Testowanie biegłości językowej w zakresie języków wizualnoprzestrzennych

Transkrypt

1 Ewaluacja biegłości językowej Od pomiaru do sztuki pomiaru Testowanie biegłości językowej w zakresie języków wizualnoprzestrzennych 22 września 2014 Prof. dr hab. Marek Świdziński Zakład Językoznawstwa Komputerowego Instytut Języka Polskiego UW m.r.swidzinski@uw.edu.pl Mgr Małgorzata Czajkowska-Kisil Instytut Głuchoniemych, Warszawa maczajkis@wp.pl

2 Program Teza O nas Krótka historia Głuchych Głusi jako diaspora Języki wizualno-przestrzenne: PJM PJM jako język obcy Lektorat dla Głuchych Podsumowanie 2

3 Teza Standaryzacja testów biegłości PJM teoretycznie bardzo trudna (niemożliwa?) Przyczyny: lingwistyczne wewnętrzne (struktura) lingwistyczne zewnętrzne (komunikacja) społeczne (specyfika populacji) 3

4 O nas Prof. dr hab. Marek Świdziński: lingwistyka ogólna, formalna, informatyczna gramatyka polska: składnia współczesnej polszczyzny Gramatyka formalna jęyka polskiego (1992) Nie lingwista migowy! 4

5 O nas Mgr Małgorzata Czajkowska-Kisil: CODA!!! surdopedagogika lingwistyka migowa opis gramatyczny PJM (doktorat 2014) koncepcja i program nauczania PJM koncepcja i program lektoratu bolońskiego projekt Studiów Podyplomowych Polski Język Migowy 5

6 O nas Świata Ciszy na Wydziale Polonistyki od 1996: Konwersatorium Z problemów komunikacji niesłyszących (1996- ). Lektorat PJM od Projekt KBN Studia nad kompetencją językową i komunikacją niesłyszących ( ). Lektorat boloński od Studia Podyplomowe Polski Język Migowy od 2008 (obecnie IV edycja). Pracownia Lingwistyki Migowej 2010 (dr Paweł Rutkowski i zespół): liczne granty badawcze i projekty europejskie. Środkowoeuropejskie centrum Sign Linguistics. W szczególności: budowa Korpusu PJM. Elementarz dla głuchych. 6

7 O nas 7

8 O nas 8

9 O nas Pracownia Lingwistyki Migowej 9

10 O nas Ekipa lektorów: Mgr Małgorzata Czajkowska-Kisil Mgr Monika Grabowska-Dobrowolska Mgr Anna Gronowska Dr Iwona Grzesiak Mgr Agnieszka Laskowska-Klimczewska Mgr Joanna Łacheta Romuald Szurik (e-lektorat od 2006) Mgr Marcin Daszkiewicz Bartosz Marganiec Ekipa tłumaczy 10

11 Krótka historia Głuchych Głuchy (potocznie) ten, kto nie słyszy (i często też nie mówi) Głusi, niedosłyszący i ogłuchli. Niektórzy Głusi słyszą. Niektórzy niesłyszący nie są Głuchymi. Głuchy (pisany przez duże G ) to człowiek, który w niemowlęctwie przyswoił język migowy. Głusi dynastyczni. CODA. 90% głuchych ma rodziców słyszących 11

12 Krótka historia Głuchych Arystoteles (IV w. p.n.e.) autor tragicznego stereotypu: głuchy = głupi lat dyskryminacji Głuchych. Głusi mniejszość językowo-kulturowa, często poza prawem. Przełom: koniec XVI wieku początki edukacji głuchych. Pierwsze szkoły dla niesłyszących: XVIII wiek. Thomas Braidwood, Charles-Michel de l Epée, Samuel Heinicke, ks. Jakub Falkowski i Instytut Głuchoniemych i Ociemniałych w Warszawie: 1817 XIX-wieczna doktryna oralizmu: głuchy MUSI mówić i słyszeć. Języki migane: SJM. Filozofia dwujęzyczności. 12

13 Krótka historia Głuchych ks. de l Epée King Jordan ks. Jakub Falkowski 13

14 Krótka historia Głuchych XXI wiek dwujęzyczność: Pierwszy język Głuchego: PJM. Słyszący rodzice głuchego dziecka muszą poznać PJM. Język polski foniczny drugi język, język obcy. Głuche dziecko nie jest z lingwistycznego punktu widzenia Polakiem: to cudzoziemiec. Nauczanie języka polskiego w szkole dla niesłyszących to kurs // lektorat języka obcego. 14

15 Głusi jako diapora Nie taka: 15

16 Głusi jako diapora Tylko taka: 16

17 Głusi jako diaspora Komunikacja Głuchych: 5 ograniczeń Głusi populacja w rozproszeniu (dispersed diaspora) Przekaz wizualno-przestrzenny, docierający punktowo Warunek powodzenia komunikacji: kontakt fizyczny rozmówców. Nabywanie języka przez kontakt fizyczny. Doskonalenie JWZ ograniczone przez słabą dostępność techniczną tekstu. 17

18 Języki wizualno-przestrzenne: PJM 18

19 Do niedawna uważano, że używanie narzędzi jest czymś, co wyróżnia człowieka spośród innych zwierząt. Potem okazało się, że narzędzi używają małpy, ptaki, wiele innych ssaków, a w końcu nawet bezkręgowce. Pod koniec ubiegłego roku do Internetu trafił film nakręcony przez naukowców z Muzeum Victorii w Australii, na którym ośmiornica z gatunku Octopus marginatus zbiera skorupy orzechów kokosowych i chowa się w nich. Ośmiornica Octopus marginatus zamieszkuje tropikalne wody zachodniego Pacyfiku. Gatunek ten już kilka lat temu wywołał sensację w świecie nauki. Okazało się bowiem, że usiłuje "chodzić" na dwóch spośród ośmiu "nóg". Najnowsze badania dowodzą, że oprócz tego używa także narzędzi. [ ] Języki wizualno-przestrzenne: PJM 19

20 Języki wizualno-przestrzenne: PJM Cechy strukturalne PJM Kanał wizualno-przestrzenny. Ulotność przekazu: nie ma subkodu pisanego. Wiele artykulatorów, symultaniczność, niemanualności. Tekst jest 3D, z dynamiką i wieloma parametrami ruchu. Gramatyka przestrzenna: przestrzeń jest kształtem i sensem zarazem. Niektóre elementy reprezentacji semantycznej są jednostkami tekstu. Słownik otwarty: neologizmy, elementy obce, pantomima. Niezwykle rozwinięta wariancja. 20

21 Języki wizualno-przestrzenne: PJM Użycie PJM i specyfika populacji Idiolekty a system: system jest zbiorem idiolektów. Nieistnienie jednej normy. Niemożliwość egzekucji normy. 21

22 Lektorat boloński od 2009 Słuchacze: studenci różnych kierunków UW. Nie tylko filolodzy Raczej nie lingwiści. Na ogół bez uprzednich doświadczeń z Głuchymi. Na ogół nie pracujący z Głuchymi. Lektorzy: słyszący (A1, A2), Głusi (B1, B2). Techniki multimedialne standard. Wyniki dobre. PJM jako język obcy Wydaliśmy kilkadziesiąt certyfikatów. Jedyny taki uniwersytet w Polsce 22

23 PJM jako język obcy Egzamin certyfikacyjny (Generalnie: nie ma tłumaczenia polski-pjm ani PJM-polski) Test 1 Wypowiedź na temat ulubionego filmu fabularnego. Wskaźniki oceny: płynność komunikatywność słownictwo poprawność gramatyczna wykorzystanie mimiki i przestrzeni. 23

24 PJM jako język obcy Test 2 Klip filmowy w PJM odpowiedzi na pytania do tekstu. 24

25 PJM jako język obcy Test 3 Formy i struktury gramatyczne Rozpoznawanie błędów gramatycznych w tekście PJM (krótkie klipy) Odpowiedzi na pytania w PJM typowe sytuacje komunikacyjne. Tekst PJM z lukami do uzupełnienia (brak komponentu niemanualnego, klasyfikatory) (klipy). Typowa sytuacja komunikacyjna (klip): po prezentacji trzeba ułożyć zdanie adekwatne do sytuacji (frazeologia migowa) 25

26 PJM jako język obcy Test 4. Oglądanie scenki z życia codziennego opowiadania w PJM Rozmowa z egzaminatorem: przedstawienie się przeczytanie / wysłuchanie tekstu polskiego i opowiedzenie go w PJM rozmowa z egzaminatorem na temat (do wyboru) zainteresowań, planów, wydarzeń kulturalnych lub politycznych. 26

27 PJM jako język obcy 27

28 Jak punktujemy? PJM jako język obcy 28

29 PJM jako język obcy Problem: czy można wydać certyfikat biegłości rodzimemu użytkownikowi PJM? TAK!!! Dlaczego? 29

30 Szkoły dla niesłyszących: język wykładowy: polski lub SJM brak przedmiotu PJM Lektorat dla Głuchych zdawanie egzaminu maturalnego w PJM formalnie niemożliwe PJM na maturze jako język obcy niemożliwy Jeszcze do niedawna: nie ma takiego języka (w sensie prawnym). Ustawa o języku migowym i innych środkach komunikowania się ( ) 30

31 Konsekwencje: Lektorat dla Głuchych Szkoła dla niesłyszących nie jest źródłem normy (jak Oxford, Amsterdam, Gallaudet) Głuchy skazany na indywidualne rozwijanie // doskonalenie swojego PJM tak jakby to był język obcy Gluchy może potrzebować lektoratu 31

32 Studia Podyplomowe Polski Język Migowy Uczestnicy: słyszący i głusi//głusi Jeden z przedmiotów: lektorat PJM (55h, co szósta godzina) Egzamin z PJM Testowanie: podobne, ale system oceny różny Duży rozrzut ocen Lektorat dla Głuchych Standaryzacja dużo trudniejsza. 32

33 Podsumowanie Testowania biegłości w zakresie PJM trudne z 3 powodów: struktura języka natura komunikacji wizualno-przestrzennej natura populacji. Nie istnieje norma PJM. PJM to dla niektórych głuchych (dla większości?) język obcy. Status prawny PJM niejasny. Szkoła dla niesłyszących w Polsce XIX-wieczne. Społeczność Głuchych powoli bierze sprawy we własne ręce (GMG4). The future will be ours! 33

34 Dziękujemy za uwagę! 34