Objawy tzw. ryzyka dysleksji są następujące: Wiek niemowlęcy i poniemowlęcy

Transkrypt

1 Dzieckiem z ryzyka dysleksji jest dziecko pochodzące z nieprawidłowej ciąży i porodu, dziecko z rodziny, w której występowały zaburzenia czytania i pisania, a przede wszystkim takie, którego rozwój w okresie wczesnego dzieciństwa i wieku przedszkolnego jest dysharmonijny, które wskazuje parcjalne opóźnienia rozwoju funkcji uczestniczących w czytaniu i pisaniu. Znajomość objawów zapowiadających wystąpienie specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu jest ważna, ponieważ skłania dorosłych do bacznego obserwowania dziecka i wspierania jego rozwoju ( Bogdanowicz 1994, 1995) Objawy tzw. ryzyka dysleksji są następujące: Wiek niemowlęcy i poniemowlęcy W tym wieku dzieci tzw. ryzyka dysleksji wykazują opóźnienie w rozwoju mowy i rozwoju ruchowym. Później niż u rówieśników przejawiają takie osiągnięcia rozwojowe, jak wypowiadanie pierwszych słów, zdań prostych i złożonych. Późno zaczynają chodzić, biegać. Są mało zręczne manualnie, nieporadne w samoobsłudze, np. myciu rąk, ubieraniu się, jedzeniu łyżką. Nie próbują same rysować. Wiek przedszkolny (3-5 lat) 1 / 7

2 1. Mała sprawność ruchowa w zakresie całego ciała: dziecko słabo biega, ma trudności z utrzymywaniem równowagi, jest niezdarne w ruchach, źle funkcjonuje w zabawach ruchowych, z trudem uczy się jeździć na rowerku trzykołowym. 2. Mała sprawność ruchowa rąk: dziecko przejawia trudności i niechęć do samoobsługi (np. zapinania guzików, sznurowania butów) do zabaw manipulacyjnych, takich jak nawlekanie korali; źle trzyma ołówek, rysując naciska nim za mocno lub za słabo. 3. Słaba koordynacja wzrokowo-ruchowa: dziecku sprawia trudność budowanie z klocków. Rysuje niechętnie i prymitywnie. Nie umie narysować: koła jako 3-latek, kwadratu i krzyża jako 4-latek, trójkąta jako 5-latek. 4. Opóźniony rozwój lateralizacji: dziecko używa na zmianę raz jednej, raz drugiej ręki. 5. Zaburzenia rozwoju spostrzegania wzrokowego i pamięci wzrokowej dają znać o sobie w formie nieporadności w rysowaniu (rysunki bogate treściowo, lecz prymitywne w formie), trudności w składaniu obrazków pociętych na części, puzzli, układanek. 6. Opóźniony rozwój mowy, nieprawidłowa artykulacja wielu głosek, trudności z wypowiadaniem złożonych wyrazów, budowaniem wypowiedzi, z zapamiętywaniem nazw, wydłużony okres posługiwania się neologizmami, zniekształcanie nazw przez używanie niewłaściwych przedrostków. Klasa zerowa (6-7 lat) 2 / 7

3 1. Obniżona sprawność ruchowa: dziecko słabo biega, skacze, ma trudności z uczeniem się jazdy na nartach, z rzucaniem i chwytaniem piłki. 2. Trudności z wykonywaniem precyzyjnych ruchów w zakresie samoobsługi (np. z zawiązywaniem sznurowadeł na kokardkę, z używaniem widelca, nożyczek). 3. Opóźnienie rozwoju lateralizacji: mimo prób ustalenia ręki dominującej, dziecko nadal jest oburęczne. 4. Opóźnienie orientacji w schemacie ciała i przestrzeni: dziecko ma trudności ze wskazywaniem na sobie części ciała, przy określaniu ich terminami: prawe-lewe (np. prawa i lewa ręka, noga, ucho). Nie umie określić kierunku na prawo i na lewo od siebie (np. droga na prawo, drzwi na lewo). 5. Trudności z rysowaniem rombu, odtwarzaniem złożonych figur geometrycznych, rysowaniem szlaczków. 6. Trudności z wyróżnianiem elementów z całości, a także z ich syntetyzowaniem w całość (np. podczas budowania konstrukcji z klocków lego, układania mozaiki według wzoru), trudności z wyodrębnianiem szczegółów różniących dwa obrazki, z odróżnieniem kształtów podobnych (np. figur geometrycznych, liter m? n, l? t) lub identycznych, lecz inaczej położonych w przestrzeni (np. liter p? g? b? d). 7. Trudności z poprawnym używaniem wyrażeń przyimkowych, określających stosunki przestrzenne: nad? pod, za? przed, wewnątrz? na zewnątrz. 8. Wadliwa wymowa, przekręcanie trudnych wyrazów (przestawianie głosek i sylab, asymilacja głosek, np. sosa lub szosza), błędy gramatyczne. 9. Trudności z zapamiętywaniem wiersza, piosenki, więcej niż jednego polecenia w tym samym 3 / 7

4 czasie; trudności z zapamiętywaniem nazw, mylenie nazw zbliżonych fonetycznie; trudności z zapamiętywaniem materiału uszeregowanego w serie i sekwencje, takiego jak nazwy dni tygodnia, pór roku, kolejnych posiłków i szeregi cyfrowe. 10. Trudności w wyróżnianiu głosek podobnych (np. z? s, b? p, k? g, czyli zaburzenia słuchu fonemowego); trudności z wydzielaniem sylab i głosek ze słów, ich syntetyzowaniem (zaburzenia analizy i syntezy głoskowej i sylabowej) oraz z manipulowaniem ze strukturą fonologiczną słów (np. odszukaj słowa ukryte w nazwie: lewkonia, wymyśl rym do słowa: kotek, o czym myślę : Baba.aga). 11. Trudności w orientacji w czasie (np. przy określaniu pory roku, dnia, godziny na zegarze). 12. Trudności w nauce czytania (np. dziecko czyta bardzo wolno; najczęściej głoskuje i nie zawsze dokonuje poprawnej, wtórnej syntezy, przekręca wyrazy; nie rozumie przeczytanego tekstu). 13. Przy pierwszych próbach pisania? częste pisanie liter i cyfr zwierciadlanie oraz odwzorowywanie wyrazów, zapisywanie ich od strony prawej do lewej. Współwystępowanie wielu wymienionych objawów pozwala z większą pewnością przypuszczać, że mamy do czynienia z dzieckiem tzw. ryzyka dysleksji. Objawy parcjalnych zaburzeń rozwoju psychoruchowego i dysleksji rozwojowej: Wiek szkolny? klasy od pierwszej do trzeciej 4 / 7

5 1. Mała sprawność ruchowa całego ciała: dziecko ma trudności z nauczeniem się jazdy na dwukołowym rowerze, wrotkach, łyżwach, nartach oraz niechętnie uczestniczy w zabawach ruchowych i lekcjach wychowania fizycznego. 2. Obniżona sprawność ruchowa rąk: nie opanowane w pełni czynności samoobsługowe, związane z ubieraniem się, myciem i jedzeniem; trudności z rzucaniem do celu i chwytaniem. 3. Opóźnione kształtowanie się lateralizacji: utrzymująca się oburęczność. 4. Opóźnienie rozwoju orientacji w schemacie ciała i przestrzeni: trudności z odróżnieniem prawej i lewej ręki, strony, z określeniem położenia przedmiotów względem siebie. 5. Zaburzenia sprawności i koordynacji ruchowej rąk oraz współpracy ręki i oka: dziecko brzydko i niechętnie rysuje i pisze, nie mieści się w liniaturze, zagina tzw. ośle uszy w zeszycie, zbyt mocno przyciska ołówek/długopis, jego ręka szybko się męczy. 6. Trudności z zapamiętywaniem (np. tabliczki mnożenia, wierszy), szczególnie sekwencji (np. nazw miesięcy, liter w alfabecie). 7. Zaburzenia rozwoju językowego i mowy: wadliwa wymowa, przekręcanie złożonych wyrazów, używanie sformułowań niepoprawnych pod względem gramatycznym. 8. Trudności z opanowaniem poprawnej pisowni, związane z opóźnieniem rozwoju spostrzegania wzrokowego: trudności z zapamiętaniem kształtu rzadziej występujących liter o skomplikowanej strukturze (F, H, Ł, G); mylenie liter podobnych pod względem kształtu (np. l? t? ł, m? n); mylenie identycznych, lecz inaczej położonych w przestrzeni (p? b? d?g); popełnianie błędów podczas przepisywania tekstów. 5 / 7

6 9. Trudności z opanowaniem poprawnej pisowni związane z opóźnieniem rozwoju spostrzegania słuchowego dźwięków mowy, pamięci słuchowej oraz mowy: mylenie liter odpowiadających głoskom podobnym fonetycznie (np. głoski z? s, w? f, d?t, k? g), trudności z zapisywaniem zmiękczeń, mylenie głosek i?j, głosek nosowych ą? om, ę? en, nagminne opuszczanie, dodawanie, przestawianie, podwajanie liter i sylab; pisanie wyrazów bezsensownych: bardzo nasilone trudności podczas pisania ze słuchu (dyktanda). 10. Trudności w czytaniu: wolne tempo, prymitywna technika (głoskowanie lub sylabizowanie z wtórną syntezą słowa), błędy, powolne i słabe rozumienie tekstu. Wiek szkolny? powyżej klasy czwartej W tym wieku utrzymuje się wiele objawów wyżej wymienionych, a ponadto stwierdza się: - wolne tempo czytania, niechęć czytania, - nieprawidłową pisownię, w której dominują błędy ortograficzne, - trudności z zapamiętywaniem: wierszy, terminów, nazw (np. miesięcy), dat, danych, numerów telefonu; przekręcanie nazwisk i nazw, liczb wielocyfrowych, - trudności w przedmiotach szkolnych wymagających dobrej percepcji wzrokowej, przestrzennej i pamięci wzrokowej: w geografii? zła orientacja na mapie, w geometrii? rysunek uproszczony, schematyczny, w chemii? nie zapamiętywanie łańcuchów reakcji chemicznych, 6 / 7

7 - trudności w przedmiotach szkolnych wymagających dobrej percepcji i pamięci słuchowej dźwięków mowy: opanowanie języków obcych, w biologii? w opanowaniu terminologii, w historii? zapamiętaniu nazwisk, nazw. Opracowała: Iwona Mamala, pedagog szkolny w PSP w Byczynie Bibliografia: Marta Bogdanowicz, Specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu w: Logopedia pod red. T. Gałkowskiego i G. Jastrzębowskiej, Uniwersytet Opolski, Opole / 7