Dysleksja rozwojowa - żeby nauka była łatwa i przyjemna.

Transkrypt

1 Literka.pl Dysleksja rozwojowa - żeby nauka była łatwa i przyjemna. Data dodania: :30:00 Trudności w czytaniu i pisaniu mają tak długą historię, jak historia posługiwania się pismem w komunikacji międzyludzkiej. Bogumiła Marek DYSLEKSJA ROZWOJOWA ŻEBY NAUKA BYŁA ŁATWA I PRZYJEMNA Mgr Bogumiła Marek I Dysleksja rozwojowa ogólny zarys. Trudności w czytaniu i pisaniu mają tak długą historię, jak historia posługiwania się pismem w komunikacji międzyludzkiej. W. Pringle Morgan opisał ów paradoksalny przypadek w British Medical Jurnal z 7 listopada 1996 r. Uczniem tym był 14 letni inteligentny chłopiec, który nie mając trudności w matematyce, nie mógł nauczyć się czytania ( Critchley 1970 ). Tak więc specyficzne trudności w czytaniu zostały odkryte przez lekarza i określone terminem wrodzona ślepota słowna. Termin ślepota słowna został wykorzystany i zmodyfikowany przez Morgana przez dodanie wrodzona w celu zastosowania go w odniesieniu do dzieci, które nigdy nie umiały czytać i wykazywały specyficzne trudności w przyswajaniu czytania. Podobnie stało się z pojęciem dyslexia, wprowadzonym w 1887 r. przez innego lekarza niemieckiego R. Berlina, na oznaczenie nabytych zaburzeń czytania u dorosłych. Stało się ono najczęściej używanym terminem w formie: dysleksja rozwojowa, dla podkreślenia, że chodzi tu o specyficzne trudności w uczeniu się u dzieci. Specyficzne trudności w nauce rozpoznajemy u osób o co najmniej przeciętnej, a niejednokrotnie wysokiej inteligencji. Ich trudności maja charakter wybiórczy i przejawiają się najczęściej niepowodzeniami w uczeniu się czytania, pisania, matematyki. Trudności te występują jednocześnie lub mają charakter izolowanych, ograniczonych do jednej umiejętności. W literaturze i praktyce najczęściej posługujemy się trzema terminami: dysleksja specyficzne trudności zaburzenia w nauce czytania, którym często towarzyszą trudności w pisaniu; dysortografia specyficzne trudności zaburzenia w komunikowaniu się za pomocą poprawnej pisowni (w tym błędy ortograficzne); dysgrafia trudności zaburzenia w opanowaniu właściwego poziomu graficznego pisma. Termin dysleksja wywodzi się z języków greckiego i łacińskiego, w których przedrostek dys, oznacza brak czegoś, trudność, niemożliwość, nadając znaczenie negatywne, a czasownik lego znaczy czytam. Dysleksja jest jednym z wielu różnych rodzajów trudności w uczeniu się (one of several distinet learning disabilities). Jest specyficznym zaburzeniem o podłożu językowym, uwarunkowanym konstytucjonalnie, charakteryzuje się trudnościami w dekodowaniu pojedynczych słów, co najczęściej odzwierciedla niewystarczające zdolności przetwarzania fonologicznego (phonological processing abilities).

2 Trudności w dekodowaniu pojedynczych słów są zazwyczaj niewspółmierne do wieku życia oraz innych zdolności poznawczych i umiejętności szkolnych; trudności te nie są wynikiem ogólnego zaburzenia rozwoju ani zaburzeń sensorycznych. Dysleksja manifestuje się trudnościami w zakresie różnych form komunikacji językowej, często oprócz trudności w czytaniu (reading problems), dodatkowo pojawiają się poważne trudności w opanowaniu czynności pisania (writing) i poprawnej pisowni (spelling). Jak widać, definicja wskazuje, iż mamy do czynienia z syndromem różnych zaburzeń porozumiewania się za pomocą mowy pisanej. Dla tego syndromu zaburzeń stosuje ona termin dysleksja, opisuje ich etiologię i patomechanizm, wskazuje najważniejsze kryteria ich rozpoznania. II. Symptomy tzw. ryzyka dysleksji i specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu? Najczęściej trudności w czytaniu i pisaniu dostrzegane są u dzieci dopiero w okresie ich nauczania początkowego, a powinny być zauważone w okresie przedszkolnym w klasie zerowej, gdy dziecko zaczyna naukę czytania. Najlepiej gdy jeszcze przed podjęciem nauki szkolnej ujawnione zostaną symptomy zapowiadające przyszłe trudności w czytaniu i pisaniu. Są to objawy dysharmonii rozwoju psychoruchowego, a więc opóźnienia rozwoju niektórych funkcji poznawczych i ruchowych, które leżą u podstaw uczenia się czynności czytania i pisania. W takich wypadkach mówimy o ryzyku dysleksji. Istnieje możliwość rozpoznania już w wieku poniemowlęcym i przedszkolnym dzieci zagrożonych tym problemem. Dzieckiem ryzyka dysleksji jest dziecko pochodzące z nieprawidłowej ciąży i porodu, dziecko z rodziny, w której występowały zaburzenia czytania i pisania, a przede wszystkim takie, którego rozwój w okresie wczesnego dzieciństwa i wieku przedszkolnego jest dysharmonijny, które wykazuje parcjalne opóźnienia rozwoju funkcji uczestniczących w czytaniu i pisaniu. Znajomość objawów zapowiadających występowanie specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu jest ważna, ponieważ skłania dorosłych do bacznego obserwowania dziecka i wspierania jego rozwoju ( Bogdanowicz 1994, 1995 ). Objawy tzw. ryzyka są następujące: W wieku niemowlęcym i poniemowlęcym dzieci te wykazują opóźnienie w rozwoju mowy i rozwoju ruchowym. Później niż u rówieśników pojawiają się u nich takie osiągnięcia rozwojowe, jak wypowiadanie pierwszych słów, zdań prostych i złożonych. Późno zaczynają chodzić, biegać, są mało zręczne manualnie, nieporadne w samoobsłudze, np. myciu rąk, ubieraniu się, jedzeniu łyżką. Nie próbują same rysować. Wiek przedszkolny ( 3 5 lat ) 1. Mała sprawność ruchowa w zakresie całego ciała: dziecko słabo biega, ma trudności z utrzymaniem równowagi, jest niezdarne w ruchach, źle funkcjonuje w zabawach ruchowych, z trudem uczy się jeździć na rowerku trzykołowym. 2. Mała sprawność ruchowa rąk: dziecko przejawia trudności i niechęć do samoobsługi ( np. zapinania guzików, sznurowania butów ) do zabaw manipulacyjnych, takich jak nawlekanie korali; źle trzyma ołówek, rysując naciska nim za mocno lub za słabo. 3. Słaba koordynacja wzrokowo ruchowa: dziecku sprawia trudność budowanie z klocków. Rysuje niechętnie i prymitywnie. Nie umie rysować:

3 koła jako 3 latek, kwadratu i krzyża jako 4 latek, trójkąta jako 5 latek. 4. Opóźniony rozwój lateralizacji: dziecko używa na zmianę raz jednej, raz drugiej ręki. 5. zaburzenia rozwoju spostrzegania wzrokowego i pamięci wzrokowej dają znać o sobie w formie nieporadności w rysowaniu ( rysunki bogate treściowo, lecz prymitywne w formie ), trudności w układaniu puzzli, układanek. 6. Opóźniony rozwój mowy, nieprawidłowa artykulacja wielu głosek, trudności z wypowiadaniem złożonych wyrazów, budowaniem wypowiedzi, z zapamiętywaniem nazw, wydłużony okres posługiwania się neologizmami, zniekształcanie nazw przez używanie niewłaściwych przedrostków. 7. Klasa zerowa 1. Obniżona sprawność ruchowa: dziecko słabo, biega skacze, ma trudności z uczeniem się jazdy na nartach, z rzucaniem i chwytaniem piłki. 2. Trudności z wykonywaniem precyzyjnych ruchów w zakresie samoobsługi ( np. z zawiązywaniem sznurowadeł na kokardkę, z używaniem widelca, nożyczek ). 3. Opóźnienie rozwoju lateralizacji: mimo prób ustalenia ręki dominującej, dziecko nadal jest oburęczne. 4. Opóźnienie orientacji w schemacie ciała i przestrzeni: dziecko ma trudności ze wskazywaniem na sobie części ciała, przy określaniu ich terminami: prawe lewe ( np. prawa i lewa ręka ). Nie umie określić kierunku na prawo i na lewo od siebie ( np. droga na lewo ). 5. Trudności z rysowaniem rombu, odtwarzaniem złożonych figur geometrycznych, rysowaniem szlaczków. 6. Trudności z wyróżnianiem elementów z całości, a także z ich syntetyzowaniem w całości ( np. podczas budowania konstrukcji z klocków lego, układania mozaiki wg wzoru ), trudności z wyodrębnieniem kształtów podobnych ( np. figur geometrycznych, liter m n, l t ) lub identycznych, lecz inaczej położonych w przestrzeni ( np. p g b d ). 7. Trudności z poprawnym używaniem wyrażeń przyimkowych, określających stosunki przestrzenne: nad pod, za przed, wewnątrz na zewnątrz. 8. Wadliwa wymowa, przekręcanie trudnych wyrazów ( przestawianie głosek i sylab, asymilacje głosek np. sosa lub szosza ), błędy gramatyczne. 9. Trudności z zapamiętywaniem wiersza, piosenki, więcej niż jednego polecenia w tym samym czasie; trudności z zapamiętywaniem materiału uszeregowanego w serie i sekwencje, takiego jak nazwy dni tygodnia, pór roku, kolejnych posiłków i szeregi cyfrowe. 10. Trudności w różnicowaniu głosek podobnych ( np. z s, b n, k g czyli zaburzenia słuchu fonemowego ); trudności z wydzielaniem sylab i głosek ze słów, ich syntetyzowaniem ( zaburzenia analizy i syntezy głoskowej i sylabowej ) oraz z manipulowaniem ze strukturą fonologiczną słów ( np. odszukaj słowa ukryte w nazwie: lewkonia, wymyśl rym do słowa: kotek, o czym myślę: Baba. aga ). 11. Trudności w orientacji w czasie ( np. przy określaniu pory roku, dnia,

4 godziny na zegarze ). 12. Trudności w nauce czytania ( np. dziecko czyta bardzo wolno, najczęściej głoskuje i nie zawsze dokonuje poprawnej, wtórnej syntezy, przekręca wyrazy; nie rozumie czytanego tekstu ). 13. Przy pierwszych próbach pisania częste pisanie liter i cyfr zwierciadlanie oraz odwzorowywanie wyrazów, zapisywanie ich od strony prawej do lewej. Współwystępowanie wielu wymienionych objawów pozwala z większą pewnością przypuszczać, że mamy do czynienia z dzieckiem tzw. ryzyka dysleksji. Objawy parcjalnych zaburzeń rozwoju psychoruchowego i dysleksji rozwojowej: Wiek szkolny kl. I III 1. Mała sprawność ruchowa całego ciała: dziecko ma trudności z nauczeniem się jazdy na dwukołowym rowerze, wrotkach, łyżwach, nartach oraz niechętnie uczestniczy w zabawach ruchowych i lekcjach wychowania fizycznego. 2. Obniżona sprawność ruchowa rąk: nie opanowane w pełni czynności samoobsługowe związane z ubieraniem się, myciem i jedzeniem; trudności z rzucaniem do celu i chwytaniem. 3. Opóźnienie kształtowania się lateralizacji: utrzymująca się oburęczność. 4. Opóźnienie rozwoju orientacji w schemacie ciała i przestrzeni: trudności z odróżnieniem prawej i lewej ręki, strony, z określeniem położenia przedmiotów względem siebie. 5. Zaburzenia sprawności i koordynacji ruchowej rąk oraz współpracy ręki i oka: dziecko brzydko i niechętnie rysuje i pisze, nie mieści się w liniaturze, zagina tzw. ośle uszy w zeszycie, zbyt mocno przyciska ołówek, jego ręka szybko się męczy. 6. Trudności z zapamiętywaniem (np. tabliczki mnożenia, wierszy), szczególnie sekwencji ( np. nazw miesięcy, liter w alfabecie). 7. Trudności z zapamiętywaniem (np. tabliczki mnożenia, wierszy), szczególnie sekwencji (np. nazw miesięcy, liter w alfabecie). 8. Zaburzenia rozwoju językowego i mowy: wadliwa wymowa, przekręcanie złożonych wyrazów, używanie sformułowań niepoprawnych pod względem gramatycznym. 9. Trudności z opanowaniem poprawnej pisowni związane z opóźnieniem rozwoju spostrzegania wzrokowego i pamięci wzrokowej: trudności z zapamiętaniem kształtu rzadziej występujących liter o skomplikowanej strukturze ( F, H, Ł, G ); mylenie liter podobnych pod względem kształtu ( np. l t ł, m n ); mylenie liter identycznych, lecz inaczej położonych w przestrzeni ( p b d g ); popełnianie błędów podczas przepisywania tekstów.

5 10. Trudności z opanowaniem poprawnej pisowni związane z opóźnieniem rozwoju spostrzegania słuchowego dźwięków mowy, pamięci słuchowej oraz mowy: mylenie liter odpowiadających głoskom podobnym fonetycznie ( np. głoski z s, w f, d t, k g ), trudności z zapisywaniem zmiękczeń, mylenie głosek i j, głosek nosowych ą om, ę en, nagminne opuszczanie, dodawanie, przestawianie, podwajanie liter i sylab; pisanie wyrazów bezsensownych; bardzo nasilone trudności podczas pisania ze słuchu ( dyktanda ). 11. Trudności w czytaniu: wolne tempo, prymitywna technika ( głoskowanie lub sylabizowanie z wtórną syntezą słowa ), błędy i słabe rozumienie tekstu. 12. Wiek szkolny powyżej IV klasy W tym wieku utrzymuje się wiele objawów wyżej wymienionych, a ponadto stwierdza się: 1. Wolne tempo czytania, niechęć do czytania. 2. Nieprawidłowa pisownia, w której dominują błędy ortograficzne. 3. Trudności z zapamiętywaniem wierszy, terminów nazw ( np. miesięcy), dat, danych, numerów telefonów; przekręcanie nazwisk i nazw, liczb wielocyfrowych. 4. Trudności w przedmiotach szkolnych wymagających dobrej precyzji wzrokowej, przestrzennej i pamięci wzrokowej: w geografii zła orientacja na mapie, w geometrii rysunek uproszczony, schematyczny, w chemii nie zapamiętywanie łańcuchów reakcji chemicznych. 5. Trudności w przedmiotach szkolnych wymagających dobrej percepcji i pamięci słuchowej dźwięków mowy: w opanowaniu języków obcych, w biologii w opanowaniu terminologii, w historii w zapamiętywaniu nazwisk, nazw. Pomoc psychologiczna i pedagogiczna w przypadkach dysleksji Pierwszym etapem udzielenia pomocy dziecku jest rozpoznanie jego trudności. Dziecko «ryzyka dysleksji» i dziecko dyslektyczne powinny być poddane badaniom diagnostycznym, najlepiej gdy są to badania wielospecjalistyczne, prowadzone przez psychologa, logopedę i pedagoga. Badania te są prowadzone przez poradnie psychologiczno pedagogiczne i poradnie zdrowia psychicznego. W razie potrzeby konsultantami są lekarze: neurolog, okulista, laryngolog, foniatra, a w przypadku wtórnych zaburzeń nerwicowych psychiatra. Konsultacje te pozwalają na ustalenie przyczyn trudności ( np. diagnozujemy dysleksję przy wykluczeniu wad zmysłów jako jedynej przyczyny ), a

6 w przypadkach koniecznych stwarzają możliwość udzielania pomocy medycznej. Pomoc specjalistyczną udzielaną dzieciom ze «specyficznymi trudnościami» w czytaniu i pisaniu obejmuje się nazwą terapii pedagogicznej. Oznacza to, że ukierunkowane są na usprawnianie zaburzonych funkcji ( korekcja ) oraz na wspomaganie funkcji dobrze rozwijających się ( kompensacja ), które mogą stać się wsparciem dla funkcji zaburzonych lub zastąpić je w razie potrzeby. Pomoc ze strony medycznej dotyczy korekcji wad zmysłów, jeśli współistnieją z dysleksją, oddziaływań psychoterapeutycznych przy zaburzeniach nerwicowych i w uzasadnionych przypadkach, podanie leków poprawiających koncentracje uwagi, pamięć i możliwość uczenia się. III System pomocy terapeutycznej System pomocy terapeutycznej w Polsce jest spójny, jednak nie funkcjonuje dobrze z powodu braku dostępności wszystkich form pomocy. Jest to system pięciopoziomowy, odpowiadający potrzebom dzieci w różnym stopniu nasilenia trudności w czytaniu i pisaniu. Pierwszy poziom: Nauczyciel, posiadając opinię z poradni psychologiczno pedagogicznej oraz wskazania dotyczące terapii i postępowania z dzieckiem proponuje dodatkowe ćwiczenia w szkole i domu. Realizując postulat indywidualizacji nauczania, nauczyciel powinien zapewnić dyslektycznemu dziecku indywidualny program wymagań oraz wskazać dodatkowe ćwiczenia do wykonywania w szkole i w domu, pozostając w ścisłej współpracy z rodzicami. Drugi poziom: Zespół korekcyjno kompensacyjny. W przypadku bardziej nasilonych trudności proponuje się dzieciom dyslektycznym udział w zajęciach w zespole korekcyjno kompensacyjnym w szkole. Zajęcia te prowadzone powinny być w gabinecie terapii pedagogicznej przez nauczyciela o specjalistycznym przygotowaniu ( kurs terapii pedagogicznej ). Trzeci poziom: Terapia indywidualna. Dzieci, które wymagają indywidualnej i poszerzonej pomocy terapeutycznej, uczęszczają na terapię do poradni psychologiczno pedagogicznych. Czwarty poziom: Klasy terapeutyczne. Klasy te początkowo funkcjonowały jako eksperymentalne. Na mocy zarządzenia Ministra Edukacji Narodowej nr 15

7 z 25 maja 1993 roku ( Dz.U. Nr 6, poz. 19 ), klasy te mogą powstawać w szkołach na wniosek zainteresowanych osób ( nauczyciel, psycholog, rodzice ). Realizowane są w nich autorskie programy dydaktyczne, które obok obowiązującego programu nauczania, zawierają oddziaływania o charakterze terapii pedagogicznej. Na przykład w Toruniu klasy te funkcjonują w ramach szkoły podstawowej, która ma charakter szkoły terapeutycznej. Piąty poziom: Stacjonarne oddziały terapeutyczne. Dzieci potrzebujące intensywnej i długotrwałej terapii przebywają w nich od kilku miesięcy do roku. Oddział tego typu działa w Helenowie pod Warszawą, przyjmując na 3 miesięczne pobyty. W Przytoku k. Zielonej Góry całoroczną opieką objęte są dzieci dyslektyczne zaniedbane wychowawczo. W Łodzi istnieje Oddział Dzienny dla Dzieci Nerwicowych i Dyslektycznych, funkcjonujący w ramach służby zdrowia. Udziela on wielostronnej pomocy, także psychoterapeutycznej, dzieciom, które mają wtórne zaburzenia emocjonalne, nawarstwione na zaburzenia podstawowe. Uzupełniające formy pomocy to kolonie i turnusy terapeutyczne dla dzieci dyslektycznych oraz obozy dla młodzieży, organizowane przez oddziały Polskiego Towarzystwa Dysleksji i poradnie psychologiczno pedagogiczne. IV O czym powinien pamiętać nauczyciel ucznia dyslektycznego? czyli dekalog dla nauczycieli dzieci dyslektycznych. NIE 1. Nie traktuj ucznia jak chorego, kalekiego, niezdolnego, złego lub leniwego. 2. Nie karz, nie wyśmiewaj ucznia w nadziei, że zmobilizujesz go do pracy. 3. Nie łudź się, że dziecko samo wyrośnie z trudności, weźmie w garść, przysiądzie fałdów lub, że ktoś je z tego wyleczy. 4. Nie spodziewaj się, że kłopoty ucznia pozbawionego specjalistycznej pomocy ograniczą się w młodszych klasach szkoły podstawowej. 5. Nie ograniczaj uczniowi zajęć pozalekcyjnych, aby miał więcej czasu na naukę, ale i nie zwalniaj go z systematycznych ćwiczeń i pracy nad sobą.tak 1. Staraj się zrozumieć swojego ucznia, jego potrzeby, możliwości i ograniczenia, w celu

8 zapobieżenia pogłębianiu się jego trudności szkolnych i wystąpieniu wtórnych zaburzeń nerwicowych. 2. Spróbuj jak najwcześniej zaobserwować trudności ucznia: na czym polegają i co jest ich przyczyną. Skonsultuj problemy dziecka ze specjalistą ( psychologiem, logopedą, pedagogiem, a w razie potrzeby z lekarzem ). 3. Aby jak najwcześniej pomóc uczniowi: bądź w kontakcie z poradnią, wykorzystuj wyniki badań i zalecenia specjalistów zawarte w opinii psychologicznej, ustal kontakt pomiędzy tobą, rodzicami i dzieckiem, który określi reguły współpracy: dziecko uczyń odpowiedzialne za pracę nad sobą, rodziców za pomaganie dziecku, a siebie za bycie doradcą, zaobserwuj podczas codziennych lekcji, co najskuteczniej pomaga dziecku, bądź w stałym kontakcie z nauczycielem terapeutą i korzystając z jego wskazań włączaj w zajęcia dydaktyczne potrzebne dziecku ćwiczenia. Opracuj program indywidualnych wymagań wobec ucznia, dostosowany do jego możliwości i wkładu pracy. Oceniaj ucznia na podstawie jego odpowiedzi ustnych i treści prac pisemnych. Nie każ mu czytać głośno przy całej klasie. Pozwól mu korzystać ze słownika i daj więcej czasu na zadania pisemne. Dyktanda i prace pisemne ucznia oceniaj jakościowo ( opisowa ocena błędów ) pod warunkiem wszakże, iż będzie on wykazywał się systematyczną pracą, znajomością reguł ortografii i dokonywał korekty błędów w zeszytach. Nagradzaj za wysiłek i pracę, a nie za jej efekty. Bądź życzliwym, cierpliwym przewodnikiem ucznia w jego problemach. V Kinezjologia edukacyjna wielka szansa dla dyslektyków?

9 Z greckiego kinesis znaczy ruch, logos nauka, czyli jest to nauka o ruchu. To nauka o tym, jak rozwija się dziecko i dorosłą osoba, gdy wykorzystuje do tego naturalny ruch fizyczny. Kierunek ten proponuje specjalnie zorganizowane ruchy, które sprawiają, ze ciało i mózg pracują w sposób optymalny na rzecz rozwoju i twórczej samorealizacji każdej jednostki, każdej osobowości. Są to ruchy, których wykonywanie aktywizuje i stymuluje odpowiednie obszary mózgu; ruchami które powodują zwiększanie ilości połączeń nerwowych między prawą i lewą półkulą mózgową, przez co poprawia się jakość pracy mózgu jako całości. Wykorzystanie tego związku jest zasługą Amerykanina Paula Dennisona i jego żony Gail Dennison. Na przełomie lat 60 70, pracując z dziećmi dyslektycznymi zauważył on, że gdy nauka takich dzieci odbywa się w ruchu, przychodzi im ona znacznie łatwiej niż w spoczynku. Dennison zaobserwował, które ruchy wywierają najbardziej zbawczy wpływ na dzieci i opierając się na tym stworzył kanon podstawowych ruchów, za co otrzymał bardzo prestiżową nagrodę, to jest ruchu naprzemiennego i ruchu jednostronnego. Tak zwane ruchy naprzemienne powodują, iż przepływ informacji z jednej półkuli mózgowej do drugiej następuje nawet do dwudziestu ośmiu razy szybciej. Jednocześnie dzieje się to przy wielokrotnie mniejszym wydatku energetycznym. Człowiek myśli więc szybciej, sprawniej, a męczy się znacznie mniej niż poprzednio. Nasz mózg bardzo precyzyjnie współpracuje z ciałem. Poprzez impulsy w układzie nerwowym, informacja dociera do wszystkich zakątków organizmu. Jednocześnie ośrodki znajdujące się w lewej półkuli mózgu zawiadują

10 prawą stroną naszego ciała a ośrodki z prawej półkuli kierują lewą połową ciała. Gdy wykonujemy ruch lewą nogą impuls dochodzi do półkuli lewej. Jeśli natomiast na przemian wykonujemy ruchy lewą nogą oraz prawą ręką i jesteśmy przy tym w stanie utrzymać równowagę tworzą się nowe połączenia nerwowe, a stare, już istniejące, udrażniają się i umacniają. W ten sposób następuje lepsza integracja pracy obu półkul mózgu. W rezultacie jego część intuicyjna zaczyna lepiej współpracować z częścią analityczną. Lewe ucho może lepiej współpracować z prawym, a prawe oko z lewym. W ten sposób nauka dla dzieci dyslektycznych przestaje być przyczyną stresu, staje się łatwiejsza. Podstawowym ćwiczeniem z kanonu Dennisona jest kreślenie w powietrzu (lub na papierze, wtedy jednak potrzebny jest bardzo duży arkusz) każdą ręką na przemian, tzw. Leniwych (tzn. leżących) ósemek. Najpierw ćwiczenie wykonujemy jedną ręką, a potem drugą. Odmianą tego ćwiczenia jest kreślenie w powietrzu owych leniwych ósemek dwiema złożonymi do siebie dłońmi w górę ustawionymi kciukiem. Szczególną uwagę należy zwrócić na wodzenie wzrokiem za kciukiem. Przy okazji ćwiczymy bowiem mięśnie oczu i doskonalimy ruch gałki ocznej. Innym ćwiczeniem jest tzw. Słoń. To jedno z najbardziej integrujących ćwiczeń gimnastyki mózgu. Wykonuje się je poprzez położenie lewego ucha na lewym ramieniu, a potem wyprostowaniu ręki jak trąby. Przy rozluźnionych kolanach ręką należy «rysować» przed sobą wzór leniwej ósemki, także z oczami śledzącymi ruch końców palców. Dla równowagi ćwiczenie należy powtórzyć drugą ręką. Kluczowe są wspomniane już ruchy naprzemienne naprzemienne

11 chodzenie w miejscu polegające na dotyku prawym kolanem do lewego łokcia i prawym łokciem do lewego kolana. W celu podwyższenia ich skuteczności ruchy naprzemienne powinny być wykonywane możliwie powoli, ponieważ sprzyja to świadomemu aktywowaniu układu przedsionkowego i płatów czołowych. Istnieją różne warianty ruchów naprzemiennych np. naprzemienne, równoczesne odchylanie lewej nogi, prawej ręki oraz lewej ręki i prawej nogi, albo również naprzemiennie dotykanie prawą ręką lewej stopy i lewą ręką stopy prawej. Ćwiczeniem, które można wykonywać nawet na siedząco, jest tzw. Pozycja Dennisona. Polega ona na skrzyżowaniu nóg w kostkach. Następnie krzyżujemy ręce, dłonie łączymy razem i odwracamy. Żeby ćwiczenie to prawidłowo wykonać, najpierw trzeba wyprostować przed sobą ramiona. Następnie trzeba przenieść jedną rękę nad drugą, łącząc wewnętrzne strony dłoni kciukami do dołu i zamknąć je splecionymi palcami. Potem trzeba przetoczyć zamknięte ręce do dołu i w stronę ciała tak, żeby spoczęły na klatce piersiowej łokciami w dół. Ćwiczenie to posiada podobny walor jak ruchy naprzemienne i z powodzeniem aktywizuje duże połacie kory mózgowej. Jeszcze innym ćwiczeniem możliwym do wykonania w pozycji siedzącej są tzw. punkty na myślenie. Wykonuje się je poprzez położenie jednej ręki na pępku, podczas, gdy drugą ręką masujemy wgłębienia między pierwszym a drugim żebrem bezpośrednio pod obojczykiem, po lewej i po prawej stronie mostka. Czynność ta wzmaga przepływ krwi przez tętnicę szyjną przez co poprawia ukrwienie i dotlenienie mózgu. Ile trwa proces wychodzenia z problemów szkolnych związanych z

12 uczeniem się przy zastosowaniu tej metody? Zwykle zajmuje to średnio kilka tygodni, w najgorszym razie kilka miesięcy. Kinezjologia edukacyjna jest nauką młodą i słabo rozpropagowaną, ale wszystkie te przykłady dają wiarę i nadzieję na ogromną pomoc dziecku dyslektycznemu. PIŚMIENNICTWO: Baley S., Psychologia wychowawcza w zarysie, Warszawa 1938, Bednarek D., Neurobiologiczne podłoże dyslekcji «Przegląd Psychologiczny» Bogdanowicz M., Psychologia kliniczna dziecka w wieku przedszkolnym, Warszawa Bogdanowicz M., Trudności w pisaniu u dzieci, Gdańsk Bogdanowicz M., Integracja percepcyjno motoryczna. Metody diagnozy i terapii, Warszawa Bogdanowicz M., Leworęczność u dzieci, Warszawa Bogdanowicz M., O dyslekcji, czyli specyficznych trudnościach w czytaniu i pisaniu odpowiedzi na pytania rodziców i nauczycieli, Lublin Bogdanowicz M., Skala ryzyka dyslekcji CSRD w profilaktyce specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu u dzieci, «Scholasticus» 1995 nr 1. Bogdanowicz M., Integracja percepcyjno motoryczna. Teoria dignoza terapia, Warszawa Bogdanowicz M., Specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu w świetle klasyfikacji medycznych, psychologicznych i pedagogicznych, «Audiofonologia» 1997, t.10. Warszewski R., Żeby nauka byłą

13 Literka.pl Literka.pl łatwa i przyjemna, «Żyj długo vilcacora» nr