Europejski system elektronicznej dokumentacji medycznej - Polska na tle pozostałych krajów europejskich

Transkrypt

1 Beata RĘBISZ 1 Politechnika Rzeszowska im. Ignacego Łukasiewicza Europejski system elektronicznej dokumentacji medycznej - Polska na tle pozostałych krajów europejskich WSTĘP System opieki zdrowotnej kładzie nieustający nacisk na poprawę dostępności i jakości opieki, przy jednoczesnej redukcji kosztów. Możliwość realizacji tych celów zmusza jednostki medyczne do zmiany polityki poprzez wdrożenie nowoczesnych rozwiązań informatycznych, w szczególności scentralizowanego systemu pozwalającego w sposób kompleksowy zarządzać informacją medyczną poprzez jej skuteczne przetwarzanie i wymianę pomiędzy innymi uczestnikami rynku medycznego. Informatyzacja służby zdrowia stała się jednym z głównych celów Komisji Europejskiej w ramach strategii reform gospodarczych Europa 2020, opisanym w Europejskiej Agendzie Cyfrowej COM (2010) 245, przyjętym przez Komitet do Spraw Europejskich. W Polsce dokumentem programowym w tym obszarze jest Strategia rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce do roku 2013, przyjęta uchwałą Rady Ministrów 23 grudnia 2008 r. [5] oraz powstałe, w oparciu o oba powyżej wymienione dokumenty Kierunki informatyzacji e-zdrowie Polski na lata Celem tych dokumentów jest usprawnienie pracy w sektorze medycznym, poprzez: 1. redukcję błędów medycznych, działań niepożądanych leków i związanych z tym kosztów (np. za pomocą komputerowych systemów raportowania o zdarzeniach niepożądanych, recept, procedur diagnostycznych, elektronicznych kart zdrowia, itp.), 2. poprawę przestrzegania zaleceń (przypomnienia i telemonitoring), 3. zmniejszenie kosztów pacjenta przy jednoczesnej poprawie wyników zdrowotnych (telemonitoringu), 4. wsparcie i poprawę pracy specjalistów poprzez zintegrowany system archiwizacji obrazu i komunikacji, tele-radiologię, skomputeryzowane przyjmowanie zamówień, udostępnianie online wyników testów klinicznych, 5. uproszczenie i usprawnienie administracji szpitalnej, 6. zwiększenie dostępu i wygody dla użytkowników (ebooking, dostęp do elektronicznych kart zdrowia, itp.). Jak widać lista zadań i wyzwań, jakie postawił przed sobą polski rząd jest długa i wymagająca zarówno pod względem merytorycznym jak i logistycznym. Wymaga wielowymiarowych działań w obrębie dostosowania procedur medycznych, zarządzania informacją niejawną oraz wrażliwą, a także wyszkolenia kadry medycznej do obsługi wdrożonych rozwiązań. Celem tego opracowania nie jest analiza infrastruktury teleinformatycznej elektronicznej dokumentacji medycznej, a przedstawienie w jaki sposób w Polsce przebiega proces wdrażania założeń unijnych przedstawionych powyżej, na tle pozostałych krajów europejskich. 1. EUROPEJSKI SYSTEM ELEKTRONICZNEJ DOKUMENTACJI MEDYCZNEJ Wiele podmiotów medycznych w Europie, bazuje na przestarzałym systemie opartym o dokumentację papierową. Skutkuje to długimi procedurami, nieefektywnością w aspekcie zarządzania czasem, wymiany informacji, kontroli oraz procedur medycznych. Wpływa to niekorzystnie na funkcjonowanie podmiotów medycznych, ale również ma to bezpośredni wpływ na 1 Mgr Beata Rębisz - Politechnika Rzeszowska im. Ignacego Łukasiewicz, Wydział Zarządzania, Katedra Metod Ilościowych, Tel: (017) , e- mail: b_rebisz@prz.edu.pl Artykuł recenzowany. 2042

2 pacjenta. Bardzo często bywa tak, że historia choroby pacjenta nie jest przechowywana w jednym miejscu. Nieraz sam pacjent ma problem ze skompletowaniem wszystkich wyników badań, zdjęć, historii diagnozowania, leczenia oraz rehabilitacji. Trwające obecnie prace nad Europejską Dokumentacją Medyczną (EHR) mają ten problem rozwiązać. Kanadyjska struktura systemu EHR widoczna na Rysunku 1. stała się bazą do wdrożenia podobnego systemu w USA i Europie. Trwają prace nad dostosowaniem tego systemu do wymagań rynku chińskiego oraz rejonu Pacyfiku. Sama idea EHR jest dość oczywista i prosta. Poprzez aplikacje dostępowe podmioty medyczne mają możliwość zasilania systemu danymi, jak również podglądu historii istniejących rekordów. Ma to ułatwić transfer wiedzy pomiędzy zaangażowanymi w proces leczenia podmiotami medycznymi, jak również umożliwić pacjentowi łatwy dostęp w czasie rzeczywistym do swoich danych medycznych. Jednakże funkcjonalność i użyteczność danego systemu jest zależna od ilości podmiotów biorących udział w programie, wdrożonych funkcjonalności oraz umiejętności obsługi systemu przez personel medyczny. Rys. 1. Kanadyjski system EHR [7] W Polsce opracowano sześć projektów w ramach Programu Informatyzacji Ochrony Zdrowia (PIOZ) [3]: P1 uruchomienie elektronicznej platformy gromadzenia, analizy i udostępniania zasobów cyfrowych o zdarzeniach medycznych; P2 platforma udostępniania online przedsiębiorcom usług i zasobów cyfrowych rejestrów medycznych; P3 systemy związane z przebudową, dostosowaniem, utrzymaniem i monitorowaniem rejestrów, tzw. Platforma Rejestrów Ochrony Zdrowia (PROZ), P4 organizacja i administrowanie systemami informacji publicznej oraz usprawnienie i integracja systemów informatycznych w ochronie zdrowia; P5 Elektroniczna platforma konsultacyjnych usług telemedycznych Ministerstwa Zdrowia, NFZ oraz sieci szpitali wysokospecjalistycznych; P6 wzmocnienie strategii informacji publicznej polskiej instytucji łącznikowej. Obecnie w Polsce realizowane są projekty P1 i P2 i są one dotowane z Unijnego Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka. Projekt P3 jest na liście rezerwowych powyższego Funduszu. Prawidłowa implementacja projektu P1 wymaga jednak wdrożenia wielu rozwiązań komplementarnych (np. e-podpis), zapewniających właściwą jakość, bezpieczeństwo oraz zakres planowanych w ramach tego projektu funkcjonalności. Docelowo system wdrożony w Polsce ma funkcjonować podobnie do systemu kanadyjskiego. 2. MIERNIKI WDROŻENIA SYSTEMU Jak to zostało przedstawione powyżej, proces wdrożenia EHR jest dość skomplikowany. Nie powinno zatem dziwić, że nie wypracowano ostatecznej metody mierzenia skuteczności wdrożenia systemu w poszczególnych krajach wspólnoty. W pracy tej zostaną przytoczone wybrane wyniki ankietyzacji przeprowadzonej przez Price Waterhouse Coopers (PwC) na zlecenie Wspólnotowego Centrum Badawczego (JRC) wraz z indeksem wdrożenia opracowanym przez JRC oraz wskaźnikiem 2043

3 publikowanym przez HIMSS Europe, organizację non profit zrzeszającą ponad 592 przedstawicieli biznesu związanego z rozwiązaniami medycznymi Wspólnotowe Centrum Badawcze (JRC) W związku z koniecznością monitorowania stopnia zaawansowania prac przy wdrażaniu elektronicznej dokumentacji medycznej, Price Waterhouse Coopers (PwC) na zlecenie Wspólnotowego Centrum Badawczego (JRC), na podstawie ankiet, stworzył szczegółową listę czynników świadczących o zaawansowaniu prac przy wdrażaniu środowiska elektronicznej dokumentacji medycznej, podzielonej na 6 bloków: Blok A) charakterystyka szpitali; Blok B) infrastruktura ICT; Blok C) wdrożenie ICT; Blok D) wymiana informacji zdrowotnej; Blok E) bezpieczeństwo; Blok F) funkcjonalności rozwiązań IT. Badanie zostało przeprowadzone w latach 2012 i 2013 w 27 krajach Unii Europejskiej plus Chorwacja, Islandia, Norwegia na próbie szpitali (liczba szpitali, które w całości przeszły proces ankietyzacji). Pełne wyniki analiz i szczegółowe zestawienia dostępne są na stronach Wspólnotowego Centrum Badawczego w pełnej wersji raportu [6]. Wybrane pozycje zostały dodatkowo podsumowane w tabeli 1 3. Na podstawie zebranych danych okazało się, że średnio w Europie 39% wszystkich badanych jednostek wydaje poniżej 1% szpitalnego budżetu na wydatki związane z IT. 48% wydaje od 1 do 3% a jedynie 4% przeznacza powyżej 5% budżetu na IT. W Polsce te proporcje różnią się znacząco. Tu aż 63% szpitali przeznacza poniżej 1% na wydatki związane z tele-informatyką, 30% od 1-3%. Żaden z ankietowanych szpitali w Polsce nie przeznacza więcej niż 5% swojego budżetu na IT. Wśród krajów europejskich przeznaczających powyżej 5% swojego budżetu dominują kraje rozwinięte: Luxemburg (33%), Norwegia (25%), Holandia (14%). Natomiast najmniej przeznacza Chorwacja, Litwa i Estonia. Interesującym aspektem poruszanym w ankiecie było posiadanie strategicznego planu informatyzacji w danej jednostce. W Europie prawie 60% ankietowanych odpowiedziała twierdząco na tak postawione pytanie. W Polsce natomiast aż 72% nie posiada takiego planu. Gorszy rezultat osiągnęła tylko Litwa (77%). Tuż za nami uplasowała się Słowacja (66%) i Bułgaria (61%). Również w tej kategorii przodują przede wszystkim kraje rozwinięte: Malta (100%), UK (98%), Norwegia (83%), Austria (79%). Tab.1. Posiadanie wybranych funkcjonalności w szpitalach Europa Polska Kraje przodujące Kraje posiadające najgorsze wyniki Strategiczny informatyzacji Brak obsługi EMR/EHR/EPR Obsługa EMR/EHR/EPR plan System Komunikacji i Archiwizacji Obrazu Ograniczony i/lub pełny dostęp przez pacjentów do systemów EMR/EHR/EPR 60% 28% Malta-100% UK-98% Litwa-23% Słowacja-34% Bułgaria - 39% Norwegia - 83% 16% 36% Cypr-44% Grecja - 35% 57% 50% Estonia-100% Dania-87% Węgry - 86% 71% 58% Austria, Estonia, Islandia, Luxemburg, Malta - 100% 9% 3% Malta-100% Estonia-75% Dania - 62% Rumunia-77% Grecja-68% Cypr - 58% Chorwacja, Cypr, Czechy, Niemcy, Islandia, Luxemburg, Słowacja, Słowenia - 0% Kluczową kwestią dla oceny postępu wdrażania elektronicznej dokumentacji medycznej jest informacja dotycząca zaimplementowanych funkcjonalności oraz wymiana informacji z nich pochodzących między poszczególnymi oddziałami oraz jednostkami medycznymi w obrębie pojedynczych regionów jak i krajów wewnątrz i poza Unią Europejską. W Europie 16% badanych 2044

4 szpitali nie używa żadnej, nawet uproszczonej, formy elektronicznych rekordów medycznych. Najgorsze wyniki uzyskały Cypr (44%) i Grecja (35%). Polska również znalazła się w tym niechlubnym gronie z wynikiem 36%. Najlepsze wyniki w kategorii systemów EMR/EHR/EPR współdzielonych w szpitalach przez wszystkie działy, uzyskały kraje takie jak Estonia (100%), Dania (87%) oraz Węgry (86%). Dużo bardziej rozpowszechnione jest używanie systemu archiwizacji zdjęć i komunikacji (Picture Archiving and Communication System PACS). W tym obszarze Polska (58%) tylko nieznacznie ustępuje średniej europejskiej, która wynosi 71%. Najgorzej plasują się tu Rumunia (77%), Grecja (68%), Cypr (58%), ale jak widać odsetek ten jest i tak znaczący. W dalszym ciągu jednak jednostki medyczne uniemożliwiają pacjentom wgląd do ich wyników badań online. W Europie w 9% szpitali pacjenci posiadali choćby ograniczony dostęp do systemów EMR/EHR/EPR. W Polsce odsetek ten stanowi jednie 3%. Najlepiej na tle europejskim plasuje się Norwegia, gdzie aż 17% badanych szpitali gwarantowało pacjentom pełen dostęp do swojej dokumentacji. Dostęp w ograniczonym zakresie zapewniło 100% badanych szpitali z Malty, 75% z Estonii i 62% z Danii. Żadnego, nawet ograniczonego dostępu online nie zapewniło wiele państw, nawet rozwiniętych, m.in.: Chorwacja, Cypr Czechy, Niemcy, Islandia, Luxemburg, Słowacja i Słowenia. Interesująco przedstawiają się wyniki implementacji pozostałych funkcjonalności w ramach EHR. W Europie najwięcej szpitali wdrożyło: zarządzanie płatnościami (79%), przekazywanie wyników badań klinicznych (76%), elektroniczną rejestrację wizyt (70%) oraz zarządzanie dokumentacją medyczną (63%). W dalszej kolejności pojawiło się zamawianie usług (56%), e-recepta (43%) i teleradiologia (41%). Na dalszych pozycjach znalazły się zarządzanie wypisami (37%), zarządzanie skierowaniami 34%, wsparcie decyzji medycznych 22% oraz tele-monitoring 9%. Polska również w tych aspektach jest poniżej średniej europejskiej. Największa liczba szpitali zaimplementowała rejestrację wizyt i przekazywanie wyników badań klinicznych (po 56%), zarządzanie płatnościami (50%), zamawianie usług (45%). W dalszym ciągu na poprawę czekają obszary obejmujące e-receptę (17%), wsparcie decyzji medycznych (12%) oraz tele-monitoring (3%). Wśród krajów europejskich najlepsze wyniki wdrożeń poszczególnych funkcjonalności zanotowały głównie kraje rozwinięte: zarządzanie płatnościami: Luxemburg (100%), Finlandia, Szwecja (96%), Francja (95%), zarządzanie skierowaniami: Dania (94%), Finlandia (85%), Estonia (83%), zarządzanie wypisami: Dania, Malta (100%), Austria (86%), Holandia (85%), tele-radiologia: Austria (84%), Szwecja (73%), UK (71%), e-recepta: Estonia (100%), Węgry (95%), Dania (94%), wsparcie decyzji medycznych: Luxemburg (67%), Dania (56%), Estonia (42%), raportowanie zdarzeń niepożądanych dla zdrowia: Finlandia (88%), UK (84%), Dania (75%), przekazywanie wyników badań klinicznych: Luxemburg, Malta, Słowacja (100%), Finlandia (96%), Czechy (95%), zamawianie usług: Luxemburg, Malta (100%), Estonia, Norwegia (83%), rejestracja wizyt: Luxemburg, Malta (100%), Hiszpania (97%), Holandia (96%), tele-monitoring: Holandia (35%), Hiszpania, UK (22%), Dania, Finlandia (19%), informacje dotyczące intensywnej opieki medycznej: Holandia (85%), Austria (84%), Belgia (78%), zarządzanie dokumentacją medyczną: Estonia, Finlandia, Luxemburg (100%), Węgry (95%), Austria (91%) oraz Business Intelligence: Holandia (92%), Finlandia (73%), UK (61%). Najgorsze wyniki generowały najczęściej kraje rozwijające się: zarządzanie płatnościami: UK (29%), Litwa (37%), Bułgaria (48%), zarządzanie skierowaniami: Słowenia, Malta (0%), Niemcy (22%), Hiszpania (23%), zarządzanie wypisami: Słowenia, Luxemburg (0%), Bułgaria (16%), Polska (18%), tele-radiologia: Słowenia (0%), Rumunia (7%), Bułgaria (11%), e-recepta: Słowenia, Malta (0%), Łotwa (5%), Cypr (8%), wsparcie decyzji medycznych: Norwegia, Malta (0%), Bułgaria (6%), Grecja (7%), raportowania zdarzeń niepożądanych dla zdrowia: Malta (0%), Litwa (5%), Rumunia (9%), przekazywanie wyników badań klinicznych: Litwa (41%), Bułgaria (45%), Łotwa (47%), zamawianie usług: Cypr (23%), Litwa (25%), Łotwa (26%), rejestracja wizyt: Norwegia (17%), Bułgaria (21%), Rumunia (27%), informacje dotyczące intensywnej opieki: Malta, Słowenia (0%), Litwa (9%), Islandia (11%), zarządzanie dokumentacją medyczną: Malta (0%), Litwa (22%), Irlandia (26%), Business Intelligence: Malta (0%), Rumunia (7%), Litwa (19%). 2045

5 Tab. 2. Wdrożenia wybranych funkcjonalności IT w szpitalach w Europie Europa Polska Kraje przodujące Kraje posiadające najgorsze wyniki Zarządzania płatnościami 79% 50% Luxemburg-100% Szwecja,Finlandia-96% Francja - 95% Transfer wyników 76% 56% Luxemburg,Malta, Słowacja-100% UK-93% Austria - 91% Elektroniczna rejestracja wizyt 70% 56% Luxemburg,Malta-100% Hiszpania-97% Holandia - 96% Zamawianie usług 56% 45% Luxemburg, Malta-100% Estonia - 83% Finlandia - 81% UK-29% Łotwa-37% Bułgaria - 48% Litwa-41% Bułgaria-45% Łotwa - 47% Norwegia-17% Bułgaria-21% Rumunia - 27% Litwa - 25% Łotwa - 26% Bułgaria - 31% E-recepta 43% 17% Estonia - 100% Węgry - 95% Dania, Grecja - 94% Tele-radiologia 41% 39% Austria - 84% Szwecja - 73% UK - 71% Zarządzanie wypisami Zarządzanie skierowaniami Wsparcie decyzji medycznych 37% 18% Dania, Malta - 100% Austria - 86% Holandia - 85% 34% 21% Dania - 94% Finlandia - 85% Estonia - 83% 22% 12% Luxemburg - 67% Dania - 56% Chorwacja - 36% Tele-monitorning 9% 3% Holandia - 35% Hiszpania, UK - 22% Dania - 19% Całkowity brak wymiany informacji medycznych Całkowity brak wymiany wyników badań laboratoryjnych 43% 71% Belgia, Estonia - 8% Islandia - 11% Austria - 12% 47% 76% Szwecja - 4% Estonia, Belgia - 8% Holandia - 15% Malta, Słowenia - 0% Cypr - 8% Niemcy, Irlandia - 9% Słowenia - 0% Rumunia - 7% Bułgaria - 11% Słowenia, Luxemburg- 0% Cypr - 15% Bułgaria - 16% Słowenia, Malta - 0% Słowacja - 15% Rumunia 16% Malta, Norwegia - 0% Bułgaria - 6% Grecja - 7% Bułgaria, Cypr, Węgry, Irlandia, Litwa, Łotwa, Luxemburg, Malta, Słowacja, Słowenia-0% Słowenia - 83% Słowacja, Grecja - 76% Litwa - 75% Litwa - 88% Grecja - 78% Rumunia - 72% Najsłabszym punktem wdrażania elektronicznej dokumentacji medycznej jest ciągle wymiana informacji między jednostkami medycznymi, zarówno w obrębie szpitali jak i w ujęciu regionalnym, nie wspominając o międzynarodowym. W Europie 43% szpitali w ogóle nie wymienia informacji z żadnymi podmiotami, w Polsce ten odsetek stanowi aż 73%. Gorzej plasują się jedynie Słowenia (83%), Słowacja, Grecja (76%) oraz Litwa (75%). Porównywalne wyniki pojawiają się w odniesieniu do wymiany informacji dotyczącej wyników badań laboratoryjnych: w Europie 47% szpitali nie wymienia takich informacji, w Polsce natomiast 76%. Równie słabo prezentują się na tym tle: Litwa (88%), Grecja (78%) i Rumunia (72%). Dodatkowo najwięcej informacji dotyczącej opieki nad pacjentami wymienia się w Europie ze szpitalami należącymi do systemów zewnętrznych (39%), zewnętrznymi lekarzami (36%) i zewnętrznymi specjalistami (33%). Prawie wcale, bo w ok. 3% przypadków wymienia się informacje z dostarczycielami usług zarówno z, jak i spoza Unii Europejskiej. Polska plasuje się znacząco poniżej średniej europejskiej. 17% polskich szpitali 2046

6 wymienia informację ze szpitalami spoza ich własnego systemu informatycznego, 15% z zewnętrznymi specjalistami oraz 6% z zewnętrznymi lekarzami. W wymianie informacji przodują głównie kraje rozwinięte: wymiana informacji ze szpitalami poza swoim systemem: Dania, Finlandia (81%), Austria (77%), Estonia (75%), z wewnętrznymi lekarzami: Dania (94%), Belgia (90%), Austria (84%), z wewnętrznymi specjalistami: Austria (84%), Estonia (83%), Dania (81%), z dostarczycielami usług z UE: Cypr (23%), Chorwacja (18%), Belgia (14%), z dostarczycielami usług spoza UE: Cypr (15%), Islandia (11%), Hiszpania (6%). Najsłabiej wypadły jak poprzednio kraje rozwijające się: wymiana informacji ze szpitalami spoza swoim systemem: Słowenia (0%), Cypr (8%), Słowacja (12%), z zewnętrznymi lekarzami: Słowenia (0%), Grecja (4%), Polska (6%), z zewnętrznymi specjalistami: Słowenia (0%), Grecja (6%), Litwa (12%). Bardzo wiele krajów w tym często rozwiniętych w ogóle nie wymienia informacji medycznych, zarówno w ramach jak i poza Wspólnotą Europejską, m.in. Słowenia, Czechy, Finlandia, Irlandia, Litwa, Łotwa, Luxemburg, Malta, Norwegia, Słowenia. Tab.3. Wymiana informacji medycznych między podmiotami medycznymi Europa Polska Kraje przodujące Kraje posiadające najgorsze wyniki Całkowity brak wymiany informacji medycznych Całkowity brak wymiany wyników badań laboratoryjnych Szpitale spoza własnego systemu szpitalnego Zewnętrzni specjaliści Dostarczyciele usług z innych krajów UE Dostarczyciele usług spoza krajów UE 43% 71% Belgia, Estonia - 8% Islandia - 11% Austria - 12% 47% 76% Szwecja - 4% Estonia, Belgia - 8% Holandia - 15% Słowenia - 83% Słowacja, Grecja - 76% Litwa - 75% Litwa - 88% Grecja - 78% Rumunia - 72% WYMIANA INFORMACJI DOTYCZĄCA OPIEKI NAD PACJENTAMI 39% 17% Dania 81% Islandia -78% Austria - 77% 33% 15% Austria 84% Estonia 83% Dania 81% 4% 3% Cypr 23% Islandia 11% Portugalia 10% 2% 1% Cypr 15% Islandia 11% Dania, Hiszpania 6% Słowenia, Luxemburg-0% Cypr - 8% Grecja 13% Słowenia 0% Grecja 6% Łotwa 11% Czechy, Finlandia, Węgry, Irlandia, Litwa, Łotwa, Luxemburg, Malta, Holandia, Norwegia, Słowenia, UK-0% Chorwacja, Czechy, Estonia, Finlandia, Irlandia, Litwa, Łotwa, Luxemburg, Malta, Holandia Norwegia, Słowenia, UK-0% Wyniki z ankiety przedstawione powyżej posłużyły m.in. do stworzenia przez JRC indeksu odzwierciedlającego wdrożenie poszczególnych etapów i usług w ramach elektronicznej dokumentacji medycznej. Wskaźnik ten przyjmuje w modelowym przykładzie wartość 1, przy stopniu zaawansowania na poziomie 100% i sukcesywnie dąży do 0 wraz z malejącym stopniem realizacji planowanych wdrożeń. Dokładna metodologia konstrukcji tego indeksu została opisana w raporcie JRC [2] i nie będzie prezentowana bliżej w tym opracowaniu. Na podstawie danych z 2012 roku średnia wartość indeksu wdrożenia dla Europy wyniosła: w kategorii infrastruktura 0,58, wdrożenie i integracja 0,53, przepływ informacji 0,2, bezpieczeństwo 0,36 oraz ogólne wdrożenie e-zdrowia 0,42. Polska we wszystkich kategoriach niestety osiągnęła wyniki poniżej średniej europejskiej, odpowiednio: 0,28, 0,44, 0,08, 0,22 i 0,25. Wyniki te nie powinny dziwić biorąc pod uwagę systematycznie gorsze wartości wdrożeń elektronicznej dokumentacji medycznej na wszystkich prezentowanych poziomach. Wśród krajów europejskich wyróżnia się Malta, która we wszystkich kategoriach osiągnęła najlepsze wyniki, odpowiednio: 1,0, 0,75, 0,61, 0,52, 0,72. Na kolejnych miejscach uplasowały się Finlandia, Szwecja, Dania i Estonia. 2047

7 Najsłabiej wypadła Polska oraz Grecja (0,34, 0,54, 0,08, 0,13, 0,23) i Słowenia (0,57, 0,34, 0,06, 0,15, 0,28). Wskaźnik dostępności i użycia niektórych funkcjonalności, takich jak: wgląd/wsad danych informacyjnych, wsparcie decyzji medycznych, wymiana informacji zdrowotnej, tele-medycyna i ogólny indeks złożony dla powyższych funkcjonalności w roku 2012 dla Europy wynosił odpowiednio: 0,45, 0,24, 0,18, 0,065, 0,295. Polska i tym razem osiągnęła jedne z najgorszych wyników mierzonych tym indeksem, odpowiednio: 0,22, 0,04, 0,05, 0,02, 0,12. Tak samo jak w zestawieniu powyżej najlepsze wyniki osiągnęły kraje skandynawskie HIMSS HIMSS Europe, organizacja non profit, zrzeszająca ponad 592 przedstawicieli biznesu związanego z rozwiązaniami medycznymi, stworzyła ośmiostopniową skalę, mającą mierzyć stopień zaawansowania wdrożenia pełno funkcjonalnego systemu elektronicznej dokumentacji medycznej [5]. Faza 0: brak wdrożonych funkcjonalności pomocniczych w obrębie przetwarzania danych laboratoryjnych (LIS), radiologicznych (RIS) i farmaceutycznych (PHIS), Faza 1: wdrożone funkcjonalności dla laboratorium, radiologii, farmacji, Faza 2: wdrożenie repozytorium danych klinicznych, elektronicznej karty pacjenta, wspomaganie decyzji medycznych w podstawowym zakresie, możliwość wymiany informacji w zakresie obrazu i zdrowia, Faza 3: dostępna pielęgniarska/kliniczna informacja, możliwość wykrywania błędów podczas przyjmowania zleceń i/oraz dostępność PACS poza radiologią, Faza 4: CPOE dla przynajmniej jednej usługi medycznej, e- recepta, możliwość detekcji błędów na podstawie protokołów medycznych, Faza 5: w pełni wdrożony PACS, Faza 6: w pełni zamknięta i zautomatyzowana administracja medyczna, Faza 7: kompleksowe wdrożenie elektronicznej dokumentacji medycznej pozwalającej na zasilanie systemu w dane, pełną wymianę informacji z innymi użytkownikami systemu, śledzenie i wykrywanie błędów, etc. W Tabeli 4 na podstawie raportu HIMSS [4], przedstawione są dane dotyczące odsetka szpitali znajdującego się w poszczególnej fazie wdrożenia dla wybranych krajów. Wskaźnik dla Europy obliczono na podstawie danych z Austrii, Belgii, Danii, Finlandii, Francji, Niemiec, Irlandii, Włoch, Holandii, Norwegii, Polski, Portugalii, Słowenii, Hiszpanii, Szwecji, Szwajcarii, i Anglii, nie uwzględniając Turcji. Jak widać Polska znacząco odbiega od pozostałych państw. Największy odsetek, bo aż 78% szpitali, nawet nie rozpoczął wdrażania systemu elektronicznej dokumentacji medycznej w oparciu o fazy HIMSS. 11% szpitali osiągnęło fazę 1 i 2. W Europie duży odsetek szpitali osiągnęło znaczny stopień zaawansowania wdrażania systemu europejskiej dokumentacji medycznej. W dalszym ciągu wiele szpitali znajduje się na poziomie 0, np.: Portugalia, Niemcy, ale też wiele osiągnęło fazę przynajmniej 2. Tab. 4. Odsetek szpitali znajdujących się w poszczególnych fazach wdrożenia EMR, Q2/2013, dane w [%] Faza Europa Polska Niemcy Holandia Portugalia 7 0,1 0 0, , , ,6 0 8,9 33,9 26,3 4 3,5 1 2,5 3,6 5,3 3 4,0 0 6,9 1,8 21,1 2 26, ,1 51,8 7,9 1 17,6 11 1,3 0 2,6 0 31, ,1 0 36,8 WNIOSKI W Europie rozpoczęto wiele inicjatyw mających na celu unowocześnienie i usprawnienie działania krajowych systemów medycznych, zainicjowanych przez Komisję Europejską w ramach strategii reform gospodarczych Europa 2020, opisanych w Europejskiej Agendzie Cyfrowej COM (2010) 245, przyjętym przez Komitet do Spraw Europejskich. Docelowo te zmodernizowane i zdigitalizowane systemy krajowe powinny być w stanie stworzyć ogólnoeuropejski system dokumentacji medycznej. System ten zarówno na płaszczyźnie krajowej jak i międzynarodowej miałby służyć usprawnieniu 2048

8 przepływu i zbieraniu informacji o historii chorób oraz leczeniu pacjenta, zagwarantować swobodny dostęp online w czasie rzeczywistym do danych dla wszystkich użytkowników systemu, nie wyłączając jednostek zewnętrznych. Wdrożenie takiego systemy powinno wspomagać zarządzanie jednostkami medycznymi poprzez stały monitoring liczby pacjentów, dostępności wolnych łóżek, rejestrów przyjęć i wypisów, jak również ograniczeniu błędów na każdym etapie leczenia, np. poprzez sprawdzanie niepożądanych interakcji przepisywanych leków. Aby móc osiągnąć finalny cel założony przez Komisję Europejską niezbędne jest rozpoczęcie wdrożenia i integracji wielu baz danych, systemów i rozwiązań, które umożliwią jego realizację. Ponieważ część tych działań jest dotowana z budżetu Unii Europejskiej powstała konieczność monitorowania wszystkich etapów wdrożeń i ich zaawansowania, w poszczególnych krajach europejskich. Na podstawie opublikowanego przez PwC we współpracy z JRC raportu, można stwierdzić, że kraje rozwinięte znacząco dominują we wdrażaniu systemów związanych z elektroniczną dokumentacją medyczną. Zdecydowana większość krajów rozwijających się osiągnęła wyniki znacząco odbiegające od średniej europejskiej. Nie powinno to dziwić, gdyż od wielu lat służba zdrowia w krajach rozwijających się nie jest finansowana na podobnym poziomie, co w państwach rozwiniętych, w szczególności w państwach skandynawskich. Stąd wydatki na IT oraz nowe technologie są nieporównywalne. Jak wynika z raportu oraz indeksu skuteczności wdrażania elektronicznego systemu najsłabiej na tle innych państw prezentuje się Polska. Osiągała ona również jedne z najsłabszych wyników w poszczególnych kategoriach ujętych w raporcie PwC. Taki wynik został potwierdzony także przez HIMSS. Według ich raportu i stanu na II kwartał 2013 roku, aż w 78% ankietowanych szpitalach w Polsce nie udało się wdrożyć nawet fazy zerowej elektronicznej dokumentacji medycznej. Prezentowane wyniki są dla Polski druzgocące, tym bardziej iż Sejmowa Komisja Zdrowia poparła projekt odroczenia wdrożenia dokumentacji elektronicznej do 2017 roku. W IV kwartale 2014 roku mają nastąpić testy działalności systemu P1. Nie gwarantuje to jednak zapowiadanej pełnej funkcjonalności krajowego systemu, który byłby w stanie, w sposób nieograniczony, wymieniać dane z innymi podmiotami krajowymi. Zgodnie z zapowiedziami system P1 powinien zostać uruchomiony do działań operacyjnych w czerwcu 2015 roku. Streszczenie W Europie rozpoczęto wiele inicjatyw mających na celu unowocześnienie i usprawnienie działania krajowych systemów medycznych, zainicjowanych przez Komisję Europejską. Docelowo te zmodernizowane i zdigitalizowane systemy krajowe powinny być w stanie stworzyć ogólnoeuropejski system dokumentacji medycznej. System ten miałby zagwarantować swobodny dostęp online do danych dla wszystkich jego użytkowników. Na podstawie opublikowanego przez PwC we współpracy z JRC raportu, można stwierdzić, że kraje rozwinięte znacząco dominują we wdrażaniu systemów związanych z elektroniczną dokumentacją medyczną. Zdecydowana większość krajów rozwijających się osiągnęła wyniki znacząco przewyższające średnią europejską. Według indeksu skuteczności wdrażania elektronicznego systemu, najsłabiej na tle innych państw prezentuje się Polska. Taki wynik został potwierdzony również przez HIMSS, organizację non profit zrzeszającą firmy i instytucje związane z sektorem zdrowotnym. Według ich raportu, aż w 78% ankietowanych szpitalach nie udało się wdrożyć nawet fazy zerowej elektronicznej dokumentacji. The European system of electronic medical records - Poland compared to other European countries Abstract European Commission launched a number of initiatives to modernize and streamline health operations at the national levels. Ultimately, these upgraded and digitalized national health systems should be able to create a pan-european system of e-medical records. This system would guarantee free online access to medical data for all its users. Based on a report published by PwC in collaboration with the JRC it can be said that developed countries achieved significantly higher progress in implementation of system improvements related to electronic medical records. The vast majority of developing countries achieved results significantly above 2049

9 the European average. According to the deployment index Poland slowly realizes the idea of the European Commission on electronic medical record. It has achieved the worst results in many categories, which were part of the PwC survey. This result was also confirmed by HIMSS, a non-profit organization bringing together companies and institutions related to the health sector. According to their report, as many as 78% of the surveyed hospitals failed to implement even a zero-phase of EMR. BIBLIOGRAFIA 1. Czermak-Wänn D, HIMSS Analytics Europe, Benchmarking EMR adoption for HELSIT Pobrano ze strony: 2. Deidda M., Lupiáñez-Villanueva F., Maghiros I., European Hospital Survey: Benchmarking Deployment of e-health Services ( ). Methodological Report, Ernst & Young Business Advisory Sp. Z o.o. i Wspólnicy sp.k. na zlecenie Centrum Systemów Informatycznych Ochrony Zdrowia, Streszczenie Studium Wykonalności dla projektu: Elektroniczna Platforma Gromadzenia, Analizy i Udostępniania zasobów cyfrowych o Zdarzeniach Medycznych w przekroju dla instytucji krajowych, HIMSS Europe. Electronic Medical Record Adoption Model (EMRAM) Pobrano ze strony: 5. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji, D. S. (2013), Europejska Agenda Cyfrowa w pracach i planach polskich instytucji rządowych. Pobrano z lokalizacji 6. Price Waterhouse Cooper na zlecenie Wspólnotowego Centrum Badawczego (2014). European Hospital Survey: Benchmarking Deployment of ehealth Services ( ). Pobrano z lokalizacji: 7. Regionalny System Innowacji: