Przedsiębiorstwo LABTAR Sp. z o.o. ul. Św. Jacka Tarnów Opolski DEKLARACJA ŚRODOWISKOWA

Transkrypt

1 Przedsiębiorstwo LABTAR Sp. z o.o. Tarnów Opolski kwiecień 2013

2 Wydawca: Przedsiębiorstwo LABTAR Sp. z o.o., e mail: labtar@labtar.pl tel. (+48) Fax. (+48) Jaromir Krawczyński Kierownik ds. Kontroli Jakości i Ochrony Środowiska Wydanie 1 data wydania r. Strona 2 z 33

3 SPIS TREŚCI 1. CEL I ZAKRES DEKLARACJI 4 2. CHARAKTERYSTYKA ZAKŁADU RYS HISTORYCZNY OPIS WYROBÓW STOSOWANA TECHNOLOGIA TECHNOLOGIA PRODUKCJI 9 3. OCHRONA ŚRODOWISKA KOMUNIKACJA W ZAKRESIE ŚRODOWISKA METODY OCHRONY POWIETRZA GOSPODARKA ODPADAMI GOSPODARKA WODNO ŚCIEKOWA OCHRONA PRZED HAŁASEM SYSTEMY ZARZĄDZANIA POLITYKA JAKOŚCI ZINTEGROWANEGO SYSTEMU ZARZĄDZANIA STRUKTURA SYSTEMÓW CERTYFIKATY I DOPUSZCZENIA SYSTEM ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKOWEGO ASPEKTY ŚRODOWISKOWE STRUKTURA I ODPOWIEDZIALNOŚĆ DOSKONALENIE, ROZWÓJ I WZBUDZANIE ŚWIADOMOŚCI AUDYTY I PRZEGLĄDY SYSTEMU NIEZGODNOŚCI, DZIAŁANIA KORYGUJĄCE I ZAPOBIEGAWCZE WSPÓŁDZIAŁANIE ZE SPOŁECZNOŚCIĄ LOKALNĄ CELE, PROGRAMY I ZADANIA ŚRODOWISKOWE NAJLEPSZE STOSOWANE PRAKTYKI WSKAŹNIKI EFEKTYWNOŚCI ŚRODOWISKOWEJ 28 Wydanie 1 data wydania r. Strona 3 z 33

4 1. CEL I ZAKRES DEKLARACJI Niniejsza deklaracja została opracowana w celu przybliżenia wojewódzkim, powiatowym i gminnym urzędom administracji publicznej, firmom z nami współpracującymi oraz wszystkim zainteresowanym stronom wpływu Przedsiębiorstwa LABTAR Sp. z o.o. na środowisko naturalne oraz skuteczności działań w zakresie minimalizacji wpływu zakładu na środowisko, dzięki wdrożeniu i ciągłemu doskonaleniu systemu zarządzania środowiskowego. Deklaracja zawiera krótką charakterystykę Przedsiębiorstwa LABTAR Sp. z o.o. wraz z opisem procesu produkcji mającym wpływ na środowisko naturalne, prezentacją uzyskiwanych wyrobów, Polityką Zintegrowanego Systemu Zarządzania, opisem znaczących, bezpośrednich i pośrednich aspektów środowiskowych, wyznaczonych celów środowiskowych wraz z planowanymi i zrealizowanymi najważniejszymi programami środowiskowymi oraz inne informacje obrazujące oddziaływanie Przedsiębiorstwa na środowisko naturalne, w tym kluczowe wskaźniki. Zawiera zbiór informacji na temat organizacji zmierzającej do ciągłej poprawy i doskonalenia w zakresie efektów działalności środowiskowej. Dokument uwzględnia uwagi i sugestie z wstępnego przeglądu środowiskowego oraz wymagania Rozporządzenia nr 1221/2009 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 25 listopada 2009 r. dopuszczające dobrowolny udział organizacji w systemie Ekozarządzania i audytu we Wspólnocie oraz ustawy z dnia 15 lipca r. o krajowym systemie Eko-zarządzania i audytu (EMAS) Dz. U. Nr 178, poz Deklaracja jest elementem dialogu z opinią publiczną i wszystkimi zainteresowanymi stronami oraz oświadczeniem o spełnieniu przepisów prawnych dotyczących ochrony środowiska. Deklaracja dostępna jest na stronie internetowej 2. CHARAKTERYSTYKA ZAKŁADU Przedsiębiorstwo LABTAR Sp. z o.o. umiejscowione jest w województwie opolskim, w gminie Tarnów Opolski, przy ulicy. Wydanie 1 data wydania r. Strona 4 z 33

5 MAPA POGLĄDOWA Nr 1 - UMIEJSCOWIENIA ZAKŁADU W REGIONIE 2.1 RYS HISTORYCZNY Historia Przedsiębiorstwa LABTAR Sp. z o.o. sięga końca lat 60 ubiegłego wieku. Uruchomiono wówczas Zakład Materiałów Przeciwwybuchowych "PYŁOWNIA" w Tarnowie Opolskim, będący częścią obecnie zlikwidowanego już Przedsiębiorstwa Materiałów Budowlanych Przemysłu Węglowego w Katowicach. W okresie przemian gospodarczych początku lat 90 ubiegłego wieku Zakład Materiałów Przeciwwybuchowych "PYŁOWNIA" został sprywatyzowany, a na bazie starego zakładu w roku 1994 powstało Przedsiębiorstwo LABTAR Sp. z o.o. Wydanie 1 data wydania r. Strona 5 z 33

6 Od początku swojego istnienia, Przedsiębiorstwo podlega ciągłemu procesowi unowocześniania i modernizacji, których jednym z wielu następstw jest ciągłe zmniejszanie uciążliwości dla środowiska naturalnego. Dzięki ciągłemu rozwojowi i modernizacji firma stała się jednym z wiodących przedsiębiorstw na rynku materiałów paszowych, pyłów przeciwwybuchowych, sorbentów do odsiarczania spalin, wypełniaczy do mas bitumicznych stosowanych w drogownictwie i wypełniaczy stosowanych w budownictwie. Spółka posiada kapitał Zakładowy w wysokości ,00 zł. i jest zarejestrowana w Krajowym Rejestrze Sądowym pod numerem OPIS WYROBÓW Przedsiębiorstwo LABTAR Sp. z o.o. z przetworzenia wysoko węglanowych skał wapiennych uzyskuje następujące grupy wyrobów: 1. Pyły Przeciwwybuchowe: zwykły i impregnowany stearyną, 2. Materiał Paszowy: Węglan Wapnia Kredy pastewne różnych granulacji, stosowane w przemyśle paszowym i rolnictwie indywidualnym, 3. Wypełniacz do mas bitumicznych, 4. Sorbenty węglanowe drobno i grubo ziarniste OPISY WYROBÓW: Pyły Przeciwwybuchowe są stosowane w górnictwie węgla kamiennego do tamowania wybuchów pyłu węglowego. Jednym z najważniejszych parametrów dla tego segmentu wyrobu jest jego odporność na wchłanianie wilgoci, która ma znaczący wpływ na własności przeciwwybuchowe pyłu. Z tego względu dzielimy Pyły przeciwwybuchowe na dwie kategorie: 1. Pył przeciwwybuchowy Zwykły którego odporność na pochłanianie wilgoci wynosi (odporności ) 7 dni od daty rozpakowania. W tym okresie pył zachowuje swoje parametry i nie wchłania wilgoci. Wydanie 1 data wydania r. Strona 6 z 33

7 2. Pył przeciwwybuchowy Stearynowany jest to pył impregnowany stearyną, która zwiększa jego odporność na wilgoć do 21 dni od daty rozpakowania. Materiał Paszowy: Węglan Wapnia Kredy pastewne różnych granulacji, stosowane w przemyśle paszowym i rolnictwie indywidualnym Kredy pastewne stosowane są od lat w żywieniu zwierząt jako suplement uzupełniający niezbędne minerały tak potrzebne dla utrzymania zwierząt hodowlanych w dobrym zdrowiu. Uwalniane wartości mineralne, a przede wszystkim naturalny wapń mają bezpośredni wpływ na układ naczyniowy, kostny, nerwowy, trawienny i mięśniowy. Przedsiębiorstwo LABTAR Sp. z o.o., czerpiąc z lat doświadczeń opracowało zestaw granulacji dedykowany dla konkretnych grup zwierząt hodowlanych. Z tego względu możemy wydzielić cztery produkty: 1. Węglan wapnia Kreda pastewna drobnoziarnista dedykowany jest dla trzody chlewnej jako dodatek do pasz lub bezpośredniego skarmiania. 2. Węglan wapnia Kreda pastewna gruboziarnista dedykowana jest również dla trzody chlewnej, jednak może być również stosowana dla drobiu we wczesnej fazie wzrostu. 3. Węglan wapnia Kreda pastewna gruba P jest to produkt ze względu na swoją granulację przeznaczony dla drobiu w celu ułatwienia trawienia i rozdrabniania pokarmu w wolu. 4. Węglan wapnia Kreda pastewna super gruba F produkt ze względu na swoją granulacje stosowany jest zdecydowanie w fermach drobiu; jego kubatura w pełni odpowiada wielkościom naturalnemu materiałowi (kamienie, żwir) jaki jest zjadany przez drób w naturalnym środowisku w celu rozdrobnienia pokarmu. Wytyczne producenta nie są w materii zastosowania elementem wiążącym, każdy Klient na bazie swoich doświadczeń oraz składów mieszanek pokarmowych może w sposób dowolny stosować poszczególne wyroby. Wydanie 1 data wydania r. Strona 7 z 33

8 Wypełniacz do mas bitumicznych Wypełniacz do mas bitumicznych jest elementem składowym mieszanki asfaltowej, stosowany jest jako wypełniacz pustych przestrzeni. Jego znaczący wpływ na jakość dróg w Polsce jest nie do przecenienia. Wypełniacz produkowany przez Przedsiębiorstwo LABTAR Sp. z o.o. spełnia wymagania normy PN-EN Kruszywa do mieszanek bitumicznych i powierzchniowych utrwaleń stosowanych na drogach, lotniskach i innych powierzchniach przeznaczonych do ruchu. Sorbenty węglanowe Sorbenty stosowane są w energetyce jako element aktywnego odsiarczania spalin. Dzięki ich zastosowaniu zminimalizowana została emisja związków siarki tak niebezpiecznych dla zdrowia i życia ludzi i zwierząt, co wnosi olbrzymi wkład Zakładu w działania zmierzające do polepszenia stanu środowiska naturalnego. Ze względu na zastosowanie technologiczne dzielimy je na dwie grupy: 1. Sorbent węglanowy drobnoziarnisty A jest to sorbent o odpowiednio dobranej granulacji tak, aby w jak najlepszym stopniu mógł spełnić wymagania stawiane w metodzie Mokrego odsiarczania spalin. 2. Sorbent węglanowy gruboziarnisty B - krzywa granulacji sorbentu B jest odpowiednio dobrana do zastosowania w odsiarczaniu w Kotłach fluidalnych. Piaski i wypełniacze do budownictwa, Mączka wapienna Ta grupa wyrobów jest szeroko stosowana zarówno w budownictwie jak i w przemyśle. Wypełniacze, mączka wapienna i piaski stosowane są jako elementy składowe tynków, wylewek, element wypełniający w odlewach betonowych, ale również np. jako element wsadu do pieca szklarskiego. Jednym z ciekawszych zastosowań naszych produktów było użycie ich jako elementu ścierającego do renowacji zabytków. Wydanie 1 data wydania r. Strona 8 z 33

9 2.3 STOSOWANA TECHNOLOGIA Przedsiębiorstwo LABTAR Sp. z o.o. poprzez lata doświadczeń opracowało technologię produkcji, pozwalającą na wypracowanie dużego stopnia elastyczności. Dzięki takiemu podejściu do procesów technologicznych, zakład uzyskał możliwości produkcyjne pozwalające elastycznie reagować na potrzeby i wymagania rynku, jak również klientów indywidualnych, a dzięki dopracowaniu metod zarządzania magazynami udało się nam zmniejszyć do minimum czas oczekiwania na wyroby. Produkcja wyrobów pochodzących z przerobu kamienia wapiennego oparta jest o procesy kruszenia, suszenia, mielenia i frakcjonowania, a końcowym etapem jest konfekcjonowanie ze zbiorników wyrobu gotowego. 2.4 TECHNOLOGIA PRODUKCJI Proces kruszenia: Kamień wapienny dostarczany na place składowe, na tym etapie podlega wstępnej kwalifikacji pod względem uziarnienia oraz zostaje wstępnie oceniany pod kątem jakościowym. Z placu składowego kamień wapienny w odpowiednich proporcjach podawany jest do kruszarki wstępnej (typ: Kruszarka młotkowa) i po skruszeniu podajnikiem taśmowym przekazywany jest do kolejnego etapu zbiorników przedsuszarniowych. Proces suszenia: Wstępnie skruszony kamień wapienny trafia do suszarni bębnowych, gdzie w określonej temperaturze podlega procesowi suszenia, z suszarni transportowany jest przenośnikami ślimakowymi w kierunku zbiorników przedmłynowych, z których następuje podawanie przenośnikiem taśmowym określonych ilości surowca do mielenia. Proces mielenia i frakcjonowania: Kamień wapienny ze zbiorników przedmłynowych podawany jest w określonych ilościach do młynów kulowych w celu rozdrobnienia do odpowiednich frakcji wstępnie przygotowanego materiału, z młynów materiał elewatorami i przenośnikami ślimakowymi przenoszony jest w kierunku klasyfikacji ziarnowej: Wydanie 1 data wydania r. Strona 9 z 33

10 Proces klasyfikacji materiału: Materiał wstępnie przygotowany podawany jest do węzła klasyfikacji składającego się z przesiewacza wstępnego wibracyjnego, separatora powietrznego oraz serii przesiewaczy o ruchu kołowym. Po zakończeniu procesu klasyfikacji gotowe wyroby kierowane są poprzez przenośniki ślimakowe i urządzenia transportu pneumatycznego do zbiorników (silosów) przyporządkowanych poszczególnym wyrobom. Załadunki i konfekcjonowanie: Gotowe wyroby mogą być konfekcjonowane na trzy sposoby: 1. Załadunek luzem na samochody i wagony. Do transportu wyrobu stosowany jest transport pneumatyczny lub taśmowy. 2. Załadunek worków typu Big-Bag. Załadunek odbywa się metodą grawitacyjną. 3. Załadunek do worków papierowych wentylowych. Do załadunku worków wentylowych stosowane są trzy rodzaje maszyn pakujących: pakowaczki pneumatyczne, turbinowe i grawitacyjne. Uproszczony schemat technologiczny: Na poniższym schemacie uproszczonym odwzorowany został przebieg procesów produkcji i załadunków zgodnie z powyższym opisem. Wydanie 1 data wydania r. Strona 10 z 33

11 RYS. 1 SCHEMAT UPROSZCZONY 3. OCHRONA ŚRODOWISKA Przedsiębiorstwo LABTAR Sp. z o.o. od początku swojego powstania kładło duży nacisk na Ochronę Środowiska i wpływ zakładu na otoczenie. Jednym z pierwszych działań były inwestycje: wymiana i modernizacja urządzeń i instalacji odpylających. Kolejne kroki podejmowane w kierunku zmian w zakresie zarządzania i nadzoru nad newralgicznymi elementami wpływającymi na środowisko, doprowadziły do wdrożenia w roku 2007 Systemu Zarządzania Środowiskiem zgodnego z wymaganiami normy ISO Wydanie 1 data wydania r. Strona 11 z 33

12 MAPA POGLĄDOWA NR 2 - USYTUOWANIA ZAKŁADU. 3.1 KOMUNIKACJA W ZAKRESIE ŚRODOWISKA Sposób postępowania w zakresie komunikacji w sprawach związanych ze środowiskiem z podmiotami zewnętrznymi określony został w Instrukcji PI Komunikacja z Otoczeniem Zewnętrznym. Wydanie 1 data wydania r. Strona 12 z 33

13 Przepływ informacji wewnętrznych w zakresie zarządzania środowiskowego został określony w procedurze PO Monitorowanie i Pomiary. Uzupełnieniem informacji zawartych w procedurze i instrukcjach są tablice informacyjne określające tryby postępowania z odpadami. Ważnym elementem informacyjnym dla stron zewnętrznych na temat oddziaływania Zakładu na środowisko oraz metod zarządzania środowiskowego, jest nasza strona internetowa na której udostępnione zostały informacje na temat przedsiębiorstwa oraz Deklaracja Środowiskowa. RYS 2 - SCHEMAT UPROSZCZONY ZAKŁADU. 3.3 METODY OCHRONY POWIETRZA W Przedsiębiorstwie LABTAR Sp. z o.o. emisja zanieczyszczeń odbywa się w sposób zorganizowany, poprzez emitory pyłowe i pyłowo-gazowe oraz niezorganizowany generowany przez place składowe surowca oraz drogi transportowe. Wydanie 1 data wydania r. Strona 13 z 33

14 Powstała emisja niezorganizowana składa się przede wszystkim z drobnego węglanu wapnia, który od lat stosowany jest w rolnictwie jako nawóz i sam w sobie nie jest szkodliwy dla środowiska. Przedsiębiorstwo LABTAR Sp. z o.o. posiada pozwolenie na wprowadzanie gazów i pyłów do powietrza z dnia r.o nr OŚ.KAH /08 wydane przez Starostę Opolskiego. Badania Zanieczyszczeń Powietrza z emisji gazów i pyłów w Przedsiębiorstwie przeprowadzane są przez akredytowane Laboratorium Badania Powietrza. Głównymi typami odpylaczy stosowanych w Zakładzie są filtry workowe oraz baterie cyklonów. W miejscach gdzie jest to uzasadnione stosowane są rozwiązania hybrydowe, łączące baterie cyklonów i filtry workowe, tak aby skuteczność odpylania była jak największa. W celu uzyskania wysokiej skuteczności i dyspozycyjności urządzeń służących ochronie środowiska wypracowany został system nadzoru urządzeń odpylających, pozwalający zachować 100% dyspozycyjność. 3.4 GOSPODARKA ODPADAMI Gospodarka odpadami na terenie Przedsiębiorstwa LABTAR Sp. z o.o. prowadzona jest zgodnie z wymaganiami pozwolenia na wytwarzanie odpadów z dnia r. o nr OŚ UKK wydanego przez Starostę Opolskiego. Odpady składowane są zgodnie z planem sytuacyjnym, na którym zdefiniowano miejsca składowania odpadów zgodnie z decyzją. Miejsca składowania zostały oznaczone w sposób jasno określający ich przeznaczenie. Miejsca składowania podlegają ciągłemu monitoringowi, aby nie dopuścić do przepełnienia. Wszystkie odpady przekazywane są do podmiotów posiadających niezbędne uprawnienia w stosunku do odpadu przekazywanego, tak aby mieć pewność, iż odpad będzie zagospodarowany zgodnie ze swoim przeznaczeniem. 3.5 GOSPODARKA WODNO ŚCIEKOWA Spółka nie ma własnego ujęcia wodnego ani możliwości samodzielnego zrzucania ścieków, dlatego też posiada wieloletnią umowę na dostawę i odbiór ścieków z Zakładami Wapienniczymi Lhoist S.A.. Wydanie 1 data wydania r. Strona 14 z 33

15 Zakłady Wapiennicze Lhoist S.A. posiadają decyzje na pobór wód o numerze ŚR.III-MJP /05 z dnia r. wydaną przez Wojewodę Opolskiego ważną do 31 grudnia 2016 r. i pozwolenie wodno prawne nr DOŚ-III AK z dnia 08 maja 2012r. wydane przez Marszałka Województwa Opolskiego ważne do 30 kwietnia 2016r. na wprowadzanie zmieszanych ścieków przemysłowych do wód rzeki Struga. 3.6 OCHRONA PRZED HAŁASEM Na przedsiębiorstwo nie został nałożony obowiązek wykonywania pomiarów hałasu przenikającego do środowiska. Teren na którym jest usytuowane Przedsiębiorstwo LABTAR Sp. z o.o. nie jest objęte planem zagospodarowania przestrzennego opracowanym dla gminy Tarnów Opolski. Ze względu na położenie zakładu w odległości ok. 800 m od najbliższych zabudowań, oraz rodzaj otoczenia - od strony północnej, wschodniej i południowej znajdują się pola uprawne i tereny zielone, a od strony zachodniej znajduje się Zakład Wapienniczy, emisja hałasu nie powoduje uciążliwości dla środowiska. Pomimo III zmianowego systemu pracy, nadzór nad stanem technicznym maszyn i urządzeń produkcyjnych zapobiega występowaniu sytuacji awaryjnych powodujących zwiększenie występowania emisji hałasu do środowiska. Do tej pory nie zanotowano skarg z powodu nadmiernego hałasu z Przedsiębiorstwa LABTAR Sp. z o.o.. 4. SYSTEMY ZARZĄDZANIA Przedsiębiorstwo LABTAR Sp. z o.o. od lat stawia na najwyższą jakość swoich produktów oraz dbałość o wysokie standardy pracy i zarządzania. W celu potwierdzenia naszych wysokich kwalifikacji, profesjonalizmu w zakresie oferowanych produktów i dbałości o środowisko zdecydowano się w roku 2007 na wdrożenie Zintegrowanego Systemu Zarządzania Jakością, Ochroną Środowiska oraz Zakładową Kontrolą Produkcji zgodnego z wymaganiami norm ISO 9001, oraz PN-EN Produkcja niektórych naszych wyrobów obwarowana jest specyficznymi wymaganiami i stąd oprócz typowych certyfikatów potwierdzających zgodność z wymaganiami normy posiadamy również między innymi certyfikaty dobrej praktyki HACCP, certyfikaty bezpieczeństwa B oraz potwierdzenie numeru nadanego przez Powiatowego Lekarza Weterynarii. Wydanie 1 data wydania r. Strona 15 z 33

16 4.1 POLITYKA ZINTEGROWANEGO SYSTEMU ZARZĄDZANIA POLITYKA ZINTEGROWANEGO SYSTEMU ZARZĄDZANIA JAKOŚCIĄ I OCHRONĄ ŚRODOWISKA Nadrzędnym celem Przedsiębiorstwa "LABTAR" Sp. z o. o. jest produkcja i dostarczanie Klientom wysokiej jakości frakcjonowanych wyrobów z węglanu wapnia, zgodnych z ich wymaganiami, przy zachowaniu dbałości o środowisko naturalne i spełnieniu wymagań prawnych. Równie ważna i cenna jest nasza misja utrzymania opinii przedsiębiorstwa rzetelnego, uwzględniającego interesy wszystkich naszych partnerów, pracowników i udziałowców. Wyznaczony cel i misje Przedsiębiorstwo "LABTAR" pragnie osiągać poprzez: Ustanowienie sprawnej komunikacji z klientem oraz badanie stopnia jego zadowolenia. Ciągłe unowocześnianie infrastruktury i technologii. Monitorowanie parametrów przebiegu realizowanych przez nas procesów. Stałe podnoszenie kwalifikacji pracowników. Uwzględnianie wieloletnich i bieżących zadań prowadzących do ciągłej poprawy efektów działalności środowiskowej. Zarząd Spółki oraz Pracownicy zobowiązują się do spełniania i przestrzegania wymagań stawianych przez PN ISO 9001, system EMAS, wymagań prawnych w ramach Zintegrowanego Systemu Zarządzania Jakością, Ochroną Środowiska i Zakładowej Kontroli Produkcji, standardami wynikającymi z wymagań HACCP oraz zapobiegania zanieczyszczeniom mającym wpływ na środowisko naturalne. Deklaruję realizację niniejszej polityki oraz wynikających z niej uregulowań wewnętrznych. Tarnów Opolski, dnia 02 kwietnia 2013 roku Prezes Zarządu Inż. Zdzisław Barglik Wydanie 1 data wydania r. Strona 16 z 33

17 4.2 STRUKTURA SYSTEMÓW Zintegrowany System Zarządzania skonstruowany został w oparciu o mapę procesów opisującą procesy zachodzące w Przedsiębiorstwie. Na podstawie mapy procesów zdefiniowano procedury ogólne opisujące działanie poszczególnych procesów, ich zależności oraz odpowiedzialność. Tam, gdzie to konieczne uzupełnieniem procedur są instrukcje uszczegółowiające poszczególne działania lub wymagania. Funkcjonują również procedury awaryjne, które opisują sposób postępowania w przypadkach awarii, zagrożenia wyrobu lub środowiska. Zintegrowany System Zarządzania konglomeruje i unifikuje wszystkie funkcjonujące w organizacji systemy, dopuszczenia, dobre praktyki oraz wymagania formalno- prawne tak, aby maksymalnie usprawnić zarządzania i funkcjonowanie Przedsiębiorstwa z jednoczesnym zapewnieniem jak najwyższej jakości wyrobów oraz praktyk handlowych CERTYFIKATY I DOPUSZCZENIA Certyfikaty Systemu Zarządzania Jakością i Systemu Zarządzania Środowiskowego zgodne z wymaganiami norm ISO 9001 i 14001, Wydanie 1 data wydania r. Strona 17 z 33

18 Certyfikat Zakładowej Kontroli Produkcji zgodny z wymaganiami normy PN-EN oraz dobrej praktyki HACCP, Certyfikat uprawniający do znakowania wyrobu znakiem bezpieczeństwa B dla pyłów przeciwwybuchowych: zwykłego i impregnowanego stearyną, Wydanie 1 data wydania r. Strona 18 z 33

19 Wydanie 1 data wydania r. Strona 19 z 33

20 Zaświadczenie nadania numeru rejestracyjnego dla podmiotu działającego w sektorze pasz SYSTEM ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKOWEGO Jest jednym z najważniejszych elementów składowych Zintegrowanego Systemu Zarządzania funkcjonującego w Przedsiębiorstwie LABTAR Sp. z o.o. Decyzja o wdrożeniu Systemu Zarządzania Środowiskowego zgodnego z wymaganiami normy ISO była reperkusją działań i trosk na rzecz zmniejszenia uciążliwości Zakładu dla środowiska. System systematyzuje podejście do środowiska oraz zachęca do działań zmierzających do zmniejszania uciążliwości Zakładu. System Zarządzania Środowiskowego w Przedsiębiorstwie LABTAR Sp. z o.o. opisany został w niniejszych procedurach : 1. PO Identyfikacja i ocena aspektów środowiskowych. 2. PO Zarządzanie aspektami środowiskowymi. Wydanie 1 data wydania r. Strona 20 z 33

21 3. PO Monitorowanie i pomiary ASPEKTY ŚRODOWISKOWE To element działań organizacji, lub jej wyrobów, usług, który może wpływać na środowisko. Oznacza zarówno bezpośrednie, jak i pośrednie aspekty. Klasyfikacja aspektów środowiskowych przeprowadzona została zgodnie z Procedurą PO Identyfikacja i ocena aspektów środowiskowych, opracowaną z uwzględnieniem wymagań normy ISO i EMAS. Ocena aspektów obejmowała swoim obszarem wszystkie zakresy działalności Przedsiębiorstwa tj: Dostawców (surowce do produkcji, transport, firmy remontowe, media) Proces produkcji (produkcja, konfekcjonowanie, ekspedycja) Sytuacje awaryjne. Gospodarkę socjalno bytową. Na podstawie przeprowadzonej oceny opracowany został Rejestr Aspektów Środowiskowych zawierający 52 aspekty. W rejestrze aspektów środowiskowych zdefiniowane zostały grupy: Bezpośrednie aspekty środowiskowe - aspekt środowiskowy związany z działalnością, produktami i usługami organizacji, nad którymi sprawuje ona bezpośrednią kontrolę zarządczą. Aspekty pośrednie - aspekt środowiskowy mogący wynikać z relacji organizacji ze stronami trzecimi, na które organizacja może wpływać do pewnego stopnia. Znaczące aspekty środowiskowe aspekt środowiskowy mający według oceny firmy znaczący wpływ na środowisko. W rejestrze aspektów środowiskowych zdefiniowano 34 bezpośrednie aspekty środowiskowe nad którym Przedsiębiorstwo posiada pełna kontrolę. Aspekty znaczące są dla nas drogowskazem pozwalającym na takie ukierunkowania programów środowiskowych, aby spełniać założenia naszej polityki środowiskowej, z naciskiem zarówno na bezpośrednie działania, jak i na miękką społeczną stronę oddziaływań. W roku 2012 zidentyfikowano 11 aspektów pośrednich, m. in. zużycie energii przez firmy działające na zlecenie Przedsiębiorstwa na jego terenie, świadomość społeczności Wydanie 1 data wydania r. Strona 21 z 33

22 lokalnej w zakresie środowiska, wycieki oleju ze środków transportu firm zewnętrznych na terenie zakładu, transport i składowanie odpadów komunalnych przez firmę zewnętrzną. Na część z nich możemy mieć pewien wpływ: wycieki oleju ze środków transportu firm zewnętrznych na terenie zakładu określiliśmy zasady postępowania w takich sytuacjach, zapoznajemy kierowców z zasadami i egzekwujemy ich stosowanie; transport i składowanie odpadów komunalnych przez firmę zewnętrzną weryfikujemy uprawnienia firm odbierających odpady w w/w zakresie, świadomość społeczności lokalnej w zakresie środowiska zaplanowaliśmy i realizujemy program środowiskowy Wzrost świadomości społeczności Tarnowa Opolskiego na temat środowiska jak i zapoznanie się z zakresem ochrony środowiska przez Przedsiębiorstwo LABTAR Sp. z o.o. W roku 2012, na podstawie przyjętych kryteriów oceny aspektów środowiskowych zidentyfikowaliśmy 7 znaczących aspektów środowiskowych obejmujących: świetlówki i lampy wysokoprężne rtęciowe, mineralne oleje silnikowe i przekładniowe, mineralne oleje hydrauliczne, mineralne oleje silnikowe, przekładniowe i smarowe, akumulatory i baterie ołowiowe, ścieki, energia elektryczna. Pięć z nich dotyczy sytuacji awaryjnych (np. wycieki różnorodnych olejów), dla zmniejszenia możliwości wystąpienia takich sytuacji pracownicy są regularnie szkoleni z zasad zapobiegających ich powstawaniu oraz metod postępowania w przypadku ich wystąpienia. Dodatkowym ułatwieniem w przypadku zaistnienia sytuacji awaryjnych są instrukcje określające tryb postępowania z każdym ze znaczących aspektów. Kolejny znaczący aspekt to zużycie energii elektrycznej w celu minimalizacji zużycia energii, poza promowaniem wśród wszystkich pracowników działań mających na celu wypracowanie nawyków postępowania prowadzących do zmniejszania zużycia, zaplanowano dwa programy środowiskowe, opisane poniżej w części odnoszącej się do celów, programów i zadań środowiskowych. Wydanie 1 data wydania r. Strona 22 z 33

23 W celu ciągłego nadzoru nad spełnieniem wymagań formalno-prawnych Zakładu w zakresie środowiska opracowany został rejestr najważniejszych wymagań prawnych. Nadzór nad wymaganiami prawnymi oparty jest na programie komputerowym pozwalającym bieżące monitorowanie zmian legislacyjnych STRUKTURA I ODPOWIEDZIALNOŚĆ Odzwierciedleniem zasad funkcjonowania spółki jest dokumentacja Zintegrowanego Systemu Zarządzania ze szczególnym uwzględnieniem zasad zarządzania środowiskowego. Hierarchizuje ona zgodnie ze schematem organizacyjnym powiązanym z dokumentacją poszczególne zadania na konkretne stanowiska (osoby). Gwarantuje to systematyczne działania tak ważne w świadomym zarządzaniu środowiskowym DOSKONALENIE, ROZWÓJ I WZBUDZANIE ŚWIADOMOŚCI Dzięki silnej motywacji, chęci rozwoju zarządzania szeroko rozumianego, jak i podnoszenia świadomości społecznej i lokalnej Spółka ciągle doskonali działalność. Spółka posiada rozbudowany system szkoleń gwarantujący systematyczne doskonalenie świadomości pracowników oraz ciągłe podnoszenie ich świadomości w zakresie środowiska. Gwarancją takiego podejścia jest wieloetapowe szkolenie rozpoczynające się już na etapie przyjęcia pracownika, poprzez dalszy jego rozwój łącznie z corocznym szkoleniem poświęconym wyłącznie tematom związanym ze środowiskiem, jego poszczególnymi aspektami i metodami zarządzania nimi. Ze względu na chęć podnoszenia świadomości lokalnej w zakresie ochrony środowiska przygotowane zostały programy środowiskowe, mające na celu wzbudzanie świadomości proekologicznej wśród najmłodszych mieszkańców Gminy Tarnów Opolski, zachęcając przez zabawę do poznawania arkanów recyklingu. Będzie to jeden z pierwszych programów zewnętrznych dotyczących tematyki Ochrony Środowiska. W kolejnych latach na podstawie uzyskanych doświadczeń będzie poszerzany zakres współpracy ze społecznością lokalną w zakresie tematów i działań związanych ze środowiskiem i jego ochroną AUDYTY I PRZEGLĄDY SYSTEMU Są to narzędzia pozwalające na ciągłe doskonalenie, weryfikacje i rozwój Zintegrowanego Systemu Zarządzania, a dzięki temu ciągły rozwój Spółki. Wydanie 1 data wydania r. Strona 23 z 33

24 Dzięki regularnym, ściśle zaplanowanym, dedykowanym audytom wewnętrznym i zewnętrznym mamy pewność właściwego nadzoru nad wszystkimi procesami, zmianami oraz rozwojem. Przeglądy Zarządzania Najwyższego Kierownictwa weryfikują realizację celów zawartych w Polityce Zintegrowanego Systemu Zarządzania, celów dedykowanych dla poszczególnych procesów i przestrzeganie ustalonych zasad w zakresie wymagań i standardów ochrony środowiska, zgodność z wymaganiami prawnymi oraz etapy realizowanych programów środowiskowych NIEZGODNOŚCI, DZIAŁANIA KORYGUJĄCE I ZAPOBIEGAWCZE W spółce funkcjonują Procedury zapewniające bieżące identyfikowanie niezgodności oraz właściwe podejmowanie działań korygujących i zapobiegawczych. Dzięki systemowemu podejściu do określania przyczyn niezgodności, działań korygujących oraz potencjalnych działań zapobiegawczych w sposób bieżący eliminujemy potencjalne sytuacje awaryjne i gwarantujemy ciągły rozwój systemu oraz Zakładu. Działania korygujące, a w szczególności zapobiegawcze są istotnym bodźcem do zmian systemowych całej organizacji, jej rozwoju oraz wzrostu kreatywności zarówno indywidualnej jak i zbiorowej. 5. WSPÓŁDZIAŁANIE ZE SPOŁECZNOŚCIĄ LOKALNĄ Przedsiębiorstwo od lat podejmuje szereg działań odnoszących się do relacji ze społecznością lokalną. Spółka jest znaczącym pracodawcą na rynku lokalnym i poza możliwością zatrudnienia dla mieszkańców, dodatkowo poprzez promowanie wśród pracowników kultury pro środowiskowej oddziałuje pośrednio na lokalne środowisko naturalne. Spółka, chcąc być postrzeganym, jako partner dla społeczności lokalnej, aktywnie angażuje się w różnorodne inicjatywy lokalnej aktywności. W roku 2012 wspierała finansowo i techniczno-organizacyjne wiele inicjatyw lokalnych m. in.: Przedszkole Publiczne z oddziałem integracyjnym w Tarnowie Opolskim, Fundację dzieciom Zdążyć z Pomocą, Zespół Szkół Gminnych w Tarnowie Opolskim Konkurs Śląskie Beranie, Wydanie 1 data wydania r. Strona 24 z 33

25 Opolski Związek Skata, Patronuje Zakładowemu Klubowi Brydża sportowego, Wspiera aktywnie Dom Dziecka im. Janusza Korczaka w Tarnowie Opolskim, Ludowy Zespół Sportowy SKALNIAK w Tarnowie Opolskim, Organizacje gminnych dożynek. Ponadto, chcąc kształtować świadomość przyjaznej postawy w relacji do środowiska naturalnego zaplanowaliśmy program środowiskowy, który skierowany jest do najmłodszych mieszkańców naszego powiatu, czyli Przedszkolaków. 6. CELE, PROGRAMY I ZADANIA ŚRODOWISKOWE Przedsiębiorstwo LABTAR od 2007 roku, kiedy to wdrożono Zintegrowany System Zarządzania Jakością i Środowiskiem zgodny z wymaganiami norm ISO 9001 i ISO 14001, rokrocznie analizuje informacje dotyczące znaczących aspektów środowiskowych i możliwości oddziaływania na nie. Określa cele środowiskowe i na ich podstawie realizuje programy i zadania środowiskowe, służące osiągnięciu przyjętych celów. Do chwili obecnej w Przedsiębiorstwie zrealizowano 17 programów środowiskowych, z różnych obszarów istotnych dla ochrony środowiska naturalnego, m. in. obejmujące swoim zakresem: Zmniejszenie emisji i imisji pyłu powstałego w procesie kruszenia o 50%. Na podstawie przeprowadzonej oceny stanu instalacji przeanalizowano możliwości poprawy istniejącego stanu. W wyniku analizy opracowano, uzgodniono i zatwierdzono projekt nowej instalacji odpylającej. Następnie wykonano zaplanowaną instalację. Wyniki przeprowadzonych pomiarów potwierdziły osiągnięcie zamierzonego celu. Program został zakończony w roku Rekultywacja terenu po usuniętych budynkach biurowych - odtworzenie naturalnego wyglądu terenu. Po przeprowadzonych pracach związanych z rozbiórką budynków biurowych zaplanowano odtworzenie na terenie wcześniej zajmowanym przez budynki terenów zielonych. Po odpowiednim oczyszczeniu terenu i usunięciu odpadów odtworzono Wydanie 1 data wydania r. Strona 25 z 33

26 naturalny wygląd opisywanego terenu, zwiększając powierzchnię terenów zielonych na obszarze wykorzystywanym przez Przedsiębiorstwo. Program zakończono w roku Zmniejszenia zużycia energii elektrycznej - spadek zużycia energii o 8 kw. Podczas analizy wykorzystywanych do produkcji urządzeń podjęto decyzję o modyfikacji posiadanej infrastruktury i w wyniku tego dokonano zakupu nowego przesiewacza. Jego zainstalowanie doprowadziło do znacznego spadku zużycia energii. Program zakończony w roku Obecnie realizowane są następujące programy: Wzrost świadomości społeczności Tarnowa Opolskiego na temat środowiska jak i zapoznanie się z zakresem ochrony środowiska przez Przedsiębiorstwo LABTAR Sp. z o.o.. Jednym ze zidentyfikowanych aspektów pośrednich jest świadomość społeczności lokalnej w zakresie środowiska. Oddziaływanie społeczności lokalnej na środowisko, to istotny element, nad którym warto pracować, w związku z tym podjęliśmy decyzję, aby, poprzez działania Przedsiębiorstwa promować wśród mieszkańców zachowania prowadzące do minimalizacji negatywnego wpływu na środowisko. Mając świadomość, że nasza postawa kształtuje się od najmłodszych lat, nasze działania chcemy rozpocząć od konkursu organizowanego dla najmłodszych przedszkolaków, żeby pokazywać, że oni również mogą pozytywnie oddziaływać na środowisko swoim zachowaniem. Zakładany efekt ekologiczny: 1. Zainteresowanie problematyką ochrony środowiska poprzez omówienie w formie zabaw edukacyjnych tematu ochrony środowiska naturalnego i recyklingu, minimum 2 grupom przedszkolnym. Zmniejszenie zużycia energii elektrycznej w trakcie produkcji wyrobów gruboziarnistych, zmniejszenie emisji pyłu z młyna nr II. Wydanie 1 data wydania r. Strona 26 z 33

27 Jeden ze znaczących aspektów środowiskowych określonych w roku 2012 to zużycie energii elektrycznej. W związku z powyższym, po przeanalizowaniu technologii i jej energochłonności zaplanowano zakup i zainstalowanie kruszarki wtórnej, co w efekcie powinno spowodować zmniejszenie zużycia energii. Zakładany efekt ekologiczny: 1. Spadek zużycia energii elektrycznej o min. 2%, 2. Spadek emisji pyłu z węzła młyna nr 2 o min. 2%. Ograniczenie, zużycia energii elektrycznej, wyeliminowanie lamp rtęciowych - W celu zmniejszenia zużycia energii elektrycznej i wyeliminowania odpadu niebezpiecznego, mogącego powodować sytuacje awaryjne. Zaplanowano zmianę rodzaju oświetlenia, a przez to wyeliminowanie żarówek rtęciowych będących jednym z elementów znaczącego aspektu środowiskowego. Zakładany efekt ekologiczny: 1. Zmniejszenie zużycia energii elektrycznej o 6,75 kw/rok na oświetlenie terenu zakładu, 2. Całkowite wykluczenie powstawania odpadu niebezpiecznego - żarówki rtęciowe. Ograniczenie zużycia oleju (KZ) do przekładni zębatych do smarowania zębatek, zmniejszenie ilości powstawania odpadu (zanieczyszczony sorbent) - Z uwagi na zmniejszenie możliwości wystąpienia sytuacji awaryjnej związanej z wyciekiem oleju i jednocześnie zmniejszając ilość wytwarzanych odpadów zaplanowano program, który odnosi się do wprowadzenia zmian w sposobie smarowania napędów wieńców młyna. Zakładany efekt ekologiczny: 1. Zmniejszenie zużycia oleju przekładniowego KZ o 0,15 Mg/rok. Uporządkowanie wybranych terenów Zakładu - redukcja emisji niezorganizowanej. Aby ograniczyć emisje niezorganizowaną powstałą z placów składowych surowców i transportu wewnętrznego opracowano długoletni program obejmujący, modernizacje podawania surowca (kamień wapienny) z placu magazynowego, budowę boksu na wyroby nie normatywne, wprowadzenie osłony naturalnej (żywopłot) na placu składu Wydanie 1 data wydania r. Strona 27 z 33

28 miału węglowego oraz ograniczenie zewnętrznych magazynów części do maszyn i urządzeń. Zakładany efekt ekologiczny: Ograniczenie emisji niezorganizowanej z Zakładu. 7. NAJLEPSZE STOSOWANE PRAKTYKI Przeprowadzono próbę w zakresie porównania wskaźników efektywności do Najlepszych dostępnych technik w przemyśle cementowo wapienniczym z grudnia 2001r. Niestety, ze względu na dużą rozbieżność procesów technologicznych nie było możliwe porównanie bezpośrednich uzyskanych wskaźników. Wspólnymi mianownikami wynikającymi z zakresu technologii opisanymi w dokumencie były: zastosowanie filtrów tkaninowych do odpylania procesów technologicznych jako najlepsza technika w zakresie odpylania pyłów, zwrot wychwyconych pyłów w procesie odpylania. 8. WSKAŹNIKI EFEKTYWNOŚCI ŚRODOWISKOWEJ Definicja: 1. B (Roczna produkcja) ilość przetworzonego kamienia wapiennego w postaci wyrobu gotowego wytworzonego w danym roku. 2. B 1 (Liczba pracowników) średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełny etat. Efektywność energetyczna Przedsiębiorstwa LABTAR Sp. z o.o. A B Rok Całkowite zużycie energii Roczna produkcja A/B elektrycznej [MWh] [Mg] , ,024 Wydanie 1 data wydania r. Strona 28 z 33

29 Przedsiębiorstwo LABTAR Sp. z o.o. na dzień dzisiejszy nie korzysta z odnawialnych źródeł energii. Rok Wskaźnik wytworzenia odpadów niebezpiecznych w Przedsiębiorstwie LABTAR Sp. z o.o. A B Ilość wytworzonych odpadów Roczna produkcja A/B [ Mg] [Mg] , , Sumaryczna ilości odpadów niebezpiecznych dopuszczonych do wytworzenia w ciągu roku według Decyzji OŚ UKK to 11,7 Mg. Wskaźnik wytworzenia wszystkich odpadów w Przedsiębiorstwie LABTAR Sp. z o.o. Ilość wytworzonych odpadów [ Mg] Roczna produkcja [Mg] , ,0024 Sumaryczna ilości odpadów niebezpiecznych i inne niż niebezpieczne dopuszczonych do wytworzenia w ciągu roku według Decyzji OŚ UKK to 1033,756 Mg. Rok Wskaźnik wytworzenia odpadów innych niż niebezpieczne w Przedsiębiorstwie LABTAR Sp. z o.o. A B A/B Ilość wytworzonych odpadów Roczna produkcja [ Mg] [Mg] , ,0024 Sumaryczna ilości odpadów inne niż niebezpieczne dopuszczonych do wytworzenia w ciągu roku według Decyzji OŚ UKK to 1022,056 Mg. Wydanie 1 data wydania r. Strona 29 z 33

30 Zużycie wody w m 3 / pracownika w Przedsiębiorstwie LABTAR Sp. z o.o. A B Rok Zużycie wody w [m3] Liczba pracowników A/B ,4 Woda na terenie zakładu zużywana jest tylko w celach socjalno bytowych. Wykorzystywanie zasobów w Przedsiębiorstwie LABTAR Sp. z o.o. paliwo i surowiec do celów produkcyjnych A B Rok Stosowne materiały paliwo do produkcji ( miał węglowy) Surowiec do produkcji ( kamień wapienny) Roczne zużycie A/B surowca do produkcji Roczna produkcja [Mg] [ Mg] 2423, , , ,03 Roczna ilość dopuszczanego wykorzystywanego paliwa według Decyzji OŚ.KAH /08 to 3680 Mg. Roczna ilość dopuszczanego wykorzystywanego surowca według Decyzji OŚ.KAH /08 to Mg. Wydanie 1 data wydania r. Strona 30 z 33

31 Wykorzystywanie zasobów w Przedsiębiorstwie LABTAR Sp. z o.o. paliwo na cele socjalno-bytowe A B 1 Rok Stosowne materiały Roczne zużycie surowca do produkcji [Mg] Liczba pracowników A/B 2012 paliwo na cele socjalno bytowe (miał węglowy) ,4 Wskaźnik emisji zanieczyszczeń pyłowo-gazowych na jednostkę produkcji wyrobów wyliczane na podstawie uśrednionych pomiarów emisji A B Rok CO 2 [Mg] Roczna produkcja A/B [ Mg] ,029 A B Rok Roczna produkcja A/B SO 2 [Mg] [ Mg] , , A B Rok NO 2 [Mg] Roczna produkcja [ Mg] A/B , , A B Rok Pył zawieszony TSP [Mg] Roczna produkcja [ Mg] A/B , , Emisja sumaryczna SO 2 dla zakładu według Decyzji OŚ.KAH /08 to 34,32 Mg/ rok Wydanie 1 data wydania r. Strona 31 z 33

32 Emisja sumaryczna NO 2 dla zakładu według Decyzji OŚ.KAH /08 to 12,96 Mg/ rok Emisja sumaryczna pyłu dla zakładu według Decyzji OŚ.KAH /08 to 54,76 Mg/ rok Dla emisji CO 2 nie został określona wartości dopuszczalna. Różnorodność biologiczna A B Powierzchnia użytkowa Rok Roczna produkcja w A/B (budynki i tereny utwardzone) [Mg] [m 2 ] , ,044 A B Rok Powierzchnia całkowita zakładu Roczna produkcja w A/B [m 2 ] [Mg] ,242 Transport Przedsiębiorstwo,,LABTAR Sp. z o.o. posiada pojazdy spalinowe wykorzystywane do prac wykonywanych na terenie zakładu oraz samochody osobowe i dostawcze wykorzystywane do celów zaopatrzenia i obsługujące wyjazdów służbowych. W roku 2012 z tytułu procesów spalania paliw w silnikach spalinowych zużyto: Oleju napędowego (ON) kg/rok. Benzyny (Pb) kg/rok. Rodzaj środków transportowych: 1. Dwa silniki w samochodach osobowych zarejestrowane po raz pierwszy po dniu r. lub z dokumentem potwierdzającym spełnienie wymagań Euro Jeden silnik w samochodzie osobowym z dokumentem potwierdzającym spełnienie wymagań Euro 5 **. 3. Jeden silniki w samochodzie o dopuszczalnej masie całkowitej do 3,5 Mg lub innym niż osobowy zarejestrowane po raz pierwszy do dnia Wydanie 1 data wydania r. Strona 32 z 33

33 4. Jeden silniki stosowany w pojazdach samochodowych o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 3,5 Mg. z wyjątkiem autobusów zarejestrowane po raz pierwszy do dnia Cztery silniki stosowane w pojazdach wolnobieżnych, maszynach i urządzeniach wyprodukowanych do 1999r. 6. Dwa silniki stosowane w pojazdach wolnobieżnych, maszynach i urządzeniach wyprodukowanych w latach lub z dokumentem potwierdzającym spełnienie wymagań etapu II ***. Na terenie Przedsiębiorstwa LABTAR Sp. z o.o. znajdują się cztery klimatyzatory napełnione nową generacją czynników chłodniczych z grupy HFC oznaczonych symbolem (R 410 A i R 407 C) z ilością czynnika nie przekraczającą 3 kg. Czynniki te są całkowicie bezpieczne dla stratosferycznej warstwy ozonowej, lecz ich emisja może nasilać zjawisko efektu cieplarnianego. W klimatyzatorach z Przedsiębiorstwa,,LABTAR Sp. z o. o. nie stwierdzono ubytków czynników chłodniczych z grupy HFC. Cała instalacja poddawana jest przeglądom i serwisowaniu w celu kontroli szczelności i zapobieganiu wyciekom przez uprawnioną firmę zewnętrzną. Na dzień dzisiejszy nie odnotowano żadnych sytuacji awaryjnych. Dziękujemy Państwu za poświęcony czas i uwagę. KONIEC Wydanie 1 data wydania r. Strona 33 z 33