GRZYBY ZASIEDLAJĄCE OPADŁE LIŚCIE RÓŻANECZNIKA

Transkrypt

1 Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu CCCLXXXIII (2007) MARIA KOWALIK 1, PIOTR MURAS 2 GRZYBY ZASIEDLAJĄCE OPADŁE LIŚCIE RÓŻANECZNIKA Z 1 Katedry Ochrony Roślin oraz z 2 Katedry Roślin Ozdobnych Akademii Rolniczej im. Hugona Kołłątaja w Krakowie ABSTRACT. The aim of the study was to determine the fungi occurring on fallen leaves of the rhododendron Rhododendron L. The observations were carried out on eight taxons of rhododendrons. The fallen leaves were plated on PDA medium. 18 species of fungi were isolated. Among them dominant were: Alternaria alternata, Pestalotia sydowiana, Penicillium verrucosum v. cyclopium, Mortierella alpina, Cylindrocladium scoparium, Cylindrocarpon destructans, Sordaria fimicola and Humicola fuscoatra v. fuscoatra. Key words: rhododendron, fungi, fallen leaves, infection index Wstęp O walorach dekoracyjnych różaneczników zawsze zielonych (Rhododendron L.) decyduje, oprócz zimotrwałości, pokroju krzewu, typu kwiatostanu, barwy i zapachu kwiatów, także ulistnienie. Skórzaste, błyszczące, ciemnozielone liście bez plam, przebarwień i nekroz są ozdobą rośliny (Muras 2005). Jedną z przyczyn zmniejszenia walorów dekoracyjnych różaneczników są różnego rodzaju symptomy chorobowe, wywołane przez grzyby, prowadzące w konsekwencji do opadania liści (Kita i Mazurek 2003, Werner i Kwaśna 1998). Celem pracy była identyfikacja grzybów występujących na opadłych liściach różanecznika. Materiał i metody Badania prowadzono od kwietnia do października 2006 roku na ośmiu taksonach różanecznika zawsze zielonego (Rhododendron sp.) uprawianych w kolekcji w To- Rocz. AR Pozn. CCCLXXXIII, Ogrodn. 41: Wydawnictwo Akademii Rolniczej im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu, Poznań 2007 PL ISSN

2 70 M. Kowalik, P. Muras maszkowicach, na terenie Pogórza Wielickiego. Zestawienie taksonów zawiera tabela 1. Oceniono stopień porażenia liści oraz obliczono wskaźnik porażenia (Zimowska 2003). Ocenę wykonano na pięcioletnich krzewach (po 10 dla każdego taksonu). Wskaźnik porażenia liści różanecznika Infection index of rhododendron leaves Tabela 1 Takson Taxon Termin obserwacji Observation date kwiecień April czerwiec June październik October R. brachycarpum ssp. tigerstedtii Haaga 7,01 1,96 1,08 R. brachycarpum ssp. tigerstedtii Helsinki University 12,67 2,53 1,80 R. brachycarpum ssp. tigerstedtii R. smirnowii Peter Tigerstedt 21,33 5,43 4,02 R. brachycarpum ssp. tigerstedtii R. smirnowii Mikkeli 48,64 18,72 11,10 R. degronianum ssp. yakushimanum FCC 0,00 0,00 0,47 R. smirnowii Hellikki 38,99 8,60 3,35 R. smirnowii R. catawbiense Pohjola s Daughter 27,60 8,72 5,43 R. wardii Lachsgold 42,88 40,40 23,25 Przyjęto następującą skalę porażenia liści: 0 brak objawów, 1 plamy obejmują do 3% powierzchni liścia, 2 plamy obejmują od 4 do 10% powierzchni liścia, 3 plamy obejmują od 11 do 20% powierzchni liścia, 4 plamy obejmują od 21 do 50% powierzchni liścia, 5 plamy obejmują ponad 51% powierzchni liścia. Materiałem do badań laboratoryjnych były opadłe liście z plamami, zebrane w październiku 2006 roku. Uwzględniono 10 sztuk liści dla taksonu, z liścia pobrano pięć fragmentów tkanki i wyłożono na pożywkę PDA. Grzyby oznaczono za pomocą kluczy mikologicznych Domscha i in. (1980) oraz Guby (1961) i innych. Wyniki i dyskusja Wartości wskaźnika porażenia liści różanecznika w okresie kwiecień październik 2006 roku obrazują zróżnicowane porażenie blaszek liściowych. Wskaźnik porażenia liści w kwietniu wahał się od 0 do 48,64, a w październiku od 0,47 do 23,25. Najmniej porażonym taksonem był R. degronianum ssp. yakushimanum forma FCC, a najbardziej R. wardii Lachsgold (tab. 1). U wysoce mrozoodpornych taksonów (Tigerstedt

3 Grzyby zasiedlające opadłe liście różanecznika 71 Grzyby wyizolowane z opadłych liści różanecznika Fungi isolated from fallen rhododendron leaves Tabela 2 Grzyb Fungus Haaga Takson Taxon / Liczba izolatów Number of isolates Helsinki Hellikki Univers. Lachsgold Mikkeli Peter Tigersdt Pohjola s Daughter Rhodod. yakush. Razem Total Udział (%) Percentage Alternaria alternata (Fr.) Keissl ,50 Arthrobotrys arthrobotryoides (Berl.) Lindau ,42 Botrytis cinerea Pers. ex Nocca et Balb 4 4 1,42 Chrysosporium merdarium (Link ex Grev.) Carm ,71 Cylindrocarpon destructans (Zins.) Scholten 3 Cylindrocladium scoparium Morgan , ,34 Epicoccum purpurascens Ehrenb ex Schlecht ,14 Eupenicillium shearii Stolk et Scott 1 1 0,36 Humicola fuscoatra Traaen v. fuscoatra ,56 Humicola grisea Traaen v. grisea ,42 Mortierella alpina Peyronel ,69 Penicillium griseofulvum Dierckx ,42 Penicillium verrucosum var. cyclopium (Westling) Samson, Stolk et Hadlok ,32 Pestalotia sydowiana Bres ,74 Phialophora cyclaminis Beyma 1 1 0,36 Phialophora richardsiae (Nannf.) Conant ,78 Phoma chrysanthemicola Hollós ,14 Sordaria fimicola (Rob.) Ces. et de Not ,34 Ogółem Total ,00

4 72 M. Kowalik, P. Muras i Uosukainen 1996): Mikkeli, Hellikki, Pohjola s Daughter oraz Peter Tigerstedt stwierdzono znaczne porażenie liści po okresie zimowym. Od maja do września u większości taksonów (z wyjątkiem Lachsgold ) wskaźnik porażenia znacznie się zmniejszył, ze względu na opadanie trzy- i dwuletnich liści. Największe porażenie blaszek liściowych utrzymywało się na odmianie Mikkeli, a najmniejsze na R. degronianum ssp. yakushimanum (tab. 1). Z opadłych liści różanecznika wyodrębniono grzyby należące do 18 gatunków (tab. 2). Zasiedlenie opadłych liści przez grzyby było nierównomierne, w obrębie poszczególnych taksonów wyodrębniono od 19 do 48 izolatów. Grzybami najczęściej zasiedlającymi liście były: Alternaria alternata, Pestalotia sydowiana, Penicillium verrucosum v. cyclopium, Mortierella alpina, Cylindrocladium scoparium, Cylindrocar-pon destructans, Sordaria fimicola oraz Humicola fuscoatra v. fuscoatra. Z mniejszą częstością wystąpiły: Epicoccum purpurascens, Phoma chrysanthemicola, Phialophora richardsiae, Arthrobotrys arthrobotryoides oraz Botrytis cinerea. Pozostałe grzyby izolowano sporadycznie (tab. 2). Stwierdzono prostą zależność pomiędzy wskaźnikiem porażenia liści w październiku a liczbą wyodrębnionych izolatów grzybów. Dotyczyło to przede wszystkim R. degronianum ssp. yakushimanum oraz odmian Haaga i Helsinki University (pochodzących od R. brachycarpum ssp. tigerstedtii), których niski wskaźnik porażenia był skorelowany z małą liczbą kolonii grzybów. Wydaje się, że dominującą rolę w procesie opadania liści różanecznika odgrywa A. alternata grzyb, który występował w dużym nasileniu na liściach odmian Lachsgold oraz Peter Tigerstedt, a sporadycznie na różaneczniku jakuszimańskim. Werner i Kwaśna (1998) podają, że różaneczniki mogą ulec zakażeniu przez grzyby z rodzajów: Cercospora, Colletotrichum, Cylindrocladium, Gleosporium, Macrophoma, Monochaetia, Pestalotiopsis oraz Septoria, a Kita i Mazurek (2003) z fyllosfery różanecznika wyodrębnili licznie grzyby z rodzajów: Alternaria, Botrytis, Cladosporium, Epicoccum, Fusarium, Humicola, Mucor, Penicillium, Pestalotia, Phoma, Rhizoctonia, Sclerotinia i Trichoderma. W niniejszych badaniach potwierdzono zasiedlenie liści różanecznika przez grzyby patogeniczne, takie jak: B. cinerea, C. destructans, C. scoparium oraz P. sydowiana, wywołujące nekrozy i gwałtowne zamieranie liści. Wnioski 1. Najpowszechniej występującym grzybem na opadłych liściach różanecznika Rhododendron sp. była Alternaria alternata grzyb, który powodował plamistości i nekrozy liści oraz nasilał proces ich opadania. 2. Odmiany Rhododendron brachycarpum ssp. tigerstedtii, z wyjątkiem Mikkeli, charakteryzowały się dobrymi walorami zdrowotnymi, co wyrażało się niskim wskaźnikiem porażenia liści. 3. Najbardziej porażona była odmiana Lachsgold, pochodząca od Rhododendron wardii, co może być podstawą do wykluczenia jej z dalszych prac hodowlanych. 4. Bardzo słabe porażenie liści Rhododendron degronianum ssp. yakushimanum FCC potwierdza przydatność tej formy ogrodowej w hodowli różaneczników zawsze zielonych.

5 Grzyby zasiedlające opadłe liście różanecznika 73 Literatura Domsch K.H., Gams W., Anderson T.H. (1980): Compendium of soil fungi. Acad. Press, London. Guba E.F. (1961): Monograph of Monochaetia and Pestalotia. Harvard University Press, Cambridge. Kita W., Mazurek J. (2003): Skład gatunkowy fyllosfery różaneczników w Ogrodzie Botanicznym we Wrocławiu i w Arboretum w Wojsławicach. Erica Polonica 14: Muras P. (2005): Uzyskanie mieszańców F 1 rodzaju Rhododendron L. oraz ocena ich cech morfologicznych i mrozoodporności. Zesz. Nauk. AR Krak. Rozpr Tigerstedt P.M.A., Uosukainen M. (1996): Breeding Cold-Hardy Rhododendron. J. Amer. Rhod. Soc. 50, 4: Werner M., Kwaśna H. (1998): Choroby pędów i liści różanecznika. Ochr. Rośl. 8: Zimowska B. (2003): Grzyby zagrażające uprawie dziurawca zwyczajnego (Hypericum perforatum L.) ze szczególnym uwzględnieniem Seimatosporium hypericinum (Ces.) Sutton (Melanconiales, Deuteromycotina). Maszyn. Pr. dokt. Katedra Fitopatologii AR, Lublin. FUNGI OCCURRING ON THE FALLEN LEAVES OF RHODODENDRON Summary The aim of the study was to determine the fungi occurring on the fallen leaves of the rhododendron. Observations were carried out on eight taxons of rhododendrons. Infection index of rhododendron leaves was assessed and the occurring fungi were isolated. The most frequently occurring fungi were: Alternaria alternata, Pestalotia sydowiana, Penicillium verrucosum v. cyclopium, Mortierella alpina, Cylindrocladium scoparium, Cylindrocarpon destructans, Sordaria fimicola and Humicola fuscoatra v. fuscoatra. Less frequent were: Epicoccum purpurascens, Phoma chrysanthemicola, Phialophora richardsiae, Arthrobotrys arthrobotryoides also Botrytis cinerea. It was found out that Alternaria alternata played a dominant part in the process of falling of rhododendron leaves. Good health properties characterized the cultivars of R. brachycarpum ssp. tigerstedtii, with the exception of Mikkeli, which manifested in the low infection index. The worst health properties characterized the cultivar Lachsgold, steming from R. wardii, which may be the reason for excluding this cultivar from further breeding works. Low infection index in R. degronianum ssp. yakushimanum FCC confirms the usefulness of this garden form in breeding evergreen rhododendrons.