AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DŁUGOŁĘKA NA LATA Z PERSPEKTYWĄ NA LATA

Transkrypt

1 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DŁUGOŁĘKA NA LATA Z PERSPEKTYWĄ NA LATA PROJEKT- Długołęka, marzec 2012 r. 1

2 SPIS TREŚCI: AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DŁUGOŁEKA ROZDZIAŁ NAZWA NUMER STRONY 1 WPROWADZENIE 4 2 POLITYKA ŚRODOWISKOWA I CELE STRATEGICZNE 3 UWARUNKOWANIA PRAWNE OCHRONA POWIETRZA OCHRONA WÓD GOSPODAROWANIE ODPADAMI OCHRONA POWIERZCHNI ZIEMI OCHRONA PRZED HAŁASEM I WIBRACJAMI OCHRONA PRZED POLAMI ELEKTROMAGNETYCZNYMI OCHRONA KOPALIN OCHRONA ZWIERZĄT OCHRONA ROŚLIN WŁAŚCIWOŚC ORGANÓW POWIATU I ORGANÓW GMIN 26 4 UWARUNKOWANIA WEWNĘTRZNE WYNIKAJĄCE ZE STRATEGII ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DŁUGOŁĘKA 5 REALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA Z 2006 ROKU 5.1 POPRAWA JAKOŚCI WÓD OGRANICZENIE EMISJI ZANIECZYSZCZEŃ Z NISKIEJ EMISJI, TERMOMODERNIZACJA OBIEKTÓW 5.3 USUWANIE AZBESTU REALIZACJA ZADAŃ Z ZAKRESU EDUKACJI EKOLOGICZNEJ WYDATKOWANIE ŚRODKÓW GMINNEGO FUNDUSZU OCHRONY ŚRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ W LATACH DANE OGÓLNE O GMINIE POŁOŻENIE SPOŁECZNOŚĆ CHARAKTERYSTYKA SEKTORA POZAROLNICZEGO ROLNICTWO INFRASTRUKTURA TECHNICZNA I TRANSPORT (WODOCIĄGI, KANALIZACJA, DROGI, TRANSPORT KOLEJOWY) 6.6 ZASOBY WÓD (WODY POWIERZCHNIOWE I PODZIEMNE) 6.7 ZABYTKI ARCHITEKTURY CHARAKTERYSTYKA JEDNOSTEK OSADNICZYCH WARUNKI KLIMATYCZNE REGIONU

3 7 CHARAKTERYSTYKA I OCENA AKTUALNEGO STANU ŚRODOWISKA 7.1 BUDOWA GEOLOGICZNA I BOGACTWA NATURALNE GLEBY (CHARAKTERYSTYKA, ZAGROŻENIE EROZJĄ, DEGRADACJA I ZANIECZYSZCZENIE) ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE LASY ŁOWIECTWO OBSZARY CHRONIONE OBSZARY SIECI NATURA GOSPODARKA WODNO-ŚCIEKOWA I ZASOBY WÓD ZAOPATRZENIE W WODĘ ODPROWADZANIE ŚCIEKÓW GOSPODARKA WODNO-ŚCIEKOWA GMINY DŁUGOŁĘKA WODY POWIERZCHNIOWE WODY OPADOWE I ZBIORNIKI RETENCYJNE OCHRONA PRZECIWPOWODZIOWA MAŁA RETENCJA WODY PODZIEMNE PODSUMOWANIE 65 POWIETRZE EMISJA ZANIECZYSZCZEŃ DO POWIETRZA STAN ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA WNIOSKI 77 HAŁAS HAŁAS KOMUNIKACYJNY HAŁAS KOLEJOWY HAŁAS PRZEMYSŁOWY GOSPODARKA ODPADAMI POLA ELEKTROMAGNETYCZNE 84 8 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA OCHRONA GLEB OCHRONA ZASOBÓW KOPALIN OCHRONA PRZYRODY I KRAJOBRAZU OCHRONA WÓD ORAZ POPRAWA ICH JAKOŚCI OCHRONA POWIETRZA (OGRANICZENIE EMISJI ZANIECZYSZCZEŃ) OCHRONA PRZED HAŁASEM MONITORING ŚRODOWISKA EDUKACJA EKOLOGICZNA ŻRÓDŁA FINANSOWANIA PROGRAMU STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM 122 3

4 1. WPROWADZENIE Obowiązek sporządzenia i uchwalenia programu ochrony środowiska wynika z zapisów art. 17 i 18 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r, Nr 25, poz. 150 ze zm.) i ma na celu realizację polityki ekologicznej państwa na szczeblu województwa, powiatu i gminy. Pierwszy program ochrony środowiska dla gminy Długołęka przyjęty został uchwałą nr IV/37/07 Rady Gminy Długołęka z dnia 30 stycznia 2007 r. Niniejszy program ma za zadanie zaktualizowanie celów i priorytetów ekologicznych, wyznaczenie nowych, konkretnych zadań, których realizacja jest niezbędna do poprawy wszystkich aspektów stanu środowiska na terenie gminy, jak również wskazanie źródła ich finansowania. Zgodnie z dokumentem Polityka Ekologiczna Państwa w latach z perspektywą do roku 2016 do najważniejszych wyzwań w ochronie środowiska należy zapewnienie realizacji zasady zrównoważonego rozwoju oraz ochrona różnorodności biologicznej. Rozwój gospodarczy musi odbywać się z pełnym poszanowaniem zasad ochrony środowiska i ochrony przyrody, w sposób umożliwiający zachowanie zasobów i walorów środowiska w stanie niepogorszonym dla przyszłych pokoleń. Podstawą zrównoważonego rozwoju jest więc świadome ukształtowanie relacji pomiędzy wzrostem gospodarczym, dbałością o środowisko oraz zdrowiem człowieka. Należy wspomnieć, iż szeroko pojmowana ochrona środowiska ma przede wszystkim oparcie w zapisach miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, które obligatoryjnie muszą określać zasady ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego tj. nakazy, zakazy, dopuszczenia i ograniczenia w zagospodarowaniu terenów wynikające z: potrzeb ochrony środowiska, obowiązujących ustaleń planów ochrony ustanowionych dla wszystkich form ochrony przyrody występujących na terenach objętych planem miejscowym. Struktura programu ochrony środowiska powinna nawiązywać do struktury polityki ekologicznej państwa, a więc powinna zawierać następujące rozdziały: racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych poprawa jakości środowiska narzędzia i instrumenty realizacji programu harmonogram realizacji i nakłady na realizację programu kontrola realizacji programu Niniejszy program ochrony środowiska jest spójny z programami wyższego szczebla tj.: Polityką Ekologiczną Państwa w latach z perspektywą do roku 2016 Programem Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata z perspektywą do roku 2015, Aktualizacją Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Wrocławskiego na lata z perspektywą

5 2. POLITYKA ŚRODOWISKOWA I CELE STRATEGICZNE GMINY DŁUGOŁĘKA W ZAKRESIE OCHRONY ŚRODOWISKA Gmina Długołęka mając na względzie systematyczne podnoszenie jakości życia mieszkańców oraz rozwój społeczno-gospodarczy w zgodzie z wymogami wynikającymi z zasad polityki zrównoważonego rozwoju wyraża wolę dążenia do ustawicznej poprawy stanu środowiska naturalnego poprzez: 1. Systemowe rozwiązanie problemów w gospodarce odpadami przejęcie przez gminę kontroli nad odpadami komunalnymi powstającymi na jej terenie, rozwój systemu selektywnej zbiórki odpadów powstających w gospodarstwach domowych, promowanie przydomowego kompostowania bioodpadów, 2. Uporządkowanie gospodarki ściekowej rozbudowa infrastruktury kanalizacyjnej i budowa nowych oczyszczalni ścieków, promowanie budowy wysokosprawnych przydomowych oczyszczalni ścieków w miejscach gdzie budowa sieci kanalizacyjnej jest ekonomicznie nieuzasadniona, eliminacja, starych, nieszczelnych zbiorników bezodpływowych na nieczystości ciekłe 3. Ochronę zasobów przyrodniczych sporządzenie aktualnej inwentaryzacji przyrodniczej, rewitalizacja i stałe utrzymanie terenów zielonych, ochrona i właściwe wykorzystanie gruntów rolnych, wspieranie rozwoju rolnictwa ekologicznego, 4. Podnoszenie świadomości ekologicznej mieszkańców prowadzenie szeroko zakrojonej akcji edukacyjnej mającej na celu uświadomienie mieszkańcom ich bezpośredniego wpływu stan środowiska przyrodniczego, kształtowanie postawy świadomego Konsumenta w celu minimalizowania ilości odpadów powstających w gospodarstwach domowych, tworzenie ścieżek edukacji ekologicznej, organizowanie konkursów ekologicznych w szkołach, prowadzenie corocznych akcji m.in. Dzień wody, Dzień ziemi, Dzień recyklingu oraz Sprzątanie świata, zapewnienie szerokiego dostępu do informacji środowiskowej 5. Poprawę jakości powietrza atmosferycznego promowanie wykorzystania energii odnawialnej do ogrzewania wody/budynków, budowa i podnoszenie standardu dróg gminnych, promowanie alternatywnych środków transportu poprzez budowę ścieżek rowerowych i ciągów pieszych, przeciwdziałanie spalaniu odpadów w paleniskach domowych 5

6 3. UWARUNKOWANIA PRAWNE OCHRONY POSZCZEGÓLNYCH KOMPONENTÓW ŚRODOWISKA 3.1 OCHRONA POWIETRZA Termin ochrona powietrza zdefiniowany jest w art. 85 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r.,nr 25, poz. 150 ze zm). Ochrona powietrza polega na zapewnieniu jak najlepszej jego jakości, w szczególności przez: - utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniżej dopuszczalnych dla nich poziomów lub co najmniej na tych poziomach, - zmniejszanie poziomów substancji w powietrzu co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymywane, - zmniejszanie i utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniżej poziomów docelowych albo poziomów celów długoterminowych lub co najmniej na tych poziomach. Ochrona powietrza realizowana jest poprzez działania legislacyjne i inne działania prawotwórcze organów publicznych, działania planistyczno-programowe, działania inwestycyjno-modernizacyjne a także działania administracyjne. Są one podejmowane przez naczelne i centralne organy państwa oraz administrację terenową, zarówno rządową jak i samorządową. Minister Środowiska określa w drodze rozporządzenia: 1) dopuszczalny poziom dla niektórych substancji w powietrzu (Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 3 marca 2008 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu, Dz. U. Nr 47, poz. 281), 2) poziomy docelowe dla niektórych substancji w powietrzu, zróżnicowane ze względu na ochronę zdrowia ludzi oraz ochronę roślin; 3) poziomy celów długoterminowych dla niektórych substancji w powietrzu, zróżnicowane ze względu na ochronę zdrowia ludzi oraz ochronę roślin; 4) alarmowe poziomy dla niektórych substancji w powietrzu, których nawet krótkotrwałe przekroczenie może powodować zagrożenie dla zdrowia ludzi; 5) warunki, w jakich ustala się poziom substancji, takie jak temperatura i ciśnienie; 6) oznaczenie numeryczne substancji, pozwalające na jednoznaczną jej identyfikację; 7) okresy, dla których uśrednia się wyniki pomiarów; 8) dopuszczalną częstość przekraczania poziomów dopuszczalnych i docelowych; 9) terminy osiągnięcia poziomów, o których mowa w pkt 1-3, dla niektórych substancji w powietrzu; 10) marginesy tolerancji dla niektórych poziomów dopuszczalnych, wyrażone jako malejąca wartość procentowa w stosunku do dopuszczalnego poziomu substancji w powietrzu w kolejnych latach, 11) sposoby, metody i zakres dokonywania oceny poziomów substancji w powietrzu, górne i dolne progi oszacowania dla niektórych substancji, metodyki referencyjne oraz wymagania dotyczące jakości pomiarów (Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 17 grudnia 2008 r. w sprawie dokonywania oceny poziomów substancji w powietrzu Dz.U. z 2009 r. Nr 5, poz. 31), 12) szczegółowe wymagania, jakim powinny odpowiadać programy ochrony powietrza (Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 8 lutego 2008 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać programy ochrony powietrza Dz. U. Nr 38, poz. 221), 6

7 13) zakres i sposób przekazywania informacji Głównemu Inspektorowi Ochrony Środowiska oraz Ministrowi Środowiska (Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 19 listopada 2008 r. w sprawie zakresu i sposobu przekazywania informacji dotyczących zanieczyszczenia powietrza, Dz. U. Nr 216, poz. 1377). W ramach państwowego monitoringu środowiska dokonuje się oceny jakości powietrza i obserwacji zmian. Na potrzeby ustalenia odpowiedniego sposobu oceny jakości powietrza w poszczególnych strefach, wojewódzki inspektor ochrony środowiska dokonuje przynajmniej co pięć lat klasyfikacji stref, odrębnie, pod kątem poziomu każdej z substancji, wg kryteriów określonych w art. 88 ustawy Prawo ochrony środowiska. Wojewódzki inspektor ochrony środowiska dokonuje co roku oceny poziomów substancji w powietrzu na podstawie pomiarów lub innych metod oceny. Sejmik województwa po zasięgnięciu opinii właściwych starostów, określa w drodze uchwały program ochrony powietrza, mający na celu osiągnięcie dopuszczalnych poziomów substancji w powietrzu. Marszałek województwa zapewnia możliwość udziału społeczeństwa w postępowaniu, którego przedmiotem jest sporządzenie programu ochrony powietrza. W przypadku ryzyka występowania przekroczeń dopuszczalnych lub alarmowych poziomów substancji w powietrzu w danej strefie sejmik województwa, po zasięgnięciu opinii właściwego starosty, określi, w drodze uchwały, plan działań krótkoterminowych, w którym ustala się działania mające na celu zmniejszenie ryzyka wystąpienia takich przekroczeń oraz ograniczenie skutków i czasu trwania zaistniałych przekroczeń. Wojewódzki inspektor ochrony środowiska przekazuje Głównemu Inspektorowi Ochrony Środowiska wyniki klasyfikacji stref, pomiarów i ocen poziomów substancji w powietrzu oraz informacje o stwierdzonych przekroczeniach, natomiast informację o programach ochrony powietrza Ministrowi Środowiska. Na obszarze, na którym istnieje przekroczenie dopuszczalnego poziomu substancji w powietrzu, w odniesieniu do zakładów, gdzie jest eksploatowana instalacja, która jest kwalifikowana jako przedsięwzięcie mogące znacząco oddziaływać na środowisko, marszałek województwa może, w drodze decyzji, nałożyć na podmiot korzystający ze środowiska, który prowadzi działalność powodującą wprowadzanie substancji do powietrza, obowiązek prowadzenia pomiarów poziomów tej substancji w powietrzu. Sejmik województwa może, w drodze uchwały, w celu zapobieżenia negatywnemu oddziaływaniu na środowisko lub na zabytki określić dla terenu województwa bądź jego części rodzaje lub jakość paliw dopuszczonych do stosowania, a także sposób realizacji i kontroli tego obowiązku. Jak widać z tej pobieżnej analizy, znaczna część kompetencji administracyjnych (zarówno prawotwórczych, jak i decyzyjnych) w zakresie ochrony powietrza należy do organów administracji państwowej. Starosta, w tym zakresie kompetencji, uzgadnia projekt aktu prawa miejscowego, jakim jest programu ochrony powietrza. Program ochrony powietrza zawiera ustalenia szczegółowo określone w art. 84 ustawy Prawo ochrony środowiska, z których dwa odnoszą się bezpośrednio do jednostek samorządu terytorialnego: - jako podmiotów do których mogą być skierowane obowiązki ustalone w programie (art.84 ust. 2 pkt 5 ustawy Prawo ochrony środowiska), - oraz ze względu na obowiązki organów administracji (wójta, starosty) w zakresie przekazywania wojewodzie informacji o wydawanych decyzjach, mających wpływ na realizację programu. Obowiązujące przepisy prawa w zakresie ochrony powietrza nakładają na gminy i powiaty następujące obowiązki: 1. rada powiatu uchwala powiatowy, zaś rada gminy gminny program ochrony środowiska, w których określa cele, priorytety, rodzaje i harmonogramy działań dotyczących ochrony powietrza, określa też środki niezbędne do ich realizacji (w tym finansowe); program zawiera m. in. propozycje działań, w tym działań inwestycyjnych i modernizacyjnych, mających poprawić standardy czystości powietrza, 7

8 2. w działaniach prawotwórczych rady gminy (planach zagospodarowania przestrzennego) i decyzyjnych wójta (decyzje o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu) uwzględnia się obowiązkowo ograniczenia wynikające z obowiązku utrzymania równowagi przyrodniczej, przez uwzględnienie potrzeb w zakresie ochrony powietrza i warunków klimatycznych. Ponadto organy te posiadają następujące kompetencje: 1. starosta jest organem właściwym do: - wydania pozwolenia na wprowadzanie do powietrza, pochodzących z instalacji gazów lub pyłów jeżeli jest wymagane (wyjątkiem są przedsięwzięcia mogące znacząco wpływać na środowisko, dla których pozwolenie wydaje marszałek województwa), - przyjmowania wyników pomiarów lub nakładania obowiązków prowadzenia pomiarów określonych w art. 149 ust.1 i 150 ustawy Prawo ochrony środowiska; - nakładania w drodze decyzji wymagań dotyczących instalacji, z których emisja nie wymaga uzyskiwania zezwolenia, o których mowa w art. 154 ust. 1 ustawy; - przyjmowania zgłoszeń instalacji o których mowa w art. 152 ust wójt, jest organem właściwym do (w zwykłym zakresie korzystania ze środowiska przez osoby fizyczne): - nakładania (w drodze decyzji) na prowadzącego instalację obowiązków pomiaru wielkości emisji, wykraczających poza obowiązki, o których mowa w art. 147 ust. 1,2 i 4, jeśli z przeprowadzonej kontroli wynika, że zostały przekroczone standardy emisyjne, - ustalania (w drodze decyzji) wymagań w zakresie ochrony środowiska dotyczących eksploatacji instalacji, z której emisja nie wymaga pozwolenia, o ile jest to uzasadnione koniecznością ochrony środowiska (art. 154 ust. 1), - przyjmowania wyników pomiarów, o których mowa w art. 149 i 150 ustawy, - przyjmowania zgłoszeń instalacji, z której emisja nie wymaga zezwolenia, mogącej negatywnie oddziaływać na środowisko (art.152 ust. 1). Prawnymi instrumentami ochrony powietrza są akty generalne stanowione przez sejm, ministra, sejmiki województw, rady gmin oraz indywidualno-konkretne akty administracyjne (decyzje), wydawane przez organy ochrony środowiska. Natomiast opłaty za korzystanie ze środowiska, podwyższone opłaty i kary za przekroczenia dozwolonych emisji nakładane przez wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska, należy zaliczyć do instrumentów prawno-finansowych ochrony środowiska. Szczególnie efektywnym instrumentem prawnym, stymulującym podejmowanie działań w ochronie środowiska, w tym powietrza, jest instytucja odroczenia płatności kary, w wypadku realizowania przez ukaranego przedsięwzięć proekologicznych. 3.2 OCHRONA WÓD Według definicji zawartej w art. 97 ustawy Prawo ochrony środowiska, ochrona wód polega na zapewnieniu ich jak najlepszej jakości, w tym utrzymywaniu ilości wody na poziomie zapewniającym ochronę równowagi biologicznej, w szczególności przez: 1. utrzymywanie jakości wód powyżej albo co najmniej na poziomie wymaganym w przepisach, 2. doprowadzenie jakości wód co najmniej do wymaganego przepisami poziomu, gdy nie jest on osiągnięty. Poziom jakości wód jest określany z uwzględnieniem ilości substancji i energii w wodach oraz stopnia zdolności funkcjonowania ekosystemów wodnych. Przepisy ustawy Prawo ochrony środowiska, odsyłając do szczegółowych uregulowań ustawy z dnia 18 lipca 2001 Prawo wodne (t. jedn. Dz. U. z 2012, poz. 145), określają jedynie zręby zasad ochrony wód i zaliczają do nich: 8

9 1. szczególną ochronę wód podziemnych i obszarów ich zasilania, poprzez zmniejszenie ryzyka zanieczyszczenia tych wód przez ograniczenie oddziaływania na obszary ich zasilania i utrzymywanie równowagi zasobów tych wód, 2. tworzenie obszarów ochronnych zbiorników wód śródlądowych, 3. przeznaczenie (z zastrzeżeniem przepisów szczególnych) wód podziemnych na zaspokojenie potrzeb bytowych ludzi. Ustawa wprowadza też zasadę planowania i realizacji działań ochronnych odnośnie do wód, z uwzględnieniem obszarów zlewni hydrograficznych, a także zasadę ograniczenia naruszania stosunków wodnych do niezbędnego zakresu i tylko na ograniczony czas. Te zasady są rozwinięte i uzupełnione przez przepisy ustawy Prawo wodne. Ochrona wód i środowiska związanego z jej zasobami, realizowana jest w ramach zarządzania zasobami wód. Do istotnych elementów zarządzania zasobami wodnymi trzeba zaliczyć wymienione w ustawie Prawo wodne (art. 2): 1. zapewnienie odpowiedniej jakości i ilości wody dla ludności, 2. ochronę zasobów wodnych przed zanieczyszczeniem, oraz niewłaściwą, lub nadmierna eksploatacją, 3. utrzymywanie lub poprawę stanu ekosystemów wodnych i od wody zależnych, 4. ochronę przed powodzią oraz suszą, 5. zapewnienie wody na potrzeby rolnictwa oraz przemysłu, 6. zaspokojenie potrzeb związanych z turystyką, sportem oraz rekreacją, 7. tworzenie warunków dla energetycznego, transportowego oraz rybackiego wykorzystania wód. Zarządzanie zasobami wodnymi jest realizowane z uwzględnieniem podziału państwa na obszary dorzeczy i regiony wodne. Ochrona wód, jako istotnego komponentu środowiska, realizowana jest m. in. przez ustalenie ogólnych zasad wymogów, zarówno przedmiotowych jak i podmiotowych, dotyczących gospodarki wodnej. Oto najważniejsze zasady wyprowadzone z przepisów ogólnych ustawy Prawo wodne: 1. wyłączenie z obrotu cywilnoprawnego publicznych (stanowiących własność skarbu państwa lub jednostki samorządu terytorialnego) wód płynących, 2. wyodrębnienie w drodze rozporządzenia Rady Ministrów, śródlądowych wód powierzchniowych lub ich części stanowiących własność publiczną, istotnych dla kształtowania zasobów wodnych oraz ochrony przeciwpowodziowej i regulacji stosunków wodnych na potrzeby rolnictwa (Dz.U. z 2003 r., Nr 16, poz. 149), 3. przyznanie własności wód stojących oraz wód płynących w rowach właścicielowi nieruchomości, 4. nałożenie obowiązku utrzymania wód na ich właściciela, 5. zakaz grodzenia nieruchomości przyległych do wód publicznych w odległości mniejszej niż 1,5 mb od linii brzegu, 6. nakaz udostępniania dostępu do wód przez właścicieli nieruchomości w celu wykonania robót związanych z utrzymaniem wód, 7. zakaz zmieniania stanów wód na gruncie ze szkodą dla gruntów sąsiednich, 8. zakaz odprowadzania wód oraz ścieków na grunty sąsiednie, 9. wprowadzenie ograniczeń na inne niż zwykłe korzystanie z wód, poprzez wprowadzenie obowiązku uzyskiwania pozwolenia wodnoprawnego. Ustawa Prawo wodne wprowadza też szczególne zasady ochrony wód, sformułowane w przepisach działu III, Rozdziału 1: art. 38 do 50. Wśród nich trzeba zwrócić szczególną uwagę na te, które odnoszą się do zakresu działania albo właściwości samorządów gminnych, powiatowych i ich organów. Ustawa wprowadza następujące zasady i formy ochrony wód oraz zakazy, nakazy i obowiązki, których celem jest ochrona wód: 9

10 1. zasadę ochrony wód, bez względu na to, czyją stanowią własność, 2. zakaz wprowadzania ścieków bezpośrednio do poziomów wodonośnych wód podziemnych; 3. zakaz wprowadzania ścieków do wód powierzchniowych i ziemi, jeśli byłoby to sprzeczne z warunkami wynikającymi z istniejących form ochrony przyrody, utworzonych stref ochrony zwierząt łownych albo ostoi na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U Nr 151 poz j.t ze zm); 4. zakaz wprowadzania ścieków do wód powierzchniowych w obrębie kąpielisk, plaż publicznych nad wodami oraz w odległości mniejszej niż 1 kilometr od ich granic; do wód stojących, jezior oraz do ich dopływów, jeżeli czas dopływu ścieków do jeziora byłby krótszy niż 24 godziny; 5. zakaz wprowadzania do ziemi ścieków zawierających substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego, określone w przepisach wydanych na podstawie art. 45 ust. 1 pkt 1; jeżeli stopień oczyszczania ścieków lub miąższość utworów skalnych nad zwierciadłem wód podziemnych nie stanowi zabezpieczenia tych wód przed zanieczyszczeniem, oraz w odległości mniejszej niż 1 kilometr od granic kąpielisk oraz plaż publicznych nad wodami; 6. zakaz wprowadzania do wód odpadów oraz ciekłych odchodów zwierzęcych, spławiania do wód zanieczyszczonego śniegu, lokalizacji na obszarach bezpośredniego zagrożenia powodzią inwestycji zaliczanych do przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, gromadzenia na terenach zalewowych odpadów i środków chemicznych, mycia w wodach powierzchniowych i nad ich brzegami pojazdów, pobierania bezpośrednio z wód powierzchniowych wody do opryskiwaczy oraz ich mycia w tych wodach, używania do konserwacji technicznych konstrukcji podwodnych farb zawierających TBT tj. farb produkowanych na bazie związków organiczno-cynowych; 7. zakaz wprowadzania z oczyszczonymi ściekami określonych odpadów, zanieczyszczeń pływających oraz substancji, powodujących określone zmiany w wodach (art. 41 ust. 1 pkt 1 i 2), 8. zakaz rozcieńczania ścieków wodą, w celu uzyskania ich składu i stanu zgodnego z przepisami, 9. nakaz budowy urządzeń służących ochronie wód, do których wprowadzane są ścieki, 10. obowiązek jednoczesnego rozwiązywania zagadnień zaopatrzenia w wodę z zagadnieniami odbioru i unieszkodliwiania ścieków, 11. obowiązek wyposażania aglomeracji powyżej 2 tysięcy mieszkańców w system kanalizacji zbiorczej zakończonej oczyszczalnią ścieków, 12. obowiązek prowadzenia pomiarów ilości i jakości wody i ścieków przez zakłady pobierające wodę oraz przeznaczające ścieki do rolniczego wykorzystania 13. obowiązek prowadzenia produkcji rolniczej z ograniczeniem zanieczyszczania wód związkami azotu, 14. nakaz zrzucania ścieków ze statków do urządzeń na lądzie. Ustawa Prawo wodne wprowadza obszarowe formy ochrony wód: a)strefy ochronne ujęć wody, gdzie obowiązują określone nakazy, zakazy i ograniczenia w zakresie użytkowania gruntów i korzystania z wody, z podziałem na: -teren ochrony bezpośredniej, gdzie teren nie może być użytkowany na inne cele niż eksploatacja ujęcia; wody deszczowe nie mogą przedostawać się do urządzeń poboru wody; teren musi być zagospodarowany zielenią; ścieki z urządzeń sanitarnych, służących obsłudze muszą być odprowadzane poza strefę; obsługa urządzeń zaopatrzenia w wodę powinna być ograniczona do minimum; teren strefy 10

11 musi być ogrodzony, oznaczony widocznymi znakami stojącymi lub pływającymi, które mają zawierać informację o zakazie wstępu osób nieupoważnionych; - teren ochrony pośredniej, na której terenie może być zabronione lub ograniczone wykonywanie robót i innych czynności powodujących zmniejszenie przydatności ujmowanej wody lub wydajności ujęcia, w szczególności: zakaz wprowadzania ścieków do ziemi i wód oraz rolniczego ich wykorzystania; przechowywania lub składowania odpadów promieniotwórczych; stosowania nawozów sztucznych i środków ochrony roślin, budowa autostrad, dróg oraz torów kolejowych; wykonywanie robót melioracyjnych oraz wykopów ziemnych; lokalizowanie zakładów przemysłowych oraz ferm chowu lub hodowli zwierząt, a także innych zakazów i ograniczeń wymienionych w art. 54 ustawy Prawo wodne. b)obszary ochronne zbiorników wód śródlądowych, gdzie obowiązują zakazy, nakazy i ograniczenia w zakresie użytkowania gruntów lub korzystania z wody w celu ochrony ich zasobów przed degradacją. Na obszarach ochronnych można zabronić wznoszenia obiektów budowlanych oraz wykonywania robót lub innych czynności, które mogą spowodować trwałe zanieczyszczenie gruntów lub wód, a w szczególności lokalizowania inwestycji zaliczonych do przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko. Ustawa wyposaża ministra środowiska w liczne delegacje do określenia standardów, posiadających istotne znaczenie dla ochrony wód. Minister określił w drodze rozporządzeń następujące standardy: 1. Wymagania, jakim powinny odpowiadać morskie wody wewnętrzne i wody przybrzeżne będące środowiskiem życia skorupiaków i mięczaków rozporządzeniem z dnia 4 października 2002 r. (Dz. U. Nr 176, poz. 1454); 2. Wymagania, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych rozporządzeniem z dnia 4 października 2002 r. (Dz. U. Nr 176, poz. 1455); 3. Warunki, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego rozporządzeniem z dnia 24 lipca 2006 r. (Dz. U. Nr 137, poz. 984); 4. Kryteria wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych rozporządzeniem z dnia 23 grudnia 2002 r. (Dz. U. Nr 241, poz. 2093); 5. Szczegółowe wymagania, jakim powinny odpowiadać programy działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych rozporządzeniem z dnia 23 grudnia 2002 r. (Dz. U. Nr 4 z roku 2003, poz. 44); 6. Dopuszczalne masy substancji, które mogą być odprowadzane w ściekach przemysłowych rozporządzeniem z 27 lipca 2004 r. (Dz. U. Nr 180, poz. 1867); 7. substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego, których wprowadzanie w ściekach przemysłowych do urządzeń kanalizacyjnych wymaga uzyskania pozwolenia wodnoprawnego (Dz.U ze zm.). Organami właściwymi w sprawach gospodarowania wodami są minister właściwy do spraw gospodarki wodnej; Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej - jako centralny organ administracji rządowej, nadzorowany przez ministra właściwego do spraw gospodarki wodnej; dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej - jako organ administracji rządowej niezespolonej, podlegający Prezesowi Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej; wojewoda oraz organy jednostek samorządu terytorialnego. Starosta realizuje na danym terenie zadania z zakresu administracji rządowej, określone w ustawie prawo wodne, jest też organem właściwym we wszystkich sprawach z zakresu gospodarki wodnej za wyjątkiem spraw zastrzeżonych dla dyrektora RZGW i marszałka (inwestycje szczególnie oddziałujące na środowisko). 11

12 Kompetencje wójta, burmistrza, prezydenta miasta ograniczają się do orzecznictwa administracyjnego w zakresie zwykłego korzystania z wody (tj. m.in. decyzje nakazujące przywrócenie stosunków wodnych na danym terenie, ugody w sprawie zmian stosunków wodnych, wyznaczanie w drodze decyzji części nieruchomości umożliwiającej dostęp do powierzchniowych wód publicznych). 3.3 GOSPODAROWANIE ODPADAMI Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. z 2010 r. Nr 185, poz z późn. zmianami) określa zasady postępowania z odpadami w sposób zapewniający ochronę życia i zdrowia ludzi oraz ochronę środowiska zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, a w szczególności zasady zapobiegania powstawaniu odpadów lub ograniczania ilości odpadów i ich negatywnego oddziaływania na środowisko, a także odzysku lub unieszkodliwiania odpadów. Ustawa określa w szczególności: zasady gospodarowania odpadami, zasady opracowywania planów gospodarki odpadami, zadania samorządu terytorialnego w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi, obowiązki posiadaczy odpadów i transportujących odpady, szczególne zasady gospodarowania niektórymi rodzajami odpadów (zawierającymi PCB, azbest, oleje odpadowe, odpady medyczne i weterynaryjne, komunalne osady ściekowe), sposób prowadzenia termicznego przekształcania odpadów, wymagania dotyczące składowania i magazynowania odpadów, przepisy karne, którym podlegają nieprzestrzegający przepisów ustawy. Nowelizacja ustawy o odpadach wprowadzona ustawą z dnia 1 lipca 2011 o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw [Dz.U.2011 Nr 152, poz. 897] z mocą obowiązującą od 1 stycznia 2012 r. zlikwidowała powiatowe i gminne programy gospodarki odpadami. Zgodnie ze z nowym brzmieniem art. 14 dla osiągnięcia celów założonych w polityce ekologicznej państwa oraz na potrzeby planowania i wykonywania polityki w zakresie gospodarki odpadami są opracowywane plany gospodarki odpadami, na poziomie krajowym i wojewódzkim. Wojewódzkie plany gospodarki odpadami mają za zadanie określenie regionów gospodarki odpadami komunalnymi, wraz ze wskazaniem gmin wchodzących w skład regionu oraz wykazu regionalnych instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych w poszczególnych regionach wraz ze wskazaniem instalacji przewidzianych do zastępczej obsługi tych regionów. Projekt wojewódzkiego planu gospodarki odpadami podlega zaopiniowaniu przez organy wykonawcze gmin z obszaru województwa, niebędących członkami związków międzygminnych oraz organy wykonawcze związków międzygminnych. Plany gospodarki odpadami podlegają aktualizacji nie rzadziej niż co 6 lat. Przedmiotowa ustawa wprowadza rewolucję w zagadnieniach dotyczących gospodarki odpadami, dostosowując system gospodarki odpadami w kraju do standardów unijnych. Zakłada ona zdjęcie z mieszkańców obowiązku samodzielnego podpisywania umów na odbiór odpadów z jednostkami posiadającymi stosowne zezwolenia na rzecz przejęcia przez gminy faktycznego władztwa nad wszystkimi odpadami komunalnymi wytworzonymi przez mieszkańców na jej terenie. Wprowadzenie nowych przepisów umożliwi uszczelnienie systemu gospodarowania odpadami komunalnymi oraz zapewni ich selektywne zbieranie u źródła tak, aby w perspektywie 2020 roku osiągnąć zakładane poziomy odzysku. Ustawa zakłada zmniejszenie ilości odpadów komunalnych, w tym ulegających biodegradacji, kierowanych na składowiska. Środki na realizację tego zadania pochodzić będą z opłat 12

13 pobieranych od mieszkańców za gospodarowanie odpadami. Rada gminy najpóźniej do końca 2012 roku w drodze uchwały ustali w jaki sposób naliczana będzie stawka opłaty za gospodarowanie odpadami (od liczby mieszkańców, od powierzchni nieruchomości, od ilości zużytej wody lub od gospodarstwa domowego) oraz stawkę tej opłaty. Stawka ta będzie mniejsza w przypadku gdy odpady będą zbierane w sposób selektywny. Najpóźniej od 1 stycznia 2013 roku na terenie gminy zacznie obowiązywać nowy regulamin utrzymywania czystości i porządku, dostosowany do zaktualizowanego wojewódzkiego planu gospodarki odpadami. Ustawa nakłada na Gminy obowiązek corocznej analizy stanu gospodarowania odpadami komunalnymi oraz zapewnienia osiągnięcia określonych w art. 3a i 3b poziomów odzysku i recyklingu. Znowelizowana ustawa daje gminom możliwość skupienia w jednym ręku: monitoringu i skutecznego egzekwowania wymogów. Gmina wyłaniając w przetargu firmy odbierające odpady od mieszkańców ma możliwość stałej kontroli jakości świadczonych usług. Znowelizowana ustawa nakłada na gminy, przedsiębiorców odbierających odpady i marszałków województw obowiązek składania sprawozdania z wykonywania swoich obowiązków. W ustawie określono ostateczny termin wdrożenia nowego systemu gospodarowania odpadami na dzień 1 lipca 2013 r. 3.4 OCHRONA POWIERZCHNI ZIEMI Ochrona powierzchni ziemi w polskim systemie prawnym postrzegana jest w dwóch ujęciach: 1. jako ochrona gruntów rolnych i leśnych przed ich przeznaczaniem na cele nierolne i nieleśne oraz rekultywacja i poprawianie wartości użytkowej gruntów (ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych t. jedn. Dz. U. z 2004 r. Nr 121, poz z późn. zmianami), lub 2. jako zapewnienie najlepszej jej jakości, poprzez racjonalne gospodarowanie, zachowanie wartości przyrodniczych, zachowanie możliwości produkcyjnego wykorzystania, ograniczanie zmian naturalnego ukształtowania, utrzymanie jakości gleby i ziemi powyżej lub co najmniej na poziomie wymaganych standardów albo doprowadzenie jakości gleby i ziemi co najmniej do wymaganych standardów, gdy nie są one dotrzymane, zachowanie wartości kulturowych, z uwzględnieniem archeologicznych dóbr kultury (ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 ze zm.) Ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych, rozgranicza właściwość organów: w sprawach gruntów rolnych właściwym organem jest starosta, natomiast gruntów leśnych - dyrektor regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych, z wyjątkiem obszarów parków narodowych, gdzie właściwym jest dyrektor parku. Ochrona gruntów rolnych, która jest zlecona staroście, jako zadanie z zakresu administracji rządowej, polega na: 1. ograniczeniu przeznaczania ich na cele nierolnicze lub nieleśne, 2. zapobieganie procesom degradacji i dewastacji gruntów rolnych oraz szkodom w produkcji rolniczej, powstającym w wyniku działalności nierolniczej i ruchów masowych ziemi, 3. rekultywacji i zagospodarowaniu gruntów na cele rolnicze, 4. zachowaniu torfowisk i oczek wodnych jako naturalnych zbiorników wodnych, 5. ograniczaniu zmian naturalnego ukształtowania powierzchni ziemi. Ochrona gruntów leśnych polega na: 13

14 1. ograniczaniu przeznaczania ich na cele nieleśne i nierolnicze, 2. zapobieganiu procesom degradacji i dewastacji gruntów leśnych, oraz szkodom w drzewostanach i produkcji leśnej, powstającym wskutek działalności nieleśnej i ruchów masowych ziemi, 3. przywracaniu wartości użytkowej gruntom, które utraciły charakter gruntów leśnych wskutek działalności nieleśnej, 4. poprawianiu ich wartości użytkowej oraz zapobieganiu obniżania ich produkcyjności, 5. ograniczaniu zmian naturalnego ukształtowania powierzchni ziemi. Podstawową formą ochrony gruntów jest ograniczanie ich przeznaczania na cele nierolnicze i nieleśne. Instrumentem prawnym tych ograniczeń jest miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, sporządzany przez wójta, a uchwalany przez radę gminy, jako akt prawa miejscowego. W planie ustala się funkcje dla danego terenu. Zmiana tych funkcji odnośnie do niektórych gruntów, skutkująca przeznaczeniem gruntów rolnych lub leśnych na cele nierolnicze lub nieleśne wymaga zgody odpowiednio ministra lub wojewody, po uzyskaniu wymaganych opinii Izby Rolniczej lub dyrektora regionalnego Lasów Państwowych lub dyrektora parku narodowego. Ograniczenia zmiany funkcji terenów rolnych i leśnych są tym większe, im wyższa klasa bonitacyjna gruntów. W toku prac nad projektem planu zagospodarowania przestrzennego, wójt (burmistrz, prezydent) obowiązany jest uzyskać zgodę na przeznaczenie gruntów rolnych i leśnych, na cele nierolne i nieleśne. Tabela. 1 Organy wyrażające zgodę i opiniujące zmianę przeznaczenia gruntów na cele nierolnicze i nieleśne Rodzaj i klasa bonitacyjna gruntów Grunty rolne, stanowiące użytki rolne klas I III, jeżeli ich zwarty obszar, projektowany do takiego przeznaczenia przekracza 0,5 ha Grunty leśne, stanowiące własność skarbu państwa Pozostałe grunty leśne Pozostałe grunty rolne rada gminy w uchwale o uchwaleniu planu zagospodarowania przestrzennego Organ wyrażający zgodę Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi Minister Środowiska, lub upoważniona przez niego osoba Marszałek Województwa Organ opiniujący Marszałek Województwa Dyrektor regionalny Lasów Państwowych lub dla gruntów parków narodowych Dyrektor Parku Izba rolnicza Kolejnym instrumentem ochronnym, jest instytucja wyłączenia gruntów z produkcji rolnej lub leśnej. Wyłączenie następuje na podstawie decyzji wydawanej przez starostę, a na gruntach leśnych dyrektora regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych. Osoba, która uzyskała decyzję o wyłączeniu ponosi opłaty roczne, oraz w wypadku wyłączenia gruntów leśnych i przedwczesnego wyrębu drzewostanu również jednorazowe odszkodowanie. Wyłączenie gruntów z produkcji rolnej lub leśnej na cele budownictwa mieszkaniowego, w ograniczonym zakresie wolne jest od opłat. Przeznaczenie gruntów rolnych na cele leśne nie wymaga decyzji. 14

15 Ustawa nakłada na właścicieli gruntów, które są użytkami rolnymi, w tym użytkami zrekultywowanymi na cele rolne, obowiązek przeciwdziałania degradacji gleb, w tym szczególnie erozji i ruchom masowym ziemi. Starosta, bądź dyrektor regionalny Lasów Państwowych może nałożyć na właściciela, w drodze decyzji administracyjnej obowiązek dokonania zadrzewień, zalesień, zakrzewień lub założenie trwałych użytków zielonych. Jeśli chodzi o ochronę użytków przed chorobami, szkodnikami lub zachwaszczeniami, to kompetencje do nakładania na właścicieli odpowiednich obowiązków przysługują wójtowi. Dla gruntów, położonych w strefach ograniczonego użytkowania, istniejących wokół zakładów przemysłowych, opracowuje się (na koszt zakładów) plan gospodarowania na tych gruntach. Osoba, powodująca utratę albo ograniczenie wartości użytkowej gruntów jest obowiązana do ich rekultywacji. Rekultywacji na cele rolnicze gruntów położonych, w rozumieniu przepisów o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, na obszarach rolniczej przestrzeni produkcyjnej, zdewastowanych lub zdegradowanych przez nieustalone osoby, w wyniku klęsk żywiołowych lub ruchów masowych ziemi, dokonuje właściwy organ wymieniony w art. 5 ustawy, przy wykorzystaniu środków budżetu województwa, a rekultywacji gruntów leśnych i gruntów przeznaczonych do zalesienia - przy wykorzystaniu środków pochodzących z budżetu państwa, na zasadach określonych w przepisach o lasach. Ustawa ustala obowiązek rekultywacji i zagospodarowania gruntów w planowaniu, projektowaniu i realizacji na wszystkich etapach działalności przemysłowej. Problem usunięcia skutków zanieczyszczenia gleby lub ziemi albo niekorzystnego przekształcenia terenu normuje ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz. U. Nr 75, poz. 493 ze zm.). Ustawa nie posługuje się dotychczas używanym określeniem rekultywacja, ale wprowadza pojęcie działania naprawcze, które obejmuje wszelkie działania podejmowane w celu naprawy lub zastąpienia elementów przyrodniczych, które uległy szkodzie, w szczególności m.in. oczyszczanie gleby i przywrócenie naturalnego ukształtowania terenu. Organem ochrony środowiska właściwym w sprawach odpowiedzialności za zapobieganie i naprawę szkód w środowisku jest regionalny dyrektor ochrony środowiska. Ustawa prawo ochrony środowiska normuje ogólne zagadnienia związane z ochroną powierzchni ziemi, między innymi: 1. nakłada na starostów obowiązek prowadzenia okresowych badań jakości gleby i ziemi, oraz prowadzenia rejestru informacji o terenach, na których występują masowe ruchy ziemi, 2. włącza oceny jakości gleby i ziemi oraz obserwacji zmian do państwowego monitoringu środowiska. Swoistą formą ochrony powierzchni ziemi, jest instytucja lasów ochronnych, wprowadzona ustawą z dnia 28 września 1991 r. o lasach (t. jedn. Dz. U. z 2011 r. Nr 12,. poz. 59 z późn. zmianami). Wśród kryteriów uznania przez ministra środowiska lub wojewodę lasu za ochronny, w pierwszej kolejności ustawodawca wymienia ochronę gleby przed zmywaniem lub wyjałowieniem, powstrzymanie usuwania się ziemi, obrywania skał lub lawin. Na podstawie art. 17 ustawy o lasach Minister Środowiska, rozporządzeniem z dnia 25 sierpnia 1992 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu uznawania lasów za ochronne oraz szczególnych zasad prowadzenia w nich gospodarki leśnej (Dz. U. Nr 67, poz. 337) ustanowił zasady i ograniczenia, mające m. in. na celu ochronę gruntów leśnych. Jednocześnie rozporządzenie zawiera inne uregulowania prawne, dające ochronę komponentom środowiska, takim jak wody powierzchniowe i podziemne, zwierzęta i rośliny. 15

16 3.5 OCHRONA PRZED HAŁASEM I WIBRACJAMI Z przeprowadzanych badań wynika, że właściwe warunki klimatu akustycznego to jeden z podstawowych warunków zdrowia mieszkańców. W polskim ustawodawstwie zgodnie z definicją zawartą w art. 3 pkt. 5 ustawy Prawo ochrony środowiska, hałasem jest każdy dźwięk o częstotliwości od 16 Hz do Hz, Dopuszczalny poziom hałasu w środowisku zgodnie z obowiązującym prawem (Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. Dz. U. Nr 120, poz. 826 w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku) przedstawiono w poniższych tabelach. Tabela 2 Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez poszczególne grupy źródeł hałasu, z wyłączeniem hałasu powodowanego przez starty, lądowania i przeloty statków powietrznych oraz linie elektroenergetyczne, wyrażone wskaźnikami L Aeq D i L Aeq N, które to wskaźniki mają zastosowanie do ustalania i kontroli warunków korzystania ze środowiska, w odniesieniu do jednej doby Lp. Rodzaj terenu Dopuszczalny poziom hałasu w [db] Drogi lub linie kolejowe 1) Pozostałe obiekty i działalność będąca źródłem hałasu L Aeq D przedział czasu odniesienia równy 16 godzinom L Aeq N przedział czasu odniesienia równy 8 godzinom L Aeq D przedział czasu odniesienia równy 8 najmniej korzystnym godzinom dnia kolejno po sobie następującym L Aeq N przedział czasu odniesienia równy 1 najmniej korzystnej godzinie nocy 1 a) Strefa ochronna "A" uzdrowiska b) Tereny szpitali poza miastem 2 a) Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej b) Tereny zabudowy związanej ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży 2) c) Tereny domów opieki społecznej d) Tereny szpitali w miastach 3 a) Tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego b) Tereny zabudowy zagrodowej c) Tereny rekreacyjnowypoczynkowe d) Tereny mieszkaniowo-usługowe 4 Tereny w strefie śródmiejskiej miast powyżej 100 tys. mieszkańców 3) Objaśnienia: 1) Wartości określone dla dróg i linii kolejowych stosuje się także dla torowisk tramwajowych poza pasem drogowym i kolei linowych. 2) 3) W przypadku niewykorzystywania tych terenów, zgodnie z ich funkcją, w porze nocy, nie obowiązuje na nich dopuszczalny poziom hałasu w porze nocy. Strefa śródmiejska miast powyżej 100 tys. mieszkańców to teren zwartej zabudowy mieszkaniowej z koncentracją obiektów administracyjnych, handlowych i usługowych. W przypadku miast, w których występują dzielnice o liczbie mieszkańców pow. 100 tys., można wyznaczyć w tych dzielnicach strefę śródmiejską, jeżeli charakteryzuje się ona zwartą zabudową mieszkaniową z koncentracją obiektów administracyjnych, handlowych i usługowych. 16

17 Tabela 3 Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez starty, lądowania i przeloty statków powietrznych oraz linie elektroenergetyczne wyrażone wskaźnikami L Aeq D i L Aeq N, które to wskaźniki mają zastosowanie do ustalania i kontroli warunków korzystania ze środowiska, w odniesieniu do jednej doby Lp. Rodzaj terenu Dopuszczalny poziom hałasu w db Starty, lądowania i przeloty statków powietrznych Linie elektroenergetyczne L Aeq D przedział czasu odniesienia równy 16 godzinom L Aeq N przedział czasu odniesienia równy 8 godzinom L Aeq D przedział czasu odniesienia równy 16 godzinom L Aeq N przedział czasu odniesienia równy 8 godzinom 1 a) Strefa ochronna "A" uzdrowiska b) Tereny szpitali, domów opieki społecznej c) Tereny zabudowy związanej ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży 1) 2 a) Tereny zabudowy mieszkaniowej jedno- i wielorodzinnej oraz zabudowy zagrodowej i zamieszkania zbiorowego b) Tereny rekreacyjnowypoczynkowe 1) c) Tereny mieszkaniowo-usługowe d) Tereny w strefie śródmiejskiej miast powyżej 100 tys. mieszkańców 2) Objaśnienia: 1) W przypadku niewykorzystywania tych terenów, zgodnie z ich funkcją, w porze nocy, nie obowiązuje na nich dopuszczalny poziom hałasu w porze nocy. 2) Strefa śródmiejska miast powyżej 100 tys. mieszkańców to teren zwartej zabudowy mieszkaniowej z koncentracją obiektów administracyjnych, handlowych i usługowych. W przypadku miast, w których występują dzielnice o liczbie mieszkańców pow. 100 tys., można wyznaczyć w tych dzielnicach strefę śródmiejską, jeżeli charakteryzuje się ona zwartą zabudową mieszkaniową z koncentracją obiektów administracyjnych, handlowych i usługowych. Starosta zobowiązany jest co pięć lat sporządzić mapy akustyczne terenu (dla aglomeracji o liczbie mieszkańców większej niż 100 tysięcy, oraz dla innych terenów określonych w powiatowym programie ochrony środowiska), które stanowią podstawę oceny klimatu akustycznego. Ta z kolei niezbędna jest do planowania obszarów zabudowy mieszkaniowej, tworzenia planów zagospodarowania przestrzennego, oceny oddziaływania inwestycji drogowych i przemysłowych na środowisko, a w konsekwencji określenia źródeł hałasu odpowiedzialnych za przekroczenia wartości dopuszczalnych w środowisku i racjonalne planowanie działań mających na celu poprawę warunków akustycznych na danym terenie. Ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska, w szczególności przez: 1) utrzymanie poziomu hałasu poniżej dopuszczalnego lub co najmniej na tym poziomie, 2) zmniejszanie poziomu hałasu co najmniej do dopuszczalnego, gdy nie jest on dotrzymany. 17

18 Cele ekologiczne w zakresie ochrony przed hałasem i wibracjami, są osiągane przez następujące instrumenty prawne: 1) określenie dopuszczalnych poziomów hałasu, wartości progowych hałasu dla terenów zróżnicowanych ze względu na ich funkcje planistyczne oraz okresów odniesienia w drodze rozporządzenia Ministra Środowiska (Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku, Dz. U. Nr 120, poz. 826), 2) wprowadzanie na wodach żeglownych przez ministra, a przez radę powiatu na wodach używanych do celów rekreacyjnych, ograniczeń lub zakazów używania określonych jednostek pływających, jeśli jest to konieczne dla zapewnienia odpowiednich warunków akustycznych, 3) prowadzenie oceny stanu akustycznego środowiska w ramach państwowego monitoringu środowiska (obowiązkowo dla aglomeracji powyżej 100 tys. mieszkańców oraz dróg, linii kolejowych lub lotnisk zaliczonych do obiektów, których eksploatacja może powodować negatywne oddziaływanie akustyczne na znacznych obszarach), 4) sporządzanie przez starostę co 5 lat map akustycznych terenu (zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 1 października 2007 r. w sprawie szczegółowego zakresu danych ujętych na mapach akustycznych oraz ich układu i sposobu prezentacji Dz. U. Nr 187, poz. 1340), 5) tworzenie programów ochrony środowiska przed hałasem dla terenów, na których poziom hałasu przekracza poziom dopuszczalny, w celu dostosowania poziomu hałasu do dopuszczalnego, 6) przekazywanie przez starostę map akustycznych, niezwłocznie po ich sporządzeniu zarządowi województwa, wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska i państwowemu wojewódzkiemu inspektorowi sanitarnemu. Rada Gminy uchwalając MPZP różnicuje tereny o poszczególnych funkcjach lub zasadach zagospodarowania wskazując, które z nich należą do poszczególnych rodzajów terenów (np. zabudowa mieszkaniowa, tereny rekreacyjno-wypoczynkowe, tereny mieszkaniowousługowe), co ma odzwierciedlenie w poziomach hałasu dopuszczalnych na tym terenie. 3.6 OCHRONA PRZED POLAMI ELEKTROMAGNETYCZNYMI Ochrona przed polami elektromagnetycznymi polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu środowiska poprzez: 1) utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poniżej dopuszczalnych, lub co najmniej na tych poziomach, 2) zmniejszanie poziomów pól elektromagnetycznych co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane. Ochrona przed polami magnetycznymi, realizowana jest za pomocą podobnych instrumentów prawnych, jak ochrona pozostałych komponentów środowiska. Podstawową rolę ochronną pełnią tu standardy określające dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych w środowisku, oraz sposoby sprawdzania dotrzymywania tych poziomów ( Dz. U. z 2003 r, Nr 192, poz. 1883). Minister Środowiska otrzymał kompetencję prawodawczą, do określenia w drodze rozporządzenia: 1) zróżnicowanych poziomów pól elektromagnetycznych dla terenów zabudowy mieszkalnej i miejsc dostępnych dla ludności, 2) zakresów częstotliwości, dla których określa się parametry fizyczne, charakteryzujące oddziaływanie pól elektromagnetycznych na środowisko, 18

19 3) metod sprawdzania dotrzymania dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych, 4) metod wyznaczania dotrzymania dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych. Ocena poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku i obserwacja zmian została włączona do państwowego monitoringu środowiska, natomiast wojewódzkie inspektoraty ochrony środowiska zostały zobowiązane do prowadzenia aktualizowanego corocznie rejestru informacji o terenach, na których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku z wyszczególnieniem przekroczeń dotyczących terenów przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową i miejsc dostępnych dla ludzi. Ochrona przed polami elektromagnetycznymi jest też realizowana w ramach procesu inwestycyjnego. Instalacje emitujące pola elektromagnetyczne o określonych częstotliwościach (MHz) i konkretnej równoważnej mocy promieniowania (W) wymagają uzyskania, wydawanej przez wójta, decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia. Przedmiotowe decyzje poprzedza postępowanie w sprawie oddziaływania na środowisko, które przeprowadza się w oparciu o przedstawioną kartę informacyjną przedsięwzięcia, bądź też raport oddziaływania na środowisko. W przypadku inwestycji dla których konieczne jest sporządzenie raportu o oddziaływaniu na środowisko (wynikające z rozporządzenia lub też nałożone przez wójta) postępowanie w sprawie wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach prowadzone jest z udziałem społeczeństwa. W praktyce parametry (częstotliwości pola elektromagnetycznego i równoważnej mocy promieniowania) stacji bazowych telefonii komórkowych stawianych na terenie naszej gminy powodują, iż ich posadowienie nie wymaga pozyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. 3.7 OCHRONA KOPALIN Ochrona złóż kopalin polega na racjonalnym gospodarowaniu ich zasobami oraz kompleksowym ich wykorzystaniu, w tym kopalin towarzyszących. Ustawa Prawo ochrony środowiska określa tylko kilka zasad związanych z ochroną kopalin, są to zasady: 1) gospodarczego uzasadnienia wydobycia, 2) stosowania środków ograniczających szkody w środowisku, 3) racjonalnego wydobycia i zagospodarowania kopaliny, 4) przedsiębrania środków ochrony zasobów złoża, powierzchni ziemi, wód powierzchniowych i podziemnych, 5) rekultywacji terenów poeksploatacyjnych i przywracania do właściwego stanu innych elementów przyrodniczych. W pozostałych sprawach ustawa odsyła do zasad szczególnych, określonych w ustawie prawo geologiczne i górnicze. W tej też ustawie znajdują rozwinięcie ogólne zasady Prawa ochrony środowiska. Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. Nr 163, poz. 981) określa zasady i warunki podejmowania, wykonywania oraz zakończenia działalności w zakresie prac geologicznych, wydobywania kopalin ze złóż, podziemnego bezzbiornikowego magazynowania substancji oraz podziemnego składowania odpadów. Ustawa formułuje także wymagania w zakresie ochrony złóż kopalin, wód podziemnych oraz innych elementów środowiska w związku z wykonywaniem działalności. Całość uregulowań ustawy, łącznie z przepisami karnymi, to prawny instrument ochrony kopalin. Podstawowe elementy tej ochrony, to następujące zasady, ograniczenia i zakazy w działalności geologicznej i górniczej: 1) zasada własności państwowej kopalin, które nie stanowią części składowej nieruchomości, 19

20 2) ustanowienie użytkowania górniczego, jako prawnej formy korzystania ze złoża, 3) koncesjonowanie działalności, polegającej na poszukiwaniu lub rozpoznawaniu złóż kopalin, wydobywania kopalin ze złóż, podziemnego bezzbiornikowego magazynowania substancji oraz podziemnego składowania odpadów, 4) szczegółowe zasady ochrony kopalin w razie likwidacji zakładu górniczego, 5) ustalanie opłaty eksploatacyjnej, której 60% stanowi dochód gminy, na terenie której jest prowadzona działalność objęta koncesją, w 40 % natomiast dochód Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, 6) ustanowienie, szczególnych w stosunku do przepisów kodeksu cywilnego, zasad prawa sąsiedzkiego i zasad odpowiedzialności za szkody górnicze, 7) ustanowienie specjalnej administracji geologicznej, 8) ustanowienie przepisów karnych, których podstawowym celem jest ochrona kopalin. Poza kopalinami podstawowymi, ustawa reguluje też zagadnienia związane z kopalinami pospolitymi, dla których organem właściwym jest marszałek województwa, albo starosta. Organem, który rozstrzyga zagadnienia wstępne w zakresie uzyskiwania koncesji badawczych i wydobywczych, jest właściwy miejscowo wójt. 3.8 OCHRONA ZWIERZĄT Ochrona zwierząt, objęta jest odrębną regulacją: uchwaloną dnia 21 sierpnia 1997 r. ustawą o ochronie zwierząt (t. jedn. Dz. U. z 2003 r. Nr 106, poz z późn. zmianami). Ustawa wyłącza zwierzęta z kategorii prawnej, jaką są rzeczy. Prawo rzeczowe odnośnie do zwierząt ustawodawca dozwala stosować jedynie pomocniczo. Zakres normowania ustawy odnosi się do wszystkich kategorii zwierząt kręgowych, w tym zwierząt dzikich, które chronione są również przepisami ustaw: prawo łowieckie, o ochronie przyrody i rozporządzeń wydanych na ich podstawie. Ustawa wprowadza jako normatywne zasady m.in. pojęcia z zakresu etyki i humanitaryzmu : 1. zasadę humanitarnego traktowania zwierząt, 2. zakaz znęcania się nad zwierzętami (wraz z definicją i katalogiem działań zabronionych), 3. administracyjne pozbawienie lub ograniczenie prawa własności zwierzęcia traktowanego w sposób niehumanitarny. Ustawa nakłada obowiązki, nakazy i zakazy w zakresie ochrony zwierząt na ich właścicieli i inne podmioty, są to: 1. obowiązek uzyskiwania zezwolenia, wydawanego przez wójta, na hodowlę psów ras agresywnych, 2. obowiązek zapewnienia przez gminy opieki bezdomnym zwierzętom oraz ich wyłapywania, 3. zakaz wprowadzania do obrotu zwierząt domowych na targowiskach, targach i giełdach, 4. zakaz tuczu gęsi i kaczek na stłuszczone wątroby, 5. obowiązek uzyskiwania zezwolenia na nowe technologie chowu zwierząt, 6. zakaz stosowania mechanicznych i farmakologicznych środków dopingujących wobec zwierząt używanych do celów rozrywkowych, 7. zakaz organizowania walk zwierząt, 8. zakaz tresury zwierząt urodzonych w stanie dzikim, 9. obowiązek uzyskiwania koncesji na preparowanie zwierząt wolno żyjących, 10. ograniczenia w transporcie oraz obowiązek uzyskiwania pozwolenia na transport zwierząt, 11. obowiązek posiadania kwalifikacji przez osoby wykonujące zabiegi na zwierzętach, 12. ograniczenie prawa do uśmiercania i zadawania bólu zwierzętom, 13. ustanowienie nadzoru Inspekcji Weterynaryjnej nad sprawami z zakresu ochrony zwierząt, 20