OKRĘGOWY INSPEKTORAT PRACY W OPOLU SPRAWOZDANIE. z działalności w 2012 roku. OPOLE, luty 2013 r.

Transkrypt

1 P A Ń S T W O W A I N S P E K C J A P R A C Y OKRĘGOWY INSPEKTORAT PRACY W OPOLU SPRAWOZDANIE z działalności w 2012 roku OPOLE, luty 2013 r.

2 SPIS TREŚCI I. WPROWADZENIE PAŃSTWOWA INSPEKCJA PRACY STRUKTURA ORGANIZACYJNA, ZADANIA, UPRAWNIENIA STRUKTURA ORGANIZACYJNA I STAN OSOBOWY OKRĘGOWEGO INSPEKTORATU PRACY W OPOLU... 5 Program działania OIP na 2012 r DZIAŁALNOŚĆ KONTROLNA OIP W 2012 R Ogólne dane dotyczące zakładów nadzorowanych przez Okręgowy Inspektorat Pracy... 7 Działalność kontrolna - dane liczbowe, formy działań kontrolnych, kryteria doboru zakładów do kontroli... 8 II. DZIAŁALNOŚĆ KONTROLNO NADZORCZA KONTROLE I ŚRODKI PRAWNE, DECYZJE INSPEKTORÓW PRACY, FORMA I RODZAJ DECYZJI WYPADKI PRZY PRACY I CHOROBY ZAWODOWE Badanie okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy Choroby zawodowe EGZEKUCJA ADMINISTRACYJNA DECYZJI ORGANÓW PIP Efekty postępowania egzekucyjnego kar pieniężnych, o których mowa w ustawie o transporcie drogowym WYKROCZENIA PRZECIWKO PRAWOM PRACOWNIKA ZAWIADOMIENIA PROKURATURY O PODEJRZENIU POPEŁNIENIA PRZESTĘPSTWA ORAZ WSPÓŁPRACA PIP Z PROKURATURĄ I SĄDAMI Współpraca Okręgowego Inspektoratu Pracy w Opolu z sądami i prokuraturą SKARGI I WNIOSKI ORAZ UDZIELONE PORADY PRAWNE I TECHNICZNE Skargi i wnioski Porady prawne i techniczne SPORY ZBIOROWE REJESTRACJA ZAKŁADOWYCH UKŁADÓW ZBIOROWYCH PRACY PRZESTRZEGANIE PRAWA PRACY ORAZ PRZEPISÓW I ZASAD BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY Kontrola legalności zatrudnienia i innej pracy zarobkowej Kontrola legalności zatrudnienia, innej pracy zarobkowej oraz wykonywania pracy przez cudzoziemców Kontrole przestrzegania przez agencje zatrudnienia przepisów ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy Kontrola czasu pracy Powództwa o ustalenie istnienia stosunku pracy oraz wstępowanie do postępowania w tych sprawach Przestrzeganie przepisów dotyczących wynagrodzeń i innych świadczeń ze stosunku pracy Przestrzeganie przepisów o urlopach wypoczynkowych Przestrzeganie przepisów prawa pracy dotyczących zatrudniania młodocianych Przestrzeganie uprawnień pracowniczych związanych z rodzicielstwem Przestrzeganie przepisów prawa pracy w tym bhp w placówkach handlu detalicznego Kontrole przestrzegania przepisów bhp podczas usuwania wyrobów zawierających azbest z obiektów budowlanych i przemysłowych Kontrole profilaktycznych badań lekarskich Kontrole nowych maszyn, urządzeń, środków ochrony indywidualnej oraz wyrobów pirotechnicznych w zakresie oceny ich zgodności z wymaganiami zasadniczymi Kontrole szkoleń w dziedzinie bhp

3 Przestrzeganie przepisów dotyczących zatrudniania osób niepełnosprawnych Kontrole zagadnień dotyczących oceny ryzyka zawodowego Kontrole robót wykonywanych w miejscach ogólnodostępnych Kontrole realizacji zadań służby bhp Kontrole przestrzegania przepisów ustawy o produktach biobójczych Kontrole dotyczące problematyki REACH Kontrole dotyczące problematyki CLP Przestrzeganie przepisów ustawy o organizmach genetycznie zmodyfikowanych -zamknięte użycie GMO Zagrożenia związane z występowaniem hałasu w środowisku pracy Kontrole pracodawców, którym podwyższono składkę na ubezpieczenie wypadkowe Kontrole związane z opiniowaniem wniosków w sprawie wydania zgody na wyłącznie elektryczne oświetlenie pomieszczeń Kontrole krótkie Kontrole prac budowlanych, w tym rozbiórkowych Kontrole zakładów, w których z przyczyn wynikających z cech miejsca pracy, urządzeń lub używanych substancji i mieszanin może wystąpić atmosfera wybuchowa III. EFEKTY DZIAŁALNOŚCI KONTROLNEJ IV. DZIAŁALNOŚĆ PREWENCYJNA ORAZ PROMOCJA OCHRONY PRACY DZIAŁANIA WSPOMAGAJĄCE KONTROLE Z ZAKRESU PRZESTRZEGANIA PRAWA PRACY, W TYM BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY Kampania informacyjno - prewencyjna Bezpieczeństwo pracy w budownictwie Program edukacyjny Kultura bezpieczeństwa Program informacyjno - promocyjny Ochrona pracy w rolnictwie indywidualnym Kampania informacyjna Poznaj swoje prawa w pracy Program promocyjny Przestrzeganie prawa pracy w małych zakładach - Dyplom PIP Program prewencyjny Stres w pracy i inne czynniki psychospołeczne związane z pracą Działania informacyjno - prewencyjne dotyczące dostosowania do minimalnych wymagań maszyn do przetwórstwa tworzyw sztucznych Organizacja i promocja konkursów PIP Strona internetowa Okręgowego Inspektoratu Pracy w Opolu V. PODSUMOWANIE I WNIOSKI VI. PROGRAM DZIAŁANIA NA ROK

4 I. WPROWADZENIE 1. PAŃSTWOWA INSPEKCJA PRACY STRUKTURA ORGANIZACYJNA, ZADANIA, UPRAWNIENIA Państwowa Inspekcja Pracy jest podległym Sejmowi organem nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy a w szczególności zasad bezpieczeństwa i higieny pracy oraz przepisów dotyczących legalności zatrudnienia. Podstawy działania i zakres uprawnień Państwowej Inspekcji Pracy określa ustawa uchwalona dniu 9 czerwca 2011 r. (Dz. U. Nr 142, poz. 829) stanowiąca nowelizacje ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. (Dz. U. Nr 89, poz. 589). Organami Państwowej Inspekcji Pracy są: 1) Główny Inspektor Pracy; 2) okręgowi inspektorzy pracy; 3) inspektorzy pracy, działający w ramach właściwości terytorialnej okręgowych inspektoratów pracy. Organem nadzoru nad działalnością Państwowej Inspekcji Pracy, jest Rada Ochrony Pracy. Kontroli Państwowej Inspekcji Pracy podlegają pracodawcy - a w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz kontroli legalności zatrudnienia także przedsiębiorcy, niebędący pracodawcami - na rzecz, których jest świadczona praca przez osoby fizyczne, w tym przez osoby wykonujące na własny rachunek działalność gospodarczą, bez względu na podstawę świadczenia tej pracy. Państwowa Inspekcja Pracy przy realizacji swoich zadań współdziała ze związkami zawodowymi, organizacjami pracodawców, organami samorządu załogi, radami pracowników, społeczną inspekcją pracy oraz z organami administracji państwowej, a w szczególności z organami nadzoru i kontroli nad warunkami pracy, Policją, Strażą Graniczną, Służbą Celną, urzędami skarbowymi i Zakładem Ubezpieczeń Społecznych, a także organami samorządu terytorialnego. Sejm na mocy ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o zmianie ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy. (Dz. U. Nr 142, poz. 829) dokonał z dniem 8 sierpnia 2011 r. istotnych zmian w tym akcie prawnym. Znowelizowano ogółem 18 artykułów dodając jednocześnie 4 nowe. Nowelizacja ustawy zakłada umożliwienie inspekcji podejmowania szybszych i skuteczniejszych działań kontrolno - nadzorczych a także stworzenie warunków do szerokiego prowadzenia akcji prewencyjnych i promocyjnych wśród pracodawców oraz premiowania dobrze funkcjonujących podmiotów kontrolnych. Zmiany w zakresie odnoszącym się do kontroli w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczą art.10. Wprowadzone nowelą zmiany uchylają kompetencje Państwowej Inspekcji Pracy w zakresie kontroli przestrzegania bezpieczeństwa i higieny pracy przy prowadzeniu budowy, przebudowy i modernizacji zakładów pracy oraz stanowiących ich wyposażenie maszyn i innych urządzeń technicznych oraz technologii oraz uczestnictwo w przejmowaniu do eksploatacji wybudowanych lub przebudowanych obiektów budowlanych albo ich części w zakresie ustalonym w prawie budowlanym. Oznacza to, że inspekcja pracy przestaje kontrolować na etapie projektowania i oddawania do użytku budynki i pomieszczenia, w których mają znajdować się pomieszczenia pracy. Kontrola zgodności pomieszczeń z wymaganiami bezpieczeństwa i higieny pracy będzie odbywała się więc na etapie ich eksploatacji. Istotne zmiany zostały wprowadzone w art pkt.7 dotyczącym podejmowania działań prewencyjnych przez Państwową Inspekcje Pracy. W miejsce obowiązku eliminowania zagrożeń w środowisku pracy został wstawiony obowiązek ograniczania zagrożeń. Nie wszystkie zagrożenia można wyeliminować, natomiast można je ograniczać przez zmiany organizacyjne, techniczne i technologiczne. Przepis ten został dopasowany do ostatecznej wersji, wprowadzonej nowelą z 2008 r. 39 rozporządzenia 3

5 Ministra Pracy i spraw Socjalnych w sprawie przepisów ogólnych bezpieczeństwa i higieny pracy. Ograniczone zostały również działania w zakresie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków. Obecnie Państwowa Inspekcja Pracy bada okoliczności i przyczyny tych wypadków natomiast ich nie analizuje tak jak było to dotychczas. Wyłączony został również obowiązek udzielania informacji technicznych ograniczając działania prewencyjne do udzielania porad służących eliminowaniu zagrożeń dla życia i zdrowia pracowników oraz z zakresu prawa pracy. Poszerzony został zakres stanowisk osób, które wspólnie z inspektorem pracy mogą przeprowadzać kontrolę. W myśl nowelizacji wspólnie z inspektorami pracy kontrolę mogą przeprowadzać pracownicy Państwowej Inspekcji Pracy posiadający niezbędną wiedzę w przedmiocie kontroli (wcześniej tylko pracownicy nadzorujący czynności kontrolne lub podinspektorzy pracy) oraz przedstawiciele zagranicznych służb i instytucji, do zadań których należy ochrona pracy, na podstawie imiennego upoważnienia wydanego odpowiednio przez Głównego Inspektora Pracy lub Okręgowego inspektora pracy. Rozszerzone zostały kompetencje inspektorów pracy, którzy aktualnie mogą żądać pisemnych i ustnych informacji w toku kontroli od osób korzystające z usług agencji zatrudnienia, sprawdzać tożsamości tych osób a także dokonywać ich przesłuchiwania. Inspektorzy pracy mają także prawo żądać oświadczeń w sprawie legalności zatrudnienia lub prowadzenia innej działalności zarobkowej przez wyżej wymienione osoby. Organy Państwowej Inspekcji Pracy uzyskały w myśl noweli ustawy nowe uprawnienia do: nakazania wykonania badań i pomiarów czynników szkodliwych i uciążliwych w środowisku pracy w przypadku naruszenia trybu, metod, rodzaju lub częstotliwości wykonania tych badań i pomiarów lub konieczności stwierdzenia wykonywania pracy w szczególnych warunkach (art. 11 pkt 6a ustawy), uprawnienie do wydania polecenia w sprawach nie dotyczących sfery tzw. technicznego bezpieczeństwa i higieny pracy (art. 11 pkt 8 ustawy). Aktualnie nakazy ustne jak i polecenia wydawane są także wtedy gdy mogą być usunięte niezwłocznie po zakończeniu kontroli - pracodawca ma obowiązek informować na piśmie o realizacji nakazów ustnych i poleceń. Wprowadzono postępowanie mandatowe dla sprawców wykroczeń w zakresie legalności zatrudnienia. W razie stwierdzenia w toku kontroli wykroczenia polegającego na naruszeniu przepisów ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy w zakresie określonym w art. 10 ust. 1 pkt 3 i 4, inspektor pracy prowadzi postępowanie mandatowe lub występuje z wnioskiem do sądu o ukaranie osób odpowiedzialnych za stwierdzone nieprawidłowości. Inspektorzy pracy uzyskali nowe uprawnienia inspektora pracy w zakresie reakcji na wykroczenia. W uzasadnionych przypadkach, wobec pracodawcy: rozpoczynającego działalność, pracodawcy u którego jeżeli nie stwierdzono bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia pracowników lub innych osób wykonujących pracę, popełnienia wykroczenia z winy umyślnej, inspektor pracy może odstąpić od stosowania środków prawnych, o których mowa w art. 33 ustawy o PIP, poprzestając na ustnym pouczeniu o sposobach zgodnego z wymogami prawa zorganizowania pracy i odebraniu od podmiotu kontrolowanego oświadczenia o terminie usunięcia ujawnionych w toku kontroli uchybień. Zmiany w Kodeksie postępowania karnego nakładają na prokuratorów obowiązek sporządzenia uzasadnienia do postanowienia dotyczącego odmowy wszczęcia dochodzenia lub o jego umorzeniu w przypadku gdy z wnioskiem o wszczęcie procedury karnej występuje inspektor pracy. 4

6 Nowelizacja ustawy z czerwca 2011 roku wniosła zmiany w zakresie trybu powoływania organów PIP w myśl których: Głównego Inspektora Pracy powołuje i odwołuje Marszałek Sejmu po zasięgnięciu opinii Rady Ochrony Pracy i właściwej komisji sejmowej, Okręgowych inspektorów pracy powołuje i odwołuje Główny Inspektor Pracy po zasięgnięciu opinii Rady Ochrony Pracy. 2. STRUKTURA ORGANIZACYJNA I STAN OSOBOWY OKRĘGOWEGO INSPEKTORATU PRACY W OPOLU W roku 2012 stan zatrudnienia na dzień r. wynosi W grupie 87 pracowników: 4 osoby, - kierownictwo Okręgu (Okręgowy Inspektor Pracy, dwóch Z-ców, Gł. Księgowy), 56 osób, to kadra inspektorska, w tym: - 12 osób na stanowisku Nadinspektor Pracy, - 8 osób na stanowisku Starszy Inspektor Pracy - Specjalista, - 18 osób na stanowisku Starszy Inspektor Pracy, - 10 osób na stanowisku Inspektor Pracy, - 8 osób na stanowisku Młodszy Inspektor Pracy, 2 osoby na stanowisku kandydat na podinspektora pracy, 1 osoba na stanowisku podinspektora pracy, 15 osób na zatrudnionych na stanowiskach merytorycznych, 7 osób zatrudnionych na stanowiskach administracyjnych, 3 osoby zatrudnione w pionie finansowo-księgowym. Spośród kadry inspektorskiej 8 osób pełniło funkcję koordynatorów zespołów, natomiast 2 osoby funkcję kierownika Sekcji. Na ogólną liczbę 87 pracowników w Okręgu, 79 osób posiada wykształcenie wyższe, tj. 89% stanu osobowego, pozostali posiadają wykształcenie średnie, a 1 pracownik wykształcenie zawodowe. W roku 2012 rozwiązano umowy o pracę z 3 osobami, w tym: rozwiązanie umowy z upływem czasu, na który była zawarta 1 osoba, 2 osoby przeniesione do pracy w innym urzędzie. W 2012 roku przyjęto do pracy 4 osoby, w tym 3 na stanowisko kandydata na podinspektora pracy. Według stanu na dzień r. Okręgowy Inspektorat Pracy w Opolu dysponował wolnymi etatami (1,5 etatów). Program działania OIP na 2012 r. Program działania OIP w 2012 r. oparty był na zatwierdzonym przez Radę Ochrony Pracy programie działania Państwowej Inspekcji Pracy. W harmonogramie pracy Okręgu realizowano w 2012 roku w ramach podpisanego kontraktu z Głównym Inspektorem Pracy 48 tematów, z tego: 28 z obszaru technicznego bezpieczeństwa pracy oraz 20 z prawnej ochrony pracy. W ramach realizacji zadań informacyjno - prewencyjnych podjęto 10 tematów z czego 3 zadania realizowane były równolegle podczas wykonywania działań kontrolnych przez inspektorów pracy. W ramach zadań z planu centralnego, w Okręgu przeprowadzono 3146 kontroli (w 2011 r kontroli). W liczbie tej znajdują się także kontrole ujęte jako zadania planowe, jednak ich ilość jest wynikiem napływających do okręgu zgłoszeń: skarg, oceny 5

7 stanowisk dla osób niepełnosprawnych, czy wypadków. Pozostałe 209 kontroli to kontrole wynikające z zadań własnych okręgu obejmujących szczególnie działania interwencyjne oraz kontrole przestrzegania przepisów bhp przy magazynowaniu, przetwórstwie zbóż i produkcji pasz pochodzenia roślinnego (tematy własne okręgu) Zakładom poszczególnych branż ze względu na ich specyfikę przypisano nadzór specjalistyczny ze strony inspektorów pracy - specjalistów w danej dziedzinie. Odnosząc się do zadań ujętych w planie pracy na 2012 r. stwierdzić należy, iż uwzględniały one uwagi i wnioski wynikające ze sprawozdań z poprzedniego okresu. W wielu przypadkach były kontynuacją wcześniej podjętych działań. Do szczególnie ważnych obszarów działania w roku 2012 zaliczyć należy: 1. Poprawa praworządności w stosunkach pracy, w szczególności przeciwdziałanie zjawiskom patologicznym, takim jak np. praca na czarno czy nie wypłacanie wynagrodzeń; 2. Wzmożony nadzór nad bezpieczeństwem robót budowlano - montażowych, powodowany wysokim wskaźnikiem wypadkowości w branży budowlanej; 3. Badanie i analizowanie okoliczności oraz przyczyn wypadków przy pracy, zdarzeń potencjalnie wypadkowych, zachorowań na choroby zawodowe, w tym także realizacja postanowień rozp. RM z dnia r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków oraz sposobu dokumentowania a także zakresu informacji zamieszczanych w rejestrze wypadków przy pracy; 4. Podejmowanie działań kontrolno - nadzorczych w zakładach charakteryzujących się największym nasileniem zagrożeń zawodowych; 5. Udzielanie porad i informacji w zakresie rozwiązywania problemów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz porad w zakresie stosowania wykładni prawa; 6. Aktywny udział w popularyzacji wiedzy, na rzecz poprawy stanu bezpieczeństwa w rolnictwie indywidualnym; 7. Upowszechnianie wśród pracowników i społeczeństwa wiedzy o zagrożeniach życia i zdrowia oraz zagadnień prawa pracy. Szczególnie potraktowano upowszechnianie wiedzy z zakresu oceny ryzyka i wdrażania systemów zarządzania bezpieczeństwem pracy. Niezależnie od wskazanych obszarów działalności Państwowej Inspekcji Pracy w roku 2012 podjęte zostały zadania w zakresie: legalności zatrudnienia obywateli polskich i cudzoziemców, oceny prawidłowości informacji - składanych do ZUS przez pracodawców - zawierających dane dla ustalenia składki na ubezpieczenie wypadkowe, wynagrodzeń i innych świadczeń wynikających ze stosunku pracy, kontrole dotyczące wniosków w sprawie tzw. odstępstw od wymogów przepisów - kontrole zgodności wykonania obiektu z projektem budowlanym, robót wykonywanych w miejscach ogólnodostępnych (zagrożenia o charakterze publicznym, kontrole interwencyjne), bezpieczeństwa pracy oraz legalności zatrudnienia na placach budów, przestrzeganie przepisów prawa pracy dotyczących zatrudniania młodocianych, spełniania wymagań zasadniczych przy wprowadzaniu do obrotu wyrobów (m.in. maszyny i inne urządzenia techniczne oraz środki ochrony indywidualnej) - w ramach systemu nadzoru rynku, kontrole stanowisk pracy, na których występują atmosfery wybuchowe - na stacjach paliw płynnych i autogazu, przestrzegania przepisów o czasie pracy w transporcie drogowym. 6

8 W dążeniu do uzyskania lepszych efektów w działalności na rzecz poprawy warunków pracy, jak i ograniczania przypadków łamania prawa, podejmowano szereg działań prewencyjnych i promocyjnych pozwalających docierać do różnych podmiotów, których zachowanie ma wpływ na warunki pracy, bezpieczeństwo pracy czy poszanowanie prawa. Działania te są zgodne ze standardami działań poza kontrolnych, obowiązujących inspekcje krajów członkowskich Unii Europejskiej. Potrzeba takiego działania wynikała z dużego rozdrobnienia i mnogości podmiotów gospodarczych, dotychczasowych ustaleń z kontroli, jak również z masowego napływu skarg, zapytań czy spraw kierowanych do sądów pracy. 3. DZIAŁALNOŚĆ KONTROLNA OIP W 2012 R. Ogólne dane dotyczące zakładów nadzorowanych przez Okręgowy Inspektorat Pracy Analiza stanu zatrudnienia i struktury pracodawców wymaga jednolitego systemu ewidencjonowania podmiotów gospodarczych. Brak centralnego rejestru wszystkich pracodawców uniemożliwia przeprowadzenie szczegółowego opracowania na ten temat. Korzystając ze źródeł typowo statystycznych spotykamy się z ogólnym określeniem podmiotu gospodarczego, które nie wskazuje wprost czy dany podmiot jest pracodawcą. Dodatkowym utrudnieniem spotykanym w analizie danych jest występowanie innych form prawnych świadczenia pracy, tj. umów cywilno - prawnych o dzieło bądź umów zlecenia. Brak systemu ewidencji pracodawców uniemożliwia określenie ilości podmiotów, które zatrudniają pracowników, a tym samym zaliczających się do pracodawców. Problem głównie dotyczy podmiotów o zakresie zatrudnienia od 1 do 9 osób, gdzie mogą występować podmioty niebędące pracodawcami (w/g szacunkowej oceny może ich być około 60 tysięcy). Ilość podmiotów gospodarczych (wg zatrudnienia) przedstawia się następująco: Zakres zatrudnienia Ilość podmiotów 2011 r r. % udział Ilość podmiotów podmiotów % udział podmiotów , , , , , , i więcej 113 0, ,10 Razem Powyższe zestawienie wskazuje na to, że struktura pracodawców nie zmieniła się znacząco w stosunku do roku Nadal występuje na podobnym poziomie rozdrobnienie struktury pracodawców. Analiza porównawcza danych zestawionych według baz Urzędu Statystycznego w Opolu oraz Okręgowego Inspektoratu Pracy w Opolu potwierdza występowanie podmiotów gospodarczych niezatrudniających pracowników w grupie o zakresie zatrudnienia od 1 do 9 osób. Nie sposób pominąć faktu, że w tej grupie podmiotów mogą znajdować się pracodawcy, którzy nie dopełnili obowiązku zgłoszenia działalności do Państwowej Inspekcji Pracy i nie byli dotychczas kontrolowani. 7

9 Strukturę podmiotów gospodarczych na terenie województwa opolskiego, w odniesieniu do danych Głównego Urzędu Statystycznego, zestawiona według Polskiej Klasyfikacji Działalności przedstawia następujące zestawienie. Dział PKD Podmioty ogółem Rolnictwo i leśnictwo, łowiectwo Górnictwo i wydobywanie 77 Przetwórstwo przemysłowe Wytwarzanie energii 115 Dostawy wody 339 Budownictwo Handel i naprawy Transport i gospodarka magazynowa Zakwaterowanie i usługi gastronomiczne Informacja i komunikacja Finanse i ubezpieczenia Obsługa rynku nieruchomości Działalność profesjonalna Usługi administrowania Administracja publiczna 947 Edukacja Opieka zdrowotna i pomoc społeczna Kultura rozrywka i rekreacja Pozostała działalność usługowa Gospodarstwa domowe 1 Organizacje eksterytorialne 2 Nieokreślona działalność 661 Ogółem OIP Podmioty gospodarcze prowadzące działalność związaną z handlem i naprawami stanowią największą grupę pracodawców, tj. 26,13%, w tym zatrudniającą od 1-9 pracowników. Obszar ten charakteryzuje się dużymi ilościowymi zmianami, tak pod względem prowadzenia działalności, jak i pod względem zatrudniania pracowników. Działalność kontrolna - dane liczbowe, formy działań kontrolnych, kryteria doboru zakładów do kontroli Realizując zadania ustawowe i centralne z planu Państwowej Inspekcji Pracy, zadania własne oraz uwzględniając zgłoszenia wypadków i skarg, inspektorzy pracy naszego Okręgu przeprowadzili w 2012 roku ogółem kontroli. W ramach przedstawionej działalności przeprowadzono określone kontrole tematyczne, na które złożyło się głównie: kontrole legalności zatrudnienia i innej pracy zarobkowej obywateli polskich i cudzoziemców, kontroli w zakresie sprawdzenia realizacji środków prawnych, 674 kontrole związanych z badaniem skarg na pracodawców, 295 kontroli w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy na placach budów, 443 kontrole sprawdzających poprawność informacji składanych do ZUS przez pracodawców, zawierających dane dla ustalenia składki na ubezpieczenie wypadkowe, 215 kontroli w zakresie szkoleń w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, 8

10 174 kontrole obejmujące profilaktyczne badania lekarskie, 148 kontroli wykonania oceny ryzyka zawodowego, 258 kontroli robót w miejscach ogólnodostępnych (zagrożenia o charakterze publicznym), 299 krótkich kontroli, przede wszystkim w sektorze budownictwa, 89 kontroli obejmujących ochronę zatrudniania pracowników młodocianych, 199 kontroli interwencyjnych, 334 kontrole przestrzegania przepisów prawa pracy przy wypłacie wynagrodzeń i innych świadczeń pracowniczych, 56 kontroli związanych z analizą okoliczności i przyczyn wypadków. Przedstawione dane liczbowe wskazują, że w większości cel, zakres przeprowadzonych kontroli, jak i dobór zakładów do kontroli wynikał zarówno z wykonania zadań planowych, jak i bieżących sytuacji. Tematyka poszczególnych kontroli zazwyczaj obejmowała łącznie różne zadania planowe wynikające z harmonogramu działania Państwowej Inspekcji Pracy. W świetle takiej sytuacji łączenie różnych zadań powodowało nasycenie działań inspektora pracy (IP). Stąd też pozostawała ograniczona ilość czasu na działalność prewencyjną i podejmowanie innych zadań w zakładach przydzielonych IP do nadzoru. Zauważyć należy, iż w związku z ustawowym obowiązkiem objęcia decyzji organów PIP egzekucją administracyjną IP przeprowadzili kontroli sprawdzających, stanowiących 32,58% ogólnej liczby kontroli. Porównywalnie w roku 2011 było 938 takich kontroli - 30,06 % ogólnej ich liczby. Największą liczbę kontroli przeprowadzono w budownictwie 32,23% (w ,28%), w zakładach sektora handlowego i naprawczego 22,89% (w ,59 %), w zakładach przetwórstwa przemysłowego 18,79% (w ,70 %), w zakładach transportowych i gospodarki magazynowej 3,88% (w ,59 %) oraz w jednostkach edukacji 2,92% (w ,60%). Od lat większość kontroli, tj. 91,61%, to kontrole w sektorze prywatnym, co wynika z istniejącej struktury mapy gospodarczej regionu opolskiego. W ramach współpracy z innymi organami przeprowadzono wspólnie m.in. 9 kontroli z Policją. Pojedyncze kontrole miały miejsce z udziałem Prokuratury i Straży Granicznej. W 91 przypadkach kontrole przeprowadzono na wniosek innego organu, np: Prokuratura - 5 kontroli, Policja - 3 kontrole, Państwowa Inspekcja Sanitarna - 28 kontroli, Państwowy Nadzór Budowlany - 4 kontrole, Urząd Skarbowy - 8 kontroli oraz Urząd Pracy - 32 kontrole. W 459 przypadkach powiadomiono inne organy o stwierdzonych uchybieniach. Był to przede wszystkim Państwowy Nadzór Budowlany, Policja, Urząd Skarbowy, Wojewódzki Ośrodek Medycyny Pracy, Zakład Ubezpieczeń Społecznych oraz Państwowa Inspekcja Sanitarna i Urząd Dozoru Technicznego. Dopełniają je powiadomienia samorządu terytorialnego. Porównanie ogólnych wielkości liczbowych charakteryzujących wyniki pracy Okręgu stanowi odzwierciedlenie podejmowanych działań, które zmierzały do zwalczania przypadków łamania przepisów prawa. Efekty w tym obszarze obrazuje poniższe zestawienie. Wyszczególnienie 2010 r r r. Kontrole Przedsiębiorcy objęci kontrolami Decyzje wydane pracodawcom Wnioski wydane pracodawcom Polecenia wydane pracodawcom 825 9

11 Środki wychowawcze Mandaty karne Wnioski do sądów wykroczeniowych Zawiadomienia do prokuratury Dane zawarte w zestawieniu w odniesieniu do 2012 r. obejmują działalność średnio statystycznie 56 IP, odpowiednio przy 55 IP w 2011 r. i 49 w 2010 r. 10

12 II. DZIAŁALNOŚĆ KONTROLNO NADZORCZA 1. KONTROLE I ŚRODKI PRAWNE, DECYZJE INSPEKTORÓW PRACY, FORMA I RODZAJ DECYZJI W działalności kontrolnej roku 2012 określonej ilością przeprowadzonych kontroli odnotować można nieznaczny wzrost, tj. o 0,83% w stosunku do roku Największą liczbę kontroli, stanowiącą 32,23% ogółu, przeprowadzono w firmach budowlanych (wzrost o 3,58% do roku 2011). Na nieco mniejszym poziomie, tj. 720 kontroli przeprowadzono w zakładach prowadzących działalność handlową i naprawczą (spadek o 2,31% do roku 2011). Podobnie było również w zakładach przetwórstwa przemysłowego, w których przeprowadzono 591 kontroli, przy liczbie 521 w roku Kontrole przeprowadzone na przestrzeni roku 2012 obejmowały konkretne zagadnienia tematyczne. Realizując harmonogram, najwięcej kontroli, tj przeprowadzono w zakresie legalności zatrudnienia i innej pracy zarobkowej (przy 957 kontrolach w 2011 r.). W związku z ustawowym obowiązkiem objęcia decyzji organów PIP egzekucją administracyjną, również przeprowadzono dużą liczbę kontroli sprawdzających wykonanie wcześniej wydanych decyzji, tj kontroli przy 938 w roku Kolejno to 674 kontrole związane z badaniem skarg na pracodawców. Podkreślić także należy, że w dużej liczbie kontroli technicznego bezpieczeństwa pracy przeważały kontrole na placach budów (295), w miejscach ogólnodostępnych - zagrożenia o charakterze publicznym (258), kontrole krótkie, przede wszystkim w sektorze budownictwa (299) i kontrole interwencyjne (199). Tematyka była realizowana łącznie z innymi zadaniami planowymi oraz działalnością prewencyjną i zadaniami podejmowanymi przez inspektorów pracy w zakładach przydzielonych im do nadzoru. W obszarze realizowanych zadań sporo czasu poświęcono także kontrolom w zakresie sprawdzania poprawności informacji składanych do ZUS przez pracodawców, zawierających dane dla ustalenia składki na ubezpieczenie wypadkowe oraz kontrolom w zakresie szkoleń w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy. Wiele czasu wymagały również kontrole przestrzegania przepisów prawa pracy w zakresie wykonania oceny ryzyka zawodowego, szkoleń w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, profilaktycznych badań lekarskich, jak również wypłaty wynagrodzeń i innych świadczeń pracowniczych. Skutkiem prowadzonych kontroli było m.in. podejmowanie współpracy z innymi organami kontroli i nadzoru nad warunkami pracy i innymi instytucjami w 563 przypadkach. Należy tutaj wymienić kontrole wspólne oraz na wniosek organu współdziałającego, a także powiadomienia o wynikach kontroli przeprowadzonych samodzielnie przez inspektorów pracy. W wyniku kontroli zakładów inspektorzy pracy wydali ogółem decyzji nakazowych odnoszących się do osób pracujących, przy decyzjach w 2011 r. obejmujących pracowników. W stosunku do roku 2011 odnotowano wzrost liczby decyzji o prawie 14%. Stan ten wynikał nie tylko z większej liczby, ale głównie z charakteru przeprowadzonych kontroli, w tym z zakresu legalności zatrudnienia. Wśród decyzji wydanych ogółem w 2012 r decyzji nakazywało usunięcie stwierdzonych uchybień w ustalonym terminie. Stanowiły one ponad 52% decyzji wydanych w roku Rygorem natychmiastowej wykonalności, na podstawie art. 108 Kpa, opatrzono decyzje, tj. 36,12% ogółu. Kolejne 474 decyzje dotyczyły wstrzymania prac, gdyż naruszenia powodowały bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia 763 pracobiorców. Wskazać należy także wydanie 337 decyzji dotyczących wstrzymania eksploatacji maszyn, które dotyczyły osób. Skierowanie do innych prac 214 pracowników lub innych osób dopuszczonych do pracy wbrew obowiązującym przepisom przy pracach wzbronionych, szkodliwych lub niebezpiecznych bądź też nieposiadających odpowiednich kwalifikacji było skutkiem 125 decyzji w tym obszarze. 11

13 Inspektorzy pracy 166 decyzjami nakazali wykonanie badań i pomiarów czynników szkodliwych i uciążliwych w środowisku pracy w przypadku stwierdzenia naruszenia przepisów w tym zakresie. Nakazanie ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku znalazło odzwierciedlenie w 15 decyzjach. Ponadto zakazano wykonywania prac w miejscach, w których stan warunków pracy stanowił bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi. Wydano w tym zakresie 30 decyzji. Nakaz wypłaty ,18 zł tytułem należnego wynagrodzenia za pracę, a także innych świadczeń przysługujących pracownikom uregulowano 234 decyzjami. W porównaniu do roku 2011 nastąpił spadek ilości decyzji następujących rodzajów: skierowania pracowników do innych prac o 24,70%, nakazujących wypłatę należności pieniężnych o 18,75%. Zauważalny wzrost w porównaniu do roku 2011 nastąpił w obszarze decyzji: opatrzonych rygorem natychmiastowej wykonalności, tj. o 8,62%, wstrzymania prac, tj. o 9,72%, wstrzymania eksploatacji maszyn, tj. o 8,71%, wykonanie badań i pomiarów czynników szkodliwych środowiska pracy, tj. o 137,14%. Na poziomie porównywalnym do poprzedniego roku 2011 była liczba decyzji zakazujących wykonywania pracy w miejscach niebezpiecznych oraz ustalenia okoliczności i przyczyn wypadków. Najwięcej decyzji skierowano do pracodawców prowadzących działalność w budownictwie - 32,49% przy 33,48% w 2011 r., w przetwórstwie przemysłowym - 26,57% przy 22,85% oraz w 2011 r. w handlu i naprawach - 19,87% przy 23,40 % w 2011 r. Nastąpił kolejny wzrost liczby kontroli pracodawców branży budowlanej. Jest to potwierdzeniem, że w podmiotach tej branży nadal nie są przestrzegane przepisy bezpieczeństwa. Szczególnie świadczą o tym także wypadki ze skutkiem śmiertelnym oraz ciężkiego uszkodzenia ciała, których głównym źródłem były upadki z wysokości z braku stosowania podstawowych zabezpieczeń. Nie dziwi zatem fakt, że wobec 6 pracodawców, u których w czasie dwóch kolejnych kontroli stwierdzono szczególnie rażące naruszenie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, inspektorzy pracy wystąpili do ZUS, w tym dla 4 podmiotów branży budowlanej, z wnioskami o podwyższenie o 100% stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe ustalanej na kolejny rok składkowy. Do małych pracodawców, zatrudniających do 9 pracowników, skierowano 54,05% decyzji. Zakłady te stanowią 95,62% ogółu pracodawców z terenu województwa Opolskiego. Znaczący jest także udział (31,73%) decyzji skierowanych do pracodawców zatrudniających od 10 do 49 pracowników. W roku 2011 udział decyzji był tutaj na podobnym poziomie. W strukturze wszystkich nieprawidłowości, które stanowiły podstawę wydania decyzji pokontrolnych, najczęściej występujące naruszenia przepisów prawa pracy obejmowały stanowiska, procesy pracy i procesy technologiczne (16,97% przy 15,59 % w 2011 r.), przygotowanie pracowników do pracy (14,32% przy 15,65% w 2011 r.) oraz różne inne zagadnienia bhp, w tym oceny ryzyka zawodowego (13,41% przy 10,95% w 2011 r.). Kolejno były to nieprawidłowości stwierdzone przy eksploatacji maszyn i urządzeń technicznych - (10,48% przy 10,79% w 2011 r.), a także urządzeń i instalacji energetycznych (9,91% przy 10,20% w 2011 r.). Porównując przedstawioną grupę danych do lat ubiegłych można stwierdzić, że jest ona na porównywalnym poziomie. Mniej naruszeń wystąpiło w związku z użytkowaniem obiektów i pomieszczeń pracy (9,21%) występowaniem czynników szkodliwych i uciążliwych oraz stosowaniem środków ochrony indywidualnej (7,26%). Nieprawidłowości z zakresu transportu, magazynowania, stanu pomieszczeń higieniczno-sanitarnych oraz wentylacji, 12

14 ogrzewania i oświetlenia mieściły się w przedziale 2,32-5,43% ogółu wydanych decyzji stanowiących wielkość zbliżoną do roku poprzedniego. Decyzje wstrzymania prac mają nieznaczny udział w ogólnej liczbie wydanych decyzji - 4,01% przy 4,16 % w 2011 r. Jest to jednak środek prawny ważki w skutkach dla pracodawcy. Nieraz wiąże się z określonymi stratami finansowymi bądź znacznymi nakładami. Z satysfakcją zauważamy zmniejszony odsetek decyzji tej kategorii. Decyzje takie potwierdzają prawidłową ocenę faktycznego stanu bezpieczeństwa przez inspektorów pracy i konieczności zastosowania tego rodzaju środka prawnego. Gwarantuje to uniknięcie wypadków, w tym ze skutkiem ciężkiego uszkodzenia ciała bądź śmiertelnym. Decyzje wstrzymania prac dotyczyły w 95,78% zakładów o zatrudnieniu do 49 pracowników przy 94,21 % tych decyzji w roku Były to głównie podmioty branży budowlanej - 90,08%. Decyzje skierowania pracowników do innych prac stanowią środek prawny również o nieznacznym udziale. Wyniósł on 1,06% przy 1,60 % w 2011 r. ogólnej liczby decyzji. Decyzje skierowania do innych prac wydawane były w sytuacjach zatrudnienia przy pracach wzbronionych, szkodliwych lub niebezpiecznych, w tym bez odpowiednich kwalifikacji. W bezwzględnej większości decyzje, o których mowa, wydane zostały w zakładach branży budowlanej, tj. 78,40% ich ogółu, prawie identycznie, jak w roku Decyzje te dotyczyły w 93,60% zakładów o zatrudnieniu do 49 pracowników - odpowiednio 86,75 % w 2011 r. Decyzje wypłaty wynagrodzenia lub innego świadczenia są stosowane, jako środek prawny w postaci pisemnego nakazu płatniczego. Pełni on istotną rolę społeczną i jest uwarunkowany trudnościami związanymi z wypłatą świadczeń pracowniczych przez pracodawców. Nakaz płatniczy, w połączeniu z prowadzonym postępowaniem egzekucyjnym, ogranicza czas oczekiwania pracownika na wypłatę należnych mu świadczeń. Gdy zaistnieją ku temu przesłanki, nakazy płatnicze są wydawane zawsze oraz bezwzględnie egzekwowane z uwagi na zapotrzebowanie społeczne i oczekiwania pracownicze. Na ogólną liczbę decyzje na piśmie wydane w 2012 roku przez inspektorów pracy 234 tj. 4,25% było decyzjami dotyczącymi wypłaty wynagrodzeń za pracę lub innych świadczeń dla pracowników, którym nie wypłacono należnych świadczeń na kwotę ,18 zł. Z napływających informacji pracodawców wynika, że wypłacono już kwotę ,63 zł. Wypłata objęła grupę pracowników. Dla porównania w roku 2011 wydano 288 decyzji wypłacenia pracownikom kwoty ,87 zł, która stanowi 94,34% kwoty nakazanej do wypłacenia w 2012 r. Kontrole przeprowadzone w 2012 roku zakończyły się także skierowaniem przez inspektorów pracy wystąpień do pracodawców. Wystąpienia zawierały wniosków, przy wnioskach w 2011 r. (spadek o 5,15%). Wnioskami wystąpień wnoszono o wyeliminowanie stwierdzonych nieprawidłowości zarówno z zakresu prawnej ochrony pracy, jak i bezpieczeństwa technicznego. Najczęściej były to zagadnienia obejmujące: stosunek pracy wniosków (w 2011 r ), przygotowanie pracowników do pracy wniosków (w 2011 r ), inne zagadnienia bhp wniosków (w 2011 r ), czas pracy wniosków (w 2011 r ), wynagrodzenia za pracę i inne świadczenia wniosków (w 2011 r ), legalność zatrudnienia wniosków (w 2011 r ), stanowiska i procesy pracy wniosków (w 2011 r ), ochrona pracy młodocianych wnioski (w 2011 r ), urlopy pracownicze wniosków (w 2011 r ). W obszarze wypłaty świadczeń należnych ze stosunku pracy nastąpiło zmniejszenie wysokości kwoty niewypłaconych świadczeń w porównaniu z rokiem W roku 2012 wnoszono o wypłacenie 858 pracownikom ogółem ,82 zł, natomiast w 2011 r. 13

15 była to kwota ,13 zł. Z otrzymanych informacji wynika, że wymienione należności zostały wypłacone w całości. Przedstawione dane wykazują, iż szczególnie w małych firmach prywatnych pracodawcy nadal nie posiadają odpowiedniej wiedzy w zakresie prawa pracy, w tym bezpieczeństwa i higieny pracy oraz świadomości konieczności bezwzględnego przestrzegania przepisów. Dość częsty brak ze strony pracodawców wypłaty wynagrodzeń stanowił sytuacje rażącej krzywdy społecznej osób świadczących pracę. Pracodawcy bardzo często tłumaczyli się kryzysem ekonomicznym. Częściowo temu przeczy realizacja aż decyzji ustnych wydanych i w przeważającej ilości zrealizowanych w trakcie prowadzonych kontroli. co stanowi 53,47% ogółu decyzji wydanych w 2012 r. przy 48,72% decyzji w 2011 r. Stąd też stwierdzić należy, że przywrócenie stanu zgodnego z przepisami bhp nie wymagało znaczących nakładów finansowych i czasowych oraz świadczyło o braku realizacji obowiązków zapewnienia bezpiecznych warunków pracy pracownikom przez pracodawców, pracowników nadzoru oraz zakładowe służby bhp. Państwowa Inspekcja Pracy jest ustawowo zobligowana do podejmowania decyzji w sytuacji naruszenia przepisów prawa pracy. Ma to miejsce, mimo trudnej sytuacji gospodarczej określonych podmiotów, związanej z kryzysem finansowym. 2. WYPADKI PRZY PRACY I CHOROBY ZAWODOWE Badanie okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy Na przestrzeni 2012 roku zgłoszono ogółem do Okręgowego Inspektoratu Pracy 76 zdarzeń, w tym 5 zdarzeń, które nie zostały uznane za wypadki przy pracy. Inspektorzy zbadali okoliczności i przyczyny 56 wypadków przy pracy, w których poszkodowanymi były 62 osoby. Liczba wypadków zbadanych w latach Liczba poszkodowanych w wypadkach w tym: ogółem śmiertelnych ciężkich Ogółem W roku 2012 liczba wypadków zbadanych ogółem zmalała w stosunku do roku 2011 o 24 zdarzenia i poszkodowanych o 26 osób. Liczba poszkodowanych w wypadkach ze skutkiem śmiertelnym zmalała z 15 do 9 osób, w wypadkach ciężkich zmniejszyła się z 29 do 27 osób. Działami PKD, w którym odnotowano najwięcej wypadków przy pracy było przetwórstwo przemysłowe i budownictwo. W budownictwie zmalała liczba poszkodowanych ogółem z 36 do 18 a w przetwórstwie przemysłowym wzrosła z 25 do 28. Liczba poszkodowanych w wypadkach ze skutkiem śmiertelnym w budownictwie zmniejszyła się z 8 do 5, w branży przemysłowej z 3 do 1. Wskaźnik wypadkowości podawany przez GUS w roku 2010 wynosił dla kraju 8,12, a dla województwa opolskiego 8,88. W roku 2011 odpowiednio 8,35 i 9,68, natomiast za III kwartały roku 2012 odpowiednio 5,24 i 5,58. Dla usunięcia nieprawidłowości stwierdzonych podczas prowadzonych postępowań inspektorzy pracy wydali ogółem 81 decyzji nakazowych. Ponadto inspektorzy wydali 63 wnioski. W wyniku realizacji wydanych środków prawnych stwierdzono wykonanie 55 decyzji, które dotyczyły ogółem pracowników. Podobnie pracodawcy wykonali 30 wniosków dotyczących ogółem 895 pracowników. 14

16 W 2012 roku Okręgowy Inspektorat Pracy w Opolu podejmował szereg działań o charakterze prewencyjnym, skierowanych głównie do ogółu pracodawców, bądź do pracodawców określonych branż, w których zanotowano wysokie wskaźniki wypadkowości. Można tutaj wymienić m.in.: współpracę z organizacjami zrzeszającymi pracodawców, a przede wszystkim z Opolską Izbą Gospodarczą, Opolską Izbą Budowlaną oraz Izbą Rzemieślniczą w Opolu, współpracę z organami samorządu terytorialnego, w tym obejmującą zorganizowanie spotkań dla pracodawców, w każdym z 12 powiatów województwa opolskiego, w których udział wzięło łącznie 153 pracodawców w ramach programu promocyjnego Przestrzeganie prawa pracy w małych zakładach - Dyplom PIP, jak również pozostałe działania profilaktyczne, w tym obejmujące młodzież szkolną, sztandarowe konkursy PIP, tj. Pracodawca - Organizator Pracy Bezpiecznej z udziałem 19 pracodawców Opolszczyzny, dla społecznych inspektorów pracy oraz pracowników służb bhp, którzy pozytywnie wyróżnili się pod względem przestrzegania przepisów prawa pracy i bhp, a ich celem jest promocja przedsiębiorstw i postaw wyróżniających się pod względem dbałości o bezpieczne warunki pracy, program prewencyjny mający na celu poprawę bezpieczeństwa pracy przy wykonywaniu prac w budownictwie, rozwijanie współpracy Okręgowego Inspektoratu Pracy z lokalnymi partnerami, a w szczególności Opolską Izbą Inżynierów Budownictwa, Ogólnopolskim Stowarzyszeniem Pracowników Służby Bezpieczeństwa i Higieny Pracy, przede wszystkim w ramach Wojewódzkiej Komisji ds. BHP w Budownictwie, na płaszczyźnie której m.in. prezentowano wymianę doświadczeń w zakresie dobrych praktyk zawodowych, szkolenie zorganizowane w siedzibie OIP w Opolu dla pracodawców, poświęcone programowi PIP Zarządzanie bezpieczeństwem w zakładach pracy, w których występuje duże nasilenie wypadków przy pracy, którym objęto łącznie 46 pracodawców wytypowanych na podstawie bazy wypadkowej ZUS, uczestnictwo Okręgowego Inspektora Pracy w sesji Sejmiku Województwa Opolskiego, podczas której zaprezentował działalność Okręgu w zakresie nadzoru i kontroli nad opolskimi zakładami pracy z uwzględnieniem rosnących wskaźników wypadkowości w sektorach o największej liczbie zdarzeń wypadkowych ze skutkiem śmiertelnym, tj. w branży budowlanej i produkcji przemysłowej, szkolenie 37 pracowników służb bhp, zrzeszonych w opolskich strukturach Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Pracowników Służb BHP w zakresie wypadkowości w zakładach pracy, a także bieżących zmian w przepisach prawa pracy, szkolenie przy współudziale Wojewódzkiego Inspektoratu Transportu Drogowego dla przedstawicieli 23 firm transportowych w ramach kampanii prewencyjnej Czas pracy a wypadki drogowe, seminarium zorganizowane przy współpracy Opolskiego Kuratorium Oświaty w siedzibie Centrum Kształcenia Praktycznego w Opolu dla 23 nauczycieli i wychowawców reprezentujących 17 opolskich szkół ponadgimnazjalnych kształcących młodzież w zawodach budowlanych - uczestników programu edukacyjnego PIP Kultura Bezpieczeństwa w roku szkolnym 2012/2013, umieszczenie na stronie internetowej OIP w Opolu 3 informacji o zbadanych wypadkach przy pracy, w tym przy obsłudze prasy, związanych ze śmiertelnym przygnieceniem oraz z wybuchem i ciężkim poparzeniem w malarnilakierni, zamieszczenie na stronie internetowej OIP w Opolu informacji o zbadanych wypadkach przy pracy i zbiorczych analiz ich przyczyn oraz zegara wypadkowego 15

17 pokazującego ilość zdarzeń wypadkowych śmiertelnych i ciężkich zgłoszonych do Okręgu w ciągu doby, miesiąca i roku, emisja informacji o wypadkach przy pracy z terenu działania Okręgu w środkach masowego przekazu, w tym w prasie (NTO, Gazeta Wyborcza, Nowiny Nyskie, Kurier Kluczborski), Radiu Opole i TV - TVP 3 Opole, Telewizja Miejska Opole. Uczestnicy poszczególnych przedsięwzięć prewencyjnych otrzymali bezpłatne wydawnictwa PIP, w tym informacje o konkursach realizowanych przez OIP w Opolu, w celu ich popularyzacji w zakładach pracy. W roku 2012 inspektorzy pracy przeprowadzili 58 kontroli u 55 pracodawców, u których przeanalizowano ogółem 279 dokumentacji powypadkowych, gdzie 11 zdarzeń nie zostało uznanych za wypadki przy pracy. Stwierdzono 272 nieprawidłowości. Największa grupa nieprawidłowości (ponad 31%) dotyczyła ustalenia środków i wniosków profilaktycznych. Grupa stanowiąca prawie 32% wszystkich nieprawidłowości dotyczyła ustalania okoliczności i przyczyn wypadków, w tym ustalania tylko części przyczyn lub ustalania przyczyn innych, niż wynikało z analizy inspektora pracy. Najczęściej stwierdzano, że były one nieadekwatne do przyczyn wypadków lub nie zostały określone i zastosowane środki profilaktyczne. Analiza dokumentacji wskazuje, że badanie okoliczności i przyczyn wypadków powierza się zespołom powypadkowym, których członkowie nie w pełni posiadają niezbędną wiedzę z zakresu badania ich okoliczności i przyczyn. Podobnie pracodawcy często nie posiadają gruntownej wiedzy z tego zakresu. Kontrole wykazały ponadto, iż osoby zatrudnione w komórkach bhp są nieraz znacznie obciążane innymi zadaniami, niż problematyką bezpieczeństwa i higieny pracy. Stąd zakres ich wiedzy i doświadczenia zawodowego w zakresie badania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy jest niezadowalający. Ponadto ograniczanie czasu pracy pracownika służby bhp na rzecz tej problematyki powoduje, że nie w pełni realizowane są obowiązki nałożone postanowieniami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy, w tym w zakresie: przeprowadzania kontroli warunków pracy, jak również przestrzegania przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przedstawiania pracodawcy, co najmniej raz w roku, okresowych analiz stanu bezpieczeństwa i higieny pracy zawierających istotne propozycje poprawy warunków pracy, współpracy z właściwymi komórkami organizacyjnymi lub osobami, w szczególności w gestii zapewnienia odpowiedniego poziomu szkoleń w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz zapewnienia właściwej adaptacji zawodowej nowo zatrudnionych pracobiorców. W grupie zakładów zatrudniających do 9 pracowników w większości przypadków realizację zadań służb bhp zleca się osobom z zewnątrz. Osoby te, odpłatnie świadcząc usługi bhp, z reguły starają się zapewnić wysoki poziom realizowanego zadania. Zdarzają się odstępstwa od zasady. Zauważa się tendencję niezwykle rzadkiego wizytowania stanowisk pracy przez specjalistów zatrudnianych spoza zakładu. W oczywisty sposób wpływa to negatywnie na działania o charakterze prewencyjnym. Wobec powyższego na kolejny rok działalności założono kontynuację takich działań, jak: podejmowanie prewencji wobec nowo powstałych podmiotów gospodarczych oraz zintensyfikowanie działań prewencyjnych wobec małych firm, rozszerzanie zakresu podejmowanych działań prewencyjnych, ukierunkowanych na pracodawców wykazujących wysokie wskaźniki wypadkowości, promocję materiałów edukacyjnych PIP na rynku pracy, badanie wypadków ze szczególnym zwracaniem przez inspektora pracy uwagi na kwalifikacje, tzn. posiadania niezbędnej wiedzy dochodzeniowej oraz aktualność posiadanych szkoleń bhp przez pracodawców oraz osób wchodzących w skład zespołu powypadkowego, a w szczególności kwalifikacji zewnętrznej służby 16

18 bezpieczeństwa i higieny pracy - specjalistów spoza zakładu pracy, tj. spełnienie wymogu posiadania wyższego wykształcenia o kierunku lub specjalności w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy albo studiów podyplomowych w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz wymaganego stażu pracy w służbie bhp, obowiązujących z dniem , podejmowanie dalszych działań prewencyjno - informacyjnych, w tym przy współpracy mass mediów, informowanie społeczeństwa o konsekwencjach wynikających z faktu nie ujawnienia przez pracodawców lub zbyt późnego zgłoszenia do PIP wypadków przy pracy, egzekwowanie od pracodawców pełnej realizacji zadań przez służby bhp, określonych w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy, kontynuowanie współpracy z Oddziałem Stowarzyszenia Pracowników Służb BHP celem oddziaływania na pracowników służb BHP, zwracanie podczas akcji prewencyjnych PIP szczególnej uwagi pracodawców oraz służb bhp na poprawność badania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy, z uwzględnieniem nieprawidłowości najczęściej stwierdzanych w dokumentacji powypadkowej. Ponadto inspektorzy pracy winni zwracać uwagę na wywiązanie się pracodawców z obowiązku dogłębnego analizowania przyczyn powtarzalnych wypadków przy pracy oraz prowadzenia rejestru i analiz zdarzeń potencjalnie wypadkowych. Choroby zawodowe W roku 2012 w województwie opolskim stwierdzono 9 przypadków chorób zawodowych, natomiast w roku 2011 było 11 przypadków. Nastąpił kolejny spadek, o 18,18%. Wśród chorób pojedynczo odnotowano raka płuc spowodowanego narażeniem na wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne w procesie koksowniczym, chorobę opłucnej wywołaną pyłem azbestu, niedowład mięśni wewnętrznych krtani z wrzecionowatą niedomykalnością fonacyjną głośni i trwałą dysfunkcją, astmę oskrzelową. Kolejne 2 przypadki to borelioza, a następne 3 obejmowały obustronny trwały odbiorczy ubytek słuchu typu ślimakowego. Zauważyć należy, że powtarzająca się choroba zakaźna borelioza jest niezwykle trudna do ograniczenia ze względu na wręcz swoiste źródło zakażenia, którym są kleszcze występujące nie tylko w środowisku leśnym, ale także na miejskich terenach parkowych i zielonych. 3. EGZEKUCJA ADMINISTRACYJNA DECYZJI ORGANÓW PIP W okresie sprawozdawczym skierowano 52 upomnienia do 48 pracodawców: 40 upomnień dotyczyło obowiązków bhp, 12 upomnień dotyczyło obowiązków płacowych. Upomnienia obejmowały łącznie 148 decyzji, przy czym: 93 decyzje dotyczyły zagadnień związanych z bhp, 55 decyzji dotyczyło obowiązków płacowych. Zrealizowano 29 upomnień, co daje 56% skuteczności wykonania nałożonych nakazami inspektorów pracy obowiązków. Zobowiązani zrealizowali 60 decyzji po wydaniu upomnień, z czego: 55 decyzji dotyczyło obowiązków bhp, 5 decyzji dotyczyło obowiązków płacowych. 17

19 W okresie sprawozdawczym wystawiono 9 tytułów wykonawczych w stosunku do 7 pracodawców, z których 3 dotyczyły nakazów z zakresu bhp, 6 dotyczyło obowiązków płacowych. Dwóch zobowiązanych złożyło zarzuty do tytułu wykonawczego. W wyniku złożonych zarzutów 1 postępowanie zostało umorzone Zobowiązany przedstawił dowody potwierdzające wykonanie decyzji nakazowych przed wszczęciem egzekucji. Na 7 pracodawców nałożono 9 grzywien w celu przymuszenia w związku z niewykonaniem 28 decyzji. Łączna kwota nałożonych z tego tytułu grzywien wyniosła ,00 zł. W okresie sprawozdawczym wniesiono 2 zażalenia na postanowienie o nałożeniu grzywny w celu przymuszenia. W przypadku jednego zażalenia, które dotyczyło obowiązku wynikając ego z nakazu płatniczego Okręgowy Inspektor Pracy w Opolu wydał postanowienie o utrzymaniu w mocy postanowienia inspektora pracy nie podzielając argumentacji zawartych w treści zażalenia. W drugim wypadku na skutek wniesionego zażalenia Inspektor Pracy uznał, że zobowiązany obowiązek zawarty w tytule wykonawczym wykonał przed wszczęciem egzekucji. W związku z wykonaniem decyzji organu PIP: dokonano 1 umorzenia grzywny w celu przymuszenia, nie dokonywano zwrotów ściągniętych lub wpłaconych dobrowolnie grzywien. Umorzono 1 postępowanie egzekucyjne w związku z wykonaniem obowiązku przed wszczęciem egzekucji. Wskutek nałożenia przez organ PIP grzywny w celu przymuszenia jeden pracodawca wykonał obowiązki wymienione w tytule wykonawczym. W okresie sprawozdawczym właściwym terytorialnie urzędom skarbowym przekazano 6 grzywien w celu przymuszenia w łącznej wysokości 9.000,00 zł, które dotyczyły egzekucji 1 nakazu bhp i 5 nakazów płatniczych. Poza grzywnami właściwym miejscowo urzędom skarbowym przekazano również należności z tytułu: 6 opłat za wydanie postanowienia o nałożeniu grzywny na łączną kwotę 408,00 zł, 21 kosztów upomnień na sumę 184,80 zł. W 6 przypadkach na 9 nałożonych grzywien w celu przymuszenia postępowanie egzekucyjne dotyczyło braku realizacji nakazów płatniczych. Przekazane tytuły wykonawcze do urzędów skarbowych przydzielane są systematycznie poborcom skarbowym w celu ściągnięcia należności. Naczelnicy urzędów skarbowych sygnalizowali, iż istnieją problemy dotyczące braku majątku zobowiązanego. Poborcy zajmują rachunki bankowe, jednakże dochodzi do zbiegu egzekucji administracyjnej z sądową. Efekty postępowania egzekucyjnego kar pieniężnych, o których mowa w ustawie o transporcie drogowym W okresie sprawozdawczym wydano 12 decyzji o nałożeniu kary pieniężnej na łączną kwotę ,00 zł. 8 ukaranych zapłaciło nałożone kary pieniężną w całości w łącznej kwocie ,00 zł. Decyzją inspektora pracy nałożona kara w kwocie 7.800,00 zł została rozłożona na 6 rat. W jednym przypadku po rozpatrzeniu odwołania od decyzji o nałożeniu kary pieniężnej w kwocie ,00 zł Okręgowy Inspektor Pracy postanowił uchylić decyzję w całości i przekazał sprawę do ponownego rozpatrzenia. Do 2 ukaranych w związku z brakiem wpłaty skierowano upomnienia (dot. decyzji z 2011 r.). 18

20 4. WYKROCZENIA PRZECIWKO PRAWOM PRACOWNIKA W roku 2012 inspektorzy pracy OIP Opole ujawnili popełnienie ogółem wykroczeń. W porównaniu do 2011 r. liczba ujawnionych wykroczeń jest niższa o 256 wykroczeń, natomiast w stosunku do 2010 r. jest wyższa o 94 wykroczeń. Największą liczbę wykroczeń stanowią wykroczenia z art. 283 Kodeksu pracy za naruszenie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Drugą grupę wykroczenia z art. 282 Kodeksu pracy dotyczące nie wypłacenia wynagrodzenia, nieterminowego wypłacenia wynagrodzenia za pracę, nie wydania świadectwa pracy. Trzecią grupę wykroczenia z art. 281 Kodeksu pracy dotyczące między innymi: nie potwierdzenia na piśmie zawartych umów o pracę, naruszenia przepisów o czasie pracy, nieprzestrzegania uprawnień pracowniczych związanych z rodzicielstwem, naruszenia uprawnień młodocianych, zaniechania prowadzenia dokumentacji pracowniczej w tym akt osobowych. Czwartą grupę wykroczeń stanowią wykroczenia z ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Wykroczenia polegają głownie na nie dopełnieniu obowiązku wynikającego z art. 122 ustawy to jest nie opłacaniu składek na Fundusz Pracy. Pozostałą liczbę wykroczeń stanowią wykroczenia polegające na naruszeniu przepisów ustawy o: społecznej inspekcji pracy oraz zakładowym funduszu świadczeń socjalnych. W związku z ujawnionymi wykroczeniami inspektorzy pracy odpowiednio kierowali wnioski do sądów o ukaranie, przeprowadzali postępowanie mandatowe, bądź też stosowali środki wychowawcze. Inspektorzy pracy działający w ramach właściwości Okręgowego Inspektoratu Pracy w Opolu skierowali do sądów rejonowych ogółem 110 wniosków obejmujących 545 wykroczeń, tj. o 16 wniosków mniej w stosunku do 2011 r. W analizowanym okresie sądy wydały 78 orzeczeń, a w tym: 60 wyroków nakazowych, 13 wyroków w postępowaniu zwyczajnym, uniewinnienia w 2 przypadkach, odstąpienia od wymierzenia kary w 3 przypadkach. W 32 przypadkach brak jest rozstrzygnięć. Ogólna wartość grzywien wymierzonych przez sądy stanowi kwotę ,00 zł. W analizowanym okresie 2012 r. wniesiono łącznie 10 sprzeciwów od wyroków nakazowych (zażaleń). W tej liczbie obwinieni wnieśli 8 sprzeciwów, natomiast inspektorzy pracy 2 sprzeciwy. W roku 2012 nie składano apelacji od wyroków, tak przez obwinionych jak oskarżyciela publicznego. Na przestrzeni 2012 roku inspektorzy pracy Okręgowego Inspektoratu Pracy w Opolu ukarali mandatami karnymi 760 osób. Odpowiednio wielkości liczbowe za 2011 r. wynosiły 778, a w 2010 r Łączna kwota grzywien wymienionych w 2012 r. w postępowaniu mandatowym wynosi ,00 zł i jest o ,00 zł niższa w stosunku do kwoty grzywien orzeczonych w 2011 r. Za rok 2012 średnia wartość grzywny przypadająca na 1 mandat wyniosła 1.177,30 zł. Analizując liczbę mandatów wg kryterium własności należy stwierdzić, iż miały one zastosowanie najczęściej w sektorze prywatnym tj. w 725 przypadkach, co stanowi 94,73% ogółu ukaranych. Łączna kara grzywien w tym sektorze wyniosła ,00 zł co stanowi 95,75% ogólnej kwoty wartości mandatów. W 32 przypadkach mandaty na kwotę ,00 zł dotyczyły sektora publicznego. 19