Badania losów absolwentów ponadgimnazjalnych szkół zawodowych

Transkrypt

1 Europejski Fundusz Spo³eczny Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Społecznego oraz budżet państwaw ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego Badania losów absolwentów ponadgimnazjalnych szkół zawodowych RAPORT Public Profits Sp. z o.o. na zlecenie Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Krakowie Europejski Fundusz Spo³eczny PUBLIC PROFITS Kraków

2 Spis treści Publikacja powstała na zlecenie Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Krakowie w ramach projektu Małopolskie Obserwatorium Rynku Pracy i Edukacji. Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Społecznego oraz budżet państwa w ramach Działania 2.1 Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego Copyright Wojewódzki Urząd Pracy w Krakowie, Kraków 2007 Wszelkie prawa zastrzeżone. ISBN Druk: Drukarnia Kraków, ul. Przewóz 2a, Kraków I. Wnioski i rekomendacje dotyczące systemu kształcenia zawodowego 5 2. Metodologia badania i zastosowane narzędzia analityczne Dobór próby Opis zastosowanych technik badawczych Opis nadzoru i kontroli badań Opis przebiegu realizacji badania Opis sposobu analizy danych Szczegółowa analiza otrzymanych danych Określenie subiektywnych i obiektywnych czynników decydujących o powodzeniu na rynku pracy oraz siły ich wpływu Zawód uzyskany w trakcie kształcenia, a obecny status Tryb ukończenia szkoły, wyniki egzaminu zawodowego oraz wniosek o dokument Europass Uczestnictwo w trakcie kształcenia w kursach organizowanych poza szkołą Uczestnictwo i ocena zajęć przygotowujących do wykonywania zawodu organizowanych na terenie szkoły Awans edukacyjny stosunek wykształcenia rodziców do wykształcenia dzieci Posiadane umiejętności znajomość języków obcych, obsługa komputera, obsługa urządzeń związanych z zawodem, prowadzenia samochodu Ocena warunków kształcenia w ramach zajęć z teoretycznych podstaw nauki zawodu oraz zajęć praktycznych Motywy wyboru szkoły i kierunku kształcenia Podejmowanie pracy w trakcie trwania nauki Uczestnictwo w zajęciach, spotkaniach, pogadankach na temat poszukiwania pracy po zakończeniu nauki Losy rówieśników z klasy Analiza wpływu poszczególnych czynników na obecny status badanych Czas poszukiwania pracy Charakterystyka związana z zatrudnieniem - stanowisko pracy, wymiar zatrudnienia, charakter umowy i przeciętne wynagrodzenie Charakterystyka miejsca pracy (firmy/instytucji) Zgodność pierwszej pracy z wyuczonym zawodem Ograniczenia i możliwości związane z wykonywaną pracą Zmiany położenia na rynku pracy Odsetek osób deklarujących zmianę pracy i okres trwania pierwszej pracy Przyczyny zmiany pierwszej pracy, w tym zmiany w charakterystyce stanowiska i zakładu pracy oraz w ocenie warunków pracy Określenie sytuacji osób nadal uczących się Charakterystyka osób kontynuujących edukację szkolną, tryb kształcenia oraz przyczyny podjęcia decyzji o dalszej edukacji Podejmowanie pracy w trakcie nauki Sposoby poszukiwania pracy i charakterystyka trudności, jakie mogą się pojawić w trakcie jej poszukiwania, w tym przydatność umiejętności nabytych w szkole (opis grup osób bezrobotnych i pracujących) Udział powiatowych urzędów pracy w znalezieniu pierwszej pracy oraz korzystanie z usług urzędów w grupie osób bezrobotnych i pracujących Oczekiwania wobec pracy Oczekiwania wobec stawki wynagrodzenia oraz poziom kompromisu w tej kwestii Oczekiwania wobec formy zatrudnienia Czas dotarcia do miejsca pracy Ocena szansy znalezienia pracy zgodnej z wyuczonym zawodem Poziom kompromisu związany z pozyskaniem lepszej pracy

3 3.9 Plany absolwentów dotyczące wyjazdów za granicę w celu podjęcia pracy zarobkowej, dalszej edukacji oraz zmiany pracy i podnoszenia kwalifikacji Plany migracyjne Podejmowanie dalszej nauki i podnoszenie własnych kwalifikacji Plany dotyczące zmiany pracy oraz prawdopodobieństwo pozyskania i utraty pracy Podsumowanie i wnioski z przeprowadzonego badania Subiektywne i obiektywne czynniki decydujące o powodzeniu na rynku pracy Sytuacja osób pracujących Sytuacja osób uczących się Czynniki sprzyjające pozyskaniu pracy oraz efektywne sposoby jej poszukiwania Udział powiatowych urzędów pracy w znalezieniu pierwszej pracy oraz korzystanie z usług urzędów w grupie osób bezrobotnych i pracujących Plany absolwentów dotyczące wyjazdów za granicę w celu podjęcia pracy zarobkowej, dalszej edukacji oraz zmiany pracy i podnoszenia kwalifikacji 105 Spis tabel i wykresów 107 Aneks 110 Wzór kwestionariusza wywiadu 110 Wykresy rozrzutu 134 Wnioski i rekomendacje dotyczące systemu kształcenia zawodowego 1. Wniosek: Z badania losów absolwentów wynika, że podejmowanie dalszej nauki przez absolwentów jest determinowane w głównej mierze wysokim poziomem wykształcenia rodziców, czemu współtowarzyszy aktywne uczestnictwo uczniów w dodatkowych kursach pozaszkolnych - głównie językowych - celem uzyskania dodatkowych świadectw lub dyplomów. O powodzeniu na rynku pracy i edukacji decyduje więc przede wszystkim duża aktywność pozaszkolna absolwentów podejmowana w trakcie edukacji w szkole. Rekomendacje: Aby pomóc absolwentom w wejściu na rynek pracy, a także zapewnić im sukces w ciągu dalszego kształcenia należy zapewnić uczniom w ponadgimnazjalnych szkołach zawodowych dodatkowe zajęcia pozalekcyjne oraz promować uczestnictwo w zajęciach pozaszkolnych organizowanych przez inne ośrodki. Ważnym aspektem jest również organizowanie przez szkołę konkursów wiedzy oraz uczestnictwo szkół w olimpiadach tematycznych. Pomocne w uzyskaniu pracy po zakończeniu szkoły może być również organizowanie (w trakcie trwania edukacji) zajęć, spotkań, pogadanek, na temat poszukiwania pracy po zakończeniu szkoły. Organizowanie tego typu zajęć świadczy o dużym zaangażowaniu szkoły i nauczycieli, które może zwrotnie pozytywnie wpływać na postawę uczniów, zwiększając stopień ich zaangażowania w proces poszukiwania pracy. Znaczące jest, że nawet ci uczniowie, którzy nie skorzystali z zajęć tego typu organizowanych przez szkołę, są w mniejszym stopniu zagrożeni bezrobociem niż ci, których szkoły nie organizowały tego typu zajęć. 2. Wniosek: Czym niższe wykształcenie rodziców, tym mniejsze prawdopodobieństwo, że absolwent będzie kontynuował edukację, wzrasta natomiast prawdopodobieństwo posiadania statusu osoby bezrobotnej lub pracującej. Rekomendacje: Należy wpływać na postawę rodziców w zakresie kształcenia ustawicznego, stworzyć osobom dorosłym po zakończeniu formalnej edukacji możliwości dalszego kształcenia. Szanse tego rodzaju powinny być ukierunkowane szczególnie na rodziców, którzy mają formalne niższe wykształcenie i często wykazują mniejsze zainteresowanie podnoszeniem kwalifikacji. Aktywność w zakresie kształcenia dorosłych może zwrotnie oddziaływać na proedukacyjne postawy młodych ludzi. Wskazane jest promowanie i realizowanie projektów w zakresie podnoszenia kwalifikacji osób dorosłych w regionie w ramach konkursów organizowanych w ramach POKL. 3. Wniosek: Absolwenci, którzy stają się bezrobotnymi to często osoby bierne, nie posiadające wysokich kwalifikacji, które nie przywiązują dużej wagi do świadomego kształtowania swojej ścieżki edukacyjnej, w związku z czym mają niską motywację do poprawy własnej sytuacji na rynku pracy. Rekomendacje: Aby pomóc tym absolwentom, jak również uchronić przyszłych absolwentów przed bezrobociem, należy: wykorzystywać wyniki egzaminów końcowych w gimnazjum lub badań predyspozycji do kształtowania planów edukacyjno-zawodowych młodzieży oraz wspomagania świadomego wyboru szkoły, zapewnić poradnictwo zawodowe każdemu uczniowi gimnazjum oraz ponadgimnazjalnych szkół zawodowych w ramach obowiązkowych lekcji przedsiębiorczości lub w ramach tak zwanych godzin wychowawczych, przekonywać uczniów do gromadzenia doświadczenia zawodowego, nie tylko poprzez obowiązkowe praktyki i praktyczne przygotowanie do zawodu, ale również przez łączenie nauki z pracą np. dorywczą i/lub wakacyjną, zapewnienie absolwentom staży w wyuczonym zawodzie czy wolontariat, zachęcać do podejmowania w trakcie nauki pracy zgodnej z kierunkiem kształcenia, 4 5

4 uświadamiać uczniom i absolwentom rolę certyfikatów potwierdzających umiejętności zawodowe uzyskiwanych w drodze egzaminów zawodowych realizowanych przez niezależne od szkoły instytucje oraz wagę zdobywania dodatkowych kwalifikacji (poprzez udział w kursach, zdobywanie dyplomów i uprawnień). 4 Wniosek: Niska jakość umiejętności i kwalifikacji absolwentów zasadniczych szkół zawodowych (ZSZ) jest po części wynikiem polityki państwa, które w ciągu ostatnich lat promowało szkolnictwo ogólnokształcące kosztem szkolnictwa zawodowego. W wyniku takiej polityki preferencje młodzieży i rodziców ukierunkowały się na szkolnictwo ogólnokształcące, przez co ten rodzaj wykształcenia jest postrzegany jako najlepszy. Spowodowało to, że edukację w ZSZ wybiera głównie młodzież o niskich aspiracjach i niewielkich zdolnościach. Dodatkowo, wielu uczniów nie angażuje się w zdobywanie doświadczenia zawodowego i nie podchodzi do egzaminów zawodowych. Uczniowie techników z kolei nastawiają się raczej na kontynuację nauki na studiach i nie przywiązują wagi do praktycznej nauki zawodu ani do egzaminów zawodowych. Efektem jest niska ocena przydatności zawodowej absolwentów przez pracodawców. Rekomendacje: Biorąc pod uwagę wysokie koszty kształcenia zawodowego należy: Zaangażować pracodawców w dostosowanie programu kształcenia do potrzeb rynku pracy (w tym w programy kształcenia praktycznego), Zapewnić młodzieży dostęp do informacji, pozwalających na świadomy i racjonalny wybór kierunku kształcenia oraz zachęcić ich do przystępowania do egzaminów zawodowych, Polepszyć jakość zajęć praktycznych odbywanych przez uczniów ponadgimnazjalnych szkół zawodowych tak, aby były one dostosowane do potrzeb potencjalnych pracodawców. 5. Wniosek: Zagrożeniem dla osób z wykształceniem zawodowym, zwłaszcza zasadniczym zawodowym, jest posiadanie ograniczonych, wąsko wyspecjalizowanych kompetencji, co ogranicza ich elastyczność podejmowania zatrudnienia, a w konsekwencji pogarsza ich sytuację na rynku pracy. Rekomendacja: Rozwiązaniem może być wdrożenie w Polsce popularnego w UE kształcenia modułowego (nastawionego na realizację zadań w trakcie nauki szkolnej zbliżonych do tych, które będą realizowane w przyszłej pracy, wykonywanych na stanowisku pracy i w dużej mierze wykorzystujących wiedzę teoretyczną z różnych dziedzin, tak aby uczeń mógł zdobyć podstawową wiedzę i umiejętności z kilku specjalizacji co zwiększy jego elastyczność na rynku pracy) oraz upowszechnienie nawyku uczestnictwa w kształceniu przez całe życie. II. Rekomendacje dotyczące zasadności prowadzenia bieżącego monitorowania losów absolwentów szkół zawodowych oraz organizacji badań 1. Ze względu na brak informacji o absolwentach na rynku pracy oraz w systemie edukacyjnym uznano za konieczne systematyczne i możliwie pełne monitorowanie losów absolwentów szkół ponadgimnazjalnych. 2. Na podstawie cyklicznych analiz rynku pracy powinny być projektowane kierunki kształcenia ponadgimnazjalnego oraz treści programowe. 3. Należy prowadzić bieżący monitoring losów absolwentów, by móc dostosować ofertę kształcenia kierunki kształcenia, a także liczbę miejsc w szkole - do zapotrzebowania na rynku pracy. Pomoże to uniknąć sytuacji, w której kształci się uczniów w zawodach, na które nie ma zapotrzebowania. W tym celu konieczne jest również prowadzenie systematycznych badań pracodawców w regionie w zakresie zapotrzebowania na pracowników. 4. Ze względu na fakt, że pojawiła się możliwość wykorzystania środków finansowych pochodzących z funduszy unijnych na polepszenie jakości kształcenia oraz na prowadzenie badań rynku pracy pod kątem diagnozy procesów zachodzących na rynku pracy należałoby zastosować to źródło finansowania dla ich realizacji. Tematyka badawcza i zakres badań 1. W badaniach losów absolwentów szkół zawodowych należy uwzględnić osoby, które zdobywały zawód jako młodociani pracownicy (badane były tylko osoby, które ukończyły kształcenie w trybie szkolnym). Porównanie wyżej wymienionych grup umożliwiłoby ocenę efektywności obydwu form kształcenia oraz pomogłoby w projektowaniu systemu kształcenia zawodowego. 2. Celowe jest uwzględnienie w badaniu kwestii związanych z doświadczeniem zawodowym uczniów w trakcie trwania nauki z punktu widzenia zgodności z kierunkiem kształcenia (w tym również wolontariatu). 3. Wyniki badań powinny w jak największej mierze znajdować praktyczne wykorzystanie. Aby osiągnąć ten cel, należy na etapie weryfikacji tematyki badawczej, a także ustalania metodologii i opracowywania narzędzia badawczego, zaangażować instytucje bezpośrednio zainteresowane wykorzystaniem rezultatów badań, to jest: przedstawicieli szkół zawodowych, dyrekcji szkół, doradców zawodowych, pracujących w sektorze szkolnictwa zawodowego, pracodawców oraz przedstawicieli instytucji publicznych odpowiadających za jakość kształcenia - Kuratorium Oświaty w Krakowie - oraz za sprawdzanie jakości kształcenia - Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Krakowie i Izba Rzemieślnicza, a także organów prowadzących szkoły oraz departamentu właściwego ds. edukacji w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Małopolskiego. 4. Przy wyborze tematyki i zakresu badań należy uwzględnić rekomendacje i propozycje płynące ze środowiska edukacyjnego, pracodawców i osób związanych z rynkiem pracy. Metodologia Za optymalne rozwiązanie uznano badania prowadzone przy aktywnym współudziale każdej szkoły zawodowej (ZSZ i technikum) według jednolitej metodologii dla całej Małopolski. Badanie mogłoby być prowadzone w dwóch etapach w pierwszym etapie badanie obejmowałoby uczniów ostatniej klasy, a w drugim już po ukończeniu szkoły przez uczniów z pierwszego etapu - absolwentów. W ten sposób zapewniono by reprezentatywność na poziomie każdej szkoły, powiatu i województwa. Dodatkową zaletą byłoby podtrzymywanie kontaktu z respondentami nawet po ukończeniu nauki w szkole zawodowej. Taka organizacja badań, angażująca pracowników szkół i wszystkich uczniów, obniżyłaby znacznie koszty badania i ułatwiłaby ich organizację. Zaproponowano również metodę opartą na dystrybucji ankiet za pomocą poczty elektronicznej lub przy wykorzystaniu uczniów szkoły. Uczniowie z zasady mieliby łatwiejszy dostęp do absolwentów szkoły poprzez kontakty koleżeńskie i mogliby zająć się dystrybucją ankiet (sami absolwenci wypełnialiby ankiety) np. w określonym czasie po ukończeniu przez nich szkoły. W tym wypadku można zastosować zachęty do udziału w badaniach dla uczniów w postaci nagród (np. aparaty cyfrowe, odtwarzacze MP3 oraz nośniki pamięci typu Pen Drive). Narzędzie badawcze Należy uzupełnić narzędzie badawcze o pytanie czy dla uzyskania pracy, którą w danym momencie absolwent wykonuje, konieczne było ukończenie szkoły/kierunku, której jest absolwentem? W badaniach należy uwzględnić zróżnicowane formy zatrudnienia tj.: staże i praktyki zawodowe wśród osób, które podejmują zatrudnienie po ukończeniu szkoły zawodowej. Należy zupełnić narzędzie badawcze o pytanie na ile czuje się Pan/Pani ekspertem w dziedzinie swojej aktywności zawodowej. Wskazane jest dostępnienie narzędzia badawczego ponadgimnazjalnym szkołom zawodowym tak, by mogły samodzielnie prowadzić badania na poziomie szkoły. III. Wnioski i rekomendacje dotyczące upowszechniania wyników badań: 1. Wyniki badania losów absolwentów mogą stać się narzędziem do podejmowania decyzji dotyczących systemu kształcenia zawodowego określając zapotrzebowanie na rynku pracy na absolwentów konkretnych szkół zawodowych. 6 7

5 Mając na uwadze motywy podejmowania decyzji o wyborze szkoły (namowa rówieśników i rodziny, moda - o niektórych kierunkach można powiedzieć, że są uznawane za modne mimo tego, że nie gwarantują zatrudnienia) ważne jest dostarczanie absolwentom i ich rodzicom rzetelnej informacji o perspektywach pracy w określonych zawodach, pozwalającej na racjonalne podejmowanie decyzji o wyborze szkoły i zawodu. Postuluje się w większym zakresie zaangażować rodziców, którzy pomogą młodzieży w podjęciu bardziej świadomych i racjonalnych decyzji dotyczących wyboru nauki w szkołach ponadgimnazjalnych z uwzględnieniem uwarunkowań lokalnego czy regionalnego rynku pracy. Urzędy pracy muszą zadbać o rozpropagowanie własnych źródeł informacji, (w tym dostępnych za pośrednictwem Internetu) dotyczących terytorialnego zapotrzebowania w zakresie siły roboczej i oferowanych warunków płacowych. Wówczas szkoły gimnazjalne będą mogły kształtować u młodzieży gimnazjalnej nawyki sięgania i analizowania zmian na rynku pracy. Raporty z badań należy pisać językiem korzyści, tj. eksponując pozytywne aspekty podejmowania kształcenia w konkretnych kierunkach. Wśród atutów przemawiających za podejmowaniem kształcenia mogłyby się znaleźć perspektywa wysokich zarobków, czy łatwość oraz pewność znalezienia pracy. Należy zadbać o jak najszerszy dostęp do raportu m.in. poprzez umieszczenie go na stronach internetowych OKE w Krakowie czy Kuratorium Oświaty. Należy również rozważyć opracowanie streszczenia raportu w postaci umożliwiającej przedstawienie go rodzicom na zebraniach w szkołach gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych. Wyniki badań należy promować wśród podmiotów, które mogą być bezpośrednio zainteresowane wykorzystaniem rezultatów badań, to jest: przedstawicieli szkół zawodowych, dyrekcji szkół, doradców zawodowych, pracujących w sektorze szkolnictwa zawodowego, pracodawców oraz przedstawicieli instytucji publicznych odpowiadających za jakość kształcenia - Kuratorium Oświaty - oraz za sprawdzanie jakości kształcenia - Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Krakowie i Izba Rzemieślnicza, a także organów prowadzących szkoły oraz właściwego departamentu właściwego ds. edukacji w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Małopolskiego. Jest pożądane powoływanie się na wyniki badań i analiz prowadzonych i publikowanych przez Małopolskie Obserwatorium Rynku Pracy i Edukacji przy aplikowaniu o środki finansowe m.in. na projekty edukacyjne związane z rynkiem pracy wdrażane przez WUP w Krakowie. V. Wnioski i rekomendacje w zakresie doradztwa zawodowego 1. Należy prowadzić doradztwo zawodowe w zakresie wyboru szkół i kierunków kształcenia pod kątem zapotrzebowania na rynku pracy. Pomocne w doborze właściwego kierunku kształcenia mogą być wyniki egzaminów gimnazjalnych (humanistycznych oraz matematyczno-przyrodniczych), które wsparte wynikami badań kompetencji ucznia mogłyby być cennym źródłem informacji o predyspozycjach ucznia. 2. Doradztwo powinno być prowadzone w ramach cyklicznych i kompleksowych zajęć z uczniami. Zajęcia te powinny być prowadzone wśród: uczniów szkół gimnazjalnych - przed podjęciem decyzji o wyborze szkoły ponadgimnzjalnej, uczniów szkół ponadgimnazjalnych - przed podjęciem decyzji o wyborze szkoły średniej, rodziców uczniów (informacje o rynku pracy i zapotrzebowaniu na pracowników). 3. W ramach doradztwa należy prowadzić badania predyspozycji uczniów szkół gimnazjalnych, gdyż wyniki badania pomagałyby w wyborze kierunku dalszego kształcenia a także dałyby informację o jakości zasobów ludzkich, które w perspektywie kilku lat zasilą rynek pracy. Obecna liczba doradców zawodowych (którzy prowadzą takie badania) 40 osób w skali województwa jest niewystarczająca, aby zapewnić poradnictwo i diagnozę predyspozycji wszystkim uczniom szkół zawodowych. 4. Rekomenduje się realizowanie działań z zakresu doradztwa zawodowego w szkołach gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych w ramach projektu finansowanego ze środków EFS. W tym kontekście warto rozpatrzyć możliwość realizacji projektu przez WUP w Krakowie lub inną instytucję o zasięgu regionalnym. Projekt polegałby na zapewnieniu w każdej szkole bezpłatnych usług doradztwa zawodowego w ramach np. lekcji wychowawczych lub zajęć dodatkowych. IV. Wykorzystanie dobrych praktyk w planowaniu badania 1. Należy w kolejnych badaniach Wykorzystać wyniki projektu badawczego realizowanego przez Centrum Doradztwa Strategicznego w Krakowie dla województw świętokrzyskiego i podkarpackiego. Badanie ukierunkowane było na losy zawodowe absolwentów szkół średnich i wykorzystywało ankietę audytoryjną do zbierania materiału badawczego. Zastosowanie podobnego sposobu postępowania pozwoliłoby na większe zaangażowanie pracowników szkół oraz uczniów i absolwentów. Projekt zakładał przeprowadzenie badania wśród uczniów najstarszej klasy, oraz pozyskanie danych osobowych i zgody na ich przetwarzanie celem dotarcia do tych samych osób po zakończeniu szkoły. Umożliwi to zespołowi badawczemu kontynuowanie badań po zakończeniu przez ucznia nauki w szkole. 2. Przygotowując kolejną edycję badania należy rozważyć wykorzystanie wyników projektu badawczego Pierwsze kroki na rynku pracy badanie losów zawodowych absolwentów Politechniki Krakowskiej realizowanego przez Biuro Karier Politechniki Krakowskiej. 3. Należy zapewnić porównywalność wyników badań na poziomie poszczególnych szkół umożliwiłoby porównanie oferty edukacyjnej. Byłoby to dużym ułatwieniem dla osób podejmujących decyzje o wyborze szkoły. Stworzenie swoistej tabeli ligowej musiałoby uwzględniać kilka wskaźników z badania losów absolwentów: zatrudnialność z uwzględnieniem lokalnej sytuacji na rynku pracy oraz faktu, że część absolwentów po szkole nie decyduje się na podjęcie zatrudnienia, lecz dalszą edukację; satysfakcję absolwentów z wyboru szkoły/nauki. 8 9

6 1.Wprowadzenie Firma badawcza Public Profits Sp. z o.o. na zlecenie Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Krakowie przeprowadziła badanie pod tytułem: Badania losów absolwentów ponadgimnazjalnych szkół zawodowych. Prowadzone badania były współfinansowane przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego oraz budżetu państwa. Zgodnie z zaleceniem sformułowanym w Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia, badanie zostało zrealizowane w postaci wywiadów kwestionariuszowych. Badaniem zostały objęte 22 powiaty województwa małopolskiego. Właściwymi respondentami byli absolwenci zawodowych szkół ponadgimnazjalnych: techników i zasadniczych szkół zawodowych. Absolwent rozumiany był jako osoba, która ukończyła naukę w szkole zawodowej w roku 2006, bez względu na fakt, czy był to ostatni osiągnięty poziom kształcenia. Łącznie badaniem objętych zostało 2080 osób. Podstawowym celem przeprowadzonego badania była odpowiedź na pytanie, co dzieje się z absolwentami szkół zawodowych z punktu widzenia rynku pracy i systemu edukacji. Podjęto również próbę określenia siły oddziaływania czynników obiektywnych i subiektywnych, które sprzyjają powodzeniu na rynku pracy oraz podejmowaniu dalszej edukacji. Szczegółowe cele badawcze zgodnie ze Specyfikacją Istotnych Warunków Zamówienia przedstawiały się następująco: 1. Określenie ścieżki zawodowej absolwentów ponadgimnazjalnych szkół zawodowych (zasadniczych szkół zawodowych, techników) z uwzględnieniem dalszej ścieżki edukacyjnej. 2. Pozyskanie informacji, po których kierunkach kształcenia absolwenci szkół zawodowych mają największą szansę na pracę w wyuczonym zawodzie. 3. Określenie subiektywnych i obiektywnych czynników decydujących o powodzeniu na rynku pracy oraz siły ich wpływu. 4. Odpowiedź na pytanie, w jakim stopniu szkoła przygotowuje do pracy w zawodzie. 5. Określenie, jakie kwalifikacje i dodatkowe umiejętności (poza zawodowymi zdobytymi w szkole) wnoszą absolwenci na rynek pracy. 6. Określenie, jakie trudności związane są z poszukiwaniem pierwszej pracy oraz w jakich grupach absolwentów są one najpoważniejsze. 7. Pozyskanie informacji o tym, jakiej pracy poszukują absolwenci i jaką pracę podejmują. 8. Określenie, jakie są dalsze losy zawodowe absolwentów po zakończeniu wykonywania pierwszej pracy. 9. Pozyskanie informacji o tym, jakie kryteria decydują o wyborze danej pracy. 10. Określenie, w jaki sposób absolwenci poszukują pracy. 11. Określenie, na ile świadomie kształtowana jest kariera edukacyjno-zawodowa. Zamawiający przedstawił również listę pytań badawczych, na podstawie której został skonstruowany kwestionariusz [Aneks str. 118]. Z uwagi na objętość opracowania szczegółowe tabele oznaczone w tekście w nawiasach kwadratowych zostały umieszczone w aneksie tabelerycznym, dostepnym na stronie internetowej projektu pod adresem: 2. Metodologia badania i zastosowane narzędzia analityczne 2.1. Dobór próby Badaniem zostało objętych 2080 respondentów zamieszkujących województwo małopolskie. Właściwym respondentem w badaniu była osoba, która ukończyła naukę w szkole zawodowej w roku 2006, bez względu na fakt, czy był to ostatni osiągnięty poziom kształcenia. Próba miała charakter kwotowy 1 i była oparta o 3 charakterystyki: liczbę absolwentów w danym powiecie (22 powiaty), zawód uzyskany w szkole (37 zawodów), a także udział osób bezrobotnych oraz nie będących bezrobotnymi (pracujących i uczących się). Kwoty do próby zostały opracowane i dostarczone przez Zamawiającego. Liczba oraz odsetek zrealizowanych wywiadów w podziale na powiaty, zawód uzyskany podczas kształcenia oraz udział osób bezrobotnych i nie będących bezrobotnymi zostały przedstawione w tabelach nr 1 i 2. Tabela 1. Liczba respondentów z uwzględnieniem podziału na powiaty Powiat Odsetek N=2080 Liczba wywiadów Powiat bocheński 4,5% 94 Powiat brzeski 3,8% 80 Powiat chrzanowski 2,9% 60 Powiat dąbrowski 1,7% 36 Powiat gorlicki 4,5% 93 Powiat krakowski 3,0% 62 Powiat limanowski 4,0% 84 Powiat m. Kraków 21,5% 447 Powiat m. Nowy Sącz 5,7% 119 Powiat m. Tarnów 6,0% 125 Powiat miechowski 1,9% 39 Powiat myślenicki 4,9% 101 Powiat nowosądecki 4,0% 84 Powiat nowotarski 3,7% 76 Powiat olkuski 4,2% 87 Powiat oświęcimski 5,9% 123 Powiat proszowicki 1,4% 29 Powiat suski 3,2% 66 Powiat tarnowski 3,0% 63 Powiat tatrzański 2,4% 49 Powiat wadowicki 5,7% 119 Powiat wielicki 2,1% 44 1 Podstawowym celem tworzenia próby kwotowej jest uzyskanie maksymalnego podobieństwa do populacji wyjściowej pod względem wybranych zmiennych

7 Tabela 2. Liczba respondentów z uwzględnieniem podziału na zawody oraz kategorie bezrobotni i nie będący bezrobotnymi Liczba wywiadów Zawody Uczy się/pracuje Bezrobotny Razem Blacharz samochodowy Cukiernik Elektromechanik Elektromechanik pojazdów samochodowych Elektryk Fryzjer Kucharz małej gastronomii Mechanik-monter maszyn i urządzeń Mechanik-operator pojazdów i maszyn rolniczych Mechanik pojazdów samochodowych Monter instalacji i urządzeń sanitarnych Murarz Piekarz Rolnik Sprzedawca Stolarz Ślusarz Technolog robót wykończeniowych w budownictwie RAZEM- Zasadnicza Szkoła Zawodowa Kucharz Technik agrobiznesu Technik budownictwa Technik ekonomista Technik elektronik Technik elektryk Technik handlowiec Technik hotelarstwa Technik mechanik Technik mechanizacji rolnictwa Technik ochrony środowiska Technik ogrodnik Technik organizacji usług gastronomicznych Technik rolnik Technik technologii drewna Technik technologii odzieży Technik technologii żywności Technik telekomunikacji Technik żywienia i gospodarstwa domowego RAZEM - Technikum Dodarcie do pierwszego respondenta odbywało się poprzez poszukiwane odpowiedniej osoby odpowiadającej założeniom rekrutacji, począwszy od wyznaczonego punktu startowego. Miasta funkcjonujące na prawach powiatu takie, jak Kraków, Nowy Sącz i Tarnów oraz miasta powiatowe zostały podzielone na 4 kwadraty i w każdym z tych kwadratów był losowany punkt startowy. W mniejszych miejscowościach oraz wsiach losowano jeden lub dwa punkty startowe. Po znalezieniu pierwszego respondenta odpowiadającego założeniom rekrutacji i przeprowadzeniu wywiadu ankieter zdobywał od niego listę kontaktów, na podstawie której rekrutował kolejne osoby. Dotarcie ankieterów do kolejnych respondentów odbywało się z wykorzystaniem naturalnej sieci kontaktów występującej w badanej populacji (osób, które ukończyły szkołę w 2006 roku). Zabieg taki w metodologii doboru próby określa się jako metodę kuli śniegowej. Metodę tę stosujemy w wypadku badań, w których populacja badana składa się z jednostek nietypowych, do których bardzo trudno jest dotrzeć. Z listy osób, jaką ankieter otrzymał od kolejnego respondenta, wybierał on maksymalnie 2-3 osoby, z którymi przeprowadzał kolejne wywiady i uzyskiwał kolejne kontakty Opis zastosowanych technik badawczych W badaniu zastosowana została technika wywiadu bezpośredniego. Badanie to podlega standaryzowanej technice badawczej. Kwestionariusz jest formularzem zawierającym pytania z określoną (zarysowaną w nich) problematyką. Pytania te były odczytywane respondentowi przez ankietera w odpowiednio przyjętej kolejności. Kwestionariusz składał się z części pre-rekrutacyjnej (część pierwsza), merytorycznej (część główna), metryczkowej i ewidencyjnej. W części merytorycznej znalazły się pytania dotyczące samego przedmiotu badania, ułożone w sześć bloków badawczych zgodnych z problematyką badania. Metryczka zawierała m.in. podstawowe informacje o jednostce badania w tej części kwestionariusza znalazły się pozycje dotyczące informacji o respondentach: płeć, wykształcenie rodziców, wiek, stopień opanowania umiejętności takich, jak znajomość języków, obsługa komputera, obsługa urządzeń związanych z wykonywanym zawodem i prowadzenie samochodu. Część ewidencyjna była wypełniana po zakończeniu badania przez samego ankietera. Zawierała ona informacje potrzebne do kontroli prawidłowości przebiegu badania, w tym czas i miejsce przeprowadzenia wywiadu oraz dane ankietera prowadzącego wywiad. Kwestionariusz składał się z pytań otwartych i zamkniętych. W pytaniach zamkniętych respondent proszony było o wybranie jednej z przedstawionych odpowiedzi. Pytania otwarte pozostawiały respondentowi całkowitą swobodę wypowiedzi. Odpowiedzi na te pytania zostały zakodowane. Kodowanie polegało na przypisaniu każdej słownej odpowiedzi respondenta lub jej fragmentowi wartości liczbowej i miało charakter indukcyjny 2. Przed przystąpieniem do badań zasadniczych w dniach kwietnia na terenie Poznania na próbie 20 respondentów przeprowadzono badanie pilotażowe, którego celem była weryfikacja narzędzia badawczego. Po wprowadzeniu zmian do kwestionariusza przystąpiono do realizacji badania zasadniczego. Zanim przystąpiono do badań terenowych przeprowadzono szkolenia koordynatorów, podczas których omówiono cele badawcze i problematykę badań, a następnie kwestionariusz oraz sposoby dotarcia do respondentów. Dodatkowo każdy z ankieterów i koordynatorów w terenie otrzymał pisemną instrukcję dotyczącą badania oraz sposobu prowadzenia wywiadu z respondentem. Do instrukcji zostały dołączone karty, które były pokazywane respondentowi w trakcie trwania wywiadu Opis nadzoru i kontroli badań Kontrola badań. Badania realizowane przez Public Profits dostosowane są do standardów określonych przez Organizację Firm Badania Opinii i Rynku, jak również są zgodne z założeniami Programu Kontroli Jakości Pracy Ankieterów, który definiuje minimalne normy jakości pracy w zakresie organizacji Działu Realizacji oraz sieci terenowej, rekrutacji ankieterów i koordynatorów, ich szkolenia, nadzoru, a także kontroli poprawności wykonanej przez nich pracy. Sposobem zapewnienia wysokiej jakości pracy ankieterskiej, a co za tym idzie zebranych wyników, było przeprowadzenie szkolenia dla koordynatorów regionalnych na podstawie dostarczonych materiałów i szczegółowych instrukcji. Kontrola badania obejmowała ankietera, koordynatora i agencję badawczą. Poniżej przedstawiamy szczegóły kontroli dotyczące każdego z ogniw procesu badawczego: Ankieter kontrola poprawności i kompletności wypełnionego kwestionariusza, karty realizacji badań, kompletności kwestionariusza rekrutacyjnego oraz poruszonych wątków badawczych. 2 Podstawowym celem tworzenia próby kwotowej jest uzyskanie maksymalnego podobieństwa do populacji wyjściowej pod względem wybranych zmiennych

8 Koordynator kontrola zgodności założeń próby oraz realizacji zgodnie z dyrektywami zawartymi w instrukcji. W momencie, kiedy zebrany materiał budzi wątpliwości, koordynator wyjaśnia je w bezpośrednim kontakcie z ankieterem lub w razie konieczności z respondentem (osobiście lub telefonicznie)w oparciu o dane zapisane przez ankietera w ostatniej części kwestionariusza. Kontroler niezależna, nie powiązana z agencją badawczą i ankieterami osoba, przeprowadzająca kontrolę telefoniczną 10% wszystkich zrealizowanych wywiadów w trakcie i po zakończeniu realizacji. W przypadku potwierdzenia nierzetelności zrealizowane wywiady podlegają powtórnej realizacji i nie zostają włączone do zbioru. Ankieter zaś zostaje skreślony z listy współpracowników firmy badawczej.w trakcie wywiadu kontrolnego zadawano wybrane pytania z wywiadu zasadniczego w celu potwierdzenia prawidłowego doboru respondenta. Z kolei w celu sprawdzenia poprawności realizacji wywiadu, kontroli podlegała: kompletność zadania respondentowi wybranych pytań (wg relacji respondenta), czas trwania wywiadu (wg relacji respondenta), przestrzeganie procedur realizacji badania (przedstawienie ewentualnych kart wizualnych), stopień przygotowania ankietera do realizacji badania i ocena pracy ankietera przez respondenta, miejsce realizacji wywiadu. W wyniku przeprowadzonej kontroli telefonicznej do powtórnej realizacji przekazano 41 wywiadów, z powodu niepotwierdzenia przez respondentów faktu udziału w badaniu. Kontrolę 15% wywiadów przeprowadziła telefonicznie osoba niezależna, nie związana z agencją badawczą i ankieterami Opis przebiegu realizacji badania Realizację terenową przeprowadziło 68 ankieterów w terminie od 24 kwietnia do 21 czerwca 2007 roku. Teren objęty badaniem został podzielony między czterech doświadczonych koordynatorów regionalnych. Każdemu z koordynatorów została przyporządkowana pewna liczba powiatów ze względu na lokalizację ankieterów w poszczególnych częściach województwa. Miasto Kraków zostało podzielone na kwadraty i również rozdzielone pomiędzy czterech koordynatorów, tak, by uniknąć powtórzeń w kontaktach z respondentami. V Cramera miara siły związku; przyjmuje wartości pomiędzy 0 i 1. Wartości bliskie 0 wskazują na słaby związek pomiędzy zmiennymi wierszowymi i kolumnowymi, a bliskie 1 na silny związek pomiędzy tymi zmiennymi. Współczynnik ten został wykorzystany do mierzenia siły związku w przypadku tablic o różnych wielkościach, co umożliwia porównanie kilku współczynników z rożnych pytań. Test T test weryfikacji hipotez, dla grup niezależnych do zbadania różnic istniejących pomiędzy dwoma niezależnymi od siebie grupami w wypadku naszego badania np. osób o różnym statusie (pracujący, uczący się czy bezrobotny) lub różnych grup zawodowych. ETA miara siły związku pomiędzy zmienną nominalną a zmienną interwałową lub ilorazową. Alfa Cronbacha - współczynnik zgodności wewnętrznej testu, zdefiniowany, jako średnia korelacja między poszczególnymi pozycjami w skali przypadająca na jedną pozycję lub inaczej - wariancja wyjaśniana przez pozycję skali w stosunku do całkowitej wariancji skali. Współczynnik korelacji rang Spearmana przyjmuje wartości z przedziału <-1,1>. Im bliższy jest on liczbie 1 lub -1, tym silniejsza jest analizowana zależność. Znajduje zastosowanie w wypadku, kiedy - cechy są mierzalne, a badana zbiorowość jest nieliczna, cechy mają charakter jakościowy i istnieje możliwość ich uporządkowania. Analiza regresji wielowymiarowej badanie wpływu kilku zmiennych tak zwanych objaśniających na zmienne objaśniane. Polega na estymacji parametrów równania teoretycznego regresji, które w sposób jak najbardziej dokładny potrafi odwzorować zachodzącą zależność. Otrzymane wyniki tworzą model wzajemnych zależności, który wyjaśnia określony procent zmiennych. Przy analizie modelu ważne jest przyjęcie pewnego poziomu istotności Opis sposobu analizy danych Przed przystąpieniem do analizy baza danych została sprawdzona pod względem logiczności i kompletności odpowiedzi. Do wykonania obliczeń wykorzystany został pakiet statystyczny SPSS. W badaniu zostały użyte następujące statystyki opisowe: 1. Opis tabelaryczny - dane przedstawione są w postaci tabel z uwzględnieniem istotnych zależności pomiędzy zmiennymi; tabele krzyżowe uwzględniały podstawowe zmienne niezależne: (1) obecny status respondentów, (2) typ ukończonej szkoły, (3) zawód uzyskany w trakcie kształcenie. 2. Forma graficzna zaprezentowania danych wykresy (dla przedstawienia zmiennych nominalnych i porządkowych). 3. Średnia arytmetyczna (zastosowanie: skale porządkowe i interwałowe) będąca szczególnie użyteczną miarą tendencji centralnej rozkładu rozpatrywanej zmiennej. 4. Do mierzenia zależności pomiędzy wybranymi zmiennymi wykorzystaliśmy następujące statystyki mierzące siłę oraz wiarygodność relacji: Chi-kwadrat test statystyczny opracowany do oceny statystycznej istotności różnicy pomiędzy liczebnościami otrzymanymi a liczebnościami oczekiwanymi na podstawie modelu teoretycznego. Wyniki testu pozwalają podjąć decyzję, czy liczebności poszczególnych kategorii są jednakowe, czy rozkład jest rozkładem normalnym lub czy dwie zmienne są niezależne. Współczynnik kontyngencji miara siły związku; przyjmuje wartości pomiędzy 0 i 1. Wartości bliskie 0 wskazują na słaby związek pomiędzy zmiennymi wierszowymi i kolumnowymi, a bliskie 1 na silny związek pomiędzy tymi zmiennymi. Współczynnik kontyngencji mierzy siłę związku pomiędzy zmiennymi nominalnymi. Współczynnik ten zastosowaliśmy głównie w pierwszej części opracowania, posłużył do zmierzenia siły wpływu wybranych czynników obiektywnych i subiektywnych na obecny status na rynku pracy

9 3. Szczegółowa analiza otrzymanych danych 3.1. Określenie subiektywnych i obiektywnych czynników decydujących o powodzeniu na rynku pracy oraz siły ich wpływu Zawód uzyskany w trakcie kształcenia, a obecny status Największa grupa badanych absolwentów po ukończeniu ponadgimnazjalnej szkoły zawodowej w 2006 roku podjęła pracę (40%), druga co do wielkości grupa badanych kontynuuje naukę (33%), 14% badanych nie podjęło pracy, ani nie kontynuuje nauki (bezrobotni), natomiast 13% badanych uczy się i jednocześnie pracuje. Sytuację tę prezentuje wykres 1. Na podstawie uzyskanych danych możemy powiedzieć, że istnieje związek pomiędzy kierunkiem kształcenia uzyskanym w trakcie edukacji (wyuczonym zawodem), a obecnym statusem respondentów (podział na bezrobotnych, pracujących i/lub uczących się) o sile 0,235 (współczynnik V Cramera; przybierający wartość z przedziału <0;1>). Osoby, które ukończyły szkołę w zawodach stolarz, rolnik i kucharz najczęściej podejmowały pracę po ukończeniu szkoły. Wśród pracujących znalazło się więcej absolwentów zasadniczej szkoły zawodowej, niż technikum. [Aneks Tabele 1-4] Dalszą edukację podejmowali częściej absolwenci technikum, niż zasadniczej szkoły zawodowej. Wśród tej grupy znaleźli się przedstawiciele takich zawodów, jak technik elektryk, technik elektronik, technik mechanik, technik technologii żywności, a także technik budownictwa. Status osoby bezrobotnej posiadają najczęściej osoby kończące szkołę w zawodzie sprzedawca, co jest zaskakujące w zestawieniu z faktem istnienia wolnych wakatów na tych stanowiskach, co jest efektem wzmożonej zagranicznej migracji zarobkowej. [Aneks Tabele 1-4] Wykres 1. Obecny status respondentów R8. Czy w obecnej chwili P.( )? N=2080 [dane w %] Tryb ukończenia szkoły, wyniki egzaminu zawodowego oraz wniosek o dokument Europass Zdecydowana większość spośród badanych absolwentów ukończyła szkołę ponadgimnazjalną w trybie dziennym (95%). Istnieje istotny związek pomiędzy trybem ukończenia szkoły, a obecnym statusem badanych. Osoby pracujące częściej kończyły szkołę w trybie zaocznym lub wieczorowym, natomiast te, które obecnie kontynuują naukę, kończyły szkołę w trybie dziennym. Nie ma istotnych związków pomiędzy trybem nauki a obecnym statusem bezrobotnego. Przy analizowaniu tej zależności należy pamiętać, że grupa osób, które pobierały naukę w trybie zaocznym i wieczorowym jest znacznie mniejsza (53 osoby), niż grupa osób pobierających naukę w trybie dziennym (1970 osób). [Aneks Tabele 9-11] W przypadku egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe zapytaliśmy respondentów, którzy zdali ten egzamin, o uzyskane wyniki. Otrzymane dane uszeregowaliśmy w kategorie umożliwiające analizę danych i pokazanie istotnych związków między zmiennymi. Na podstawie otrzymanych wyników możemy stwierdzić, że wynik egzaminu miał istotny związek z obecnym statusem respondenta. Osoby, które uzyskały lepsze wyniki z pierwszej, teoretycznej części egzaminu kontynuują obecnie naukę, natomiast osoby, które otrzymywały największą ilość punktów z części praktycznej egzaminu, po ukończeniu szkoły podjęły pracę. Opisane sytuacje prezentują tabele 3 5. Tabela 3. Wyniki egzaminów z I części pisemnej podane w % Pyt. 3b. Jaki procent punktów otrzymała Pan/i z każdej części egzaminu zawodowego? [dane w %] Obecny status WYNIKI EGZAMINU - Pisemny I część Ogółem 50%-60% 61%-70% 71%-80% 81%-90% 91%-100% nie pamiętam Liczebność N=1 917 N=198 N=179 N=332 N=260 N=59 N=889 pracuje 41,5% 42,9% 42,5% 42,8% 36,5% 39,0% 42,1% uczy się 33,1% 37,4% 23,5% 33,1% 42,7% 47,5% 30,3% uczy si ; 32,8% bezrobotny; 14,2% bezrobotny 13,8% 10,6% 15,1% 11,4% 9,2% 3,4% 17,2% uczy się i pracuje 11,6% 9,1% 19,0% 12,7% 11,5% 10,2% 10,5% * Kolorem zostały oznaczone różnice istotne statystycznie pracuje; 40,4% uczy si i pracuje; 12,6% Tabela 4. Wyniki egzaminów z II części pisemnej podane w % Pyt. 3b. Jaki procent punktów otrzymała Pan/i z każdej części egzaminu zawodowego? [dane w %] WYNIKI EGZAMINU - Pisemny II część Obecny status Ogółem 30%-40% 41%-50% 51%-60% 61%-70% 71%-80% 81%-90% 91%-100% nie pamiętam Liczebność N=1 919 N=35 N=110 N=85 N=172 N=297 N=254 N=95 N=871 pracuje 41,5% 54,3% 29,1% 56,5% 47,7% 41,1% 32,3% 49,5% 41,8% uczy się 33,0% 17,1% 53,6% 14,1% 23,8% 35,7% 43,7% 36,8% 30,3% bezrobotny 13,8% 17,1% 10,9% 18,8% 14,5% 11,1% 9,8% 1,1% 16,9% uczy się i pracuje 11,7% 11,4% 6,4% 10,6% 14,0% 12,1% 14,2% 12,6% 11,0% * Kolorem zostały oznaczone różnice istotne statystycznie 16 17

10 Tabela 5. Wyniki egzaminów z części praktycznej podane w % Pyt. 3b. Jaki procent punktów otrzymała Pan/i z każdej części egzaminu zawodowego? [dane w %] Obecny status EGZAMIN PRAKTYCZNY Ogółem 75%-80% 81%-85% 86%-90% 91%-95% 96%-100% nie pamiętam Liczebność N=1 919 N=315 N=159 N=184 N=142 N=147 N=972 pracuje 41,5% 38,7% 45,3% 32,1% 33,1% 57,8% 42,3% uczy się 33,0% 41,0% 31,4% 36,4% 44,4% 25,9% 29,5% bezrobotny 13,8% 13,0% 12,6% 10,3% 11,3% 2,0% 17,1% uczy się i pracuje 11,7% 7,3% 10,7% 21,2% 11,3% 14,3% 11,1% * Kolorem zostały oznaczone różnice istotne statystycznie Około 21% badanych absolwentów zadeklarowało, że składało wniosek o dokument Europass, prezentujący w sposób jednolity dla wszystkich krajów europejskich zakres wiedzy i doświadczeń zdobytych podczas nauki, który może być załączany do dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe. Złożenie dokumentu miało istotny związek z obecnym statusem absolwentów. Status osoby pracującej posiadają częściej osoby, które składały wniosek o dokument, natomiast osoby, które nie składały takiego wniosku częściej posiadają status osoby bezrobotnej. [Tabela 6] Może to świadczyć o mniejszej aktywności osób bezrobotnych w porównaniu z pracującymi, co miało bezpośredni wpływ na ich dalsze losy już po ukończeniu szkoły. Nie ma istotnych różnic w deklaracjach wyjazdów za granicę w celu podjęcia pracy zarobkowej, jeżeli chodzi o osoby, które złożyły wniosek o dokument Europass oraz takich, które nie składały takiego wniosku. [Tabela 7] Może to świadczyć z jednej strony o tym, że starania o taki wniosek ze strony dużej części osób nie wiążą się z planami dotyczącymi wyjazdów zagranicznych, z drugiej strony od momentu ukończenia szkoły w 2006 roku minęło dużo czasu i część osób, które planowały wyjazd i złożyły taki wniosek w okresie prowadzenia badań mogła przebywać poza granicami kraju. Tabela 6. Odsetek osób składających wniosek o dokument Europass Pyt. 4. Czy składał/a Pan/i wniosek o dokument Europass, załączany do dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe? Pyt. R.8. Czy w obecnej chwili (...)? [dane w %] Obecny status Ogółem TAK NIE Liczebność N=1 912 N=398 N=1 514 Tabela 7. Odsetek osób składających wniosek o dokument Europass, a plany migracyjne Pyt. 4. Czy składał/a Pan/i wniosek o dokument Europass, załączany do dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe?/ Pyt 37 i 61a. Czy zamierza Pan/i wyjechać za granicę w ciągu najbliższych 12 miesięcy w celu podjęcia pracy? [dane w %] Plany migracyjne Złożenie wniosku o Europass Ogółem Tak Nie Liczebność N=1 855 N=392 N=1 463 Tak 74,8% 76,3% 74,4% Nie 25,2% 23,7% 25,6% * Brak różnic istotnych statystycznie Uczestnictwo w trakcie kształcenia w kursach organizowanych poza szkołą Około 42% absolwentów szkół zawodowych zadeklarowało, że w trakcie trwania edukacji uczestniczyło w dodatkowych kursach organizowanych poza szkołą. Udział w kursach ma wpływ na to, jaki status posiada obecnie absolwent i wpływa pozytywnie na podjęcie dalszego kształcenia. Te osoby, które w przeszłości nie uczestniczyły w kursach, częściej posiadają status osoby bezrobotnej, natomiast osoby, które w trakcie edukacji podejmowały się uczestnictwa w dodatkowych kursach, obecnie częściej kontynuują naukę. Absolwenci techników wskazywali na uczestnictwo w większej liczbie kursów niż absolwenci zasadniczych szkół zawodowych, co jest z pewnością powiązane z tym, że częściej niż absolwenci zasadniczych szkół zawodowych decydują się kontynuować naukę. [Tabela 8 i 9] Tabela 8. Wpływ uczestnictwa w kursach organizowanych poza szkołą na obecny status Pyt. 7. Czy uczestniczył/a Pan/i w jakichś dodatkowych kursach organizowanych poza szkołą? N=2063 [dane w %] Obecny status Ogółem TAK NIE Liczebność N=2 063 N=874 N=1 189 % ogółem 100,0% 42,4% 57,6% Pracuje 40,6% 41,5% 39,9% Uczy się 32,6% 35,5% 30,5% Bezrobotny 14,3% 10,0% 17,4% Uczy się i pracuje 12,5% 13,0% 12,1% * Kolorem zostały oznaczone różnice istotne statystycznie; z wyłączeniem braków danych Tabela 9. Liczba kursów, a typ ukończonej szkoły Pyt. 7a. Proszę powiedzieć, w jakich dodatkowych kursach poza szkołą uczestniczył/a Pan/i? - ILOŚĆ KURSÓW [dane w %] pracuje 41,6% 48,7% 39,7% uczy się 32,9% 33,4% 32,8% bezrobotny 13,8% 7,8% 15,4% Liczba kursów Ogółem Absolwent zasadniczej szkoły zawodowej Absolwent technikum Liczebność N=871 N=264 N= ,7% 74,2% 56,2% 2 27,0% 18,2% 30,8% uczy się i pracuje 11,7% 10,1% 12,1% * Kolorem zostały oznaczone różnice istotne statystycznie 3 lub więcej 11,4% 7,6% 13,0% * Kolorem zostały oznaczone różnice istotne statystycznie; z wyłączeniem braków danych Największa grupa absolwentów uczestniczyła w kursach prawa jazdy 87% - i nie ma tutaj istotnych różnic, jeśli chodzi o absolwentów techników i zasadniczych szkół zawodowych. Druga co do wielkości grupa brała udział w kursach językowych (34%). Częściej w tego typu kursach uczestniczyli uczniowie techników (42%) niż zasadniczych szkół zawodowych (16%). [Wykres 2] Udział w kursach językowych wpływa pozytywnie na podejmowanie dalszej edukacji (osoby, które wskazały na uczestnictwo w tego typu kursach częściej obecnie kontynuują naukę

11 [Aneks Tabele ] Związane to jest z pewnością z faktem, że język obcy jest przedmiotem obowiązkowym na maturze, której z kolei zdanie jest warunkiem przyjęcie na studia wyższe. W trakcie trwania nauki 16% respondentów brało udział w szkoleniach komputerowych, 10% absolwentów wzięło udział w kursach obsługi specjalistycznych narzędzi i maszyn, natomiast 3% w kursach z zakresu obsługi urządzeń biurowych. Pozostałe z wymienionych przez respondentów kursów (możliwość swobodnej wypowiedzi -wymienione przez 1-3 osób), to kursy mogące ułatwiać podjęcie pracy: kurs wychowawcy kolonii, barmana-kelnera, kurs obsługi wózków widłowych, kurs dla masażystów, pilotów wycieczek, kurs grafiki komputerowej, szkolenie BHP, szkolenie z zakresu administracji biurowej, kurs fryzjerski, dla pilarzy. Pozostałe wymienione to kursy rekreacyjne: żeglarstwo, kurs teatralny, kurs tańca. [Aneks Tabela 124] Wykres 2. Kursy pozaszkolne, w jakich badani uczestniczyli w trakcie trwania nauki w szkole Pyt. 7a. Proszę powiedzieć, w jakich dodatkowych kursach poza szkołą uczestniczył/a Pan/i? Pyt. R.1.1. Czy jest Pan/i absolwentem? [dane w %] PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA TYP SZKOŁY Kurs prawa jazdy Kurs j zykowy Kurs obs ugi komputera Kurs obs ugi specjalistycznych narz dzi / maszyn (w ramach wykonywanej pracy) Kurs obs ugi urz dze biurowych np. faksu 0% 20% 40% 60% 80% 100% 3% 2% 4% 16% 12% 18% 10% 14% 8% 87% 90% 86% Ogó em; N=871 absolwent zasadniczej szko y zawodowej; N=264 absolwent technikum; N=607 Nie wszystkie kursy, w których badani absolwenci brali udział w trakcie nauki w szkole, zakończyły się otrzymaniem dyplomu lub świadectwa. Zaświadczenie o ukończeniu kursu prawa jazdy otrzymywali częściej uczniowie zasadniczych szkół zawodowych niż uczniowie techników, natomiast w przypadku kursów językowych świadectwa i dyplomy otrzymywali uczniowie techników, którzy statystycznie częściej uczestniczyli w tego typu kursach. [Wykres 3] Absolwenci, którzy otrzymali świadectwo ukończenia kursu językowego częściej podejmowali naukę. [Aneks Tabele ] 16% 34% 42% Wykres 3. Kursy pozaszkolne, po uczestnictwie w których badani otrzymali świadectwo lub dyplom Pyt. 7b. Które z wymienionych kursów ukończył/a Pan/i, uzyskując świadectwo lub dyplom? Pyt. R.1.1. Czy jest Pan/i absolwentem? [dane w %] PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA TYP SZKOŁY Kurs prawa jazdy Kurs j zykowy Kurs obs ugi komputera Kurs obs ugi specjalistycznych narz dzi / maszyn (w ramach wykonywanej pracy) Kurs obs ugi urz dze biurowych np. faksu 0% 20% 40% 60% 80% 100% 3% 2% 3% 13% 10% 14% 8% 10% 7% Uczestnictwo i ocena zajęć przygotowujących do wykonywania zawodu organizowanych na terenie szkoły 81% 87% 78% Ogó em; N=871 absolwent zasadniczej szko y zawodowej; N=264 absolwent technikum; N=607 W trakcie trwania nauki absolwenci uczestniczyli najczęściej w zajęciach praktycznych w ramach przygotowania do zawodu, zarówno tych prowadzonych w szkole (74%), jak i poza szkołą (65%). Około 31% respondentów uczestniczyło w kursach organizowanych na terenie szkoły, natomiast 26% w dodatkowych lekcjach organizowanych przez szkołę w związku z przygotowaniem do zdania egzaminu zawodowego [Wykres 4]. Uczestnictwo w wymienionych formach zajęć miało istotny wpływ na obecny status absolwentów. Osoby, które nie uczestniczyły w żadnych z wymienionych zajęć kontynuują obecnie naukę. Z pewnością wiąże się to z faktem, że w chwili podjęcia decyzji o kontynuacji kształcenia osoby te nie poświęcały już czasu na uzyskiwanie pełniejszych kwalifikacji zawodowych [Tabela 10]. 10% 27% 35% 20 21

12 Wykres 4. Uczestnictwo absolwentów w formach nauki i zajęciach w ramach przygotowania do zawodu Pyt. 8. Czy podczas nauki w szkole uczestniczył/a Pan/i w następujących formach nauki/zajęciach? Pyt. R.1.1. Czy jest Pan/i absolwentem? [dane w %] PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA TYP SZKOŁY [dane w %] Zaj cia praktyczne prowadzone w szkole Zaj cia praktyczne prowadzone poza szko Kursy Dodatkowe lekcje - w zwi zku z przygotowaniem do zdania egzaminu zawodowego 0% 20% 40% 60% 80% 100% 31% 22% 37% 26% 23% 27% 74% 69% 77% 65% 72% 60% Tabela 11. Ocena kursów/zajęć przygotowujących do pracy w zawodzie podział ze względu na typy szkół Pyt. 9. Jak ocenia Pan/i wymienione przez siebie formy nauki/zajęcia pod kątem ich przydatności? Pyt. R1.1. Czy jest Pan/i absolwentem? [Średnia na skali od 1 do 5, gdzie 1 oznacza bardzo nieprzydatne, a 5 bardzo przydatne.] Ogółem Absolwent zasadniczej szkoły zawodowej Zajęcia praktyczne prowadzone w szkole 4,0 4,0 4,0 Zajęcia praktyczne prowadzone poza szkołą 4,2 4,4 4,2 Dodatkowe lekcje organizowane przez szkołę w związku z przygotowaniem do zdania egzaminu zawodowego * Kolorem zostały oznaczone różnice istotne statystycznie 4,0 4,0 4,0 Absolwent technikum Tabela 12. Ocena kursów/zajęć przygotowujących do pracy w zawodzie podział ze względu na obecny status Pyt. 9. Jak ocenia Pan/i wymienione przez siebie formy nauki/zajęcia pod kątem ich przydatności? Pyt. R8. Czy w obecnej chwili ( )?[Średnia na skali od 1 do 5, gdzie 1 oznacza bardzo nieprzydatne, a 5 bardzo przydatne.] 11% Nie uczestniczy w adnym kursie/ zaj ciach 10% 11% Ogó em; N=2080 absolwent zasadniczej szko y zawodowej; N=764 absolwent technikum; N=1316 Zajęcia praktyczne prowadzone w szkole Zajęcia praktyczne prowadzone poza szkołą Ogółem Pracuje Uczy się Bezrobotny Uczy się i pracuje 4,0 4,1 4,0 4,0 3,9 4,2 4,3 4,1 4,2 4,3 Tabela 10. Liczba kursów przygotowujących do pracy w zawodzie Pyt. 8. Czy podczas nauki w szkole uczestniczył/a Pan/i w następujących formach nauki/zajęciach? Ogółem Liczba kursów Nie uczestniczył w żadnym kursie/ zajęciach lub więcej N=2 080 N=227 N=485 N=773 N=595 Pracuje 40,4% 23,3% 33,8% 43,7% 47,9% Uczy się 32,8% 48,5% 34,4% 27,9% 31,8% Bezrobotny 14,2% 14,5% 13,6% 17,2% 10,8% Uczy się i pracuje 12,6% 13,7% 18,1% 11,1% 9,6% * Kolorem zostały oznaczone różnice istotne statystycznie Na uzyskanie obecnego statusu osoby pracującej istotny wpływ miało uczestnictwo w zajęciach praktycznych, zarówno tych prowadzonych w szkole, jak i poza szkołą. Osoby, które brały udział w tego typu zajęciach częściej po ukończeniu szkoły podejmowały pracę. [Aneks: Tabele ] Badani na ogół pozytywnie ocenili wszystkie z wymienionych form zajęć prowadzonych w szkole. Absolwenci zasadniczej szkoły zawodowej i osoby pracujące lepiej oceniali zajęcia praktyczne prowadzone poza szkołą, w porównaniu z absolwentami techników i osobami, które obecnie kontynuują naukę. [Tabele 11, 12] Dodatkowe lekcje organizowane przez szkołę w związku z przygotowaniem do zdania egzaminu zawodowego * Kolorem zostały oznaczone różnice istotne statystycznie 4,0 3,9 4,1 3,9 4, Awans edukacyjny stosunek wykształcenia rodziców do wykształcenia dzieci W tej części raportu chcieliśmy odpowiedzieć na pytanie, czy istnieje związek pomiędzy wykształceniem rodziców, a wykształceniem dzieci oraz jak silny jest wpływ wykształcenia rodziców na obecny status absolwentów i jaki ma charakter. W tym celu zapytaliśmy respondentów, jakie jest wykształcenie matki i ojca, kafeterię odpowiedzi zawierającą 7 pozycji połączyliśmy w 3 kategorie obejmujące: wykształcenie podstawowe i zasadnicze (w tym niepełne podstawowe i niepełne zasadnicze); wykształcenie średnie (w tym średnie techniczne i ogólnokształcące); wykształcenie wyższe (w tym niepełne wyższe oraz licencjat). 3. Na podstawie uzyskanych wyników badania możemy powiedzieć, że istnieje istotny związek pomiędzy wykształceniem rodziców i wykształceniem dzieci. Absolwenci zasadniczej szkoły zawodowej częściej niż absolwenci technikum deklarowali, że ich rodzice (zarówno ojciec, jak i matka) posiadają wykształcenie zasadnicze zawodowe oraz niepełne zawodowe i podstawowe (w tym niepełne podstawowe). Natomiast absolwenci techników deklarowali znacznie częściej, że ich rodzice posiadają wykształcenie średnie (w tym techniczne i ogólnokształcące), policealne i wyższe (w tym licencjat). Biorąc pod uwagę wykształcenie obydwojga rodziców większe szanse na ukończenie technikum mają osoby, których obydwoje rodziców posiada wykształcenie średnie, jedno z rodziców posiada wykształcenie średnie, natomiast drugie wyższe lub też obydwoje rodziców posiada wykształcenie wyższe. Największa różnica zarysowała się w przypadku, gdy obydwoje rodziców posiada wyższe lub niepełne wyższe wykształcenie takie wykształcenie rodziców zadeklarowało zaledwie 0,9% badanych absolwentów zasadniczych szkół zawodowych oraz 13% absolwentów technikum. Uzyskane wyniki prezentują tabele

13 Tabela 13. Wykształcenie ojca, a typ szkoły, którą absolwenci ukończyli w 2006 roku Pyt. M2. Proszę teraz powiedzieć, jakie wykształcenie posiadają Pana/i rodzice?/ Pyt. R1.1.Czy jest Pan/i absolwentem? [dane w %] Wykształcenie ojca Ogółem Absolwent zasadniczej szkoły zawodowej Absolwent technikum Liczebność N=2 073 N=761 N=1 312 Podstawowe i zasadnicze 40,7% 63,3% 27,5% Średnie (techniczne i ogólnokształcące) 45,5% 33,2% 52,6% W przypadku osób uczących rzadziej niż w przypadku pozostałych grup (pracujących, bezrobotnych oraz pracujących i uczących się jednocześnie) zdarzało się, że jedno z rodziców posiadało wykształcenie średnie a drugie podstawowe lub zawodowe. Osoby uczące się wskazywały istotnie częściej, niż miało to miejsce w przypadku pozostałych grup, na to, że przynajmniej jedno z rodziców posiada wykształcenie wyższe. Zatem im niższe wykształcenie rodziców, tym większe prawdopodobieństwo, że ktoś podejmie pracę lub będzie posiadał status osoby bezrobotnej, natomiast im wyższe wykształcenie rodziców tym większe szanse na to, że dana osoba będzie w przyszłości kontynuować naukę. Opisywana sytuacja została zaprezentowana w tabelach Tabela 16. Wykształcenie ojca, a obecny status Pyt. M2. Proszę teraz powiedzieć, jakie wykształcenie posiadają Pana/i rodzice?/ Pyt. R8.Czy w obecnej chwili? [dane w %] Wyższe i niepełne wyższe (w tym policealne) 13,8% 3,4% 19,9% *Kolorem oznaczono różnice istotne statystycznie Wykształcenie ojca Ogółem Pracuje Uczy się Bezrobotny Uczy się i pracuje Tabela 14. Wykształcenie matki, a typ szkoły, którą absolwenci ukończyli w 2006 roku Pyt. M2. Proszę teraz powiedzieć, jakie wykształcenie posiadają Pana/i rodzice?/ Pyt. R1.1.Czy jest Pan/i absolwentem? [dane w %] Liczebność N=2 073 N=837 N=679 N=296 N=261 Wykształcenie matki Ogółem Absolwent zasadniczej szkoły zawodowej Absolwent technikum Podstawowe i zasadnicze 40,7% 49,6% 25,2% 50,7% 40,7% Średnie (techniczne i ogólnokształcące) 45,5% 41,6% 51,1% 41,9% 45,5% Liczebność N=2 075 N=762 N=1 313 Podstawowe i zasadnicze 35,3% 56,7% 22,9% Wyższe i niepełne wyższe (w tym policealne) 13,8% 8,8% 23,7% 7,4% 13,8% *Kolorem oznaczono różnice istotne statystycznie Średnie (techniczne i ogólnokształcące) 47,2% 37,7% 52,7% Wyższe i niepełne wyższe (w tym policealne) 17,5% 5,6% 24,4% *Kolorem oznaczono różnice istotne statystycznie Tabela 15. Wykształcenie obojga rodziców (kategoria łączna), a typ szkoły, którą absolwenci ukończyli w 2006 roku Pyt. M2. Proszę teraz powiedzieć, jakie wykształcenie posiadają Pana/i rodzice?/ Pyt. R1.1.Czy jest Pan/i absolwentem? [dane w %] Tabela 17. Wykształcenie matki, a obecny status Pyt. M2. Proszę teraz powiedzieć, jakie wykształcenie posiadają Pana/i rodzice?/ Pyt. R8.Czy w obecnej chwili? [dane w %] Wykształcenie matki Ogółem Pracuje Uczy się Bezrobotny Uczy się i pracuje Liczebność N=2 075 N=839 N=680 N=296 N=260 Wykształcenie obydwojga rodziców Ogółem Absolwent zasadniczej szkoły zawodowej Absolwent technikum Podstawowe i zasadnicze 35,3% 44,5% 19,3% 47,3% 35,3% Średnie (techniczne i ogólnokształcące) 47,2% 47,3% 48,8% 43,2% 47,2% Liczebność N=2 080 N=764 N=1 316 Obydwoje podstawowe/zasadnicze 26,6% 46,3% 15,2% Jedno podstawowe/zasadnicze, drugie średnie 20,6% 24,3% 18,5% Wyższe i niepełne wyższe (w tym policealne) 17,5% 8,2% 31,9% 9,5% 17,5% *Kolorem oznaczono różnice istotne statystycznie Obydwoje średnie 29,5% 20,8% 34,5% Jedno średnie, drugie wyższe 12,6% 4,7% 17,2% Obydwoje wyższe 8,4% 0,9% 12,8% *Kolorem oznaczono różnice istotne statystycznie; obserwacje niezakwalifikowane stanowią 2,2% Jeżeli chodzi o wpływ wykształcenia rodziców na obecny status zaobserwowaliśmy następujące zależności: status osoby pracującej lub bezrobotnej posiadają istotnie częściej osoby, których obydwoje rodziców posiada wykształcenie zasadnicze zawodowe lub podstawowe

14 Tabela 18. Wykształcenie obydwojga rodziców (kategoria łączna), a obecny status Pyt. M2. Proszę teraz powiedzieć, jakie wykształcenie posiadają Pana/i rodzice?/ Pyt. R8.Czy w obecnej chwili? [dane w %] Wykształcenie obydwojga rodziców Ogółem Pracuje Uczy się Bezrobotny Uczy się i pracuje Liczebność N=2 080 N=840 N=682 N=296 N=262 Tabela 20. Wykształcenie matki a typ szkoły, w której kontynuowana jest obecnie nauka Pyt. M2. Proszę teraz powiedzieć, jakie wykształcenie posiadają Pana/i rodzice?/ Pyt. 45. W jakiej szkole kontynuuje Pan/i naukę? [dane w %] Wykształcenie matki Ogółem Technikum Studium policealne Studia wyższe Obydwoje podstawowe/zasadnicze 26,6% 34,6% 13,2% 36,5% 24,8% Jedno podstawowe/zasadnicze, drugie średnie 20,6% 22,7% 15,7% 23,6% 23,3% Obydwoje średnie 29,5% 28,5% 32,8% 26,0% 27,9% Jedno średnie, drugie wyższe 12,6% 8,7% 18,2% 9,5% 14,5% Obydwoje wyższe 8,4% 3,3% 17,6% 3,0% 6,9% *Kolorem oznaczono różnice istotne statystycznie; obserwacje niezakwalifikowane stanowią 2,2% Wcześniej mówiliśmy o tym, w jaki sposób kształtowały się istotne statystycznie różnice pomiędzy wykształceniem rodziców i dzieci, a także pomiędzy wykształceniem rodziców, a obecnym statusem absolwentów. Istnieje jednak również istotny związek pomiędzy typem szkoły, w jakiej jest kontynuowana nauka, a wykształceniem rodziców. Rodzice osób, które kontynuują naukę w technikach - czyli absolwentów zasadniczych szkół zawodowych - częściej posiadają wykształcenie zasadnicze zawodowe lub podstawowe, natomiast osoby kontynuujące naukę na studiach wyższych wskazywały istotnie częściej, że przynajmniej jedno z rodziców posiada wykształcenie wyższe lub niepełne wyższe ( w tym także policealne). Otrzymane wyniki prezentują tabele Podsumowując otrzymane w tej części badania wyniki możemy powiedzieć, że istnieje istotny związek pomiędzy wykształceniem rodziców oraz wykształceniem i statusem zawodowo-edukacyjnym ich dzieci. Im wyższe wykształcenie rodziców, tym większe prawdopodobieństwo, że ich dzieci będą posiadały wykształcenie średnie techniczne, a także będą kontynuowały naukę. Wyższe wykształcenie przynajmniej jednego z rodziców sprzyja kontynuacji nauki na studiach wyższych. W przypadku osób, których obydwoje rodziców posiadało wykształcenie zasadnicze zawodowe lub podstawowe, istnieje najmniejsze prawdopodobieństwo uzyskania średniego wykształcenia, a także kontynuacji nauki. Grupa ta jest również w największym stopniu zagrożona bezrobociem. Tabela 19. Wykształcenie ojca, a typ szkoły, w której kontynuowana jest obecnie nauka Pyt. M2. Proszę teraz powiedzieć, jakie wykształcenie posiadają Pana/i rodzice?/pyt. 45. W jakiej szkole kontynuuje Pan/i naukę? [dane Wykształcenie ojca Ogółem Studium Technikum Studia wyższe policealne Odsetek osób, które wskazały dany typ szkoły Liczebność N=940 N=266 N= Odsetek osób, które wskazały dany typ szkoły Liczebność N=940 N=267 N=102 N=547 Podstawowe i zasadnicze 23,4% 44,2% 25,5% 12,1% Średnie (techniczne i ogólnokształcące) 48,3% 45,3% 54,9% 48,6% Wyższe i niepełne wyższe (w tym policealne) 28,3% 10,5% 19,6% 39,3% *Kolorem oznaczono różnice istotne statystycznie; różnice dotyczą odpowiedzi wskazał/nie wskazał w poszczególnych kategoriach, kolorem oznaczono te odpowiedzi gdzie respondenci istotnie częściej wskazywali na kontynuowanie nauki w szkole danego typu. Tabela 21. Wykształcenie obydwojga rodziców, a typ szkoły, w której kontynuowana jest obecnie nauka Pyt. M2. Proszę teraz powiedzieć, jakie wykształcenie posiadają Pana/i rodzice?/ Pyt. 45. W jakiej szkole kontynuuje Pan/i naukę? [dane w %] Wykształcenie rodziców Ogółem Technikum Studium policealne Studia wyższe Odsetek osób, które wskazały dany typ szkoły Liczebność N=944 N=269 N=102 N=548 Obydwoje podstawowe/zasadnicze 16,4% 35,7% 15,7% 7,1% Jedno podstawowe/zasadnicze, drugie średnie 17,8% 21,6% 21,6% 14,2% Obydwoje średnie 31,5% 28,6% 37,3% 32,3% Jedno średnie, drugie wyższe 17,2% 7,4% 12,7% 22,8% Obydwoje wyższe 14,6% 1,9% 10,8% 22,1% *Kolorem oznaczono różnice istotne statystycznie; różnice dotyczą odpowiedzi wskazał/nie wskazał w poszczególnych kategoriach, kolorem oznaczono te odpowiedzi gdzie respondenci istotnie częściej wskazywali na kontynuowanie nauki w szkole danego typu. Podstawowe i zasadnicze 29,6% 53,8% 29,4% 17,7% Średnie (techniczne i ogólnokształcące) 50,1% 41,7% 53,9% 53,2% Wyższe i niepełne wyższe (w tym policealne) 20,3% 4,5% 16,7% 29,1% *Kolorem oznaczono różnice istotne statystycznie; różnice dotyczą odpowiedzi wskazał/nie wskazał w poszczególnych kategoriach, kolorem oznaczono te odpowiedzi gdzie respondenci istotnie częściej wskazywali na kontynuowanie nauki w szkole danego typu

15 Posiadane umiejętności znajomość języków obcych, obsługa komputera, obsługa urządzeń związanych z zawodem, prowadzenia samochodu W tej części badania zapytaliśmy respondentów, o to czy posiadają umiejętności takie, jak znajomość języków obcych, obsługa komputera, obsługa urządzeń związanych z wykonywanym zawodem, obsługa specjalistycznych narzędzi i maszyn (w ramach wykonywanego zawodu) oraz umiejętność prowadzenia samochodu. W dalszej kolejności poprosiliśmy badanych, aby określili, w jakim stopniu te umiejętności zostały przez nich opanowane (przy wykorzystaniu skali pięciostopniowej, gdzie 1 oznacza bardzo słabo, a 5 bardzo dobrze ). Chcieliśmy sprawdzić również czy posiadanie poszczególnych umiejętności ma wpływ na to, jaki jest obecny status absolwentów i czy może wpływać pozytywnie na powodzenie na rynku pracy czy edukacji. 1. Największa grupa badanych zadeklarowała znajomość języków obcych (91%), w tym najwięcej absolwentów stwierdziło, że zna język angielski (81%), natomiast druga, co do wielkości grupa deklarowała znajomość języka niemieckiego (31%). Absolwenci techników istotnie częściej, niż absolwenci zasadniczych szkół zawodowych, wskazywali na znajomość języków obcych. [Wykres 5] W wypadku samooceny stopnia opanowania języków w naszej analizie wzięliśmy pod uwagę znajomość języka angielskiego, ponieważ został on opanowany przez zdecydowanie największą liczbę respondentów. Język ten jest również najczęściej wskazywany w wymaganiach pracodawców i jest to język obowiązujący w krajach najczęściej planowanej migracji zarobkowej (Wielka Brytania i Irlandia 3 ). Na podstawie otrzymanych wyników możemy powiedzieć, że bardzo dobrą i dobrą znajomość języka angielskiego deklaruje 46% wszystkich absolwentów, natomiast średnią 34% badanych [Wykres 6]. Absolwenci techników opanowali umiejętność posługiwania się językiem angielskim w stopniu istotnie wyższym (średnia 3,6, na skali od 1 do 5, gdzie 5 oznacza bardzo dobrze ), niż absolwenci zasadniczych szkół zawodowych (średnia 2,8 na skali od 1 do 5). Najlepszą znajomość języka angielskiego deklarują osoby kontynuujące naukę, znają one ten język istotnie lepiej niż osoby pracujące, jednocześnie pracujące i uczące się, a także bezrobotne. Największą znajomość języka angielskiego deklarują przedstawiciele takich zawodów, jak technik hotelarstwa, technik elektronik, technik budownictwa, technik ekonomista, technik handlowiec, technik telekomunikacji i technik żywienia i gospodarstwa domowego. [Aneks Tabela ] Są to przedstawiciele zawodów, w których znajomość języków może być przydatna w pracy czy dalszej nauce. Warto zwrócić uwagę na fakt, że nie ma istotnych różnic w deklaracjach dotyczących stopnia znajomości języka angielskiego w przypadku osób, które planują wyjazd za granicę w celu podjęcia pracy zarobkowej oraz osób pozostających w kraju. [Tabela 23] Zatem znajomość języka nie musi być koniecznie czynnikiem determinującym wyjazd, co wynika zapewne z faktu, że wyjeżdżający do pracy za granicą podejmują się często prac drugiej kategorii, które wymagają znajomości języka jedynie w stopniu podstawowym. średnie 4,2 i 4,1, na skali pięciostopniowej, gdzie 5 oznacza bardzo dobrze. Różnica ta, mimo, że istotna statystycznie, nie jest jednak duża, ponieważ w pozostałych grupach umiejętność ta opanowana została w stopniu niewiele niższym (3,8-4,0). Wynika to z pewnością stąd, że osoby pracujące mają większą od osób bezrobotnych i uczących się możliwość pogłębiania umiejętności pracy na sprzęcie specjalistycznym % badanych absolwentów wskazało, że posiada umiejętność prowadzenia samochodu. Na posiadanie tej umiejętności częściej wskazywali absolwenci technikum (67%) niż zasadniczej szkoły zawodowej (60%). Absolwenci techników nieznacznie lepiej (średnia 4,0, na skali od 1 do 5), niż absolwenci zasadniczych szkół zawodowych (średnia 3,8) oceniali swoje umiejętności, jeżeli chodzi o prowadzenie samochodu. Nie było istotnych różnic w ocenie tych umiejętności, jeżeli chodzi o wskazania badanych w podziale na osoby pracujące i/lub uczące się i bezrobotne. Różnica pomiędzy absolwentami zasadniczych szkół zawodowych i techników w ocenie umiejętności i fakcie posiadania prawa jazdy może wynikać z wieku badanych średnia wieku absolwentów technikum jest wyższa niż absolwentów zasadniczych szkół zawodowych. [Aneks - Tabele ] Podsumowując wyniki uzyskane z tej części badania możemy powiedzieć, że badani absolwenci zasadniczych szkół zawodowych są nieznacznie lepiej przygotowani do pracy w swoim zawodzie, częściej posiadają i w nieco większym stopniu opanowali umiejętności obsługi maszyn i urządzeń specjalistycznych związanych z wykonywaną pracą, natomiast posiadają mniejsze umiejętności pozwalające na kontynuowanie nauki, a także na pracę w innych warunkach, czy też innym zawodzie (takie, jak znajomość języków obcych, umiejętność prowadzenia samochodu i obsługi komputera). Jeżeli chodzi o stopień opanowana umiejętności, największa różnica pomiędzy absolwentami technikum i zasadniczej szkoły zawodowej, wystąpiła w przypadku znajomości języków obcych i stopnia opanowania najbardziej popularnego języka obcego angielskiego. Jak już wcześniej wspomnieliśmy, umiejętność ta jest bezpośrednio związana z przygotowaniem się absolwentów techników do egzaminu maturalnego i kontynuacją nauki na studiach wyższych. Uzyskane wyniki prezentują wykresy 5, 6 i tabele 22, Druga co do wielkości grupa absolwentów wskazała na posiadanie umiejętności obsługi komputera (87%). Absolwenci technikum nieznacznie częściej niż absolwenci zasadniczych szkół zawodowych wskazywali na posiadanie tej umiejętności, a także na opanowanie jej w wyższym stopniu. Umiejętność obsługi komputera absolwenci technikum ocenili na średnim poziomie 4,0 (skala od 1 do 5, gdzie 5 oznacza bardzo dobrze ), natomiast absolwenci zasadniczej szkoły zawodowej na poziomie 3,5. Istotnie lepiej od osób pracujących i bezrobotnych umiejętność obsługi komputera opanowały osoby uczące się (4,1), natomiast osoby pracujące oraz jednocześnie pracujące i uczące się opanowały tę umiejętność w stopniu wyższym (3,8), niż osoby bezrobotne (3,5). Zależność taka z jednej strony świadczy o tym, że osoby poświęcające czas na edukację częściej korzystają z komputera, co jest niejako warunkiem opanowania jego obsługi, z drugiej strony mogą się one wywodzić z rodzin o wyższym statusie materialnym, co jest z kolei warunkiem posiadania stosunkowo drogiego sprzętu. [Wykres 5 i Tabela 22] Umiejętność obsługi komputera w największym stopniu opanowali absolwenci kończący szkołę w takich zawodach, jak technik elektronik, technik hotelarstwa, technik elektryk, technik mechanik, technik handlowiec, technik budownictwa. [Aneks - Tabele ] 3. 75% absolwentów zadeklarowało, że posiada umiejętność obsługi urządzeń związanych z wykonywanym zawodem, natomiast 65%, zadeklarowało posiadanie umiejętności obsługi specjalistycznych narzędzi i maszyn (w ramach wykonywanej pracy). Umiejętności te posiadają częściej absolwenci zasadniczych szkół zawodowych niż technikum, co z pewnością jest bezpośrednio powiązane z tym, że po ukończeniu szkoły częściej podejmowali pracę. Stopień opanowania umiejętności obsługi urządzeń i specjalistycznych narzędzi/maszyn jest wyższy w grupie osób o statusie pracujący, niż pozostałych grupach (uczący się, bezrobotny, pracujący i uczący się jednocześnie) 3 Na podstawie wyników badań, które zawiera niniejsze opracowanie

16 Wykres 5. Umiejętności absolwentów, a typ ukończonej szkoły Pyt. M6. Proszę powiedzieć, jakie posiada Pan/i umiejętności?/ Pyt. R1.1.Czy jest Pan/i absolwentem? [dane w %] J zyki obce Obs uga komputera Obs uga urz dze zwi zanych z wykonywanym zawodem Prowadzenie samochodu 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% 91% 86% 93% 87% 84% 88% 75% 84% 70% 65% 60% 67% Tabela 22. Stopień opanowania poszczególnych umiejętności, a obecny status i typ ukończonej szkoły Pyt. M7. Proszę, aby Pan/i ocenił/a w jakim stopniu ma opanowane te umiejętności?/ Pyt. R1.1.Czy jest Pan/i absolwentem? Pyt. R8.Czy w obecnej chwili? [średnia; skala od 1 do 5] Posiadane umiejętności Znajomość j. angielskiego Obsługa komputera Obsługa urządzeń związanych z wykonywanym zawodem Ogółem TYP SZKOŁY Absolwent zasadniczej szkoły zawodowej Absolwent technikum OBECNY STATUS Pracuje Uczy się Bezrobotny Liczebność Średnia 3,3 2,8 3,6 3,2 3,6 3,1 3,2 Liczebność Średnia 3,9 3,5 4,0 3,8 4,1 3,5 3,8 Liczebność Średnia 4,1 4,1 4,1 4,2 4,0 3,9 4,0 Uczy się i pracuje Obs uga specjalistycznych narz dzi / maszyn (w ramach wykonywanej pracy) 65% 73% 60% Obsługa specjalistycznych narzędzi /maszyn (w ramach wykonywanej pracy) Liczebność Średnia 4,0 4,0 4,0 4,1 4,0 3,8 3,9 Ogó em; N=2080 Absolwent zasadniczej szko y zawodowej; N=764 Absolwent technikum; N=1316 Prowadzenie samochodu Liczebność Średnia 4,0 3,8 4,0 4,1 3,9 3,8 3,8 * Kolorem oznaczono różnice istotne statystycznie Wykres 6. Stopień opanowania znajomości języka angielskiego Pyt. M7. Proszę, aby Pan/i ocenił/a w jakim stopniu ma opanowane te umiejętności? Pyt. R1.1.Czy jest Pan/i absolwentem? [średnia i dane w %] JĘZYK ANGIELSKI Tabela 23. Znajomość języka angielskiego, a plany migracyjne Pyt. 37/61a. Czy zamierza Pan/i wyjechać za granicę w ciągu najbliższych 12 miesięcy? Pyt. 37/61a. Czy zamierza Pan/i wyjechać za granicę w ciągu najbliższych 12 miesięcy? 0% 20% 40% 60% 80% 100% Skala 1-5 Ogółem NIE TAK Liczebność N=2 080 N=1 499 N=507 Ogó em; N=1681 4% 17% 34% 34% 12% Znajomość języka angielskiego TAK 19,2% 18,5% 22,7% 3,3 NIE 80,8% 81,5% 77,3% absolwent zasadniczej szko y zawodowej; N=524 9% 33% 37% 16% 5% 2,8 Liczebność N=1 681 N=1 222 N=392 (1) bardzo źle 3,8% 4,3% 2,8% absolwent technikum; N=1157 2% 10% 32% 42% 15% 3,6 Ocena znajomości języka angielskiego (2) raczej źle 17,0% 17,9% 15,1% (3) ani źle, ani dobrze 33,6% 33,5% 34,4% (1) bardzo le (2) raczej le (3) ani le, ani dobrze (4) raczej dobrze (5) bardzo dobrze (4) raczej dobrze 33,9% 33,3% 34,2% (5) bardzo dobrze 11,7% 11,0% 13,5% Średnia 3,3 3,3 3,4 * Kolorem oznaczono różnice istotne statystycznie 30 31

17 Ocena warunków kształcenia w ramach zajęć z teoretycznych podstaw nauki zawodu oraz zajęć praktycznych W dalszej części badania poprosiliśmy respondentów o ocenę warunków kształcenia w szkole w ramach zajęć teoretycznych podstaw nauki zawodu i zajęć praktycznej nauki zawodu (w szkole lub poza szkołą). Badani dokonywali oceny na skali 5 stopniowej, gdzie 1 oznaczało zdecydowanie się nie zgadzam, natomiast 5 - zdecydowanie się zgadzam. Stwierdzenia dotyczyły: liczby uczniów przebywających w klasie podczas zajęć praktycznych, sposobu prowadzenia zajęć lekcyjnych/praktyk, przygotowania nauczycieli oraz osób prowadzących zajęcia praktyczne, dostępu do konsultacji oraz wyposażenia i warunków panujących podczas zajęć praktycznych i w salach lekcyjnych. W przypadku pierwszego stwierdzenia (Liczba uczniów przebywających w klasie podczas zajęć ) odwróciliśmy skalę, ponieważ to jedno stwierdzenie w przeciwieństwie do pozostałych miało wydźwięk negatywny. [Wykresy 7 i 8] Wykres 8. Ocena warunków kształcenia w ramach zajęć praktycznych Pyt. 11. Proszę odnieść się do zajęć PRAKTYCZNYCH, w których Pan/i uczestniczył/a i powiedzieć, na ile zgadza się Pan/i z każdym z tych stwierdzeń. N=2080 [dane w %] Liczba uczniów przebywaj cych podczas zaj praktycznych nie by a zbyt du a 2% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 19% 26% 37% 16% rednia na skali 1-5 3,5 Wykres 7. Ocena warunków kształcenia w ramach teoretycznych podstaw nauki zawodu Pyt. 10. Odczytam teraz Panu/i różne stwierdzenia Proszę odnieść się do zajęć w ramach TEORETYCZNYCH podstaw nauki zawodu, w których Pan/i uczestniczył/a i powiedzieć, na ile zgadza się Pan/i z każdym z tych stwierdzeń. N=2080 [dane w %] Osoby prowadz ce zaj cia praktyczne, by y bardzo dobrze przygotowane 4% 1% 20% 57% 18% 3,9 0% 20% 40% 60% 80% 100% rednia na skali 1-5 *Liczba uczniów przebywaj cych w klasie (podczas zaj ) nie by a zbyt du a 2% 23% 28% 34% 13% 3,3 Uczniowie mogli konsultowa si z osobami 3% prowadz cymi zaj cia 1% 19% 56% 21% 3,9 1% Zaj cia/ lekcje by y bardzo dobrze prowadzone Nauczyciele do ka dych zaj / lekcji byli dobrze przygotowani 6% 1% 6% 1% 23% 22% 57% 54% 14% 17% 3,8 3,8 Miejsca, w których odbywa y si zaj cia praktyczne by y bardzo dobrze wyposa one w 5% nowoczesne urz dzenia / maszyny do pracy itp. 2% 23% 52% (1) Zdecydowanie si nie zgadzam (2) Raczej si nie zgadzam (3) Trudno powiedzie (4) Raczej si zgadzam (5) Zdecydowanie si zgadzam 20% 3,8 Uczniowie mogli konsultowa si nauczycielami po lekcjach 5% 23% 52% 19% 3,8 * W przypadku pierwszego stwierdzenia skala została odwrócona, oryginalne brzmienie: Liczba uczniów przebywających w sali podczas zajęć praktycznych była zbyt duża Sale, w których odbywa y si zaj cia/ lekcje mia y dobre warunki dydaktyczne do prowadzenia zaj 1% 6% 22% * W przypadku pierwszego stwierdzenia skala została odwrócona, oryginalne brzmienie: Liczba uczniów przebywających w klasie (podczas zajęć/ lekcji) była zbyt duża. 55% (1) Zdecydowanie si nie zgadzam (2) Raczej si nie zgadzam (3) Trudno powiedzie (4) Raczej si zgadzam (5) Zdecydowanie si zgadzam 17% 3,8 Badani na podobnym poziomie ocenili poszczególne czynniki, poza pierwszym - liczbą uczniów podczas zajęć praktycznych. W celu zgrupowania czynników w jedną kategorię, co znacznie ułatwia dalszą analizę danych, dokonaliśmy oceny rzetelności skali w wypadku obydwu pytań. Na podstawie analizy połączyliśmy cztery stwierdzenia z pytania dotyczącego oceny warunków kształcenia w ramach teoretycznych podstaw nauki zawodu, z wyłączeniem pierwszego stwierdzenia dotyczącego liczby uczniów w klasie, które zarówno przed, jak i po odwróceniu skali nie było w wystarczającym stopniu skorelowane z pozostałymi. [Aneks Tabele ] Na podstawie otrzymanych wyników możemy powiedzieć, że badani na ogół dobrze oceniali warunki kształcenia w ramach teoretycznej i praktycznej nauki zawodu. Średnia dla obszaru, jeśli chodzi o warunki kształcenia w ramach teoretycznego przygotowania do zawodu (z wyłączeniem wcześniej wspomnianej kategorii), wyniosła 3,8. W przypadku tego obszaru nie było istotnych różnic w ocenie, jeśli chodzi o absolwentów techników i zasadniczych szkół zawodowych, a także w wypowiedziach osób w zależności od posiadanego obecnie statusu. [Aneks- Tabele 187, 188, 196, 200, 201] Na podobnej zasadzie co powyżej na podstawie analizy rzetelności skali połączyliśmy trzy stwierdzenia z pytania dotyczącego oceny warunków kształcenia w ramach praktycznej nauki zawodu, z wyłączeniem pierwszego stwierdzenia dotyczącego liczby uczniów, które zarówno przed, jak i po odwróceniu skali nie było w wystarczającym stopniu skorelowane z pozostałymi. [Aneks Tabele ] 32 33

18 Średnia dla obszaru, jeśli chodzi o warunki kształcenia, w ramach praktycznego przygotowania do zawodu wyniosła 3,9. Osoby pracujące oraz jednocześnie pracujące i uczące się lepiej od osób bezrobotnych oceniały warunki kształcenia z zakresu praktycznego przygotowania do zawodu. Biorąc pod uwagę poszczególne stwierdzenia, osoby pracujące i uczące się oceniły lepiej od osób bezrobotnych przygotowanie osób prowadzących praktyczne zajęcia, natomiast osoby pracujące wyżej, niż osoby bezrobotne, oceniły możliwość korzystania z konsultacji. W przypadku stwierdzenia dotyczącego odpowiedniej liczby uczniów na zajęciach lepiej oceniali ten czynnik absolwenci zasadniczych szkół zawodowych niż techników. [Aneks Tabele 213, 214, 22, 226, 227] Z przedstawionych danych wynika, że wysoki standard prowadzonych zajęć praktycznego przygotowania do wykonywanej pracy sprzyja możliwości znalezienia pracy zaraz po ukończeniu szkoły. Wykres 9. Czynniki decydujące o wyborze szkoły Pyt. 14. Co zdecydowało o wyborze SZKOŁY, której jest Pan/i absolwentem/ką? N=2080 [dane w %] 0% 20% 40% 60% 80% 100% Konieczno szybkiego zdobycia zawodu 4% 15% 21% 41% 19% Przewidywanie wysokich zarobków 6% 17% 37% 33% 7% Motywy wyboru szkoły i kierunku kształcenia A. Motywy wyboru szkoły W dalszej części badania zapytaliśmy absolwentów, co zadecydowało w ich przypadku o wyborze szkoły, do której uczęszczali. Podczas udzielania odpowiedzi badani mieli posłużyć się pięciostopniową skalą, gdzie 1 oznaczało zdecydowanie nie, natomiast 5 zdecydowanie tak. Wśród motywów wyboru szkoły badani wymieniali najczęściej możliwość szybkiego zdobycia zawodu (odpowiedzi raczej tak i zdecydowanie tak - 60%; średnia 3,5). Na kolejnym miejscu znalazły się takie czynniki, jak przewidywanie wysokich zarobków (40% pozytywnych odpowiedzi; średnia 3,2) i położenie szkoły w pobliżu miejsca zamieszkania (39% pozytywnych odpowiedzi; średnia 3,0). Najmniejsze znaczenie miały takie czynniki, jak porada pedagoga, psychologa szkolnego lub doradcy zawodowego (15% wskazań) oraz brak miejsc w innej szkole (12%) lub brak innej szkoły w miejscu zamieszkania (14%). [Wykres 9] Badani absolwenci techników częściej niż absolwenci zasadniczych szkół zawodowych wskazywali na takie czynniki wyboru kierunku, jak możliwość uzyskania uprawnień do podjęcia studiów czy przewidywanie wysokich zarobków w przyszłości. Absolwenci zasadniczych szkół zawodowych częściej wybór kierunku motywowali chęcią szybkiego zdobycia zawodu czy zdobycia zawodu w krótkim czasie. [Tabela nr 24] Osoby uczące się częściej od osób pracujących i bezrobotnych oraz jednocześnie uczących się i pracujących wskazywały na możliwość podjęcia studiów po zakończeniu nauki. Osoby bezrobotne częściej niż osoby o statusie uczący się lub/i pracujący wskazywały na takie czynniki, jak położenie szkoły w pobliżu miejsca zamieszkania, dogodniejszy dojazd w porównaniu z innymi szkołami, brak innej szkoły w okolicy oraz namowa kolegów. Osoby uczące się rzadziej niż pozostałe grupy wskazywały na konieczność szybkiego zdobycia zawodu. [Tabela nr 24] Po o enie szko y w pobli u miejsca zamieszkania Dogodniejszy dojazd ni do innych szkó Mo liwo uzyskania uprawnie do podj cia studiów Namowa rodziców (opiekunów) Namowa kolegów Brak innej szko y w okolicy Brak wolnych miejsc w innej szkole Porada psychologa, pedagoga szkolnego, doradcy zawodowego 13% 24% 13% 25% 17% 23% 16% 26% 17% 28% 26% 27% 34% 25% 25% 20% 26% 29% 34% 35% 30% 31% 8% 31% 6% 29% 10% 5% 28% 23% 4% 2% 26% 12% 2% 27% 10% 22% 12% 3% (1) Zdecydowanie nie (2) Raczej nie (3) Trudno powiedzie (4) Raczej tak (5) Zdecydowanie tak 34 35

19 Tabela 24. Czynniki decydujące o wyborze szkoły Pyt. 14. Co zdecydowało o wyborze SZKOŁY, której jest Pan/i absolwentem/ką? Pyt. R1.1. Czy jest Pan/i absolwentem ( )? Pyt. R.8. Czy w obecnej chwili ( ) [średnia; na skali od 1 do 5, gdzie 1 oznacza zdecydowanie tak ] Czynniki decydujące o wyborze szkoły Ogółem TYP SZKOŁY Absolwent zasadniczej szkoły zawodowej OBECNY STATUS Absolwent technikum Pracuje Uczy się Bezrobotny Uczy się i pracuje Liczebność N=2 080 N=764 N=1 316 N=840 N=682 N=296 N=262 Możliwość uzyskania uprawnień do podjęcia studiów 2,9 1,9 3,5 2,6 3,5 2,7 2,8 Konieczność szybkiego zdobycia zawodu 3,5 3,7 3,4 3,7 3,3 3,7 3,5 Porada psychologa, pedagoga szkolnego, doradcy zawodowego 2,2 2,1 2,3 2,1 2,3 2,4 2,0 Położenie szkoły w pobliżu miejsca zamieszkania 3,0 3,0 3,0 3,0 2,9 3,3 2,6 Dogodniejszy dojazd niż do innych szkół 2,9 2,9 2,9 2,9 2,9 3,2 2,6 Przewidywanie wysokich zarobków 3,2 3,1 3,2 3,2 3,2 3,1 3,1 Namowa rodziców (opiekunów) 2,8 2,8 2,8 2,8 2,7 3,0 2,8 Namowa kolegów 2,7 2,7 2,7 2,6 2,7 2,9 2,8 Brak innej szkoły w okolicy 2,3 2,3 2,3 2,3 2,4 2,6 2,0 Brak wolnych miejsc w innej szkole 2,3 2,3 2,2 2,2 2,3 2,5 2,0 * Kolorem oznaczono różnice istotne statystycznie Analiza głównych składowych czynniki wyboru szkoły 4 W przypadku wymienianych przez badanych motywów decydujących o wyborze szkoły wyodrębniliśmy czynniki, które wskazywały duży stopień korelacji z dwoma ukrytymi wymiarami: 1. Wybór bierny (losowy), 2. Czynnik praktyczny, pragmatyczny. Poniżej prezentujemy te czynniki, które weszły w skład obydwu wymiarów. Biorąc pod uwagę dwa utworzone wymiary oraz odpowiedzi przedstawicieli różnych zawodów możemy powiedzieć, że podejście praktyczne, pragmatyczne miało największy wpływ na wybór szkoły w grupie takich zawodów, jak blacharz samochodowy, elektryk, elektromechanik, elektromechanik pojazdów samochodowych i technik hotelarstwa. Jednocześnie przedstawiciele tych zawodów rzadko wskazywali na wybór bierny. Wybór bierny (losowy) następował najczęściej wśród osób wybierających takie zawody, jak technik technologii drewna, sprzedawca, technik agrobiznesu, mechanik-monter maszyn i urządzeń, technik technologii odzieży, technik ogrodnik. W grupach tych małe znaczenie miał z kolei wybór pragmatyczny/praktyczny. [Wykres rozrzutu - na końcu opracowania str. 140] Jeżeli weźmiemy pod uwagę obecny status, miejsce zamieszkania (powiat) oraz typ szkoły możemy powiedzieć, że wyboru biernego (losowego) dokonywali najczęściej respondenci zaliczający się do grupy osób bezrobotnych, a także osoby zamieszkujące powiaty: dąbrowski, miechowski, gorlicki, oraz miasto Tarnów. Wyboru pragmatycznego/praktycznego natomiast dokonywano częściej w grupie osób pracujących. [Wykres rozrzutu - a końcu opracowania str. 141] B. Motywy wyboru kierunku kształcenia Dla największej grupy respondentów o wyborze kierunku kształcenia zadecydowały zainteresowania (77% wskazań), na kolejnych miejscach zalazły się takie czynniki, jak łatwość uzyskania pracy w wyuczonym zawodzie (63%) oraz konieczność szybkiego zdobycia zawodu (60%). Najmniej badanych wskazywało na pomoc pedagoga/ psychologa (14%) oraz brak miejsc w innej klasie (11%). Badani absolwenci techników częściej niż absolwenci zasadniczych szkół zawodowych wskazywali na takie czynniki wyboru kierunku, jak (1) możliwość uzyskania uprawnień do podjęcia studiów, (2) zainteresowania, (3) porada pedagoga, psychologa szkolnego lub doradcy zawodowego oraz (4) przewidywanie wysokich zarobków. Absolwenci zasadniczych szkół zawodowych jako powód wyboru kierunku wskazywali częściej na chęć szybkiego zdobycia zawodu. Osoby uczące się częściej od osób pracujących i bezrobotnych oraz jednocześnie pracujących i uczących się wskazywały na taki czynnik wyboru kierunku kształcenia, jak możliwość uzyskania uprawnień do podjęcia studiów. Osoby pracujące częściej od podejmujących naukę oraz jednocześnie uczących się i pracujących wskazywały na chęć zdobycia zawodu oraz wybór kierunku zgodnego z zainteresowaniami. Osoby pracujące częściej niż osoby uczące się i bezrobotne wskazywały na wybór szkoły zgodny z zainteresowaniami. W przypadku osób bezrobotnych częściej niż w przypadku pozostałych grup decydowały takie czynniki, jak porada psychologa i pedagoga oraz brak wolnych miejsc w innej szkole, a także namowa kolegów. Wyniki prezentują wykres 10 i tabela 25. Czynniki decydujące o wyborze szkoły analiza głównych składowych Pyt. 14. Co zdecydowało o wyborze SZKOŁY, której jest Pan/i absolwentem/ką? 1 Brak wolnych miejsc w innej szkole 0,866 Brak innej szkoły w okolicy 0,856 Namowa kolegów 0,711 Porada psychologa, pedagoga szkolnego, doradcy zawodowego 0,698 Namowa rodziców (opiekunów) 0,655 2 Konieczność szybkiego zdobycia zawodu 0,803 Przewidywanie wysokich zarobków 0,765 4 Metoda statystyczna służąca odnajdowaniu struktur w zbiorze zmiennych losowych

20 Wykres 10. Czynniki decydujące o wyborze kierunku Pyt. 15. Co zdecydowało o wyborze KIERUNKU, którego jest Pan/i absolwentem/ką? N=2080 [dane w %] 0% 20% 40% 60% 80% 100% 1% Zainteresowania 5% 3% 17% 51% 26% atwo uzyskania pracy w wyuczonym zawodzie Konieczno szybkiego zdobycia zawodu 9% 5% 14% 24% 21% 49% 43% 15% 18% Przewidywanie wysokich zarobków 8% 17% 37% 32% 6% Mo liwo uzyskania uprawnie do podj cia studiów 19% 23% 20% 29% 9% Tabela 25. Czynniki decydujące o wyborze kierunku kształcenia Pyt. 15. Co zdecydowało o wyborze KIERUNKU, którego jest Pan/i absolwentem/ką? Pyt. R1.1. Czy jest Pan/i absolwentem ( )? Pyt. R.8. Czy w obecnej chwili ( ) [średnia; na skali od 1 do 5, gdzie 1 oznacza zdecydowanie tak ] [dane w %]. Czynniki decydujące o wyborze kierunku kształcenia Ogółem Absolwent zasadniczej szkoły zawodowej TYP SZKOŁY OBECNY STATUS Absolwent technikum Pracuje Uczy się Bezrobotny Uczy się i pracuje Liczebność N=2 080 N=764 N=1 316 N=840 N=682 N=296 N=262 Możliwość uzyskania uprawnień do podjęcia studiów 2,9 1,9 3,4 2,6 3,4 2,6 2,7 Konieczność szybkiego zdobycia zawodu 3,5 3,7 3,4 3,7 3,3 3,7 3,5 Łatwość uzyskania pracy w wyuczonym zawodzie 3,6 3,6 3,7 3,7 3,5 3,7 3,5 Zainteresowania 4,0 3,9 4,0 4,0 3,9 3,9 3,9 Porada psychologa, pedagoga szkolnego, doradcy zawodowego 2,2 2,1 2,2 2,1 2,2 2,5 2,1 Przewidywanie wysokich zarobków 3,1 3,0 3,2 3,2 3,1 3,1 3,1 Namowa rodziców (opiekunów) 2,7 2,8 2,7 2,8 2,7 2,9 2,7 Namowa kolegów 2,6 2,7 2,6 2,6 2,6 2,8 2,6 Namowa rodziców (opiekunów) 18% 26% 26% 26% 4% Brak wolnych miejsc w innej klasie 2,2 2,2 2,2 2,2 2,2 2,5 2,0 Namowa kolegów Brak wolnych miejsc w innej klasie Porada psychologa, pedagoga szkolnego, doradcy zawodowego 19% 29% 33% 29% 33% 30% 28% 27% 23% (1) Zdecydowanie nie (2) Raczej nie (3) Trudno powiedzie (4) Raczej tak (5) Zdecydowanie tak 20% 4% 2% 9% 2% 12% Analiza głównych składowych czynniki wyboru kierunku kształcenia W przypadku wskazywanych przez badanych motywów decydujących o wyborze kierunku kształcenia wyodrębniliśmy czynniki, które wykazywały duży stopień korelacji z dwoma ukrytymi wymiarami: 1. Wybór bierny (losowy) podyktowany głównie namową innych osób, 2. Świadomy, pragmatyczny wybór kierunku (zgodny z zainteresowaniami i potrzebą szybkiego zdobycia zawodu). Poniżej prezentujemy te czynniki, które weszły w skład obydwu wymiarów. Czynniki decydujące o wyborze kierunku analiza głównych składowych Pyt. 15. Co zdecydowało o wyborze KIERUNKU kształcenia, której jest Pan/i absolwentem/ką? 1 Brak wolnych miejsc w innej klasie 0,825 Namowa kolegów 0,811 Namowa rodziców (opiekunów) 0,790 Porada psychologa, pedagoga szkolnego, doradcy zawodowego 0,750 2 Łatwość uzyskania pracy w wyuczonym zawodzie 0,822 Konieczność szybkiego zdobycia zawodu 0,782 Zainteresowania 0,