Specyficznych trudności w uczeniu się nie można rozpoznać u dzieci z:

Transkrypt

1 Terminem dysleksja rozwojowa określa się specyficzne trudności w nauce czytania i pisania u dzieci o prawidłowym rozwoju intelektualnym. Oznacza to, że trudności te występują od początku nauki. Określenie dysleksja rozwojowa jest używane jako nadrzędne wobec wybiórczych trudności w nauce czytania i pisania, czyli dysleksji, dysgrafii i dysortografii. TYPY DYSLEKSJI ROZWOJOWEJ Dysleksja typu wzrokowego cechuje się wybiórczymi zaburzeniami rozwoju spostrzegania i pamięci wzrokowej, koordynacji wzrokowo ruchowej, Dysleksja typu słuchowego występują przede wszystkim zaburzenia pamięci i spostrzegawczości słuchowej, często powiązane z zaburzeniami funkcji językowych (zaburzony odbiór dźwięków mowy, ich zapamiętywanie i operowanie nimi), Dysleksja integracyjna zaburzona jest koordynacja funkcji percepcyjno motorycznych, Dysleksja typu mieszanego charakteryzuje się występowaniem zaburzeń funkcji słuchowo językowych, pamięci słuchowej, percepcji wzrokowej, pamięci wzrokowo słuchowej i wyobraźni przestrzennej. Specyficznych trudności w uczeniu się nie można rozpoznać u dzieci z: inteligencją niższą niż przeciętna, niepełnosprawnością intelektualną, niedosłuchem i niedowidzeniem, chorobami neurologicznymi takimi jak epilepsja, dziecięce porażenie mózgowe, po urazach głowy lub zapaleniu opon mózgowych, zaniedbanych środowiskowo. WĄSKIE UJĘCIE DYSLEKSJI Oznacza specyficzne trudności w nauce czytania. Mogą one wynikać z zaburzenia analizatora wzrokowego, co się przejawia trudnościami w rozpoznawaniu liter lub z zaburzenia analizatora słuchowego symptomem są trudności w wyodrębnianiu głosek w słowach. Czasami występują zaburzenia obu analizatorów. Charakterystyczne objawy trudności w czytaniu to: niechęć do czytania, długo utrzymujące się literowanie, trudności z syntezą głosek, opuszczanie liter w wyrazach, co powoduje deformowanie wyrazów, gubienie się w tekście, czytanie wspak (często na początku nauki czytania), wolne tempo czytania, zgadywanie wyrazów na podstawie przeczytanej pierwszej sylaby,

2 trudności w rozumieniu czytanego tekstu (koncentracja na technice czytania, a nie na czytanej treści), bardzo szybkie czytanie, ale z dużą liczbą błędów. DYSGRAFIA Oznacza niski poziom graficzny pisma. Często jest to brzydkie, nieczytelne pismo z zaburzonym rytmem. W początkach nauki pisania dziecko ma trudności z odtwarzaniem kształtu liter i mieszczeniem ich w liniaturze. Niska jest estetyka zeszytów szkolnych. Strony są niewłaściwie zaplanowane, a silny nacisk ołówka czy długopisu powoduje zniszczenie kartki. Ucznia z dysgrafia cechuje też mała precyzja ruchów, częsty jest nieprawidłowy uchwyt ołówka czy długopisu. Tempo pisania jest bardzo wolne, często uczeń ma trudności z nadążeniem za tempem klasy. Pismo dysgraficzne u ucznia starszego: występuje zmienny kierunek pisma, różne położenie liter w wyrazie, a wyrazów w zdaniu, litery są niedokończone lub zdeformowane, brakuje drobnych elementów, w wyrazie występują litery różnej wielkości, a odstępy między literami i wyrazami są nierówne, brakuje połączenia liter w wyrazie lub połączenia są na różnym poziomie, występuje niewłaściwe zagęszczenie liter w wyrazach, dużo jest poprawek i skreśleń, pismo jest mało czytelne. O dysgrafii można mówić wówczas, gdy kilka podanych symptomów występuje u ucznia przez dłuższy czas. DYSORTOGRAFIA Oznacza trudności w pisaniu poprawnym pod względem ortograficznym, zniekształcenia zapisu wyrazów, pomijanie liter, przestawianie ich kolejności w wyrazach, mylenie liter o podobnych kształtach, opuszczanie drobnych elementów liter (kropeczki, kreski, ogonki). Dysortografię diagnozuje się tylko wówczas, kiedy dziecko opanowało teoretyczne zasady pisowni. DIAGNOSTYKA opinia PPP o specyficznych trudnościach w uczeniu się może być wydana uczniowi nie wcześniej niż po ukończeniu przez niego trzeciej klasy szkoły podstawowej i nie później niż do ukończenia szkoły podstawowej, ważna jest przez cały okres kształcenia ucznia w szkole podstawowej, gimnazjum i szkole ponadgimnazjalnej,

3 istnieje możliwość wydawania przez PPP opinii o specyficznych trudnościach w uczeniu się uczniowi gimnazjum i szkoły ponadgimnazjalnej po spełnieniu odpowiednich warunków, jest wskazaniem do objęcia ucznia pomocą psychologiczno-pedagogiczną, podstawą do dostosowania warunków przeprowadzania sprawdzianu w szkole podstawowej, egzaminu gimnazjalnego, egzaminu maturalnego i egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe do indywidualnych potrzeb edukacyjnych i możliwości psychofizycznych ucznia. RYZYKO DYSLEKSJI ROZWOJOWEJ dostrzeżenie symptomów ryzyka dysleksji, a następnie objęcie ucznia pomocą w formie zajęć korekcyjno-kompensacyjnych, jest zadaniem nauczycieli i specjalistów prowadzących zajęcia z uczniem już na I etapie edukacyjnym (klasy I-III), wynika to z obowiązku prowadzenia obserwacji i pomiarów pedagogicznych przez nauczycieli. SYMPTOMATOLOGIA DYNAMIKA ZMIAN OBJAWÓW DYSLEKSJI Dysleksja rozwojowa to problem całego życia. symptomy dysleksji zmieniają się na różnych etapach życia. zmienność zależy od metod edukacji i udziału w terapii pedagogicznej, zmienność zależy też od indywidualnych możliwości kompensacji (inteligencja, obszar i głębokość dysfunkcji). Istnieje stała gotowość do wznowienia się objawów dysleksji w sytuacjach braku treningu lub kontaktu z językiem oraz w sytuacjach stresowych. SYMPTOMY ZABURZEŃ FUNKCJI BIORĄCYCH UDZIAŁ W PROCESIE CZYTANIA I PISANIA U DZIECI W MŁODSZYM WIEKU SZKOLNYM (KL. 0-III): opóźniony rozwój mowy (zaburzona artykulacja, mowa agramatyczna, wadliwe wymawianie głosek, wyrazów), opóźniony rozwój ruchowy; mała sprawność ruchowa, brak koordynacji ruchów, utrudnione utrzymywanie równowagi podczas jazdy na rowerze i hulajnodze, trudności z zapinaniem guzików, wiązaniem i przewlekaniem sznurowadeł, trudności z opanowaniem prawidłowych nawyków ruchowych podczas rysowania i pisania, niechęć do zabaw manipulacyjnych, trudności z zapamiętywaniem nazw dni tygodnia, pór roku, nazw miesięcy, dłuższych poleceń, wierszyków, piosenek, tabliczki mnożenia, trudności w odtwarzaniu wzorów graficznych, wykonaniem prostych układanek według wzoru,

4 mylenie ręki prawej i lewej, trudności z jednoczesnym wskazywaniem na sobie części ciała oraz określaniem ich terminami: prawe lewe, trudności z określaniem położenia przedmiotów względem siebie: na prawo i lewo od siebie, trudności z poprawnym używaniem wyrażeń przyimkowych wyrażających stosunki przestrzenne, wolne tempo nazywania szeregu prostych obrazków, trudności z wyróżnianiem elementów z całości, a także z ich syntetyzowaniem w całość, wolne tempo wykonywanych prac, mała precyzja ruchów dłoni i palców, zbyt długo utrzymujące się obuoczność i oburęczność, pismo zwierciadlane, trudności z wyodrębnianiem słów ze zdania, podziałem słowa na sylaby i głoski (utrudniona analiza i syntez słuchowa), trudności z zapamiętaniem obrazu graficznego liter: p-b-d-g, l-t-ł, m-n-w, trudności z zapamiętaniem kształtu rzadziej występujących liter o skomplikowanej strukturze, mylenie głosek zbliżonych fonetycznie: w-f, k-g, d-t, z-s, c-dz, długo utrzymująca się prymitywna technika czytania (głoskowanie lub sylabizowanie z wtórną syntezą słowa), wolne tempo czytania, bardzo szybkie tempo czytania, ale z bardzo dużą ilością błędów (wynikają one z tego, że dziecko domyśla się treści na podstawie kontekstu), słabe rozumienie czytanych treści. SYMPTOMY ZABURZEŃ U UCZNIÓW W KLASACH STARSZYCH Język polski: mylenie liter b-p, d-g, t-d, z-s, c-cz, w-f, s-sz, i-j, k-g, m-n, o-a, u-w, nieróżnicowanie ę-em, ą-om, opuszczanie, dodawanie liter w wyrazach, zmiana kolejności liter w wyrazach, opuszczanie drobnych elementów liter i znaków diakrytycznych, opuszczanie znaków interpunkcyjnych, trudności w pisaniu wyrazów ze zmiękczeniami, popełnianie błędów ortograficznych mimo dobrej znajomości zasad pisowni, trudności w stosowaniu wielkiej litery, łączenie w jeden wyraz przyimków z rzeczownikami, wolne tempo pisania i czytania, brak rozumienia czytanych treści, niekształtne, nieczytelne pismo, szybkie męczenie się ręki podczas pisania, trudności z nauką wierszy i fragmentów tekstu, błędy gramatyczne, wypowiedzi pisemne krótkie, gubienie wątku lub poruszanie kilku wątków jednocześnie, opuszczanie wyrazów, fragmentów zdań w pisaniu ze słuchu lub z pamięci.

5 Język obcy: trudności z wymawianiem i zapamiętywaniem słów, trudności z dokonywaniem analizy słuchowej wyrazów w zdaniu, trudności z zapisem wyrazów, które mają obraz graficzny odrębny od obrazu słyszanego, opuszczanie liter w wyrazach, przestawianie kolejności liter w wyrazach, opuszczanie drobnych elementów liter w wyrazach, trudności w rozumieniu przeczytanego tekstu, trudności z rozumieniem tekstu odtwarzanego z nagrania, trudności z zapisem rzeczowników wielką literą w języku niemieckim. Historia: trudności z zapamiętywaniem dat i chronologii, trudności z analizowaniem i czytaniem map i wykresów, problemy ze zrozumieniem dłuższego tekstu, trudności w czytaniu tekstów źródłowych, szczególnie tych, które są napisane nietypową czcionką, nieumiejętność robienia zwięzłych notatek. Matematyka: problemy z rozwiązywaniem zadań z treścią z powodu słabego rozumienia czytanego tekstu, trudności z liczeniem w pamięci, trudności z podaniem wyniku bez zobaczenia działania, pomyłki w obliczeniach, niemożność opanowania tabliczki mnożenia, trudności z zapamiętywaniem definicji matematycznych, mylenie znaków, pojęć, trudności w nauce geometrii, problemy z rysowaniem wykresów, rzutów figur, trudności w obliczaniu objętości i powierzchni brył i figur złożonych, trudności w obliczaniu dłuższych równań i układów równań, pomyłki w zapisie obliczeń, pomijanie części działania, mylenie linijek, opuszczanie danego składnika, lustrzane zapisywanie cyfr i liter, problemy z zapisem liczb dziesiętnych lokalizacja przecinka, błędy w zapisie liczb wielocyfrowych i liczb z wieloma zerami, trudności w upraszczaniu zapisu równania i przekształcaniu go w pamięci, błędy w przepisywaniu, chaotyczny zapis działań matematycznych, mylenie indeksu dolnego i górnego, trudności w posługiwaniu się schematami, wykresami, diagramami, trudności z wykonywaniem modeli brył, trudności w porównywaniu wzorów, wykresów, rysunków. Geografia

6 trudności z posługiwaniem się mapą i skalą, kłopoty z orientacją na mapie i w nieznanym kierunku, trudności w określaniu kierunków geograficznych, mylenie kierunków, problemy z posługiwaniem się kompasem i busolą, trudności w obliczaniu współrzędnych geograficznych, problemy z zapisywaniem jednostek, mylenie pojęć, zwłaszcza podobnie brzmiących, trudności z zapamiętywaniem definicji. Fizyka trudności z zapamiętywaniem definicji, trudności z zapamiętywaniem wzorów i ich przekształcaniem, kłopoty w rozwiązywaniu zadań z treścią, problemy z zapisywaniem jednostek (np. kwh-kwh), mylenie indeksu górnego i dolnego. Chemia mylenie pojęć, trudności z zapamiętywaniem symboli, wzorów, reakcji chemicznych, kłopoty w rozwiązywaniu zadań, niewłaściwe stosowanie dużych i małych liter (np. Pb-PB), problemy w zapisywaniu jednostek, mylenie indeksu górnego i dolnego. Plastyka, muzyka, technika: trudności z opanowaniem pisma technicznego, niechęć do rysowania i wycinania, problemy z wykonywaniem rysunków technicznych, trudności z wykonywaniem modeli brył, niska estetyka prac, słabsza pamięć słuchowa utrudniająca zapamiętanie i powtórzenie melodii, odtwarzanie struktur rytmicznych, różnicowanie dźwięków gamy, melodii. Wychowanie fizyczne: mała precyzja ruchów utrudniająca wykonanie niektórych ćwiczeń, zła koordynacja ruchów utrudniająca rzucanie i łapanie piłki, kozłowanie, jazdę na rowerze, problemy z orientacją w schemacie ciała, a zatem trudności w zwrotach w tył przez lewe czy prawe ramię, trudności w grach zespołowych (częste eliminowanie tych uczniów przez grupę z zabawy), problem z utrzymaniem równowagi, trudności z opanowaniem układów gimnastycznych i tanecznych.

7 Oprac. Beata Ginter