rynek. Analitycy przewidywali, że bez natychmiastowych działań do kryzysu energetycznego dojdzie za 10 lat. Dokument początkowo został zignorowany przez rząd, później na przełomie wie- RPA ków zrodziła się koncepcja prywatyzacji Eskomu i z tego powodu odmówiono finansowania rozbudowy infrastruktury. W 2003 r. rząd zorientował się, że problem jest poważny. Podjęto działania, ale za późno, by uniknąć kryzysu. Złe prognozy okazały się prorocze. Skutek to przerwy w dostawach zdarzające się do dzisiaj, a w połączeniu ze światowym kryzysem spadek PKB o 2 proc. w ubiegłym roku. Plany naprawy są ambitne, jednak niekończące się dyskusje i spory polityczne mogą zaburzyć ich realizację. Źródło: Statistics South Africa Źródło: Statistics South Africa Rynek do reformy Za politykę energetyczną w RPA odpowiada Ministerstwo Surowców i Energii, a regulatorem jest National Energy Regulator of South Africa (NERSA), organizacja powołana do życia w 2004 r. w miejsce dotychczasowej jednostki National Electricity Regulator. NERSA zajmuje się całą energetyką. Eskom, firma powołana do życia w 1923 r., kontroluje wszystkie obszary elektroenergetyki: Ilość energii elektrycznej zużyta w prowincjach RPA w 2009 r. (GWh) Rok Ilość energii elektrycznej Prowincja Przylądkowa Zachodnia Prowincja Przylądkowa Wschodnia Prowincja Przylądkowa Północna Wolne Państwo KwaZulu-Natal Prowincja Północno-Zachodnia Gauteng Mpumalanga Limpopo Źródło: Statistics South Africa obrót, wytwarzanie, przesył i dostawy dla przemysłu. Spółka sprzedaje i dostarcza energię elektryczną jednostkom dystrybucyjnym należącym do władz lokalnych, zgodnie z ustalonymi odgórnie taryfami. Władze lokalne sprzedają i dostarczają energię gospodarstwom domowym i firmom, przy czym ostateczne ceny różnią się regionalnie. Poza tym Eskom jest uczestnikiem międzynarodowej giełdy energii Southern African Power Pool (SAPP) skupiającej 12 państw Afryki Południowej. SAPP to system połączeń międzynarodowych umożliwiających handel. RPA jest eksporterem netto energii elektrycznej (import na poziomie 10 TWh, eksport ok. 14 TWh). Kryzys energetyczny sprzed trzech lat odbił się także na innych członkach SAPP. Obok Eskomu istnieją nieliczne jednostki wytwórcze należące do władz lokalnych i drobne źródła prywatne wykorzystujące jako paliwo drewno, węgiel i LPG. LPG jest promowane przez rząd jako paliwo o niskiej emisji CO 2. Istniejąca struktura, choć do pewnego stopnia zreformowana, jest niewydolna. Na temat zmian w energetyce dyskutuje się od prawie 20 lat, ale efekty nie są zadowalające. Zmiany idą jak po grudzie Przede wszystkim już we wczesnych latach 90. zaproponowano przekształcenie energetyki w sposób podobny do przyjętego w Europie. Eskom miał zostać podzielony tak, by rozdzielić przesył, dystrybucję, wytwarzanie i obrót. Część wytwórczą planowano sprywatyzować, a w obszarze dystrybucji wydzielić regionalnych operatorów. Do dziś stan rzeczy się nie zmienił, nie dokonano unbundlingu, zaniechano prywatyzacji. Dystrybucja energii elektrycznej wciąż odbywa się tak, jak 20 lat temu elektryczność kupuje 187 podmiotów należących do władz lokalnych i w zasadzie jedynych pośredniczących w sprzedaży do odbiorców końcowych. W połowie lat 90. zaproponowano zmianę systemu dystrybucji. Miało powstać sześć spółek dystrybucyjnych kontrolowanych przez władze lokalne. Powołano Electricity Distribution Industry Restructuring Committee (EDIRC) komitet do spraw restrukturyzacji dystrybucji. W 2003 r. powstał Electricity Distribution Industry Holdings (EDI) podmiot, który miał wcielać w życie reformy. W 2005 r. uruchomiono pierwszą spółkę RED (Regional Electricity Distributor), jednak ostatecznie działała ona pilotażowo, ponieważ wkrótce zmieniła się koncepcja organizacji holdingu kontrolę miało przejąć państwo, a przejściowym udziałowcem miał być Eskom. W 2006 r. jednostkę rozwiązano. W 2010 r. wciąż planowane jest powstanie spółek dystrybucyjnych. Drożej, ale wciąż tanio Opornie idą też inne reformy. W ramach gaszenia kryzysowego pożaru Eskom ponownie uruchomił trzy zamknięte wcześniej elektrownie (3,8 GW) i prowadzi nowe inwestycje w latach ma oddać elektrownie o mocy 7,2 GW. W planach jest kolejna elektrownia jądrowa. To wciąż mało rezerwa mocy wynosi średnio 8 proc., przy zakładanych 15 proc. Podczas sezonowych szczytów zapotrzebowania wciąż zdarzają się niedobory mocy. Uczest- Udział źródeł wytwarzania w zainstalowanej mocy w 2008 r. w proc. 3,2 87,5 4,5 3,2 1,5 3,3 Elektrownie węglowe Elektrownie atomowe Elektrownie wodne Elektrownie wodne szczytowo-pompowe Elektrownie gazowe Elektrownie wiatrowe Źródło: Eskom nicy i kibice trwających piłkarskich mistrzostw są bezpieczni najbliższe problemy z dostawą elektryczności Eskom przewiduje na wrzesień. By ograniczyć popyt, monopolista podejmuje działania skłaniające odbiorców do oszczędności energii elektrycznej, przy czym głównym narzędziem są znaczące podwyżki cen. Przez lata RPA było energetycznym rajem, z cenami należącymi do najniższych na świecie. Wynikało to z polityki państwa oraz z bogatych zasobów taniego, łatwo dostępnego węgla (53 proc. wydobycia węgla kamiennego prowadzi się w kopalniach odkrywkowych). Dziś ceny rosną w tempie proc. rocznie (Eskom oczekuje jeszcze większych podwyżek), co wywołuje strajki związków zawodowych i protesty ze strony energochłonnego przemysłu. Ale wciąż cena energii elektrycznej dla dużych firm jest atrakcyjna: w najdroższym Johannesburgu to w przeliczeniu mniej niż 30 groszy za 1 kwh, w najtańszym Richards Bay ok. 15 groszy. Będzie lepiej? Przy problemach z brakiem mocy i niedoinwestowaną infrastrukturą rząd RPA próbuje pogodzić ogień z wodą. Z jednej strony rosną ceny, z drugiej trwa Integrated National Electrification Program (INEP) rządowy plan naprawy energetyki, zakładający elektryfikację całego kraju do 2014 r. (poprzednio był to rok 2012), co wymaga olbrzymich nakładów na inwestycje w sieci przesyłowe i dystrybucyjne. Planuje też dostarczanie za darmo 50 kwh miesięcznie najuboższym gospodarstwom. Z drugiej strony NESRA promuje prywatnych inwestorów i zakłada, że ich udział w wytwarzaniu w ciągu czterech lat wzrośnie do 15 proc. Pomóc ma specustawa przyspieszająca inwestycje. Za pół roku ma ruszyć Independent Systems and Market Operator niezależny operator systemu. To krok w stronę rzeczywistych reform rynkowych. Plany Eskomu zakładają podwojenie zainstalowanej mocy. Osiągnięcie 80 GW ma nastąpić w 2025 r. Plany naprawcze wyglądają dobrze, ale powstaje pytanie, czy zostaną zrealizowane w zakładanych terminach. Rząd podkreśla rolę polityki informacyjnej w energetyce, jednak na oficjalnych stronach internetowych regulatora i Ministerstwa Surowców i Energetyki wciąż jako nowe widnieją informacje sprzed dwóch, trzech lat. To daje do myślenia. 22 polska EnerGIA nr 6 (20)/2010 polska EnerGIA nr 6 (20)/

13 wywiad wydarzenia Polska Izba Ekologii przyznała Tauronowi nagrodę główną Ekolaur za produkt TAURON EKO Premium, pierwszą i obecnie jedyną w Polsce energię z odnawialnych źródeł, której pochodzenie potwierdza Polskie Towarzystwo Certyfikacji Energii Ekologiczna energia Taurona nagrodzona Nagroda została przyznana w dziewiątej edycji konkursu Ekolaury Polskiej Izby Ekologicznej, w kategorii ekoprodukt. TAURON EKO Premium jest oferowany w ramach Systemu Gwarancji Sprzedaży Energii, co potwierdza, iż energia pochodzi w całości z odnawialnych źródeł (m.in. z elektrowni wodnych), a jej produkcja odbywa się w sposób przyjazny i niewpływający negatywnie na środowisko. System pozwala bowiem prześledzić rzeczywistą drogę przepływu handlowego. Produkt jest całkowicie niezależny od funkcjonującego Systemu Świadectw Pochodzenia. Partnerem Systemu Gwarancji Sprzedaży Energii jest Polskie Towarzystwo Certyfikacji Energii (PTCE), które zostało wskazane przez Krajową Agencję Poszanowania Energii jako jedyna działająca w Polsce niezależna instytucja mogąca zbudować taki certyfikat. Zależy nam, aby nasi klienci mogli budować społecznie odpowiedzialną markę także w aspekcie wykorzystania enewrgii. Dlatego oferujemy im nie tylko unikalny ekologicznie produkt, ale także zadbaliśmy, by o jego pochodzeniu świadczył certyfikowany znak jakości, rekomendowany przez Zarząd Polskiego Towarzystwa Certyfikacji Energii podkreśla Krzysztof Zamasz, wiceprezes Tauron Polska Energia. Spółki sprzedażowe Grupy Tauron otrzymały tytuł Firma Przyjazna Klientowi. To potwierdzenie wysokiej jakości obsługi, jaką oferują swoim klientom spółki Przyjazne Klientowi Firmy, które decydują się na zakup produktu TAURON EKO Premium, jako jedyne w Polsce będą mogły umieścić na swoich produktach, stronach internetowych, materiałach promocyjnych znak gwarancji sprzedaży energii ekologicznej PTCE oraz logo TAURON EKO Premium. Stanowią one potwierdzenie, że przedsiębiorstwo funkcjonuje w oparciu o energię pochodzącą z ekologicznych źródeł i przy użyciu takiej energii zostały wytworzone jego produkty. Rozwijanie odnawialnych źródeł energii jest jednym z celów strategicznych Grupy Tauron. Cieszymy się, że nasze wysiłki związane z przygotowaniem systemu certyfikacji zostały docenione przez organizację, która działa na rzecz ekologii podkreśla Krzysztof Zamasz. (MS) Ogólnopolski program certyfikacyjny, organizowany przez Fundację Obserwatorium Zarządzania, bada jakość obsługi klienta, udoskonala procesy z nią związane i potwierdza najwyższą jakość. Certyfikat Firmy Przyjaznej Klientowi otrzymały spółki Enion Energia z Krakowa i EnergiaPro Gigawat z Wrocławia. Jednym z celów strategii Grupy Tauron jest stosowanie najbardziej skutecznych i efektywnych działań w zakresie jakości świadczonych usług. Obecnie jesteśmy na etapie wdrażania nowych rozwiązań, pracujemy nad infrastrukturą komunikacyjną. Cieszę się, że nasze działania w tym zakresie zostały pozytywnie ocenione przez niezależną organizację mówi wiceprezes Taurona Krzysztof Zamasz. Grupa Tauron dostarcza energię elektryczną do ponad czterech milionów klientów, w tym do niemal pół miliona firm. Cały czas wzrasta liczba klientów spoza jej terenu działalności dystrybucyjnej. Wyróżnione spółki przeszły szczegółowy audyt, którego celem było zdiagnozowanie jakości obsługi klienta w firmach (m.in. badanie opinii klientów Customer Opinion Index oraz badanie Mystery Client jakości obsługi). Dążymy do tego, by nasi klienci otrzymywali usługi na najwyższym poziomie, zarówno kontaktując się z nami bezpośrednio, jak i telefonicznie czy przez internet zaznacza Krzysztof Zamasz. Tytuł obliguje nas przede wszystkim do dalszego udoskonalania rozwiązań proponowanych naszym klientom. Z pewnością skorzystamy z cennych uwag i wskazówek, które otrzymaliśmy w wyniku przeprowadzonego audytu. Na bieżąco monitorujemy też sugestie naszych klientów, eliminując na ich podstawie występowanie słabych punktów czy błędów podkreśla. Oficjalna gala, podczas której zostanie wręczone specjalne godło, odbędzie się we wrześniu 2010 roku. Więcej informacji na stronie (MS) Zgodnie z tym, o czym informowaliśmy w poprzednim numerze Polskiej Energii, 18, 19 i 20 czerwca, w ramach TAURON XI Letniego Festiwalu Operowego, Opera Wrocławska zrealizowała plenerową superprodukcję opery Turandot Giacomo Pucciniego EFEKTOWNA TURANDOT Miejsce inscenizacji Stadion Olimpijski zamienił się podczas tego weekendu w największą scenę operową w Polsce. Kilkadziesiąt tysięcy widzów (media podają, że w sumie zebrało się ich 30 tys. podczas trzech spektakli) podziwiało gigantyczną scenografię, inspirowaną zabytkami Chin, efektowne kostiumy w orientalnej stylistyce, imponujące efekty multimedialne, a przede wszystkim doskonałych solistów. Kunszt Luisa Chapy i Davida Righeschiego podziwialiśmy w roli Kalafa, partię pięknej i okrutnej Turandot śpiewały Georgina Lukacs, Evgenya Kuznetsova i Jolanta Żmurko, a Jana Dolezilkova i Anna Lichorowicz śpiewały partię Liu. Wielkie brawa zebrał także Wojciech Śmiłek, występujący gościnnie w partii Timura. Reżyser i scenograf Michał Znaniecki zaskoczył publiczność pełnym niespodzianek spektaklem, z oryginalnymi i niepowtarzalnymi pomysłami inscenizacyjnymi, których zwieńczeniem w finale był wspaniały pokaz sztucznych ogni. Stuosobowa orkiestra, artyści baletu, chóru i chóru dziecięcego Opery Wrocławskiej, Zespół Kieleckiego Teatru Tańca, statyści ponad czterystu wykonawców stworzyło gigantyczne widowisko już określone przez recenzentów jako najbardziej spektakularne wydarzenie artystyczne sezonu. Jednego tylko żałuję: że»turandot«można było zobaczyć jedynie przez trzy wieczory, niestety napisał w swojej recenzji z przedstawienia krytyk muzyczny Polski Gazety Wrocławskiej. Bez niepotrzebnej w tym momencie skromności przyznajemy mu rację. (AL) główni Realizatorzy superprodukcji: Tomasz Szreder kierownictwo muzyczne, dyrygent Michał Znaniecki reżyseria i scenografia Elżbieta Szlufik-Pańtak, Grzegorz Pańtak choreografia Bogumił Palewicz reżyseria świateł Anna Grabowska-Borys przygotowanie chóru Foto: marek grotowski Spotkanie w kuluarach. Od lewej: Evgenya Kuznetsova solistka Opery Wrocławskiej, Dariusz Lubera prezes Taurona, Adam Grehl wiceprezydent Wrocławia, Ewa Michnik dyrektor naczelna i artystyczna Opery Wrocławskiej, Elżbieta Karcz szefowa Biura Promocji Taurona, Paweł Gniadek dyrektor Departamentu Komunikacji Rynkowej i PR Taurona, Stanisław Tokarski wiceprezes Taurona 24 polska EnerGIA nr 6 (20)/2010 polska EnerGIA nr 6 (20)/

14 prawdy i mity Za kilkadziesiąt lat elektrownie jądrowe mogą stać się poważną konkurencją dla elektrowni węglowych. Utrzymanie restrykcyjnej polityki przeciwdziałania zmianom klimatu przeniesie środek ciężkości na źródła bezemisyjne Atrakcyjna energetyka atomowa Wojciech Kwinta publicysta Businessman.pl W2009 r. na świecie pracowało 439 reaktorów o łącznej mocy 375 GW. Zaspokoiły 14 proc. globalnego zapotrzebowania na energię elektryczną, zużywając 70 tys. ton uranu. Trwa budowa elektrowni atomowych o mocy prawie 58 GW. Plany zakładają oddanie do użytku w ciągu ośmiu-dziesięciu lat 151 jednostek (165,7 GW). Dalsze propozycje opiewają na bez mała 367 GW. Po latach stagnacji wywołanej katastrofą w Czarnobylu trwa renesans energetyki nuklearnej. W Polsce według rządowych planów pierwsza elektrownia atomowa ma ruszyć w 2020 r. Nawet jeśli jej uruchomienie przesunie się o kilka lat, będzie to poważny krok na drodze do zmiany kształtu krajowej elektroenergetyki. Zalety? Konkurencyjna cena elektryczności, długowieczność i zero emisji CO 2. Wady? Wysokie koszty i czas inwestycji, obawy społeczne, wyższe niż w elektrowniach jądrowych zapotrzebowanie na wodę. Wbrew pozorom odpady to najmniejszy problem. Bariery dla węgla Według rządowej polityki energetycznej do 2030 r. zapotrzebowanie na energię elektryczną wzrośnie do 156 TWh w 2020 r. i 201 TWh w 2030 r. Moc zainstalowana zwiększy się odpowiednio do prawie 45 GW i ponad 51 GW. Poza nowymi mocami, w tym czasie muszą nastąpić inwestycje w odtworzenie mocy związane z zamykaniem starzejących się elektrowni. Z drugiej strony niejasna jest przyszłość polskiego węgla. W przypadku zasobów węgla brunatnego duże inwestycje są skutecznie blokowane przez protesty społeczne. Roczne wydobycie węgla kamiennego spadło w ciągu pięciu lat o 20 mln ton. Według Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN bez inwestycji w nowe kopalnie w 2040 r. wydobycie zmniejszy się do 30 mln ton rocznie. Jeśli tak będzie, spadnie udział polskiego węgla w elektroenergetyce (a wraz z rozbudową mocy zapotrzebowanie na paliwo Energetyka nuklearna swoją szansę dostanie za mniej więcej 20 lat. Przy szybkim postępie oferowane rozwiązania mogą być znacznie lepsze niż dzisiejsze będzie rosło). Polskie elektrownie będą stopniowo zwiększać zakupy uprawnień do emisji CO 2, a od 2020 r. kupować 100 proc. pozwoleń. Pozwolenia przyczynią się do wzrostu cen elektryczności, a co gorsza nie wiadomo, jaka będzie ich cena. Dodatkowo wciąż nie wiadomo, ile z planowanych inwestycji w nowe moce będzie miało prawo do derogacji. Jeśli w Unii Europejskiej utrzyma się polityka ograniczania emisji CO 2 (niechęć do węgla już widać), energetyka oparta na węglu znajdzie się w trudnej sytuacji. Może się okazać, że za 20 lat elektrownie węglowe będą ponosić wysokie koszty zakupu uprawnień emisyjnych, jednocześnie korzystając z importowanego węgla. W takiej sytuacji energetyka jądrowa stanie się nieodzowna, chyba że wcześniej okaże się, że możemy na dużą skalę korzystać z gazu z łupków. Ale na razie jest zdecydowanie za wcześnie, by stawiać na taki scenariusz. Atomowa szansa Energetyka odnawialna i ewentualna budowa energetyki rozproszonej nie rozwiążą problemów zapotrzebowania na energię elektryczną, ani nie zapewnią atrakcyjnych cen elektryczności. Porównanie cen we Francji, gdzie 75 proc. energii elektrycznej pochodzi z siłowni jądrowych, z cenami w Danii, gdzie postawiono na energetykę rozproszoną i kogenerację, mówi samo za siebie nad Sekwaną jest prawie o połowę taniej. Koszty wytwarzania (a więc i ceny) w energetyce jądrowej są porównywalne z kosztami energetyki węglowej (w zależności od źródeł danych energetyka atomowa jest trochę droższa lub trochę tańsza, ale po uwzględnieniu kosztów zakupu praw do emisji CO 2 staje się atrakcyjna). Współcześnie szybko rozwijają się technologie zwiększające efektywność i elastyczność reaktorów, coraz bardziej skuteczny staje się recykling zużytego paliwa, elektrownie mogą działać coraz dłużej. Energetyka nuklearna swoją szansę dostanie za mniej więcej 20 lat (nawet jeśli za 10 pojawi się pierwsza elektrownia). Przy szybkim postępie oferowane rozwiązania mogą być znacznie lepsze niż dzisiejsze. Jeżeli spełni się scenariusz niekorzystny i polska energetyka będzie musiała importować paliwa, lepsze jest paliwo jądrowe sprowadza się go znacznie mniej (1 kg uranu odpowiada 90 tonom węgla), jest dostępne w wielu krajach, łatwo stworzyć zapasy na dłuższy czas. Możliwe też, że rozwój energetyki nuklearnej doprowadzi do symbiozy uranu z węglem wysokotemperaturowe reaktory posłużą do produkcji paliw w złożach węgla bez emitowania CO 2. Budowa w Polsce elektrowni jądrowych to ważna decyzja strategiczna o poważnych długofalowych skutkach. W polskich warunkach jej opłacalność ekonomiczna zależy od utrzymania w przyszłości unijnej polityki klimatycznej. Ale uwzględniając krajowe potrzeby i możliwości, warto rozważyć inne rozwiązania Głównym bodźcem do rozwoju energetyki jądrowej jest unijna polityka klimatyczna polegająca na ograniczaniu emisji CO 2 i dążenie do wprowadzenia podobnej polityki na całym świecie. Jednak mimo licznych deklaracji, że sprawa jest przesądzona, podstawy naukowe determinujące tę politykę nie są przekonujące. Niepowodzenie szczytu klimatycznego w Kopenhadze, udowodnione przekłamania w raportach IPCC w połączeniu z kryzysem gospodarczym i obecnymi problemami strefy euro podkopują pewność co do kontynuacji tej polityki w przyszłości. Jeszcze nie pora na energetykę jądrową Decyzja o budowie elektrowni atomowej to decyzja o budowie całego sektora energetyki jądrowej od stworzenia prawa i odpowiednich instytucji po wyznaczenie miejsc składowania odpadów. Skomplikowane procesy powodują, że dotrzymanie terminu oddania do użytku pierwszej takiej elektrowni jest wątpliwe. Wciąż nie dokonano wyboru technologii ani partnerów biznesowych. Wdrażanie energetyki jądrowej oznacza pokonanie licznych problemów. Decyzje powinno się podejmować, wiedząc, jak będzie wyglądała długoterminowa polityka klimatyczna i jak ukształtuje się rynek paliw, szczególnie w kontekście potencjalnych zasobów gazu łupkowego. Dodatkowo trwa szybki rozwój technologii jądrowych jeśli dziś dominują jednostki o dużej mocy, np MW, w przyszłości mogą stać się popularne Ostrożnie z atomem reaktory o mniejszej mocy. Ponieważ przyłączenie do sieci potężnych bloków wymaga rozbudowy infrastruktury sieciowej i pociąga jednorazowo ogromne nakłady inwestycyjne, w polskich warunkach korzystny byłby wybór słabszych jednostek. Na razie nie są one w pełni dostępne na rynku, brakuje też doświadczeń eksploatacyjnych. Najbliższe lata przyniosą część odpowiedzi na pytania o politykę, rynek paliw i kierunki rozwoju energetyki jądrowej. Dlatego warto się wstrzymać z decyzją o wdrażaniu energetyki jądrowej w Polsce i jej ostatecznym kształcie. Energetyka jądrowa na świecie Produkcja w 2009 r. (TWh) Udział w wytwarzaniu (proc.) Liczba reaktorów Zainstalowana moc (GW) Liczba reaktorów w budowie Węgiel, biomasa, kogeneracja W krótkoterminowej perspektywie energię elektryczną zapewnią przede wszystkim elektrownie węglowe, więc od węgla uciekać nie należy. Według naszych analiz, przy umiarkowanych cenach uprawnień emisyjnych elektrownie węglowe mogą pozostać konkurencyjne dla innych źródeł. Co więcej, w okresie do 2020 r. nie musimy stawiać bloków o mocy 15 tys. MW (czy deklarowanych 25 tys. MW). Popyt na energię elektryczną nieco spadł i w najbliższych latach nie należy oczekiwać boomu. Dodatkowo rosnące ceny elektryczności zaczynają wpływać na postawy odbiorców. Likwidacja w Polsce części produkcji aluminium spowodowała zmniejszenie FOTO: ARCH. Moc budowanych elektrowni (GW) Liczba reaktorów planowanych Moc planowanych elektrowni (GW) Liczba reaktorów proponowanych Moc proponowanych elektrowni (GW) , , , ,775 Źródło: World Nuclear Association zużycia o 1 TWh rocznie. Niewykluczone, że takie zjawiska będą zdarzać się częściej ze względu na wzrost cen energii. W najbliższych latach wystarczy budowa do pięciu 800-megawatowych bloków. W okresie niepewności co do dalszych losów energetyki, warto postawić na rozwój małych i średnich źródeł, wstrzymując się z decyzjami o budowie wielkich bloków. Szanse na zapewnienie energii elektrycznej i sprostanie zakładanemu ograniczeniu emisji gazów cieplarnianych dają jednostki wytwarzające w skojarzeniu elektryczność i ciepło zasilane gazem, węglem lub biomasą. Kogeneracja dzięki wysokiej sprawności daje mniejszą emisję CO 2 na jednostkę wytworzonej energii. Uzupełnieniem byłyby źródła odnawialne wykorzystujące biomasę, biogaz i w ograniczonym zakresie farmy wiatrowe. Poza węglem głównym paliwem pozostaje właśnie biomasa. Niestety brakuje planu rozwoju energetyki biomasowej, a przecież to źródło odegra główną rolę w wypełnieniu limitów produkcji zielonej energii. Z kolei gaz z łupków spowodowałby rewolucję na rynku energii, dając realne szanse na rozwój nowoczesnej energetyki rozproszonej. Takie rozwiązania mogą okazać się lepsze niż tworzenie od podstaw energetyki jądrowej, choć tej ostatniej nie należy przekreślać. Na pewno przyczynia się do dywersyfikacji paliwowej, a o jej konkurencyjności zadecyduje długoterminowa polityka klimatyczno-energetyczna. To istotna opcja, acz niepozbawiona wad. dr Bolesław Jankowski, wiceprezes firmy doradczej Badania Systemowe EnergSys 26 polska EnerGIA nr 6 (20)/2010 polska EnerGIA nr 6 (20)/

15 energia inaczej Zdaniem entuzjastów jeszcze pod koniec tej dekady na Ziemię popłynie pierwszy prąd z próbnych elektrowni słonecznych umieszczonych na orbicie okołoziemskiej. Kto wie, może za pół wieku ludzkość będzie powszechnie produkowała prąd w kosmosie? nie mikrofalowe. Dodajmy, że ćwierć wieku przed Glaserem o czymś takim pisał Isaac Asimov w opowiadaniu Dowód (Reason). Z orbity do gniazdka Andrzej Hołdys publicysta Wiedzy i Życia Dwa lata temu fizyk John Mankins przeprowadził na Hawajach eksperyment sfinansowany i sfilmowany przez Discovery Channel. Za pośrednictwem mikrofal przesłał na odległość 148 km, z jednej wyspy archipelagu na drugą, energię słoneczną schwytaną przez panele fotowoltaiczne. Moc przesłanej energii nie była duża zaledwie 20 watów. Pokaz przeprowadzono, aby dowieść, że energię można przesyłać na duże odległości nie tylko w poziomie, także w pionie, czyli z orbity na Ziemię. Mankins pracował wcześniej w amerykańskiej agencji kosmicznej NASA. Był szefem Biura Zaawansowanych Projektów, gdzie m.in. opracowano koncepcję kosmicznych elektrowni słonecznych. Odszedł z agencji, kiedy ta straciła zainteresowanie tematem. Jego zdaniem był to błąd. Mankins stał się niezależnym doradcą niewielkich firm technologicznych, których szefowie wierzą, że prąd z orbity to wcale nie tak odległa perspektywa. W ostatnich kilkunastu miesiącach ta fantastycznie brzmiąca wizja zaczęła nabierać całkiem realnych kształtów. ZACZĘŁO SIĘ W ZESZŁYM ROKU Wiosną ubiegłego roku doszło do porozumienia słonia i mrówki, czyli koncernu Pacific Gas & Electric Company (jednego z największych dostawców prądu do amerykańskich domów) z malutką firmą Solaren, zatrudniającą 10 osób. Ta druga zadeklarowała, że do 2016 r. postara się dostarczyć olbrzymowi 200 megawatów energii słonecznej schwytanej przez satelity i przesłanej na Ziemię za pośrednictwem mikrofal. Ustalono, że pierwsza stacja odbiorcza powstanie na półpustynnych pustkowiach środkowej Kalifornii. Tam też odbywać się będzie zamiana fal radiowych na prąd, który popłynie do kilkuset tysięcy domów w okolicy. Inwestycję oszacowano wstępnie na 2 mld dolarów całość ma zdobyć Solaren. Te kosmiczne plany przyjęto wzruszeniem ramion i pukaniem się w czoło. Jednak parę miesięcy później we wrześniu 2009 r. podobny projekt ogłosili Japończycy. Z inicjatywy rządu utworzono tam konsorcjum wielkich firm prywatnych, które docelowo chciałoby zbudować na orbicie elektrownię słoneczną o mocy W bliskim kosmosie jest wielokrotnie (pięć-dziesięć razy) więcej energii słonecznej niż na powierzchni planety. Nie ma też chmur i nocy. Orbitalna fabryka mogłaby więc dostarczać prąd 24 godziny na dobę przez siedem dni w tygodniu 1 gigawata. Próbna instalacja o mocy 100 kw powinna zawisnąć ok. roku Pięć lat później moc elektrowni zostałaby zwiększona do 250 MW. Koszt całego przedsięwzięcia oszacowano na 2 bln jenów (ponad 20 mld USD). Na początek badacze dostaną tylko 2 mln dolarów na wybranie rozwiązań, dzięki którym ta horrendalnie droga dziś inwestycja może nabrać ekonomicznego sensu. Najbliższe cztery lata będą poświęcone naziemnym badaniom nad przesyłaniem energii za pomocą laserów i mikrofal. Potem jedna z tych dwóch metod lasery albo mikrofale zostanie przetestowana w przestrzeni kosmicznej. W kosmiczne siłownie zaczynają też wierzyć w Europie. W styczniu tego roku EADS Astrium największy europejski koncern kosmiczny ogłosił, że w ciągu pięciu lat chce umieścić na orbicie elektrownię demonstracyjną o mocy kw. Ma to być pierwszy krok. Na końcu tej drogi jest śmiała wizja setek prądotwórczych satelitów dostarczających energię na żądanie do dowolnego miejsca na Ziemi. Europejska koncepcja przewiduje wykorzystanie laserów podczerwieni. Mogłyby one dostarczać energię na przykład statkowi przemierzającemu ocean albo regionowi odciętemu od świata przez kataklizm. POMYSŁ PANA GLASERA Entuzjaści orbitalnych fabryk prądu zwracają uwagę, że w bliskim kosmosie jest wielokrotnie (pięć-dziesięć razy) więcej energii słonecznej niż na powierzchni planety. Nie ma też chmur i nocy. Orbitalna fabryka mogłaby więc dostarczać prąd 24 godziny na dobę przez siedem dni w tygodniu. Należy ją umieścić na odle- głej orbicie geostacjonarnej, gdzie panel rzadko dosięgnie cień rzucany przez planetę. Naziemne stacje odbiorcze można postawić w sąsiedztwie miast i rejonów, gdzie popyt na prąd jest duży. Tym samym odpadłyby wysokie koszty związane z przesyłaniem energii za pomocą tradycyjnej sieci. Pomysł nie jest zresztą wcale taki nowy. Za jego twórcę uchodzi Peter Glaser, inżynier pracujący przy programie Apollo. W 1968 r. opublikował w czołowym czasopiśmie naukowym Science artykuł, w którym dowodził, że przyszłe losy ludzkości będą zależały od tego, czy zdoła ona opanować energię słoneczną, ponieważ tradycyjne surowce paliwowe kiedyś się skończą. Czy nastąpi to za sto, czy dwieście lat, nie ma dużego znaczenia. Następnie Glaser przedstawił koncepcję systemu satelitarnego, złożonego z kolektorów słonecznych o powierzchni wielu kilometrów kwadratowych każdy, rozmieszczonych na satelitach geostacjonarnych. Wyprodukowana w kosmosie energia byłaby przysyłana za pośrednictwem ogromnych anten emitujących promieniowa- FOTO: NASA ZABAWA CZY PRZYSZŁOŚĆ? W latach 70. NASA wspólnie z Departamentem Energii USA przeprowadziła kilka testów, które pokazały, że mikrofale rzeczywiście mogłyby pośredniczyć w przesyłaniu energii elektrycznej na duże odległości. Podobne eksperymenty prowadzili też Japończycy. Jednak do początków XXI w. badania nad produkcją prądu na orbicie i jego transferem na Ziemię uznawano za niegroźną zabawę. W 1997 r. w NASA powstał raport, którego konkluzja brzmiała: Koncepcja warta jest ponownej dyskusji. I na tym poprzestano. Dopiero 10 lat później kosmicznym prądem zainteresował się Pentagon, dochodząc do wniosku, że idea jest już technicznie wykonalna, a błyskawiczny postęp w kilku kluczowych dziedzinach uczyni z niej opłacalne przedsięwzięcie w ciągu paru dekad. Ten postęp dokonuje się za sprawą małych firm zakładanych i finansowanych przez entuzjastów. Celem badań jest ograniczenie masy satelitów ich transport na orbitę jest niezmiernie drogi, co czyni z elektrowni orbitalnych skrajnie nieopłacalne przedsięwzięcie. Szefowie wspomnianego na początku Solarena twierdzą, że aby umieścić fabrykę prądu na orbicie geostacjonarnej, potrzebują zaledwie czterech-pięciu lotów w kosmos. Zamierzają wyeliminować połączenia pomiędzy zestawami paneli słonecznych mają one orbitować obok siebie parami lub czwórkami. Inna niewielka firma PowerSat, także składająca się z naukowców-zapaleńców, opatentowała technologię, dzięki której tysiące małych generatorów prądu, poruszających się na orbicie niezależnie od siebie, będzie mogło wspólnie przesyłać energię na Ziemię. Minisiłownie będą wynoszone na niskie orbity, gdzie rozwiną swoje panele słoneczne i czerpiąc z nich energię, polecą dalej na silnikach jonowych. PowerSat planuje wystrzelenie pierwszego satelity ok r. Zbliżony harmonogram testów ma też inna pionierska firma Space Energy. Licząc z Japończykami i Europejczykami, to już piąty chętny do wystrzelenia energetycznej sondy w drugiej połowie najbliższej dekady. 28 polska EnerGIA nr 6 (20)/2010 polska EnerGIA nr 6 (20)/

16 wydarzenia Podczas weekendu czerwca Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku w Chorzowie zatętnił muzyką, śmiechem dzieci i odgłosami radosnej zabawy. Powodem był jubileusz 60-lecia WPKiW. Jednym z dwóch głównych sponsorów obchodów był Tauron Polska Energia SZEŚĆDZIESIĘCIOLATEK PEŁEN WERWY Podczas weekendu park odwiedziło ok. 180 tys. osób! Na gości, zaproszonych do Chorzowa przez wojewodę śląskiego i szefów parku, czekało mnóstwo atrakcji. Nie sposób wszystkich wymienić, ale wystarczy zerknąć na listę imprez, by zorientować się, że nikt z przybyłych nie miał prawa się nudzić. Zaczęły w piątek amatorskie zespoły muzyczne i taneczne, potem grali zawodowcy, a na Dużej Łące tłumy chętnych oklaskiwały występ Zespołu Pieśni i Tańca Śląsk. To była jedynie przygrywka do atrakcji, jakie czekały na gości w sobotę. Dostosowała się do tego również słoneczna aura. Atmosfera zrobiła się piknikowo-rodzinna, a bardzo dużo atrakcji przygotowano właśnie z myślą o najmłodszych. Na małej scenie, przy głównym wejściu do zoo, prezentowały się uczniowskie teatry i kabarety, odbywały konkursy i zabawy dla dzieci. Podobnie było w ośrodku harcerskim. Przez cały dzień w Dużym Kręgu Tanecznym przygrywały orkiestry dęte, zespół jazzowy, odbyły się pokazy sztuk walki, wystąpił zespół folklorystyczny. Późnym popołudniem goście mogli potańczyć w rytm dancingowych przebojów z lat 50. Gości odwiedzających chorzowski park witały urocze hostessy i maskotka naszej spółki. Poniżej: muzyka brzmiała cały dzień, ale najwięcej melomanów gromadziło się wieczorami FOTO: ARCH. Zdecydowanie najwięcej chętnych bawiło się jednak tego wieczoru na koncercie zespołu Lady Pank. Według szacunków organizatorów pod sceną na Dużej Łące pojawiło się w sobotni wieczór ok. 14 tys. osób. Chorzowski park słynie ze sportowych atrakcji, więc i podczas obchodów jego jubileuszu nie mogło zabraknąć tych akcentów. Odbył się m.in. rodzinny spacer na orientację, były zawody rowerowe, turniej piłki nożnej na Stadionie Śląskim oraz wyścigi biegaczy. W niedzielę zrobiło się zdecydowanie chłodniej i dość pochmurnie, ale gorsza pogoda nie wpłynęła na liczbę odwiedzających. Nieprzebrane tłumy zgromadził na Dużej Łące występ kabaretu Paranienormalni. Z żartów Igora Mariolki Kwiatkowskiego i jego kolegów śmiało się blisko 12 tys. gości. Zaraz po nich wystąpili Nocna Zmiana Bluesa i Skaldowie, a wieczorem odbył się wielki pokaz sztucznych ogni. Podczas weekendu tłumy gości odwiedziły chorzowskie zoo i wesołe miasteczko. Przez cały czas trwał jarmark parkowy Promenada Ziętka, a w jego ramach odbywały się prezentacje teatrów ulicznych, zachęcano do odwiedzania stoisk sponsorów i współorganizatorów jubileuszu, oglądano filmy, wystawy fotografii, pokazy sztuki rycerskiej Wielką atrakcją dla najmłodszych i ich rodziców był również przechadzający się alejkami parku Tauronek, maskotka naszej spółki. Katarzyna Nowak FOTO: ARCH. W ramach współpracy z Polskim Komitetem Olimpijskim, Tauron wspomagał organizację 11. Pikniku Olimpijskiego, który odbył się 12 czerwca na terenach warszawskiego parku Kępa Potocka Piknik olimpijski Piknik, organizowany od roku Jak co roku piknik był wyjątkową okazją 1999, jest jedną z największych spotkania się na żywo z największymi stołecznych imprez sportowo- postaciami w historii polskiego sportu -rekreacyjnych. Stanowi okazję do około 170 medalistami olimpijskimi zabawy ruchowej, popularyzuje wiedzę i uczestnikami Igrzysk Olimpijskich, którzy zawsze chętnie wspomagają wspól- o sporcie, propaguje zdrowy styl życia. PKOl wraz ze swymi partnerami przygotował program obejmujący ponad Dla publiczności przygotowano bardzo ną zabawę i sportową rywalizację. 100 różnych konkurencji i zabaw sportowo-rekreacyjnych, pomyślanych tak, aby wanymi przez partnerów PKOl w tym wiele konkursów z nagrodami ufundo- każdy mógł wziąć w nich udział. Można Tauron Polska Energia. Dla tłumnie było stanąć w szranki z naszymi obecnymi i przyszłymi mistrzami olimpijskimi przygotował park linowy nad którym przybywających warszawiaków Tauron oraz popróbować sił w wielu ciekawych czuwali ratownicy GOPR. Pasjonaci żużla mogli obejrzeć prawdziwy, używany dyscyplinach. Nowością był maraton rowerowy MTB w ramach cyklu wyścigów na żużlu motocykl i spotkać się z ekipą organizowanych przez byłego mistrza klubu Tauron Azoty Tarnów. Tauron Polski i zwycięzcę Tour de Pologne Cezarego Zamanę. zy mistrzowskiego tapingu w wykona- Basket Liga zaproponował także poka- Tegoroczny piknik odbywał się pod hasłem niu Arkadiusza Markiewicza trenera Szukamy olimpijskich talentów, więc miał na celu promocję przede wszystkim sportu dziecięcego i młodzieżowego. Zadanie to powiązane było z popularyzacją pierwszych w historii Młodzieżowych Igrzysk Olimpijskich Singapur To wielkie święto młodości i sportu odbędzie się już w sierpniu, gromadząc ponad trzy tysiące młodych sportowców, w tym kilkudziesięcioosobową reprezentację Polski. Foto: Urszula Kupisiewicz odnowy biologicznej z drużyny Asseco Prokom Gdynia i możliwość zabawy w streetballa z udziałem zawodników gdyńskiego klubu: Adama Hrycaniuka, Mateusza Kostrzewskiego i Przemysława Zamojskiego. Dodatkową atrakcją przygotowaną przez Taurona było stoisko informacyjne popularyzujące ideę akcjonariatu obywatelskiego, bowiem termin pikniku objął okres promocji oferty publicznej spółki. Inni partnerzy PKOl także przygotowali wiele atrakcji. Fani piłki nożnej mieli okazję wygrać, dzięki VISA Europe, repliki oficjalnej piłki Mistrzostw Świata FIFA w Piłce Nożnej Adidas Jabulani. Jacek Sakrejda 30 polska EnerGIA nr 6 (20)/2010 polska EnerGIA nr 6 (20)/

17