Harmonizacja polskich przepisów i norm budowlanych w drodze do Unii Europejskiej

Transkrypt

1 Harmonizacja polskich przepisów i norm budowlanych w drodze do Unii Europejskiej Warszawa

2 Autor Ma³gorzata Siemiñska Redakcja i korekta Aleksander o³nierski Copyright by Polska Agencja Rozwoju Przedsiêbiorczoœci, 2002 Projekt serii Tadeusz Korobkow Projekt ok³adki Jakub Osiñski, Jacek Pacholec Publikacja przygotowana i wydana w ramach realizacji Kierunków dzia³añ Rz¹du wobec ma³ych i œrednich przedsiêbiorstw do 2002 roku. ISBN Wydanie I Nak³ad 5000 egzemplarzy Druk i oprawa Toruñskie Zak³ady Graficzne Zapolex Sp. z o.o Toruñ, ul. Sowiñskiego 2/4 tel./fax (056)

3 Spis treœci Dyrektywa budowlana... 5 Nowelizacja prawa budowlanego... 8 Wyroby przeznaczone do jednostkowego stosowania w obiekcie budowlanym Wyroby dopuszczane do obrotu i powszechnego stosowania w budownictwie oznaczone znakiem budowlanym Wyroby dopuszczone do obrotu i powszechnego stosowania w budownictwie oznaczone europejskim znakowaniem CE...11 Normalizacja europejska...11 Wzajemne uznawanie kwalifikacji przedsiêbiorstw budowlanych Notyfikowanie Szczegó³owy zakres zmian w Prawie budowlanym Obecny stan prawny w Polsce Prawo budowlane Postêpowanie poprzedzaj¹ce rozpoczêcie robót budowlanych Systemy oceny zgodnoœci, deklaracji zgodnoœci i znakowania wyrobów budowlanych Zasady i tryb dopuszczania wyrobów budowlanych do jednostkowego stosowania w obiekcie budowlanym Szczegó³owe zasady udzielania aprobat technicznych Postêpowanie aprobacyjne Jednostki organizacyjne upowa nione do wydawania aprobat technicznych Badania i certyfikacja Zakres certyfikacji Tryb certyfikacji wyrobów Op³aty Sankcje ekonomiczne System oceny zgodnoœci Procedura oceny zgodnoœci wyrobów Op³aty Sankcje ekonomiczne Ogólne bezpieczeñstwo produktów Za³¹czniki

4 4

5 Dyrektywa budowlana Postanowienia poszczególnych zestawów przepisów prawnych powinny byæ przestrzegane na obszarze wszystkich pañstw nale ¹cych do jednolitego rynku europejskiego. Obywatele powinni mieæ mo liwoœæ korzystania z jednakowego poziomu ochrony, niezale nie od kraju pochodzenia wyrobu. System nadzoru funkcjonuj¹cy na wspólnym rynku ma za zadanie zapewnienie ochrony obywateli i powinien byæ korzystny dla producentów eliminuj¹c nieuczciw¹ konkurencjê. Podstawowym dokumentem prawnym w dziedzinie budownictwa we Wspólnotach Europejskich jest Dyrektywa Rady w sprawie zbli enia ustaw i aktów wykonawczych Pañstw Cz³onkowskich dotycz¹cych wyrobów budowlanych (89/106/EEC z dnia 21 grudnia 1988 r. ze zmianami 93/68/EEC z dnia 22 lipca 1993 r.). Okreœla ona warunki wprowadzania i stosowania na rynku europejskim wyrobów produkowanych na potrzeby budownictwa. Dyrektywa ta zaliczana do tzw. Dyrektyw Nowego Podejœcia harmonizuje przepisy techniczne dotycz¹ce wyrobów stosowanych w budownictwie, w celu usuniêcia barier technicznych ograniczaj¹cych swobodny obrót materia³ów i wyrobów budowlanych na obszarze UE poprzez ujednolicenie wymagañ stawianych tym wyrobom oraz okreœlenie zasad ich wprowadzania na wspólny europejski rynek. Jednak ze wzglêdu na œcis³e powi¹zanie i wzajemn¹ korelacjê pomiêdzy wymaganiami stawianymi wyrobom a wymaganiami stawianymi obiektom (przepisy techniczno budowlane) Dyrektywa budowlana, ustanawiaj¹c wymagania podstawowe dla obiektów budowlanych wznoszonych na obszarze pañstw cz³onkowskich UE, wp³ywa równie w istotny sposób na przepisy techniczno budowlane. Formu³uje ona 6 wymagañ podstawowych dla obiektów budowlanych, a nie dla wyrobów budowlanych, bêd¹cych przedmiotem obrotu towarowego. Natomiast wyroby budowlane, wprowadzone na rynek UE musz¹ posiadaæ takie w³aœciwoœci u ytkowe, aby obiekty prawid³owo zaprojektowane i wykonane, w których te wyroby zosta³y zastosowane, spe³ni³y wymagania podstawowe. Poœwiadczeniem spe³nienia tych wymagañ wed³ug Dyrektywy budowlanej jest oznaczenie znakowaniem CE, zgodnie z procedurami w niej okreœlonymi. Dyrektywa stwierdza, e pañstwa cz³onkowskie ponosz¹ odpowiedzialnoœæ za projektowanie i wykonywanie obiektów budowlanych na ich obszarze. Jak wspomniano powy ej, Dyrektywa formu³uje wymagania podstawowe. S¹ to: noœnoœæ i statecznoœæ, bezpieczeñstwo po arowe, higiena, zdrowie i œrodowisko, bezpieczeñstwo u ytkowania, 5

6 ochrona przed ha³asem, oszczêdnoœæ energii i izolacyjnoœæ termiczna. Ponadto Dyrektywa ustala procedury wprowadzania wyrobów budowlanych na rynek europejski. S¹ one oparte na nastêpuj¹cych zasadach: wymagania dla wyrobów budowlanych nie s¹ okreœlone w samej Dyrektywie, ale zawarte w dokumentach technicznych: normach i aprobatach technicznych. Obiekty budowlane, w których zosta³y zastosowane wyroby wprowadzone na rynek europejski, musz¹ spe³niaæ wymagania podstawowe zawarte w Dyrektywie, dokumenty interpretacyjne opracowane dla ka dego z wymagañ podstawowych, zawieraj¹ zasady przejœcia z wymagañ podstawowych okreœlonych w Dyrektywie dla obiektu budowlanego, na wymagane w³aœciwoœci u ytkowe okreœlone w dokumentach technicznych dla wyrobów, na podstawie zleceñ (mandatów) Komisji Europejskiej, Europejski Komitet Normalizacyjny (CEN) i Europejska Organizacja Aprobat Technicznych (EOTA) opracowuj¹ odpowiednio zharmonizowane normy europejskie (hen) oraz wytyczne do wydawania europejskich aprobat technicznych (EAT), upowa nione jednostki aprobuj¹ce pañstw cz³onkowskich wydaj¹ na podstawie wytycznych EOTA europejskie aprobaty techniczne, na rynek europejski mog¹ byæ wprowadzane wy³¹cznie wyroby zgodne ze zharmonizowanymi normami europejskimi, europejskimi aprobatami technicznymi lub krajowymi ustaleniami technicznymi, uznanymi na poziomie UE. Zgodnoœæ z tymi ustaleniami technicznymi powinna byæ potwierdzona certyfikatem zgodnoœci wydanym przez upowa nion¹ jednostkê certyfikuj¹c¹ b¹dÿ deklaracj¹ zgodnoœci, wydan¹ przez producenta, producent, który uzyska³ dla swojego wyrobu certyfikat zgodnoœci lub wyda³ dla niego deklaracjê zgodnoœci, ma prawo oznaczenia wyrobu znakowaniem CE œwiadcz¹cym, e wyrób jest zgodny z wymaganiami Dyrektywy budowlanej i mo e byæ wprowadzony na rynek europejski. Filozofia dyrektywy budowlanej, œciœle wi¹ ¹ca wyrób z obiektem budowlanym, w którym ten wyrób jest zastosowany powoduje, e jej wdra anie na poziomie prawa krajowego musi odbywaæ siê jednoczeœnie na dwóch p³aszczyznach tzn.: przepisów techniczno-budowlanych, okreœlaj¹cych wymagania dla obiektów budowlanych oraz przepisów dopuszczaj¹cych wyroby budowlane do obrotu i stosowania, okreœlaj¹cych wymagania dla wyrobów. Zmiana do dyrektywy 93/68/EEC zobowi¹zuje inwestora lub inwestora zastêpczego do wyznaczenia osoby wykonuj¹cej obowi¹zki z zakresu bezpieczeñstwa i ochrony zdrowia (koordynatora) oraz zapewnienia, aby przed rozpoczêciem robót budowlanych zosta³ sporz¹dzony plan bezpieczeñstwa i ochrony zdrowia. Obowi¹zki koordynatora do spraw bezpieczeñstwa i ochrony zdrowia na etapie 6

7 projektowania zosta³y powierzone projektantowi, a zapewnienie sporz¹dzenia planu bezpieczeñstwa i ochrony zdrowia oraz wykonywanie tych obowi¹zków na etapie realizacji robót budowlanych kierownikowi budowy. Nale y jednoczeœnie podkreœliæ, e Dyrektywa budowlana jest obecnie, po 12 latach od jej uchwalenia, dopiero w pocz¹tkowej fazie jej praktycznego wdra ania w pañstwach cz³onkowskich. Zakres wdra ania tej dyrektywy zale y od liczby przyjêtych hen na wyroby budowlane oraz opracowanych wytycznych EOTA. Obecnie opracowywana jest znaczna liczba norm europejskich na zlecenie Komisji Europejskiej. S¹ to tak zwane normy mandatowe. Kandyduj¹ one do uznania za zharmonizowane normy europejskie (hen) z Dyrektyw¹. Na oko³o 600 przewidywanych hen na wyroby budowlane oraz oko³o 600 norm europejskich zwi¹zanych, niezbêdnych do pe³nego wdro enia Dyrektywy budowlanej, do koñca 2000 r. nie zosta³a oficjalnie rekomendowana przez Komisjê Europejsk¹ ani jedna. Z oko³o 30 przewidywanych wytycznych EOTA, na koniec 2000 r. funkcjonowa³y zaledwie 4. Zak³adaj¹c istotne przyspieszenie tempa ustanawiania hen, to i tak harmonizacja techniczna w UE w odniesieniu do wyrobów budowlanych bêdzie procesem wieloletnim, w ramach którego regulacje unijne bêd¹ sukcesywnie zastêpowa³y krajowe regulacje pañstw cz³onkowskich. Przyjêta w projekcie zmiany ustawy Prawo budowlane koncepcja wdra ania do polskiego prawa Dyrektywy budowlanej uwzglêdnia jej specyfikê i zwi¹zany z t¹ specyfik¹ sposób wdra ania, a tak e funkcjonowanie w gospodarce od kilku lat rozwi¹zañ bardzo zbli onych do postanowieñ Dyrektywy. Tworzy to stosunkowo korzystne warunki przystosowania siê, a nastêpnie wykorzystania do ekspansji na otwarty rynek unijny dla krajowego przemys³u wyrobów budowlanych, szczególnie dla du ych firm, o stosunkowo wysokim poziomie technicznym i organizacyjnym. Istotne trudnoœci adaptacyjne mog¹ mieæ natomiast ma³e i œrednie firmy, dla których podniesienie poziomu wymaganych w³aœciwoœci u ytkowych produkowanych wyrobów oraz stosowanie procedur atestacyjnych wymaganych przez Dyrektywê, mo e stanowiæ - ze wzglêdu na koszty - potencjalne zagro enie dla ich funkcjonowania. Zakres podmiotowy i przedmiotowy tych zagro eñ bêdzie móg³ byæ okreœlany dopiero w miarê ustanawiania hen dla poszczególnych rodzajów wyrobów budowlanych, w których okreœlone zostan¹ poziomy wymagañ i procedury oceny zgodnoœci oraz po ich wdro eniu do zbioru Polskich Norm. Wtedy te bêdzie mo na formu³owaæ konkretne propozycje programów pomocowych, w ramach wspierania przez pañstwo ma³ych i œrednich firm. 7

8 Nowelizacja prawa budowlanego W lipcu 2001 r. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej przyj¹³ treœæ ustawy zmieniaj¹cej Prawo budowlane. Zmiany te, zgodnie ze zobowi¹zaniami Uk³adu Stowarzyszeniowego Polski ze Wspólnotami Europejskimi, maj¹ na celu wdro enie do polskiego systemu prawnego postanowieñ omówionej w poprzednim rozdziale Dyrektywy Rady 89/106/EEC z 21 grudnia 1989 r. w sprawie zbli enia ustaw i aktów wykonawczych Pañstw Cz³onkowskich dotycz¹cych wyrobów budowlanych oraz Dyrektywy Rady z 24 czerwca 1992 r, w sprawie wdro enia minimalnych wymagañ bezpieczeñstwa i ochrony zdrowia na tymczasowych lub ruchomych budowach. Po uchwaleniu ustawy przez Sejm i podpisaniu jej przez Prezydenta RP oraz opublikowaniu w Dzienniku Ustaw, przepisy stan¹ siê obowi¹zuj¹ce dla wszystkich uczestników procesu budowlanego. Wprowadzone zmiany dotycz¹ równie rozwi¹zañ prawnych w zakresie obrotu i stosowania wyrobów budowlanych, po uzyskaniu przez Polskê cz³onkostwa w Unii Europejskiej. Opisan¹ powy ej nowelizacjê Prawa budowlanego oparto na za³o eniu, e celowe jest kontynuowanie wdra ania dyrektywy budowlanej w Polsce, tak jak to mia³o miejsce dotychczas, poprzez zmiany w Prawie budowlanym, z wykorzystaniem regulacji horyzontalnych dotycz¹cych oceny zgodnoœci wyrobów. Jest to zgodne z ustaw¹ o systemie oceny zgodnoœci, akredytacji oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. nr 43, poz.489 z 2000 r.). Do polskiego systemu prawnego dyrektywa jest wdra ana sukcesywnie od 1994 roku. Dotychczas istniej¹ce polskie przepisy budowlane dotycz¹ce wyrobów by³y s¹ ju w znacznym stopniu zgodne z filozofi¹ Dyrektywy budowlanej, opieraj¹cej siê na zasadzie, e obiekt budowlany powinien spe³niaæ wymagania podstawowe, a wyroby budowlane powinny mieæ takie w³aœciwoœci u ytkowe, aby to by³o mo liwe. Warunek ten spe³niaj¹ wyroby budowlane odpowiadaj¹ce wymaganiom Polskich Norm. Przydatnoœæ do stosowania w budownictwie wyrobów, dla których nie ma Polskich Norm lub o w³aœciwoœciach odbiegaj¹cych istotnie od tych okreœlonych w normach, stwierdzana jest przez aprobatê techniczn¹ (podobnie jak w postanowieniach Dyrektywy budowlanej). Jeszcze przed wst¹pieniem do Unii Europejskiej przewidziano wprowadzenie znacznej czêœci dokumentów operacyjnych zwi¹zanych z Dyrektyw¹, a w szczególnoœci: wdro enia europejskich zharmonizowanych norm (hen) na wyroby budowlane do zbioru Polskich Norm, powi¹zania polskich aprobat technicznych z wydawanymi, w oparciu o Dyrektywê budowlan¹, wytycznymi Europejskiej Organizacji Aprobat Technicznych do wydawania europejskich aprobat technicznych, stosowania systemów oceny zgodnoœci dla poszczególnych grup wyrobów budowlanych, zgodnie z wymaganiami zawartymi w hen i wytycznych EOTA. 8

9 Najnowsza nowelizacja ustawy Prawo budowlane stanowi koñcowy etap wdra- ania Dyrektywy budowlanej do polskiego prawa. W wyniku nowelizacji, polskie przepisy dotycz¹ce wyrobów budowlanych bêd¹ w pe³ni zgodne z zamierzeniami zawartymi w Dyrektywie budowlanej. Wyroby budowlane oznaczone znakowaniem CE, zgodnie z postanowieniami Dyrektywy, bêd¹ mog³y byæ wprowadzane do obrotu na wspólnym rynku i stosowane przy wykonywaniu robót budowlanych. Podstawowe za³o enia obecnie przygotowywanej nowelizacji ustawy Prawo budowlane to: Podstawy prawne do pe³nego wdro enia dyrektywy budowlanej tworzy ustawa Prawo budowlane. Natomiast szczegó³owe regulacje prawne, zwi¹zane z wdra aniem Dyrektywy, zawieraæ bêd¹ przepisy wykonawcze, wydane na podstawie delegacji ustawowej. Taka koncepcja legislacyjna by³a dotychczas stosowana w odniesieniu do wyrobów budowlanych, tak te bêd¹ wdra ane do polskiego prawa, w oparciu o ustawê o systemie oceny zgodnoœci, inne Dyrektywy Nowego Podejœcia. Pe³ne, operacyjne wdro enie postanowieñ Dyrektywy budowlanej do polskich przepisów budowlanych nast¹pi z chwil¹ uzyskania przez Polskê cz³onkostwa w UE. Wdro enie takie wymaga uzyskania przez pañstwo wdra aj¹ce szeregu uprawnieñ, wynikaj¹cych z Dyrektywy budowlanej, które przys³uguj¹ wy³¹cznie pañstwom cz³onkowskim UE oraz zapewnia jednakowe warunki dostêpu do rynku unijnego producentom wyrobów budowlanych z Polski i innych pañstw cz³onkowskich. Do chwili uzyskania cz³onkostwa w UE, funkcjonowaæ bêdzie obecny system legalizacji wyrobów budowlanych. W systemie tym znajduj¹ siê takie rozwi¹zania legislacyjne, które umo liwiaj¹ bezpoœrednie stosowanie dokumentów operacyjnych Dyrektywy budowlanej, okreœlaj¹cych wymagania dla poszczególnych grup wyrobów budowlanych. Do zbioru Polskich Norm dla wyrobów budowlanych s¹ i bêd¹ sukcesywnie wprowadzane w miarê powstawania zharmonizowane normy europejskie na wyroby budowlane. Wytyczne EOTA stanowi¹ podstawê do wydawania polskich aprobat technicznych. Przepisy przewiduj¹ jednoczeœnie uproszczony tryb udzielania aprobat technicznych dla importowanych wyrobów budowlanych, oznaczonych znakowaniem CE. Generalnie, obecny krajowy system dopuszczania wyrobów budowlanych do obrotu i stosowania bêdzie ewoluowa³, w miarê powstawania hen i wytycznych EOTA, w kierunku systemu legalizacji wyrobów budowlanych wed³ug Dyrektywy, szczególnie w zakresie wymagañ. Przewiduje siê, e po uzyskaniu cz³onkostwa Polski w UE, funkcjonowaæ bêd¹ w Polsce dwa równoleg³e systemy legalizacji wyrobów budowlanych: system europejski (oznaczania wyrobów znakowaniem CE), w pe³ni zgodny z Dyrektyw¹ budowlan¹, system krajowy (oznaczanie wyrobów znakiem budowlanym), oparty ge- 9

10 10 neralnie na obecnych zasadach, systematycznie doskonalony i rozwijany w kierunku pe³nej zgodnoœci z systemem europejskim. Dla wyrobów, dla których po przyst¹pieniu Polski do UE istnieæ bêd¹ zharmonizowane normy, wdro one do krajowego systemu lub europejskie aprobaty techniczne, bêdzie mo liwe stosowanie systemu przewidzianego Dyrektyw¹, z zachowaniem okresu przejœciowego, w którym producent bêdzie móg³ wybraæ, czy stosuje siê do systemu krajowego, czy do europejskiego. Przewiduje siê, e wraz z wydaniem rozporz¹dzenia ministra okreœlaj¹cego listê wyrobów, dla których jedyn¹ drog¹ wprowadzenia na rynek bêdzie system europejski zakoñczy siê okres wspó³istnienia dwóch systemów. Przewidziano wprowadzenie do art. 5 szeœciu wymagañ podstawowych, zawartych w Za³¹czniku nr 1 do Dyrektywy budowlanej, co oznacza, e obiekty budowlane wznoszone w Polsce powinny spe³niaæ równie te wymagania. W przepisach wykonawczych uwzglêdnione zostan¹ te pozosta³e szczegó³owe regulacje Dyrektywy budowlanej, których nie przeniesiono bezpoœrednio do regulacji ustawowych. Po uzyskaniu przez Polskê cz³onkostwa w UE bêd¹ funkcjonowa³y trzy procedury dopuszczania wyrobów budowlanych do obrotu i stosowania: Wyroby przeznaczone do jednostkowego stosowania w obiekcie budowlanym Dyrektywa budowlana nie reguluje spraw dotycz¹cych jednostkowego stosowania wyrobów budowlanych. Ta kwestia jest pozostawiona do uregulowania przez krajowe przepisy prawne pañstw cz³onkowskich. W tej sytuacji obecnie obowi¹zuj¹ce w Polsce przepisy z chwil¹ wejœcia do UE bêd¹ obowi¹zywaæ w dalszym ci¹gu (art.10 ust. 3 ustawy Prawo budowlane i Rozporz¹dzenie w sprawie aprobat i kryteriów technicznych oraz jednostkowego stosowania wyrobów budowlanych Dz. U. Nr 107 poz.679 z 1998 r.) Wyroby dopuszczane do obrotu i powszechnego stosowania w budownictwie oznaczone znakiem budowlanym Procedura ta dotyczyæ bêdzie wyrobów budowlanych, dla których nie ustanowiono zharmonizowanych norm europejskich lub nie opracowano wytycznych EOTA do opracowywania europejskich aprobat technicznych. Bêdzie to procedura krajowa, w znacznym stopniu zbli ona do obecnie stosowanych regulacji dotycz¹cych dopuszczenia wyrobów budowlanych do obrotu i powszechnego stosowania (art. 10 ustawy Prawo budowlane). Istotne ró nice to brak certyfikacji na znak

11 bezpieczeñstwa i certyfikacja zgodnoœci prowadzona z udzia³em jednostek certyfikuj¹cych i kontroluj¹cych oraz laboratoriów notyfikowanych przez ministra w³aœciwego dla wyrobów budowlanych. Zakres przedmiotowy stosowania tej procedury, w miarê opracowywania europejskich specyfikacji technicznych, bêdzie sukcesywnie ograniczany. Wyroby budowlane oznaczone znakiem budowlanym bêd¹ dopuszczone do obrotu i stosowania wy³¹cznie na rynku polskim. Wyroby dopuszczone do obrotu i powszechnego stosowania w budownictwie oznaczone europejskim znakowaniem CE Procedura ta dotyczyæ bêdzie wyrobów budowlanych, dla których ustanowiono zharmonizowane normy europejskie lub wydano wytyczne EOTA do opracowywania europejskich aprobat technicznych. Bêdzie ona w pe³ni zgodna z regulacjami Dyrektywy budowlanej. Dokumentami odniesienia bêd¹ mog³y byæ wy- ³¹cznie europejskie specyfikacje techniczne (zharmonizowane normy europejskie i europejskie aprobaty techniczne). Europejskie aprobaty techniczne bêd¹ udzielane przez jednostki desygnowane przez pañstwa cz³onkowskie. Ocena zgodnoœci wyrobu ze zharmonizowanymi normami europejskimi i europejskimi aprobatami technicznymi bêdzie dokonywana przez notyfikowane przy Komisji Europejskiej jednostki certyfikuj¹ce, kontroluj¹ce i laboratoria, wed³ug systemów oceny zgodnoœci okreœlonych w za³¹czniku III do Dyrektywy. Znakowaniem CE bêdzie oznaczany wyrób, na który zgodnie z wymaganym systemem oceny zgodnoœci zostanie wystawiona deklaracja zgodnoœci b¹dÿ wydany certyfikat zgodnoœci. Wyroby oznaczone znakowaniem CE budowlanym bêd¹ dopuszczone do obrotu i stosowania na obszarze wszystkich krajów cz³onkowskich UE. Ta zasada Dyrektywy umo liwi w niedalekiej przysz³oœci ekspansjê polskiego przemys³u wyrobów budowlanych na ca³y rynek europejski. Dobrym przygotowaniem w tym kierunku mo e byæ jak najwczeœniejsze rozpoznanie nowo uchwalonych przepisów prawnych, okreœlaj¹cych warunki oznaczania wyrobów znakowaniem CE, stanowi¹cym przepustkê na rynek europejski oraz poznanie wymagañ zawartych w europejskich dokumentach technicznych. Najw³aœciwszym krokiem jest delegowanie polskich ekspertów do prac w Komitetach Technicznych organizacji opracowuj¹cych te dokumenty. Normalizacja europejska Normalizacja wynik³a z koniecznoœci racjonalizacji dzia³añ, porz¹dkowania pojêæ, rzeczy i czynnoœci oraz stale rosn¹cych zró nicowanych potrzeb. Obejmuje ona: okreœlanie stanu i kierunków rozwoju techniki; prace badawczo-rozwojowe dotycz¹ce podstaw i metod dzia³alnoœci normalizacyjnej; prace zwi¹zane z programowaniem, planowaniem oraz opracowywaniem, opiniowaniem; 11

12 uzgadnianie treœci norm i zmian do nich. Za normê uznaje siê przyjêty na zasadzie konsensu i zatwierdzony przez upowa - nione jednostki organizacyjne dokument ustalaj¹cy zasady, wytyczne lub charakterystyki, który ma za zadanie uzyskanie optymalnego stopnia uporz¹dkowania w okreœlonej dziedzinie. Normy s¹ dokumentami do powszechnego i wielokrotnego stosowania. Cech¹ definiuj¹c¹ normalizacjê w odró nieniu od regulacji prawnych jest to, e normalizacja jest procesem opartym na porozumieniu zainteresowanych stron, ni na centralnie narzuconych rozwi¹zaniach i w sposób nieobowi¹zkowy ma byæ raczej stosowana przez jednostki dzia³alnoœci gospodarczej ni narzucona z góry i egzekwowana przez w³adze. Normy krajowe w krajach UE nie maj¹ charakteru obligatoryjnego. O znaczeniu norm œwiadczy ich wartoœæ merytoryczna zaakceptowana przez wybitnych przedstawicieli œrodowisk producentów, nauki i techniki bior¹cych udzia³ w procesie ich tworzenia. Proces opracowywania projektów norm ma charakter spo³ecznego dzia³ania z zachowaniem równoprawnej reprezentacji przedstawicieli zainteresowanych œrodowisk. Œrodowiska producentów uwzglêdniaj¹ swoje potrzeby, formu- ³owane jednak e z pozycji potencjalnego u ytkownika przedmiotu normalizacji. W gospodarce rynkowej u ytecznoœæ norm wyra a siê w: racjonalizacji gospodarki i ekonomicznoœci produkcji przez kompatybilnoœæ i wymienialnoœæ wyrobów oraz czêœci sk³adowych, oszczêdnoœæ wynikaj¹c¹ z mo liwoœci produkowania d³ugich serii, racjonalizacji zakupów pañstwowych, regulowanie stosunków miêdzy klientami a dostawcami, tworzeniu œrodowiska technicznego wspólnego dla wszystkich przedsiêbiorstw; popieraniu handlu miêdzynarodowego. Normy harmonizuj¹ce mog¹ byæ pomocne w usuwaniu barier w wymianie handlowej, które wystêpuj¹ na skutek ró nic w zwyczajach poszczególnych krajów; rozwoju stosunków partnerskich. Nawi¹zywanie wspó³pracy w opracowywaniu i stosowaniu wspólnych zasad przyjêtych dobrowolnie przez wszystkich zainteresowanych partnerów /konsumentów, producentów, dystrybutorów i administracji/ pozwala na przyjêcie przez nich odpowiedzialnoœci za wspólne postanowienia techniczne; tworzeniu i ró nicowaniu jakoœci wyrobów i us³ug. Tworzenie jakoœci ma miejsce przez okreœlenie wymagañ technicznych dla wyrobu, wprowadzenie systemów zapewniaj¹cych regularnoœæ produkcji oraz bezpieczeñstwo wyro- 12

13 bów i us³ug. Ró nicowanie mo e odbywaæ siê poprzez ewentualne okreœlanie poziomów jakoœci oraz certyfikacjê zgodnoœci okreœlonych wyrobów i us³ug ze specjalnymi wymaganiami dotycz¹cymi jakoœci; ochronie konsumentów przez umo liwienie im korzystania z efektów racjonalizacji ekonomicznej (cena) i tworzeniu jakoœci oraz identyfikacji wyrobów. Po raz pierwszy rola normalizacji europejskiej w rozwoju rynku wewnêtrznego Unii Europejskiej zosta³a okreœlona w Dyrektywie Niskiego Napiêcia /Low Voltage Directive/ w 1973 roku. Okreœlone zosta³y wówczas po raz pierwszy zasady wspó³pracy miêdzy Komisj¹ Europejsk¹ a europejskimi organizacjami normalizacyjnymi. Na system normalizacji europejskiej sk³adaj¹ siê krajowe organizacje normalizacyjne oraz regionalne organizacje normalizacyjne czyli: CEN /European Committee for Standardization/ Europejski Komitet Normalizacyjny dzia³aj¹cy od 1961 roku formalnie utworzony w 1974; CENELEC /European Committee for Electrotechnical Standardization/ Europejski Komitet Normalizacyjny Elektrotechniki dzia³aj¹cy od 1959 roku; utworzony oficjalnie w 1973; ETSI /European Telecommunications Standards Institute/ Europejski Instytut Norm Telekomunikacyjnych powo³any w 1988 roku na podstawie mandatu Wspólnot Europejskich i EFTA. Szczególnie silne zwi¹zki zachodz¹ miêdzy CEN i CENELEC, które maj¹ wspólne przepisy tworzenia norm. Europejskie organizacje normalizacyjne grupuj¹ 18 krajowych organizacji normalizacyjnych krajów cz³onkowskich WE i EFTA (oraz od 1997 roku Republika Czeska) pracuj¹ we wspó³pracy z Komisj¹ Europejsk¹ i Sekretariatem EFTA. Wspó³pracê tê okreœla dyrektywa Rady Unii Europejskiej zawieraj¹ca obowi¹zki krajów cz³onkowskich dotycz¹ce przekazywania informacji o normach obowi¹zkowych i dobrowolnych oraz porozumienie miêdzy Rad¹ Unii Europejskiej i krajami EFTA. W CEN i CENELEC nad projektami norm pracuj¹ komitety techniczne. Inicjatywa opracowania normy mo e pochodziæ od wy ej wymienionych organizacji, od krajowych organizacji normalizacyjnych, od organizacji reprezentowanych w organach naczelnych CEN/CENELEC/ETSI lub z mandatu udzielonego 13

14 przez Komisjê Europejsk¹ lub Sekretariat EFTA. Mandaty nie zawsze maj¹ bezpoœredni zwi¹zek z Dyrektywami Nowego Podejœcia. S¹ one udzielane w zwi¹zku z europejskimi programami polityki przemys³owej lub w dziedzinie dostaw publicznych /np. sektory wy³¹czne : woda, energia, transport, informatyka/. Norma Europejska jest z chwil¹ jej ustanowienia jedyn¹ norm¹ w tej dziedzinie, jaka mo e byæ stosowana na obszarze Wspólnot Europejskich i EFTA. Niezale - nie od kogo pochodzi inicjatywa opracowania normy, podjêciu tematu normalizacyjnego towarzyszy tzw. okres unieruchomienia (standstill), podczas którego cz³onkowie europejskich organizacji normalizacyjnych zobowi¹zuj¹ siê do zaniechania prac na szczeblu krajowym do czasu zakoñczenia opracowania normy europejskiej w danej dziedzinie. Ka dy kraj cz³onkowski jest zobowi¹zany wprowadziæ postanowienia normy europejskiej do zbioru swoich norm oraz usun¹æ normy z ni¹ niezgodne w okreœlonym czasie. Rozwój technologii nastêpuje w ostatnich latach tak szybko, e normalizacja niejednokrotnie nie nad¹ a z ich udokumentowaniem. Sytuacjê roz³adowa³o w pewnym sensie wprowadzenie prenorm /ENV/, których procedura opracowywania zosta³a uproszczona i rozpoczyna siê ju na etapie badañ i projektowania; a wiêc w krótszym czasie - stosownie do postêpu technicznego. Prenormy /ENV/ ustanawiane s¹ jako normy przysz³oœciowe do tymczasowego stosowania w dziedzinach o wy szym stopniu innowacyjnoœci lub gdy istnieje potrzeba ukierunkowania pilnych prac normalizacyjnych. Potrzeba elastycznoœci i szybkoœci wprowadzenia sprawia, e dokumenty te maj¹ ni szy stopieñ obowi¹zywania ni EN. Prenorma europejska /ENV/ nie ma charakteru normy wy³¹cznej i jej publikacja nie narzuca obowi¹zku usuwania norm o odmiennych postanowieniach. Wystêpuje ona zwykle w przemyœle o du ym stopniu innowacyjnoœci. Istnienie ENV ogranicza siê do trzech lat z mo liwoœci¹ jednokrotnego przed³u enia na dalsze dwa lata. Po tym okresie ENV musi uzyskaæ status normy europejskiej lub zostaæ wycofana. Prenorm europejskich /ENV/ nie obejmuje okres unieruchomienia. Obserwowany wzrost znaczenia normalizacji jest spowodowany g³ównie zmianami technologii. Szybkie zmiany rynku, wzrost z³o onoœci i wspó³zale noœci wyrobów i us³ug powoduje, e wyniki prac naukowo-badawczych mog¹ byæ coraz czêœciej niedostatecznie wykorzystane. W rozwoju technologicznym g³ówn¹ rolê odgrywaj¹ nie pojedyncze wyroby, lecz systemy, komponowane z elementów projektowanych i wytwarzanych niezale nie przez ró nych dostawców. 14

15 Powodzenie na rynku takich systemów zale ne jest od precyzyjnego okreœlenia wymagañ dotycz¹cych ich czêœci sk³adowych, komponentów, podzespo³ów, struktur i interfejsu. Trudnoœci w znormalizowaniu systemów rosn¹ proporcjonalnie do innowacyjnoœci i z³o onoœci danej technologii. Istotnym zagadnieniem jest okreœlenie, kiedy dana technologia bêdzie mog³a byæ wykorzystana w nowych wyrobach oraz jaki jest najw³aœciwszy moment rozpoczêcia prac normalizacyjnych. Jest to szczególnie istotne przy zastosowaniu danej technologii w nowej dziedzinie lub gdy z jej zastosowaniem ³¹czy siê ryzyko ekologiczne i spo³eczne. Przysz³oœæ przemys³u zale y nie tylko od sta³ych i efektywnych badañ lecz równie od ustanawiania norm odpowiadaj¹cych potrzebom rynku. Normalizacja terminologii, badañ i metod pomiarowych w rozwijaj¹cych siê technologiach przyczynia siê do poprawy wzajemnej komunikacji miêdzy uczestnikami cyklu produkcji. Organizacje normalizacyjne wprowadzaj¹ce kolejno ustanawiane normy EN do istniej¹cych krajowych systemów normalizacyjnych stwierdzi³y, e takie dzia³anie prowadzi w wielu przypadkach do rozregulowania tych systemów. Wiêkszoœæ norm jest bowiem ze sob¹ œciœle powi¹zanych. Parametry techniczne ujête w wymaganiach normy mog¹ byæ oceniane za pomoc¹ nowych metod badañ, których rezultat ró ni siê od dotychczasowych. Wyroby mog¹ byæ badane i klasyfikowane wed³ug poprzednio obowi¹zuj¹cych norm, zaœ inne w³aœciwoœci oceniane wed³ug wprowadzonych do systemu krajowego norm europejskich EN. Z tego wzglêdu podjêto decyzjê o pakietowym systemie wprowadzania norm EN do norm krajowych. Pod nazw¹ pakiet rozumie siê okreœlony zbiór norm reguluj¹cy w miarê mo liwoœci kompleksowo wymagania dla okreœlonego wyrobu. Pakiet norm ma byæ wprowadzony do krajowego zbioru norm w jednym terminie, przez co bêdzie mo na okreœliæ, czy dany wyrób odpowiada wymaganiom zharmonizowanych norm europejskich. Poszczególne komitety techniczne CEN rozpatruj¹ce zawartoœæ i termin wprowadzenia pakietów norm podchodz¹ do tego zagadnienia w indywidualny sposób. Ocenia siê, e system pakietowy wp³ywa na opóÿnienie wprowadzenia opracowywanych norm EN, poniewa wprowadzenie pakietu jest uzale nione od terminu opracowania ostatniej normy. System umo liwia jednak lepsze, spójniejsze przygotowanie wymagañ norm oraz daje wiêcej czasu producentom wyrobów i jednostkom certyfikuj¹cym na przygotowanie siê do tych wymagañ. Ró nica formalna pomiêdzy norm¹ europejsk¹ EN a norm¹ miêdzynarodow¹ ISO jest taka, e EN jest jedyn¹ norm¹, która mo e byæ stosowana na obszarze Wspólnot, podczas gdy ISO nie wymaga usuwania norm z ni¹ niezgodnych ze zbioru norm krajowych. 15

16 Kompleksowa natura normalizacji na poziomie europejskim i miêdzynarodowym jest widoczna przy wdra aniu norm ISO do norm EN oraz oznaczaniu ich zgodnoœci. Istniej¹ce Normy Europejskie musz¹ byæ poddawane przegl¹dowi pod k¹tem ich aktualnoœci /najczêœciej co piêæ lat/. W krajach EOG niezale noœæ jednostek normalizacyjnych od administracji pañstwowej jest jedn¹ z podstawowych zasad gwarantuj¹cych brak nacisków politycznych oraz prób administracyjnego wp³ywania na kontekst norm, które s¹ powszechne, dobrowolnie stosowane i opracowywane oraz przyjmowane w procesie konsensu przez wszystkie zainteresowane strony. Zasady systemów normalizacyjnych obowi¹zuj¹cych w krajach EOG to: konsensus przy uzgadnianiu treœci norm, powszechnoœæ dostêpu do procesu normalizacji, jawnoœæ i przejrzystoœæ procedur, dobrowolnoœæ zarówno udzia³u w normalizacji, jak i stosowania norm. Do niedawna w Polsce norma by³a przepisem technicznym i obowi¹zywa³a z mocy prawa. Obecnie jest to dokument opracowany przez Normalizacyjne Komisje Problemowe i ustanowione przez Polski Komitet Normalizacyjny, który nie jest organem w³adzy. G³ównym powodem zmian w systemie polskiej normalizacji by³a potrzeba przejœcia od normalizacji pañstwowej do normalizacji powszechnej, której odzwierciedleniem jest Polska Norma w nowym ujêciu. Pocz¹tkiem wprowadzenia nowego systemu dzia³alnoœci normalizacyjnej w Polsce by³o wejœcie w ycie ustawy o normalizacji z dniem 1 stycznia 1994 roku. Polskie normy, mimo e s¹ dokumentem dobrowolnym, nie s¹ zawieszone w pró ni. Stanowi¹ one element pañstwowego systemu prawnego, gdy czêœæ z nich przywo³ana jest do obowi¹zkowego stosowania w aktach prawnych. W stosunku do wszystkich norm obowi¹zuje wszak e zasada, e nie mog¹ byæ one sprzeczne z obowi¹zuj¹cym w kraju prawem. W³adze powinny jednak otwarcie i zdecydowanie wyznawaæ zasadê, e normy nie s¹ obowi¹zkowe oraz powinny pozwoliæ twórcom norm na swobodê przystosowania swych dzia³añ do regulacji. Polskie Normy uwzglêdniaj¹ graniczne wartoœci wymagañ okreœlone w aktach prawnych powszechnie obowi¹zuj¹cych. PKN zapewnia zgodnoœæ PN z przepisami prawnymi poprzez ich uwzglêdnianie lub ustalanie relacji pomiêdzy nimi. W wyniku takiego dzia³ania u ytkownik normy ma gwarancjê, e stosowanie normy nie spowoduje kolizji z prawem. 16

17 Postanowienia normy musz¹ w pe³ni uwzglêdniaæ potrzeby zwi¹zane z bezpieczeñstwem, ochron¹ zdrowia, ycia i œrodowiska jak te nie powinny stwarzaæ barier technicznych w handlu. Nowe procedury obowi¹zuj¹ce w pracach PKN s¹ oparte na procedurach obowi¹zuj¹cych w CEN/CENELEC. Pozwala to na ujednolicenie nazewnictwa dla poszczególnych etapów prac, wspóln¹ klasyfikacjê tematyki, taki sam system numeracji i powo³ywania norm zwi¹zanych. Stosowanie identycznych procedur jest konieczne ze wzglêdu na notyfikacjê Polskich Norm w ramach wspó³pracy ISO/IEC oraz przyst¹pienie Rzeczpospolitej Polskiej do œwiatowej Organizacji Handlu /WTO/. Proces harmonizacji w dziedzinie normalizacji polega na dostosowaniu modelu polskiej polskiego systemu do systemu funkcjonuj¹cego w krajach Wspólnot Europejskich oraz modernizowaniu Polskich Norm i tworzeniu nowych w zgodnoœci z normami europejskimi oraz na popieraniu stosowania przepisów technicznych Wspólnot i europejskich procedur oceny zgodnoœci. Normalizacja nabiera strategicznego znaczenia w procesie tworzenia europejskiego rynku. Poprzez doprowadzenie do zgodnoœci PN z normami europejskimi nale y spodziewaæ siê o ywienia wymiany handlowej z krajami Unii Europejskiej. Obligatoryjnoœæ stosowania norm powinna dotyczyæ zagadnieñ zwi¹zanych z bezpieczeñstwem u ytkowania lub ochron¹ œrodowiska. Unikaæ nale y normalizowania zagadnieñ, które z powodzeniem mog¹ byæ regulowane wymaganiami technicznymi. Bezpoœrednie przejœcie do systemu gospodarki rynkowej okaza³o siê niemo liwe. Najtrudniej jest wyrobiæ wœród u ytkowników norm w³aœciwy stosunek do normalizacji oraz przekonaæ, e nie wszystko musi byæ znormalizowane na szczeblu krajowym. Popularyzowanie w³aœciwego stosunku do normalizacji mo e okazaæ siê najwa - niejszym zadaniem w najbli szym czasie. Polskie Normy s¹ dokumentami technicznymi (nie prawnymi) do dobrowolnego stosowania (z pewnymi wyj¹tkami zastrze onymi w ustawie w zakresie bezpieczeñstwa, ochrony zdrowia czy œrodowiska). Obecnie jednak, w warunkach gospodarki rynkowej i zbli ania polskiego systemu prawa technicznego do europejskiego, okazuje siê niezbêdne wykonanie dalszego kroku. 17

18 Drugim etapem dla kraju aplikuj¹cego jakim jest Polska jest przyjêcie ca³ego zbioru norm europejskich jako dobrowolnych norm krajowych. Niezbêdne bêdzie na tym etapie, aby krajowa jednostka normalizacyjna bra³a pe³ny udzia³ w pracach europejskich organizacji normalizacyjnych i wziê³a na siebie pe³ny zakres obowi¹zków cz³onkowskich. Krajowy system normalizacji w Polsce powinien ewoluowaæ w kierunku rozwi¹zañ przyjêtych nie tylko w UE, ale w ca³ym Europejskim Obszarze Gospodarczym stosuj¹cym wspólne zasady harmonizacji technicznej i normalizacji. Istnieje jednak pewne niebezpieczeñstwo zmniejszania pozytywnych skutków normalizacji przez powodowanie hamowania innowacyjnoœci, spowszednienia wyrobów, os³abienie zdolnoœci podejmowania decyzji przez przedsiêbiorstwa. Niebezpieczne mo e tak e okazaæ siê publikowanie norm krajowych stwarzaj¹cych barierê w wymianie handlowej. Szczególn¹ rolê w finansowaniu dzia³alnoœci normalizacyjnej ma w gospodarce rynkowej przemys³. Przyjmuje siê bowiem, e krajowa organizacja normalizacyjna, która jest dotowana w czêœci wiêkszej ni 30%, jest uzale niona od pañstwa i w zwi¹zku z tym s³u y administracji rz¹dowej, a nie spo³eczeñstwu. Norma powinna byæ opracowywana przez tych, którzy jej potrzebuj¹, a stosowana przez tych, którzy tego chc¹. Ingerencja administracji pañstwowej powinna ograniczaæ siê jedynie do okreœlania zasad i wymagañ wobec postêpu normalizacji. Obecny system normalizacyjny dostosowany formami strukturalno-organizacyjnymi i zakresem swojego dzia³ania do warunków gospodarki rynkowej stwarza bardzo korzystny klimat do pe³nego rozwoju polskiej normalizacji i jej integracji z normalizacj¹ europejska¹. Staje siê to mo liwe dziêki przystosowaniu do struktur tych organizacji. Wzajemne uznawanie kwalifikacji przedsiêbiorstw budowlanych Prace normalizacyjne dotycz¹ce kwalifikacji firm budowlanych prowadzone s¹ w ramach Dyrektywy 93/37/EEC, dotycz¹cej koordynacji procedur oceny firmy w ramach przetargów na roboty publiczne. Mo na jednak mieæ w¹tpliwoœci, czy opracowywana norma pren bêdzie wystarczaj¹cym narzêdziem do oceny kwalifikacji specjalistycznych przedsiêbiorstw budowlanych. Jedn¹ z g³ównych barier jest brak spójnoœci miêdzy normami europejskimi opracowywanymi przez CEN i CENELEC. Producent w rozumieniu Dyrektyw Nowego Podejœcia jest odpowiedzialny za projektowanie i wyprodukowanie wyrobu, z myœl¹ o wprowadzeniu go we w³asnym imieniu na rynek Unii. Mo e on sam zaprojektowaæ i wyprodukowaæ wyrób lub 18

19 zleciæ jego zaprojektowanie, wyprodukowanie, zmontowanie, zapakowanie lub etykietowanie. Producent mo e stosowaæ finalne wyroby, gotowe czêœci lub komponenty albo podzlecaæ swoje zadania. Jednak musi zachowaæ pe³n¹ kontrolê i mieæ niezbêdne kompetencje do wziêcia odpowiedzialnoœci za wyrób. Wy³¹cznie i ostatecznie odpowiada on za zgodnoœæ wyrobu niezale nie od tego, czy sam zaprojektowa³ i wyprodukowa³ wyrób, czy jest uwa any za producenta, poniewa wyrób zosta³ wprowadzony na rynek pod jego nazwiskiem (nazw¹). Producent, który podzleca czêœæ lub ca³oœæ swojej dzia³alnoœci w adnych okolicznoœciach nie mo e zwolniæ siê od odpowiedzialnoœci na rzecz pe³nomocnika, dystrybutora, hurtownika, u ytkownika czy podwykonawcy. Notyfikowanie Notyfikowaniu podlegaj¹ przepisy reguluj¹ce zagadnienia nie objête norm¹ miêdzynarodow¹ lub których treœæ jest niezgodna z brzmieniem i zakresem odpowiednich norm miêdzynarodowych, a badanie zgodnoœci (procedura oceny zgodnoœci) mo e wywrzeæ istotny wp³yw na wymianê handlow¹ a w szczególnoœci: projekty przepisów technicznych, w tym projekty procedur oceny zgodnoœci z normami i przepisami technicznymi lub ich zmiany oraz obowi¹zuj¹ce przepisy techniczne, porozumienia dwustronne i wielostronne z innymi pañstwami w sprawach dotycz¹cych przepisów technicznych, procedur oceny zgodnoœci oraz norm. Notyfikowanie przepisów technicznych, norm oraz procedur oceny zgodnoœci jest dokonywane w Sekretariacie WTO w Genewie. Programy prac normalizacyjnych podlegaj¹ notyfikowaniu w Oœrodku Informacji ISO/IEC w Genewie. Krajowy Punkt Informacyjny WTO TBT miêdzy innymi gromadzi dokumentacjê zwi¹zan¹ z notyfikacjami obejmuj¹cymi dokumenty krajowe i zagraniczne oraz prowadzenie bazy danych, zawieraj¹cej informacje o notyfikowanych dokumentach, a tak e o Ÿród³ach prawa technicznego, Polskich Normach i procedurach oceny zgodnoœci oraz ich zmianach. Szczegó³owy zakres zmian w Prawie budowlanym Wyrobem budowlanym w myœl nowej definicji wyrobu budowlanego jest ka dy wyrób w rozumieniu przepisów o ocenie zgodnoœci, wytworzony w celu wbudo- 19

20 wania, wmontowania, zainstalowania lub zastosowania w sposób trwa³y w obiekcie budowlanym, wprowadzony do obrotu jako zestaw wyrobów do stosowania we wzajemnym po³¹czeniu, stanowi¹cym integraln¹ czêœæ u ytkow¹. Artyku³ 10 Ustawy zosta³ rozszerzony o przepisy dopuszczaj¹ce do obrotu i stosowania w Polsce wyroby budowlane oznaczone znakowaniem CE oraz przepisy okreœlaj¹ce tryb i zasady oznaczania tym znakowaniem: Dopuszczone bêd¹ wyroby budowlane: oznaczone znakowaniem CE, które zosta³y ocenione na zgodnoœæ ze zharmonizowan¹ norm¹ europejsk¹ wprowadzon¹ do zbioru Polskich Norm, z europejsk¹ aprobat¹ techniczn¹ lub krajow¹ specyfikacj¹ techniczn¹ pañstw cz³onkowskich UE uznan¹ przez Komisj¹ Europejsk¹ za zgodn¹ z wymaganiami podstawowymi; znajduj¹ce siê w okreœlonym przez Komisjê Europejsk¹ wykazie wyrobów maj¹cych niewielkie znaczenie dla zdrowia i bezpieczeñstwa, na które producent wyda³ deklaracjê zgodnoœci z uznanymi regu³ami sztuki budowlanej, Okreœlono metody kontroli oceny zgodnoœci, które powinny byæ stosowane w odniesieniu do wyrobów budowlanych oznaczonych znakowaniem CE zgodnie z za³¹cznikiem III do Dyrektywy budowlanej: wstêpne badanie typu prowadzone przez producenta lub notyfikowan¹ jednostkê, badanie próbek pobranych w zak³adzie produkcyjnym, prowadzone przez producenta lub notyfikowan¹ jednostkê zgodnie z ustalonym planem badañ, badanie sonda owe próbek pobranych w zak³adzie produkcyjnym, w obrocie handlowym lub na budowie, prowadzone przez producenta lub notyfikowan¹ jednostkê, badanie przez producenta lub notyfikowan¹ jednostkê próbek z partii przygotowanej do wys³ania albo dostarczonej odbiorcy, zak³adowa kontrola produkcji, wstêpna inspekcja zak³adu produkcyjnego i zak³adowej kontroli produkcji przez notyfikowan¹ jednostkê, dozorowanie, ocena i akceptacja zak³adowej kontroli produkcji przez notyfikowan¹ jednostkê. Sformu³owano delegacje do wydania przepisów wykonawczych rozporz¹dzeñ dotycz¹cych zasad i trybu oznaczania wyrobów oznakowaniem CE. Wydane zostan¹ trzy rozporz¹dzenia ministra w³aœciwego do spraw architektury i budownictwa, które okreœlaj¹: systemy oceny zgodnoœci stosowane przy ocenie zgodnoœci wyrobów budowlanych oznaczonych znakowaniem CE, sposób oznaczania wyrobów tym znakowaniem oraz wymagania, jakie powinny spe³niaæ notyfikowane jednostki certyfikuj¹ce, jednostki kontroluj¹ce i laboratoria, uczestnicz¹ce w ocenie zgodnoœci tych wyrobów, 20

21 polskie jednostki organizacyjne upowa nione do wydawania europejskich aprobat technicznych, zakres i formê aprobat oraz tryb ich udzielania, uchylania lub zmiany oraz wykaz wyrobów budowlanych, które mog¹ byæ dopuszczone do obrotu i powszechnego stosowania w budownictwie wy³¹cznie po ich oznaczeniu znakowaniem CE. Zobowi¹zano ministra w³aœciwego do spraw architektury i budownictwa do og³aszania w Dzienniku Urzêdowym Rzeczypospolitej Polskiej Monitor Polski : wykazu Polskich Norm na wyroby budowlane bêd¹cych wdro eniem zharmonizowanych norm europejskich oraz wykazu krajowych specyfikacji technicznych pañstw cz³onkowskich UE uznanych przez Komisjê Europejsk¹ za zgodne z wymaganiami podstawowymi, wykazu jednostek organizacyjnych pañstw cz³onkowskich UE upowa nionych do wydawania Europejskich aprobat technicznych, wykazu wyrobów budowlanych maj¹cych niewielkie znaczenie dla zdrowia i bezpieczeñstwa, okreœlonego przez Komisjê Europejsk¹. Dotychczas zgodnie z przepisami kierownik budowy lub inwestor by³ zobowi¹zany do przechowywania przez okres wykonywania robót budowlanych certyfikatów i deklaracji zgodnoœci na wyroby budowlane u yte w trakcie budowy. Omawiana nowelizacja ustawy znosi ten obowi¹zek. W myœl zmienionego przepisu, dla wykonawcy robót budowlanych dostatecznym potwierdzeniem, e stosowany przez niego wyrób budowlany jest dopuszczony do obrotu i powszechnego stosowania jest fakt w³aœciwego oznakowania tego wyrobu. Zmianie uleg³y równie przepisy karne ustawy Prawo budowlane, dotycz¹ce sankcji za wprowadzenie do obrotu i stosowania w budownictwie wyrobów z naruszeniem przepisów artyku³u 10. Dotychczasowe sankcje, to grzywna w wysokoœci do 5000 z³. Obecnie, zgodnie z now¹ regulacj¹ kto wprowadza do obrotu lub przy stosowaniu robót budowlanych stosuje wyroby budowlane niedopuszczone do obrotu i stosowania w budownictwie, naruszaj¹c przepisy art. 10, podlega karze grzywny do z³. Przedstawione zmiany w przepisach Prawo budowlane dotycz¹ce obrotu i stosowania wyrobów budowlanych wejd¹ w ycie trzy miesi¹ce po ich og³oszeniu w Dzienniku Ustaw. Z jednym wyj¹tkiem. Art. 10. Ustawy, który dopuszcza do obrotu i powszechnego stosowania w budownictwie wyroby budowlane oznaczone znakowaniem CE, wejdzie w ycie z dniem uzyskania przez Rzeczpospolit¹ Polsk¹ cz³onkostwa w Unii Europejskiej. Do tego momentu bêdzie funkcjonowaæ dotychczasowy system legalizacji wyrobów budowlanych. Bêdzie on jednak systematycznie zbli any do rozwi¹zañ unijnych przez wprowadzanie zharmonizowanych norm euro- 21

22 pejskich na wyroby budowlane do zbioru Polskich Norm oraz wydawanie polskich aprobat technicznych zgodnie z wytycznymi Europejskiej Organizacji Aprobat Technicznych. Jednoczeœnie bêdzie tworzona sieæ notyfikowanych jednostek certyfikuj¹cych, kontroluj¹cych i laboratoriów, niezbêdna do dokonywania oceny zgodnoœci wyrobów budowlanych oznaczonych znakowaniem CE. Okres ten powinien byæ równie wykorzystany przez krajowych producentów wyrobów budowlanych, którzy aby sprostaæ wymaganiom wynikaj¹cym z regulacji unijnych, musz¹ rozbudowaæ w³asne zaplecze laboratoryjno-badawcze oraz rozwin¹æ i udoskonaliæ funkcjonowanie zak³adowych kontroli produkcji. Zapewnienie w³aœciwego wdro enia przepisów, w zakresie i standardzie wymaganym przez Dyrektywê, zwi¹zane jest z koniecznoœci¹ podjêcia szeregu dzia³añ i przedsiêwziêæ wspomaganych œrodkami bud etowymi. 22

23 Obecny stan prawny w Polsce Prawo budowlane Obiekt budowlany i zwi¹zane z nim urz¹dzenia nale y projektowaæ w sposób zapewniaj¹cy formê architektoniczn¹ dostosowan¹ do krajobrazu i otaczaj¹cej zabudowy. Obiekt budowlany nale y projektowaæ, budowaæ, u ytkowaæ i utrzymywaæ zgodnie z przepisami, w tym techniczno-budowlanymi, obowi¹zuj¹cymi Polskimi Normami oraz zasadami wiedzy technicznej, w sposób zapewniaj¹cy: spe³nienie wymagañ podstawowych dotycz¹cych: bezpieczeñstwa konstrukcji, bezpieczeñstwa po arowego, bezpieczeñstwa u ytkowania, odpowiednich warunków higienicznych i zdrowotnych oraz ochrony œrodowiska, ochrony przed ha³asem i drganiami, oszczêdnoœci energii i odpowiedniej izolacyjnoœci przegród, warunki u ytkowe zgodnie z przeznaczeniem obiektu, a w szczególnoœci w zakresie oœwietlenia, zaopatrzenia w wodê, usuwania œcieków i odpadów, ogrzewania, wentylacji oraz ³¹cznoœci, niezbêdne warunki do korzystania z obiektów u ytecznoœci publicznej i mieszkaniowego budownictwa wielorodzinnego przez osoby niepe³nosprawne, w szczególnoœci poruszaj¹ce siê na wózkach inwalidzkich, ochronê ludnoœci zgodnie z wymaganiami obrony cywilnej, okreœlonymi w odrêbnych przepisach, ochronê dóbr kultury, ochronê uzasadnionych interesów osób trzecich. Do przepisów techniczno-budowlanych zalicza siê: warunki techniczne jakim powinny odpowiadaæ obiekty budowlane i ich usytuowanie oraz warunki techniczne u ytkowania obiektów budowlanych, W przypadkach szczególnie uzasadnionych dopuszcza siê odstêpstwo od przepisów techniczno-budowlanych. Odstêpstwo nie mo e powodowaæ zagro enia ycia ludzi lub bezpieczeñstwa mienia, ani ograniczenia dostêpnoœci dla osób niepe³nosprawnych oraz nie powinno powodowaæ pogorszenia warunków zdrowotno-sanitarnych i u ytkowych, a tak e stanu œrodowiska po spe³nieniu okreœlonych warunków zamiennych. Przy wykonywaniu robót budowlanych nale y stosowaæ wyroby budowlane o w³aœciwoœciach u ytkowych umo liwiaj¹cych prawid³owo zaprojektowanym i wykonanym obiektom budowlanym spe³nienie wymagañ podstawowych. 23

24 Dopuszczone do obrotu i powszechnego stosowania w budownictwie s¹: wyroby budowlane, w³aœciwie oznaczone, dla których zgodnie z odrêbnymi przepisami: wydano certyfikat na znak bezpieczeñstwa, wykazuj¹cy, e zapewniono zgodnoœæ z kryteriami technicznymi okreœlonymi na podstawie Polskich Norm, aprobat technicznych oraz w³aœciwych przepisów i dokumentów technicznych w odniesieniu do wyrobów podlegaj¹cych tej certyfikacji, dokonano oceny zgodnoœci i wydano certyfikat zgodnoœci lub deklaracjê zgodnoœci z Polsk¹ Norm¹ lub z aprobat¹ techniczn¹ w odniesieniu do wyrobów nie objêtych certyfikacj¹ na znak bezpieczeñstwa, maj¹cych istotny wp³yw na spe³nienie co najmniej jednego z wymagañ podstawowych, wyroby budowlane umieszczone w wykazie wyrobów nie maj¹cych istotnego wp³ywu na spe³nienie wymagañ podstawowych oraz wyrobów wytwarzanych i stosowanych wed³ug tradycyjnie uznanych zasad sztuki budowlanej. Do jednostkowego stosowania w obiekcie budowlanym dopuszczone s¹ wyroby wykonane wed³ug indywidualnej dokumentacji technicznej sporz¹dzonej przez projektanta obiektu lub z nim uzgodnionej, dla których dostawca wyda³ oœwiadczenie wskazuj¹ce, e zapewniono zgodnoœæ wyrobu z t¹ dokumentacj¹ oraz z przepisami i obowi¹zuj¹cymi normami. Do podstawowych obowi¹zków projektanta nale y: opracowanie projektu budowlanego zgodnie z ustaleniami okreœlonymi w decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, wymaganiami ustawy, przepisami i obowi¹zuj¹cymi Polskimi Normami oraz zasadami wiedzy technicznej, zapewnienie udzia³u w opracowniu projektu osób posiadaj¹cych uprawnienia budowlane do projektowania w odpowiedniej specjalnoœci oraz wzajemne skoordynowanie techniczne wykonanych przez te osoby opracowañ projektowych, uzyskanie wymaganych opinii, uzgodnieñ i sprawdzeñ rozwi¹zañ projektowych w zakresie wynikaj¹cym z przepisów, wyjaœnianie w¹tpliwoœci dotycz¹cych projektu i zawartych w nim rozwi¹zañ, i uzgadnianie dokumentów technicznych wyrobów dopuszczonych do jednostkowego stosowania w obiekcie budowlanym, sprawowanie nadzoru autorskiego na ¹danie inwestora lub w³aœciwego organu w zakresie: stwierdzania w toku wykonywania robót budowlanych zgodnoœci realizacji z projektem i uzgadniania mo liwoœci wprowadzenia rozwi¹zañ zamiennych w stosunku do przewidzianych w projekcie, zg³oszonych przez kierownika budowy lub inspektora nadzoru, Projektant ma obowi¹zek zapewniæ sprawdzenie projektu architektoniczno-budowlanego pod wzglêdem zgodnoœci z przepisami, w tym techniczno-budowlanymi i obowi¹zuj¹cymi Polskimi Normami, przez osobê posiadaj¹c¹ uprawnienia 24

25 budowlane do projektowania bez ograniczeñ w odpowiedniej specjalnoœci lub rzeczoznawcê budowlanego. Powy szy obowi¹zek nie dotyczy: zakresu objêtego sprawdzianem i opiniowaniem na podstawie przepisów szczególnych, projektów obiektów o prostej konstrukcji, nie stwarzaj¹cych zagro enia dla u ytkowników i otoczenia, takich jak: budynki mieszkalne jednorodzinne i ma³e domy mieszkalne, niewielkie obiekty gospodarcze, inwentarskie, sk³adowe, handlowe i us³ugowe. Postêpowanie poprzedzaj¹ce rozpoczêcie robót budowlanych Do wniosku o pozwolenie na budowê obiektów budowlanych, których projekty budowlane zawieraj¹ nowe, nie sprawdzone w krajowej praktyce, rozwi¹zania techniczne, nie znajduj¹ce podstaw w przepisach i Polskich Normach nale y do- ³¹czyæ specjalistyczn¹ opiniê wydan¹ przez osobê fizyczn¹ lub jednostk¹ organizacyjn¹ wskazan¹ przez w³aœciwego ministra. W³aœciwy organ mo e badaæ zgodnoœæ projektu archtektoniczno-budowlanego z przepisami, w tym techniczno-budowlanymi i obowi¹zuj¹cymi Polskimi Normami w zakresie okreœlonym przez 6 podstawowych wymagañ. Kierownik budowy jest obowi¹zany przez okres wykonywania robót budowlanych przechowywaæ dokumenty stanowi¹ce podstawê ich wykonania, a tak e certyfikaty, deklaracje zgodnoœci i oœwiadczenia. Kontrola przestrzegania i stosowania przepisów prawa budowlanego obejmuje kontrolê zgodnoœci wykonywania robót budowlanych z przepisami prawa budowlanego, projektem budowlanym i warunkami okreœlonymi w decyzji o pozwoleniu na budowê oraz sprawdzanie dopuszczenia do obrotu i stosowania w budownictwie wyrobów budowlanych. Kto przy projektowaniu lub wykonywaniu robót budowlanych w sposób ra ¹cy nie przestrzega przepisów odnosz¹cych siê do 6 wymagañ podstawowych, wprowadza do obrotu lub przy wykonywaniu robót budowlanych stosuje wyroby budowlane nie dopuszczone do obrotu i stosowania w budownictwie, wykonuje roboty budowlane w sposób odbiegaj¹cy od ustaleñ i warunków okreœlonych w przepisach podlega karze grzywny. 25