EkoTechProdukt Newsletter

Transkrypt

1 Newsletter Wydanie 11, grudzień2011 r. Szanowni Czytelnicy, w tym wydaniu: Zastosowanie kompostu w sadownictwie ekologicznym Pakiet Badawczy PB 3 Z życia projektu Zespółredakcyjny Zastosowanie kompostu w sadownictwie ekologicznym perspektywy uzyskania nowych produktów Fot. 1. Doświadczenie z wykorzystaniem różnych podłoży w uprawie truskawek W ramach projektu opracowanie różnych nawozów i środków poprawiających właściwości gleby, które mogą być zastosowane w sadownictwie ekologicznym, jest podstawowądziałalnościąrealizowaną w Pakiecie Badawczym nr 3. W szczególności sąbadane produkty uzyskane z kompostowania różnych surowców i materiałów. Wytwarzanie kompostu, który można stosować w rolnictwie ekologicznym (zgodnie z Załącznikiem I rozporządzenia Komisji (WE) nr 889/2008 ustanawiającego szczegółowe zasady wdrażania rozporządzenia Rady (WE) nr 834/2007 w sprawie produkcji ekologicznej), zaczyna się od wyboru właściwego wsadu. Producent odpowiada za identyfikację źródła materiałów wsadowych do kompostowania. Ma zapewnić, że zostanąprzekompostowane jedynie takie materiały roślinne i zwierzęce, które można stosować w rolnictwie ekologicznym, tzn. że materiały te nie zostały zanieczyszczone niedozwolonymi substancjami i że zostały włączone w ilościach właściwych dla planu kompostowania. Rozporządzeniem Komisji (WE) nr 889/2008 do przygotowania kompostu są dopuszczone następujące produkty: mieszanina resztek substancji roślinnych (także pochodzących z fermentacji beztlenowej surowców stosowanych do produkcji biogazu); segregowane odpady z gospodarstw domowych; odpady poprodukcyjne z hodowli grzybów; kora z drewna nie poddanego chemicznemu przetworzeniu po ścięciu; odchody zwierzęce nie pochodzące z chowu przemysłowego; odchody dżdżownic (wermikompost). Zwykle pryzmę kompostową tworzy się z mieszanki różnych materiałów wsadowych. Ich mieszanie umożliwia rolnikom, którzy wytwarzają kompost we własnym

2 2 Newsletter wydanie 11 grudzień2011 r. gospodarstwie, uzyskanie pryzmy o pożądanym stosunku C:N i odpowiednim napowietrzeniu oraz wilgotności i strukturze. Ze względu na różnorodność materiałów wykorzystywanych do przygotowania danego rodzaju kompostu, ostateczna jego wartośćpokarmowa może być bardzo różna. Warunkiem dobrego przekompostowania jest odpowiedni stosunek C:N we wsadzie i powinien on wynosićod 25:1 do 40:1. Spełnienie tego oraz dobre napowietrzenie kompostu zapewnia utrzymanie temperatury C przez kilkanaście dni; taka temperatura powoduje zniszczenie organizmów szkodliwych w pryzmie podczas procesu kompostowania. Wartość nawozowa kompostu jest zróżnicowana w zależności od materiałów wsadowych. W dojrzałym kompoście, który przeszedł zaawansowany proces rozkładu i stabilizacji, w następnym roku po rozrzuceniu może nastąpić niewielka mineralizacja pozostałego N. Aby ustalić, ile azotu zastosowanego w kompoście będzie pobrane przez rośliny, należy uwzględnićn dostępny dla roślin, a nie N ogółem. Stosunek C:N w kompoście jest istotnym czynnikiem przy wyliczaniu N dostępnego dla roślin. Zwykle: jeżeli w dojrzałym kompoście stosunek C:N jest większy niż30, można sięspodziewaćbiologicznego unieruchomienia N, a zatem współczynnik dostępności azotu może wynosić0; kompost o stosunku C:N powyżej 20 będzie miałbardzo niski potencjał mineralizacji i współczynnik dostępności azotu będzie bardzo niski (0,05); kompost o stosunku C:N pomiędzy 10 a 20 będzie miał współczynnik dostępności N 0,1-0,2; kompost o stosunku C:N wynoszący 10 będzie miał współczynnik dostępności N 0,5. W uprawie ekologicznej jako substancje poprawiające jakośćgleby mogąbyćstosowane, podobnie jak kompost, odpady poprodukcyjne z hodowli grzybów. Na przykład w skład substratu do uprawy grzybów jadalnych wchodzą produkty zawarte w Załączniku I do rozporządzenia komisji WE nr 889/2008; substrat do uprawy pieczarek (Agaricus bisporus) jest przygotowany z mieszanki surowców do produkcji celulozy, obornika oraz gipsu; boczniaka (Pleurotus spp.) uprawia sięzwykle na wielu materiałach lignino-celulozowych. Na przykład takim materiałem jest kora, która poprawia właściwości gleby i rozkłada sięznacznie wolniej niżdrewno. Zastosowanie kory jako substancji poprawiającej właściwości gleby może przynieść znaczne korzyści glebom o słabej strukturze. Materiały te nie sązwykle kompostowane przed inokulacjągrzybów. W ramach projektu, komposty zostały przygotowane z wykorzystaniem innej substancji lignino-celulozowej, mianowicie z węgla brunatnego pochodzącego z Kopalni Węgla Brunatnego Bełchatów, z dodatkiem boczniaka lub shiitake (grzybów przyśpieszających rozkład ligniny). Dodatek grzybów miałna celu przyśpieszenie rozkładu związków organicznych występujących w węglu brunatnym. W celu wzbogacenie kompostu w związki mineralne oraz organiczne (szczególnie w azot w formie aminokwasów) jest stosowany dodatek produktu odpadowego otrzymywanego przy produkcji drożdży (vinassa) lub serwatki. Stwarzają one lepsze warunki do rozwoju mikro-organizmów przyczyniających się do rozkładu związków lignino-celulozowych. Okres kompostowania wynosiłokoło 3 miesięcy. Analiza substancji organicznej kompostów wykazała istotne różnice związane z rodzajem grzybów używanych podczas procesu kompostowania i rodzajem substancji dodanych jako źródło azotu do matrycy kompostu (tab. 1 i 2). Tabela 1. Zawartośćwęgla organicznego ogólna i we frakcjach podlegających ekstrakcji w wyprodukowanych kompostach Komposty boczniak + serwatka boczniak + vinassa shiitake + serwatka shiitake + vinassa TOC g kg - 1 TEC g kg -1 HA+FA 852,22 c 352,6 b 2,30 a 721,64 b 422,4 c 2,68 b 608,01 a 175,1 a 3,48 c 718,04 b 451,2 c 3,64 c * Wartości w kolumnach oznaczone różnymi literami różniąsię istotnie na poziomie P<0,05

3 Newsletter wydanie 11 grudzień2011 r. 3 Tabela 2. Wskaźniki humifikacji wyprodukowanych kompostów Komposty HR DH HI boczniak + serwatka boczniak + vinassa shiitake + serwatka shiitake + vinassa % % % 0,27 a 0,65 a 152,30 c 0,37 b 0,63 a 156,61 c 0,57 c 1,99 c 49,32 a 0,51 c 0,81 b 122,96 b Wiadomo, że różnice we frakcjach substancji organicznej sązależne od ich poziomu mineralizacji i hydrolizy. Dwa rodzaje grzybów zastosowane do zwiększenia procesu rozkładu związków organicznych występujących w węglu brunatnym działająróżnie; byćmoże na skutek różnych układów enzymatycznych wykorzystywanych przez te grzyby w procesie hydrolizy ligniny. Dwa produkty serwatka i vinassa dodane do mieszaniny, również różnie wpływały na proces hydrolizy węgla brunatnego i ostateczną kompozycję kompostu; szczególnie jeśli chodzi o zawartośćazotu i stosunek C:N. W kompostach z dodatkiem vinassy otrzymano wyższązawartośćazotu i rozpuszczalnych form C organicznego. Uzyskane różnice w jakości kompostów wskazują, że do produkcji nawozów organicznych na bazie węgla brunatnego bardziej przydatny jest boczniak niżshiitake. w szczególności Eisenia foetida oraz Lumbricus rubellus. Po przejściu przez przewód pokarmowy dżdżownicy organiczne odpady sąwydalane w postaci odchodów, które są bogatą w substancje odżywcze materią organiczną, wyglądającą jak drobnoziarnista gleba. Wermikompost zawiera nie tylko odchody dżdżownic, lecz także ściółkęi organiczne odpady w różnych fazach rozkładu. Wydzieliny, które razem z ziemiąprzechodzą przez przewód pokarmowy dżdżownic, mają wyższe stężenie substancji pokarmowych oraz poprawia sięich dostępnośćdla roślin. Wermikompost można stosować bezpośrednio do gleby w formie stałej lub sporządzając wodny wyciąg. W ramach projektu jest oceniany wpływ stosowania ekstraktu z wermikompostu na wzrost i plony truskawek, jabłek i wiśni. Aby zrozumiećmechanizm działania produktu, jest analizowany jego wpływ na fizjologięroślin (rys. 1) i cechy mikrobiologiczne gleby (rys. 2). Wyniki pokazują, że produkt w znacznym stopniu wpływa na aktywnośćbiologicznąi żyznośćgleby, a tym samym na wzrost i plonowanie roślin. Rysunek 1. Wpływ różnych nawozów i środków poprawiających jakośćgleby na aktywnośćfotosyntetycznąroślin truskawki Fot. 2. Produkt odpadowy otrzymany przy produkcji drożdży Innym typem kompostu jest wermikompost. Jest on otrzymywany z użyciem różnych gatunków dżdżownic, Rysunek 2. Wpływ różnych nawozów i środków poprawiających jakośćgleby na populacjęnicieni

4 Newsletter wydanie 11 grudzień2011 r. 4 Dobry kompost ze zwierzę cych produktów ubocznych jest obornikiem. Tę kombinację porównuje się z kilkoma nawozem bezpiecznym, ze względu na niskązawartoś ć nowymi preparatami otrzymanymi w trakcie badań. rozpuszczalnych soli nie wpł ywa na równowagęjonową Nasze badania roztworu glebowego i nie zwiększa zasolenia gleby. Jest zdecydowanie lepsze wyniki w zaspokajaniu potrzeb równieżmniej prawdopodobne, by powodował zaburzenie pokarmowych roś lin niżnawozy tradycyjnie stosowane równowagi skł adników pokarmowych. Z tych powodów w rolnictwie ekologicznym. pokazują, ż e nowe produkty dają moż na go rozrzucaćbezpoś rednio na rosnące uprawy. Wiele nawozów organicznych znajdujących sięw obrocie handlowym opiera sięna przekompostowanym oborniku wzbogaconym roś linnymi produktami ubocznymi oraz dodatkowymi zwierzę cymi produktami, takimi jak mą czki z krwi, koś ci i pierza. W projekcie, jako standard w próbach polowych i warunkach kontrolowanych, jest stosowane nawoż enie przekompostowanym suchym Fot. 4. brunatny uż yty w doś wiadczeniu do sporzą dzania kompostu Fot. 3. Kompost stosowany jako podł oż e w rolnictwie ekologicznym dr Eligio Malusà*, dr Jolanta Ciesielska *Kierownik Pakietu Badawczego PB 3

5 Newsletter wydanie 11 grudzień2011 r. 5 Życia Projektu Ogólnopolska Naukowa Konferencja Ekologiczna pt. "Perspektywy rozwoju ekologicznej produkcji ogrodniczej" pod honorowym patronatem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi Skierniewice, 6 7 października 2011 r. W dniach paź dziernika 2011 roku w Skierniewicach 26 doniesień, oraz z sesji posterowej, na której autorzy odbył a Konferencja przedstawili 59 doniesieńnaukowych w formie plakatu. ekologicznej Łą ą cznie podczas Konferencji odbył o się89 prezentacji, się Ekologiczna Ogólnopolska pt. Naukowa Perspektywy rozwoju produkcji ogrodniczej, zorganizowana przez Instytut z czego Ogrodnictwa realizowanym w ramach pt. projektu Opracowanie badawczego innowacyjnych najwię cej w poś wię wię conych ramach projektu był oo badaniom badaniom Ek (3 referaty, 10 doniesieńi 25 posterów). produktów i technologii dla ekologicznej uprawy roś lin W wielu prezentacjach porównywano rolnicząprodukcję sadowniczych współ finansowanego konwencjonalnąz ekologiczną ekologiczną, która w Polsce wciążjest Europejską Europejskiego Regionalnego z w ramach przez Funduszu Programu Unię Rozwoju Operacyjnego jeszcze produkcjąniszową, chociażobserwuje sięcoraz większe społ eczne zainteresowanie tym tymi metodami Innowacyjna Gospodarka. uprawy. Wielokrotnie podkreś lano, iż iż w literaturze W dwudniowej Konferencji uczestniczył o ponad 200 osób naukowej nie ma dowodów na to, ż eż ywnoś ćz produkcji z 44 instytucji naukowych z cał ego kraju, a wś ród ekologicznej jest zdrowsza niż z integrowanej, ale są wykł adowców znaleź li sięgoś cie z kraju i zagranicy. dowody na to, Konferencja skł adał a si ęz sesji plenarnej, trzech sesji ekologiczne mająwię wię ksze walory smakowe. tematycznych, podczas których zaprezentowano zaprezentow ł ą cznie ż e w wielu wypadkach produkty

6 Newsletter wydanie 11 grudzień2011 r. 6 Podczas Konferencji podkreś lano, ż e ś rodowisko, w którym jest produkowana ż ywnoś ćekologiczna, jest bezpieczniejsze dla czł owieka i naturalnej flory i fauny. W drugim dniu Konferencji jej uczestnicy odwiedzili produkty PracownięRizosfery, PracownięPrzechowalnictwa oraz ekologiczne i trend ten będzie sięnasilał. Należ y wię c Pracownię Badania Bezpieczeństwa Żywnoś ci, gdzie W Polsce roś nie zapotrzebowanie rozwijać ekologiczne metody w jak przeciwnym razie, na uprawy, podkreś lano, ponieważ bę dziemy importowaćprodukty ekologiczne, pozbawiają c dochodu pracownicy naukowi naukowe. IV Europejskie Forum Gospodarcze Łódzkie 2011 Łódź, 9 10 listopada 2011 r. IV edycja Europejskiego Forum Gospodarczego Łódzkie 2011 pod hasł em "Atrakcyjnoś ćinwestycyjna województwa ł ódzkiego. W centrum Polski w centrum Europy". Organizatorem Województwa Łódzkiego. spotkania był Samorzą d Ogrodnictwa zaprezentowali swoje zaplecze badawcze i osią gnię cia polskich rolników. W dniach 9 10 listopada 2011 r. w Łodzi odbył a się Instytutu

7 Newsletter wydanie 11 grudzień2011 r. 7 Tegoroczna edycja EFG Łódzkie 2011 zgromadził a przedstawił a ponad 800 uczestników z kraju i zagranicy. Uczestnicy Konferencji mieli moż liwoś ćudział u w licznych sesjach produktów i technologii dla ekologicznej uprawy roś lin plenarnych, sadowniczych. Konsorcjum inauguracji Bioregionów, Środkowoeuropejskiego Kongresie projekt pt. badawczo-rozwojowy Opracowanie innowacyjnych Innowacyjnych Dr Lidia Sas Paszt został a zaproszona do grona ekspertów Regionów i w siedmiu salonach branż owych. biorących udziałw dyskusji. Podczas salonu branż owego "Rolnictwo ekologiczne i przetwórstwo rolno-spoż ywcze" dr Lidia Sas Paszt Kalendarium najbliższych wydarzeń Targi Sadownictwa i Warzywnictwa TSW stycznia 2012 r. Warszawskie Centrum EXPO XXI LV Ogólnopolska Konferencja Ochrony Roślin Sadowniczych lutego 2012 Centrum Konferencyjne, Ossa VIII Międzynarodowe Targi Agrotechniki Sadowniczej stycznia 2012 r. Warszawskie Centrum Konferencyjno-Wystawiennicze Gromada 15th International Conference on Organic Fruit Growing lutego 2012 Universität Hohenheim, Niemcy

8 Newsletter wydanie 11 grudzień2011 r. 8 Kontakt Kierownik projektu: dr Lidia Sas Paszt, tel.: , Lidia.Sas@inhort.pl Koordynator projektu: dr Eligio Malusá, malusa@inrete.it Biuro projektu: mgr Agnieszka Peł ka, tel , Agnieszka.Pelka@inhort.pl mgr Barbara Klimczyk, tel , Barbara.Klimczyk@inhort.pl Działpromocji i upowszechniania projektu: dr Barbara Michalczuk, tel.: , Barbara.Michalczuk@inhort.pl Egzemplarz bezpł atny współ finansowany przez UnięEuropejskąze ś rodków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Dział ania 1.3. Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, Poddział anie