Demokratyzacja nauczyciela zaniedbany krok do pełnej demokratyzacji szkoły. Analiza treści dokumentów z lat 80-tych

Transkrypt

1 Demokratyzacja nauczyciela zaniedbany krok do pełnej demokratyzacji szkoły. Analiza treści dokumentów z lat 80-tych Beata Zwierzyńska Kraków,

2 Treści wystąpienia Prolog Dlaczego analiza dokumentów z lat ? Jakie dokumenty i jaka analiza? Stenogramy z obrad Okrągłego Stołu

3 Gdy używam słów krytyczne mam na myśli demaskatorskie, transformatywne, emancypacyjne, w oporze; emancypacyjne, czyli zachęcające do refleksji i krytycznego myślenia połączonego z działaniem (Czerepaniak-Walczak, 2006; Freire, 1998) demokratyczne (uspołecznione) rozumiem szeroko. Ważne są procedury, zasady i wskaźniki, po których poznamy czy demokracja jest, a czym nie jest: osiągnięcie porozumienia i poszanowanie go, zaufanie, sprawiedliwość, możliwość zmiany, gwarancje konstytucyjne. Upodmiotowienia, upełnomocnienie, kompetencje do debaty i uczestnictwa (Dewey, 2004, p. 93; Przyszczypkowski, 1999, p. 55; Schmitter & Karl, 1991); demokratyzacja, czyli prowadzące do demokratycznego.

4 3 wymiary demokratyzacji Edukacja dla demokracji (np.: w celu obalenia komunizmu i jako część ruchu społecznego (Przyszczypkowski, 1999, pp. 46, 75 79). Kościół (wartości neokonserwatywne), KOR (wartości liberalne); Edukacja w demokracji (np.: w celu przygotowania do życia w demokratycznym społeczeństwie) inne warunki socjopolityczne i aspiracje; Demokracja w edukacji (np.: w celu stworzenia autonomicznych szkół z niezależnymi nauczycielami i dyrektorami oraz upełnomocnionymi uczniami i rodzicami). (Przyszczypkowski, 1993, p. 117, Kuroń, 2004)

5 Dlaczego analiza dokumentów z lat ? List otwarty Towarzystwa Kursów Naukowych do nauczycieli i wychowawców z 1980 r. Czym jest społeczność szkolna? (Etnografia cyfrowa i wywiad offline) Jak kontekst społeczny, polityczny, kulturowy kształtuje społeczność szkolną? (Okrągły Stół) - Jakie było wówczas rozumienie społeczności szkolnej? - Jaka była wizja roli i sprawczości nauczyciela w społeczności szkolnej? Jak przebiegają procesy demokratyzacji społeczności szkolnych? Jaką rolę odgrywają nauczyciele w tworzeniu i demokratyzacji szkolnych społeczności?

6 Analiza tematyczna (thematic analysis) Zanurzenie się w danych wielokrotne czytanie Wstępna organizacja kodów w grupy tematyczne (im więcej, tym lepiej) Zamiana kodów na potencjalne tematy, podtematy Przegląd tematów (na poziomie kodów i tematów), tworzenie map tematycznych, porównywanie map i całego materiału i wyodrębnienie głównych tematów Zdefiniowanie i nazwanie tematów, ustalenie ich hierarchii Końcowa analiza i raport

7 Stenogramy w kontekście 4 stenogramy: 22 luty, 1, 3, 10 marzec 1989 r. (skany) analiza tematyczna 4 grupy robocze: brak stenogramów i nagrań 4 informacje z przebiegu obraz Komitetu Organizacyjnego przy Lechu Wałęsie ds. Okrągłego Stołu 10 marca 1989 r. ustalenia podzespołu

8 Stenogramy z posiedzeń Okrągłego Stołu Podzespołu do Spraw Nauki, Oświaty i Postępu Technicznego - analiza 4 stenogramy: 22 luty, 1, 3, 10 marzec 1989 r. Zespół ds. Gospodarki i Polityki Społecznej - 13 spotkań Zespół ds. Reform Politycznych - 9 Zespół ds. Pluralizmu Związkowego - 10 Podzespół ds. Ekologii - 8 Podzespół ds. Górnictwa - 9 Podzespół ds. Młodzieży - 5 Podzespół ds. Polityki Mieszkaniowej - 5 Podzespół ds. Reformy Prawa i Sądów - 9 Podzespół ds. Rolnictwa - 5 Podzespół ds. Stowarzyszeń i Samorządu Terytorialnego 1 Podzespół ds. Środków Masowego Przekazu 6 Podzespół ds. Zdrowia 5 Oświata była omawiana w podzespole wraz z 2 innymi obszernymi obszarami. Odbyły się jedynie 4 spotkania na naukę, oświatę i postęp techniczny. Ok. 19 h nagrań.

9

10 Stenogramy z posiedzeń Okrągłego Stołu Podzespołu do Spraw Nauki, Oświaty i Postępu Technicznego - analiza na propozycję o dzień przerwy: Mam taka uwagę, że ten dzień przerwy to jest dobry dla mieszkających w Warszawie. Natomiast jest gorzej z tymi, którzy dojeżdżają. Co [w] ten dzień będą robić? Jeździć tam i z powrotem? Chciałbym tylko na to zwrócić uwagę. Stanisław Koperski, s. 124 (I)

11

12

13

14 Zamiast wniosków

15 *Nauczyciel kluczowa postać (edukacja dla demokracji) Nie przestaliśmy być narodem, który chce oddychać i żyć w wolności. Ale by wychowanie spełniło swoją rolę drogi do wolności i prawdy trzeba by każdy nauczyciel i wychowawca postępował jak człowiek wewnętrznie wolny. By czuł i rozumiał, że w jego powołaniu i zawodzie instancją najwyższą jest nie urzędnik administracji oświatowej, lecz własne sumienie; że za stan systemu edukacyjnego i wychowania ponosimy wszyscy odpowiedzialność nie przed rządzącymi, lecz przed narodem. *Towarzystwo Kursów Naukowych. (1980). List otwarty Towarzystwa Kursów Naukowych do nauczycieli i wychowawców

16 Nauczyciel kluczowa postać (edukacja w demokracji) nie chciałem zabierać głosu na temat oświaty, gdyż nie jestem ekspertem ( ) jednym z największych mankamentów polskiego systemu oświaty oprócz spraw materialnych i organizacyjnych jest poziom polskiego nauczyciela ( ) poziom polskiego nauczyciela jest zły, a nawet powiedziałbym bardzo zły w niektórych regionach kraju ( ). Czy bardzo światłe zamierzenia wprowadzenia polskiego systemu oświaty na w pełni zdemokratyzowany, na w pełni pluralistyczny model nie rozbije się wobec poziomu polskiego nauczyciela? Rodzi się we mnie pytanie, czy oświata demokratyczna tu i teraz, tzn. w Polsce, będzie szerzyć demokratyczne idee. Myślę, że jest to pytanie dość podstawowe. Jan Klamut, s. 127 (I) ( ) nauczyciel jest kluczową pozycją w systemie oświaty i wychowania. Grzebisz-Nowicka, s. 151 (I) Gdyby się udało w naszym protokole stwierdzić, że może być słaby podręcznik, mogą być słabe pomoce, a jak będzie dobry nauczyciel, to szkoła będzie lepsza ( ) Jan Zaciura, s. 118 (II)

17 Wyrażanie własnych poglądów (demokracja w edukacji) Mówiło się tu bardzo wyraźnie o konieczności, żeby polska szkoła była neutralna światopoglądowo i ideologicznie. ( ) Szkoła to przede wszystkim nauczyciel. Dla mnie przynajmniej. A jeżeli nauczyciel ma być neutralny światopoglądowo i ideologicznie, a równocześnie mieć możliwość szerzenia swoich poglądów, w tym momencie doszedłem do sprzeczności. Jan Klamut, s. 128 (I) I jeżeli szkoła ma być, a tutaj żeśmy się z tym zgadzali, szkołą edukacji obywatelskiej, która będzie przygotowywać do społeczeństwa obywatelskiego, demokratycznego, no to w tym sensie neutralna ani ideologicznie, ani światopoglądowo być nie może. Jerzy Marlewski, s. 142 (I)

18 Demokratyzacja oddolna (demokracja w edukacji pomimo, przed 1989) Środowiska nauczycielskie wręcz mówią, że nie wierzą w sens i powodzenie jakichkolwiek reform. Nie dlatego, że nie chcą reformować szkoły, część z tych nauczycieli, tych najbardziej właśnie oddanych sprawie nauczania, sami na swój sposób, tak czy inaczej, reformują swoją pracę. Nie czekając ani na decyzję ministra, ani na formalne zarządzenie, ale część po prostu nie wierzy w skuteczność, w sens tej działalności ( ). Przygotowanie klimatu społecznego do tego typu przedsięwzięcia jest ogromną sprawą Jan Kluczyński, ss (I)

19 Demokratyzacja oddolna (demokracja w edukacji pomimo, przed 1989) Była tutaj mowa o klasach, szkołach autorskich, eksperymentach pedagogicznych, wreszcie o dobrych nauczycielach. Tych z prawdziwego zdarzenia, mówił prof. Fisiak, że przecież w tej szarości szkoły polskiej są perły. Mamy taki klub, on się nazywa Klub Przodujących Szkół. Do niego zapisują się szkoły dobrowolnie po przeprowadzeniu samooceny, skonfrontowaniu się z ogólnymi kryteriami. I ten klub jest, jest w tej chwili 171 szkół, on jest dowodem, że nawet w tych bardzo trudnych warunkach, w jakich nasza oświata się znajduje, to można robić dobrą szkołę. Zależy to przede wszystkim od nauczycieli, od dyrektora szkoły, od grona pedagogicznego, które on potrafi wokół siebie zebrać, od współpracy nauczycieli z rodzicami i uczniami. Dlatego też na tym wniosku o przyjęcie do klubu podpisują się trzy społeczności, nauczyciele, rada pedagogiczna, dyrektor w ich imieniu, przewodniczący samorządu uczniowskiego, przewodniczący komitetu rodzicielskiego. ( ) Więcej promocji dla dobrych nauczycieli. Oni nam się gubią w tym szarym tłumie, ale naprawdę jest ich wiele i musimy się starać ich społecznie wydobywać, promować. ( ) Uspołeczniona szkołę mogą robić uspołecznieni nauczyciele albo upodmiotowieni nauczyciele, bo zawsze ci nauczyciele będą mieli wiodącą rolę w stosunku do rodziców i w stosunku do uczniów. Janusz Syrokomski, ss (I).

20 Dziękuję za uwagę Beata Zwierzyńska

21 Bibliografia Czerepaniak-Walczak, M. (2006). Pedagogika emancypacyjna. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne. Dewey, J. (2004). Democracy and education: an introduction to the philosophy of education,. Dehli: Aakar Books. Freire, P. (1998). Pedagogy of freedom: ethics, democracy, and civic courage. Lanham: Rowman & Littlefield Publishers. Kuroń, J. (2004). Rzeczpospolita dla moich wnuków (Wyd. 1). Warszawa: Rosner & Wspólnicy. Kwieciński, Z. (2012). Pedagogie postu: preteksty - konteksty - podteksty. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls. Kwieciński, Z. (2014). Educacja demokratyczna i humanistyczna jako ruch i dzieło społeczne. Wrocław-Toruń. Okrągły Stół zespoły, podzespoły, grupy robocze. (b.d.). Pobrano z Okrągły Stół: Stenogramy z posiedzeń sporządzone przez Radę Krajową PRON. (b.d.). Pobrano z Przyszczypkowski, K. (1993). Opozycja polityczna w Polsce-wyzwania dla edukacji: pomiędzy oporem, emancypacją i transformacją (Wyd. 1). Poznań ; Toruń: Edytor. Przyszczypkowski, K. (1999). Edukacja dla demokracji. Strategie zmian a kompetencje obywatelskie. Poznan-Toruń: Edytor. Schmitter, P. C., & Karl, T. L. (1991). What Democracy Is... and Is Not? Journal of Democracy, Towarzystwo Kursów Naukowych. (1980). List otwarty Towarzystwa Kursów Naukowych do nauczycieli i wychowawców. Pobrano z