Terapeutyczne znaczenie muzyki dla regulowania zaburzeń zachowania w rehabilitacji pacjentów chorujących na otępienie
|
|
- Weronika Wróblewska
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 PSYCHOGERIATRIA POLSKA 2013;10(4): artykuł poglądowy opinion article Terapeutyczne znaczenie muzyki dla regulowania zaburzeń zachowania w rehabilitacji pacjentów chorujących na otępienie The therapeutic importance of music to regulate behavior disorders in the rehabilitation of patients suffering from dementia Katarzyna Ruda 1, Elżbieta Trypka 2 1 Katedra Fizjoterapii i Terapii Zajęciowej w Medycynie Zachowawczej i Zabiegowej, Akademia Wychowania Fizycznego we Wrocławiu 2 Katedra i Klinika Psychiatrii, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu Słowa kluczowe: muzykoterapia, otępienie, zaburzenia zachowania Key words: music therapy, dementia, behavioral disorders Strszczenie W leczeniu zaburzeń zachowania osób chorujących na otępienie zalecane jest w pierwszej kolejności stosowanie metod niefarmakologicznych. Zarówno lekarze, jak i opiekunowie osób starszych powinni mieć świadomość, że o ich skuteczności decyduje systematyczność i cierpliwość w ich wprowadzaniu. Jednakże opiekunowie, borykając się z problemami dnia codziennego, nie zawsze mają siły, aby prowadzić intensywną, wieloaspektową rehabilitację. Dlatego metody muzykoterapeutyczne wydają się atrakcyjne i przyjemne nie tylko dla pacjenta, ale także dla opiekunów. Terapia muzyką może stanowić cenne wsparcie w rehabilitacji osób chorujących na otępienie. Literatura przedstawia szereg korzyści wynikających z odpowiedniego zastosowania muzyki w celu regulowania nastroju, ćwiczenia pamięci, usprawniania funkcji poznawczych, ułatwiania komunikacji oraz poprawy jakości życia. Funkcje muzyki w rehabilitacji zaburzeń otępiennych wyróżnia się ze względu na osiągane cele terapeutyczne. Do najczęściej opisywanych należą: regulacyjne, stymulujące, komunikacyjne oraz ewaluacyjne. Wśród często PGP 181 Katarzyna Ruda Katedra Fizjoterapii i Terapii Zajęciowej w Medycynie Zachowawczej i Zabiegowej, Akademia Wychowania Fizycznego we Wrocławiu Al. I. J. Paderewskiego 35, Wrocław katarzyna.ruda@awf.wroc.pl Copyright 2012 Fundacja Ochrony Zdrowia Psychicznego
2 158 wymienianych funkcji muzyki znajduje się jej wpływ poprzez kształtowanie nastroju na regulowanie zaburzeń zachowania. W artykule omówiono zaburzenia zachowania w przebiegu otępienia, przedstawiono wybrane interwencje muzyczne stosowane w medycynie, opisano znaczenie muzykoterapii w kompleksowej rehabilitacji zaburzeń otępiennych oraz zaprezentowano badania z obszaru muzyki i jej wpływu na regulowanie nastroju i zaburzeń zachowania u osób cierpiących z powodu zaburzeń otępiennych. Summary There is recommended to use non-pharmacological methods in the treatment of behavioral disorders in dementia. Both doctors and carers of older people should be aware that effectiveness depended of regularity and patience in use of these methods. However, caregivers, struggling with the problems of everyday life, do not always have enough force to maintain an intensive, multifaceted rehabilitation. The method of music therapy seem to be attractive and pleasant, not only for the patient but also for caregivers. Music therapy can provide valuable assistance in the rehabilitation of persons suffering from dementia. The data shows benefits from the music therapy to regulate mood, memory exercises, improve cognitive function, facilitate communication and improve quality of life. The most commonly reported effects of music are: regulatory, stimulating, communication and evaluation. Among the frequently mentioned functions of music is its impact by changing mood for regulating behavior disorders. The article discusses behavioral disorders in dementia, selected musical interventions used in medicine, describes the importance of music therapy in the comprehensive rehabilitation of dementia and presents research in the area of music and its influence on the regulation of mood and behavioral disorders in people suffering from dementia. 1. Zaburzenia zachowania w przebiegu otępienia Zaburzenie otępienne jest definiowane jako zespół objawów spowodowanym chorobą mózgu, zwykle o charakterze przewlekłym lub postępującym, w którym zaburzone są wyższe funkcje korowe: pamięć, liczenie, myślenie, zdolność uczenia się, orientacja, język, rozumienie, ocena [1]. Integralną częścią obrazu psychopatologicznego zaburzeń otępiennych są zaburzenia nastroju oraz zaburzenia zachowania. Cohen-Mansfield [2] definiował zaburzenia zachowania jako niedostosowaną aktywność słowną, głosową lub ruchową ocenianą przez obiektywnego obserwatora jako niewynikającą bezpośrednio z potrzeb i niespowodowaną zaburzeniami świadomości. Nierzadko te objawy obserwuje się wcześniej niż osłabienie funkcji poznawczych. Zaburzenia nastroju i objawy psychotyczne powodują wzrost niesprawności i niechęć opiekunów. Bardzo często są przyczyną wczesnej instytucjonalizacji pacjentów. Zaburzenia zachowania można podzielić na trzy grupy: pierwotne, wtórne i mieszane. Pierwotne zaburzenia zachowania można podzielić na nie poddające się leczeniu : wędrowanie, reakcje dysforyczne, agresja, pobudzenie, gromadzenie niepotrzebnych rzeczy, grzebanie - przekładanie, ukrywanie, zabieranie rzeczy innych jako swoich, śledzenie, apatia, odhamowanie seksualne, powtarzanie pytań, narzekanie, opór podczas czynności opiekuńczych. Poddające się leczeniu to zaburzenia psychotyczne, zaburzenia depresyjne, zaburzenia lękowe. Wtórne zaburzenia zachowania pojawiające się w przebiegu otępienia wynikają ze współistnienia chorób somatycznych, zaburzeń świadomości przebiegających pod postacią majaczenia. Zaburzenia zachowania mogą być efektem podawaniem leków, odczuwaniem przez chorego bólu, o którym nie jest w stanie poinformować opiekunów. W wielu przypadkach zaburzenia zachowania wynikają z czynników środowiskowych lub oczekiwań chorego. Mieszane zaburzenia zachowania są efektem oddziaływania wielu czynników. Pierwotne zaburzenia zachowania ulegają zaostrzeniu w wyniku działania czynników wtórnych i odwrotnie. Spośród zaburzeń zachowania niepodlegające perswazji jest wędrowanie, czyli skłonność do przemieszczania się w sposób bezcelowy lub świadczący o dezorientacji albo podążanie za nieosiągalnym lub nieokreślonym celem [3]. Wędrowanie może być bezcelowe lub celowe, ale oba rodzaje powodują, że chory czuje się zagubiony, traci poczucie bezpieczeństwa w swoim środowisku lub zakłóca spokój w innych miejscach. Wędrowanie jest jednym z najczęstszych problemów, z którymi borykają się opiekunowie i może stanowić poważne zagrożenie dla osoby chorej.
3 159 Pobudzenie to zachowanie, w którym obserwuje się zwiększoną aktywnością ruchową, z obecnością niepokoju manipulacyjnego i ruchowego oraz ograniczoną możliwością swobodnego kontrolowania tego stanu [4]. Pobudzenie jest uważane za istotny czynnik ryzyka upadków. Przejawem pobudzenia może być krzyk, wydawanie nieartykułowanych dźwięków, przeklinanie, ale także wtrącanie się, przerywanie wypowiedzi. W bardziej nasilonej formie może pojawić się chwytanie przedmiotów lub ludzi, drapanie, kopanie, szczypanie, popychanie, uderzanie [3]. Reakcje dysforyczne przejawiają się napięciem psychicznym, poirytowaniem, nadmierną drażliwością, wybuchami złości i gniewu, skłonnością do zachowań impulsywnych. Zachowania agresywne mogą być reakcją na bezsilność wobec choroby, niezrozumieniem kontekstu sytuacyjnego lub nadmierną reakcją na coś, czego pacjent nie zrozumiał. Najczęściej występują: agresja słowna, rzadziej agresja fizyczna [5]. W leczeniu zaburzeń zachowania zalecane jest w pierwszej kolejności stosowanie metod niefarmakologicznych. Zarówno lekarze, jak i opiekunowie powinni mieć świadomość, że o ich skuteczności decyduje systematyczność i cierpliwość w ich wprowadzaniu. Opiekunowie borykając się z problemami dnia codziennego, nie zawsze mają siły, aby prowadzić intensywną rehabilitację. Dlatego metody muzykoterapeutyczne wydają się przyjemne i atrakcyjne nie tylko dla pacjenta, ale także dla opiekunów. 2. Techniki muzykoterapeutyczne w rehabilitacji zaburzeń otępiennych Muzyka, jako niefarmakologiczny oraz nieinwazyjny środek, wpływa na poprawę niektórych parametrów psychologicznych, np. lęku, stresu, bólu, nastroju, pobudzenia, samopoczucia w obszarze klinicznym [6, 7, 8, 9]. W ostatnich latach wzrosło zainteresowanie badaniami z pogranicza muzyki, psychologii oraz medycyny, przedstawiającymi terapeutyczne działanie muzyki wśród osób chorujących na zaburzenia otępienne [10, 11, 12, 13, 14]. Techniki muzykoterapeutyczne występują w literaturze przedmiotu w różnych zestawieniach, często łącząc po kilka interwencji dla osiągnięcia odpowiednich celów terapeutycznych. Jednakże największy nacisk kładzie się na techniki aktywizujące, wykorzystujące wspólne śpiewanie, granie, taniec, oraz techniki wpływające na poprawę nastroju oraz jego modulowanie (słuchanie znanej muzyki, wspólne śpiewanie piosenek). Do najczęściej stosowanych inicjatyw wykorzystujących terapeutyczne walory muzyki w zaburzeniach otępiennych należą: muzyka reminiscencyjna (music reminiscence), wspólne granie (play-along), wspólne śpiewanie (sing-along), słuchanie muzyki (music listening), tworzenie piosenek (songwriting), zajęcia z muzyką w tle (background music), improwizacja terapeutyczna (therapeutic improvisation), śpiew terapeutyczny (therapeutic singing), tańce ludowe, tańce towarzyskie, integracyjne (folk dancing, social dancing), muzyka i ruch (music and movement), stymulacja muzyczna (music stimulation) [15]. Muzykoterapię stosuje się, wykorzystując muzykę wcześniej nagraną na konkretne nośniki (CD, MP3), muzykę na żywo (np. w formie akompaniamentu), grę na instrumencie muzycznym (np. pianino, gitara, skrzypce, flet, akordeon, harmonijka ustna, instrumenty perkusyjne), śpiew z towarzyszeniem lub bez akompaniamentu. Zajęcia mogą odbywać się indywidualnie lub w grupach, z opiekunem, rodziną, personelem medycznym. W każdym z wymienionych przypadków zajęcia posiadają konkretne cele terapeutyczne realizowane w zależności od potrzeb oraz możliwości percepcyjnej pacjenta.
4 160 Funkcje muzyki w rehabilitacji zaburzeń otępiennych wyróżnia się ze względu na osiągane cele terapeutyczne. Do najczęściej opisywanych należą: regulacyjne wpływ muzyki na nastrój, na zachowanie pacjenta, stymulujące wpływ muzyki, muzyki i ruchu, tańca na motywowanie do dalszych działań terapeutycznych, na poprawę orientacji w rzeczywistości, na funkcje motoryczne, poznawcze oraz emocjonalne pacjenta komunikacyjne wpływ muzyki na poprawę interakcji pacjenta z otoczeniem, na wspieranie procesu komunikacji (wspólne śpiewanie oraz granie znanych piosenek), ewaluacyjne stosowanie zajęć muzycznych w celu oceny obszarów funkcjonowania pacjenta [15]. Ueda i wsp. w 2013 roku dokonali przeglądu piśmiennictwa z zakresu muzykoterapii w zaburzeniach zachowania (behavioral and psychological symptoms of dementia BPSD), funkcji poznawczych oraz codziennego funkcjonowania (activities of daily living - ADL) u pacjentów chorujących na różne rodzaje otępień. Literatura pochodziła z baz: MEDLINE, CINAHL, PsycINFO oraz Chuo Zasshi. Ogółem przebadano dwadzieścia pozycji piśmiennictwa pochodzącego z różnych kontynentów, w tym cztery z Europy, jedną z Australii, trzy z USA oraz dwanaście z Azji. We wszystkich badaniach sumarycznie wzięło udział 651 osób. Przeprowadzony przegląd piśmiennictwa wskazuje na szeroki wachlarz terapeutycznych oddziaływań muzyki oraz dużą efektywność interwencji muzycznych w terapii zaburzeń zachowania u pacjentów cierpiących z powodu otępienia. Do najczęściej stosowanych zajęć muzycznych należały: śpiewanie piosenek, szczególnie tych, które były znane uczestnikom zajęć, granie na pianinie oraz innych instrumentach (np. perkusyjnych), rysowanie do muzyki, słuchanie muzyki na żywo lub na słuchawkach, ćwiczenia rytmiczne, słuchanie muzyki o cechach reminiscencyjnych [16]. 3. Znaczenie muzyki dla regulowania zaburzeń zachowania w rehabilitacji otępień Słuchanie muzyki w celu osiągania korzyści terapeutycznych posiada długą tradycję w muzykoterapii. Początki tej praktyki niektórzy datują w pismach starożytnych Greków, zwłaszcza u Pitagorasa, Arystotelesa i Platona. Nieco dłuższe dyskusje na temat uzdrawiającej mocy słuchania muzyki pojawiły się w średniowieczu, począwszy od Boecjusza [17]. W czasach współczesnych popularne metody (np. Guided Imagery and Music - GIM) oraz szkoły terapeutyczne stosują szeroki repertuar metod receptywnych (np. relaksacja muzyką, reminiscencja przy pomocy muzyki). Oprócz licznych psychoterapeutycznych zastosowań, muzyka znajduje dużą akceptację w obszarze medycyny fizykalnej, szczególnie w działaniach okołooperacyjnych (ze względu na przeciwlękowe oraz przeciwbólowe działanie) oraz w standardowej opiece środowiskowej, a także jako element opieki wpływający na wspieranie i poprawę dobrego samopoczucia w środowisku szpitalnym [18, 19]. Światowa Federacja Muzykoterapii (The World Federation of Music Therapy WFMT) definiuje muzykoterapię jako wykorzystanie muzyki i(lub) jej elementów (dźwięku, rytmu, melodii i harmonii) przez muzykoterapeutę i pacjenta/klienta lub grupę w procesie zaprojektowanym, aby ułatwić komunikację, uczenie się, mobilizację, ekspresję oraz koncentrację fizyczną, emocjonalną, intelektualną i poznawczą. Celem zajęć jest rozwój wewnętrznego potencjału oraz rozwój lub odbudowa funkcji jednostki tak, by mogła ona osiągnąć lepszą integrację intra- i interpersonalną, a w konsekwencji lepszą jakość życia [17]. Wyróżnia się dwie główne formy muzykoterapii: aktywną, czyli grę na instrumentach, współtworzenie muzyki, śpiew, improwizację wokalną i instrumentalną oraz receptywną, czyli słuchanie muzyki, relaksację do muzyki, techniki kierowanej wyobraźni do muzyki, reminiscencja do muzyki [20]. Funkcje muzykoterapii w regulowaniu zaburzeń zachowania w otępieniach dotyczą obszaru odpowiedzialnego za adaptację behawioralną oraz technik, których głównym celem jest relaksowanie, uspokajanie pacjenta. Podejście regulacyjne w muzykoterapii otępień polega głównie na użyciu muzyki w celu zmiany zachowania lub zmiany nastroju [15]. Zastosowane interwencje muzyczne dotyczą zarówno technik muzykoterapii aktywnej, jak i receptywnej i zależne są od postawionych celów terapeutycznych.
5 161 Najnowsze doniesienia z obszaru muzykoterapii w rehabilitacji pacjentów cierpiących z powodu otępienia dotyczą zarówno stosowania różnych technik, jak i różnych funkcji muzyki. Spośród najczęściej opisywanych wyróżnić można zastosowanie muzyki w celu regulowania nastroju oraz zaburzeń zachowania. W 2008 roku grupa badaczy z Korei Południowej (Daejeon University, Korea Institute of Oriental Medicine, Hanyang University) przeprowadziła badania nad zastosowaniem muzyki u pacjentów chorujących na otępienie. Dwadzieścia osób przebywających na terenie ośrodka leczenia zaburzeń otępiennych zostało podzielonych na dziesięcioosobową grupę uczestniczącą w zajęciach muzycznych oraz dziesięcioosobową grupę biorącą udział w standardowej opiece oferowanej w placówce. Interwencje muzyczne dotyczyły: śpiewania piosenek, analizowania libretto, tworzenia instrumentów muzycznych, grania na instrumentach (pianino, dzwonki ręczne) oraz pisania (tworzenia) piosenek. Zajęcia muzyczne obejmowały pacjentów oraz ich opiekunów, trwały po 50 minut i odbywały się trzy razy w tygodniu przez okres 5 tygodni (15 sesji). W badaniu zastosowano skale: Mini-Mental State Examination (MMSE), Geriatric Depression Scale (GDS), Geriatric Quality of Life (GQoL) oraz Neuropsychiatric Inventory-Questionnaire (NPI-Q). Wyniki badań przedstawiły istotną poprawę w zakresie pobudzenia wśród pacjentów uczestniczących w zajęciach muzycznych. Wykazano również obniżenie całkowitych wyników skali NPI-Q pacjentów i opiekunów w porównaniu do grupy nie uczestniczącej w interwencjach muzycznych. Wyniki sugerują, iż odpowiednie zajęcia muzyczne mogą poprawić objawy behawioralne (wpływać na zmniejszenie pobudzenia) oraz psychologiczne u pacjentów z rozpoznaniem otępienia [21]. W innym badaniu oceniano wpływ muzyki odtwarzanej w trakcie pory posiłków na pobudzenie wśród pacjentów po 65 roku życia, chorujących na zaburzenia otępienne, przebywających w stacjonarnym domu opieki. Dwa razy dziennie, w porze podawania posiłków (godz oraz ) grana na żywo muzyka towarzyszyła pacjentom przez okres kolejnych czterech tygodni. Muzyka wykorzystana w projekcie obejmowała sześć utworów na fortepian skomponowanych przez autorów projektu Cechy utworów: tempo uderzeń na minutę, płynny, łagodny rytm, przyjemna linia melodyczna o działaniu relaksacyjnym oraz brak nagłych zmian w zakresie głośności oraz rytmu. Obserwowano oraz nagrywano cztery tygodnie w trakcie stosowania zajęć muzycznych oraz kolejne dwa tygodnie po zakończeniu aplikowania muzyki. W celu oceny efektu zajęć zastosowano skalę Cohen-Mansfield Agitation Inventory (CMAI). Wyniki wskazały, iż muzyka istotnie wpłynęła na zmniejszenie pobudzenie u pacjentów z demencją [22]. Ragneskog i wsp. sprawdzali, czy indywidualnie dobrana muzyka stosowana jako interwencja pielęgniarska będzie wpływać na zmniejszenie objawów pobudzenia, takich jak lęk, drażliwość, krzyk. W każdym z czterech zajęć: słuchanie muzyki dobranej do pacjenta (dwukrotnie), słuchanie muzyki klasycznej oraz zajęcia bez wykorzystania muzyki dokonywano nagrania sesji oraz uzupełniano o narzędzie rejestrujące reakcje mimiczne twarzy (Facial Action Coding System). Dwóch z czterech pacjentów zachowywało się spokojniej w wyniku zajęć z muzyką dobraną indywidualnie, jedna osoba pozostała dłużej w swoim wózku a ostatnia osoba z badanych przestała krzyczeć. Wyniki świadczą o możliwości zastosowania odpowiednio dobranego repertuaru muzycznego w celu złagodzenia zaburzeń zachowania wśród pacjentów cierpiących z powodu demencji [23]. Coraz większą popularnością cieszą się wyniki badań nad biopsychospołecznym oddziaływaniem muzyki [24, 25, 26]. W populacji osób zdrowych, w celu sprawdzenia psychofizjologicznego oddziaływania muzyki, zostały przebadane różne formy oraz gatunki muzyczne. Sprawdzano różnicę pomiędzy aktywnym muzykowaniem (grą na instrumencie) a percepcją utworu muzycznego [27]. W polu zainteresowań znalazły się utwory muzyczne wybrane przez osoby badane, w porównaniu do muzyki wyselekcjonowanej przez badacza lub zmienionej przez niego (np. zmienione tempo, barwa, wykonanie) [28, 29]. Wywołanie relaksacji było najczęściej wynikiem zastosowania muzyki uspokajającej, która jest charakteryzowana jako melodyjna, delikatna, harmoniczna [30, 31]. Z drugiej strony muzyka stymulująca, aktywna, charakteryzująca się odpowiednią dynamiką, głośnością, rytmiką i tempem pobudzała uwagę oraz ożywiała i podnosiła nastrój [30]. Przeniesienie badań na grunt kliniczny pozwoliło na zwrócenie uwagi w kierunku psychofizjologicznego oddziaływania muzyki w obszarze zaburzeń otępiennych. W badaniach Suzuki i wsp. sprawdzano wpływ muzyki na poziom chromograniny A (CgA) oraz na zachowanie pacjentów z otępieniem. Muzykoterapia
6 162 stosowana była dwa razy w tygodniu w czasie 8 kolejnych tygodni w grupie 10 pacjentów przebywających na terenie ośrodka opiekuńczego. Zajęcia muzykoterapeutyczne polegały na śpiewaniu znanych pacjentom starych piosenek, szczególnie tych, do których uczestnicy zajęć mogli się osobiście odnieść oraz na grze na instrumentach perkusyjnych (wykorzystanie instrumentów możliwych do utrzymania w dłoni). Zajęcia rozpoczynały oraz kończyły się utworem, w którym wymieniane zostały imiona pacjentów. W projekcie zastosowano Krótką Skalę Oceny Stanu Psychicznego (Mini-Mental State Egzamination - MMSE) oraz Mulidimensional Observation Scale For Elderly Subjects (MOSES). Wyniki prezentują istotne obniżenie poziomu chromograniny A (CgA) przed szesnastą sesją muzykoterapii. Wyniki MMSE nie zmieniły się poza jedną podskalą język, której wynik istotnie wzrósł. W skali MOSES odnotowano istotne obniżenie wyników w podskali drażliwość (Suzuki i wsp., 2004). W kolejnych badaniach Suzuki i wsp. sprawdzano wpływ trzymiesięcznego programu muzykoterapeutycznego na poziom immunoglobuliny siga, chromograniny A (CgA) oraz na zmiany w zachowaniu ośmiu pacjentów z rozpoznaniem otępienia. Zastosowano The Gottfries Brane Steen Scale (GBSS) oraz The Behavioral Pathology in Alzheimer s Disease Rating Scale (BPADRS). Muzykoterapia wpłynęła istotnie na wzrost średniego wyniku dla different symptoms common in dementia w skali GBSS oraz paranoid and delusional ideation w skali BPADRS. Wpłynęła również na ilość immunoglobuliny siga, która nieznacznie wzrosła oraz na chromograninę CgA, której wynik istotnie obniżył się po 25 sesji [32, 33]. Przeprowadzone badania nad wpływem muzyki na autonomiczny układ nerwowy (AUN) u pacjentów w podeszłym wieku z chorobą naczyniową oraz demencją wykazały poprawę parametrów AUN - pobudzenie składowej przywspółczulnej pod wpływem muzyki w porównaniu do grupy nie uczestniczącej w zajęciach muzycznych [34]. Podsumowanie Zastosowanie muzyki w terapii pacjentów ciepiących z powodu otępienia pozwala na poprawę ich funkcjonowania nie tylko na terenie ośrodka leczenia i rehabilitacji, ale również w życiu codziennym. Umożliwia jednocześnie zastosowanie przyjemnej, nieinwazyjnej i włączającej w codzienne funkcjonowanie społeczne, psychiczne i fizyczne, formy pomocy, która daje wiele korzyści oraz budzi nadzieję na poprawę jakości życia pacjentów oraz ich opiekunów. Literatura wskazuje na istotne znaczenie poszczególnych interwencji muzycznych w postępowaniu z osobami z otępieniem [34, 12, 37, 38, 39, 40]. Muzyka grana podczas posiłków może regulująco wpływać na zachowania pacjentów, a nawet regulować agitację i pobudzenie [22]. Słuchanie muzyki, używanie płyt lub innych nośników z nagraniami do relaksacji przynosi poprawę z zakresie długości snu, szczególnie, gdy pacjent odczuwa duże zmęczenie [35]. Indywidualne słuchanie znanych utworów muzycznych zmniejsza nasilenie objawów pobudzenia [15]. Stosowanie muzyki towarzyszącej przy kąpieli (music-assisted bathing) może pozytywnie wpływać na neuropsychiatryczne objawy demencji, zmniejszając pobudzenie i poprawiając nastrój [36]. Terapia poprzez muzykę wpływa na regulowanie nastroju, umożliwia łatwiejszy kontakt pacjenta z rzeczywistością, redukuje zaburzenia zachowania, ułatwia funkcjonowanie w domowym środowisku pacjenta oraz w ośrodku opieki, wpływa na poprawę komunikacji, spełnia indywidualne potrzeby pacjenta oraz poprawia jakość życia osób cierpiących z powodu zaburzeń otępiennych. Włączenie muzykoterapii do rehabilitacji w zaburzeniach otępiennych jest wyrazem holistycznego podejścia do problematyki starości. Zastosowanie różnorodnych metod terapeutycznych powoduje, że współczesna psychogeriatria staje się specjalnością medycyny spełniającej praktycznie oczekiwania społeczeństwa w odniesieniu do działań rehabilitacyjno - terapeutycznych, wszechstronnej opieki oraz tworzenia odpowiednich warunków środowiska dla ludzi starszych.
7 163 Piśmiennictwo [1] Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10. Opisy kliniczne i wskazówki diagnostyczne. Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne Vesalius, Kraków-Warszawa [2] Cohen-Mansfield J. Assessment of disruptive behaviour/agitation in elderly: function, methods and difficulties. J Geriatr Psychiatry Neurol 1995; 8: [3] Gabryelewicz T. Zaburzenia zachowania oraz zaburzenia psychotyczne i afektywne w otępieniu. Pol Przegl Neurol 2007; 3(2): [4] Zayas E.M., Grossberg G.T. Treating the agitated Alzheimer patient. J Clin Psychiatry 1996; 57 (supl. 7): [5] Kłoszewska I. Zaburzenia zachowania i objawy psychotyczne w otępieniach o różnej etiologii. Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej 2002; 2: 2: [6] Chen LC, Wang TF, Shih YN, Wu LJ. Fifteen-minute music intervention reduces pre-radiotherapy anxiety in oncology patients. Eur J Oncol Nurs 2013; 17(4): [7] Doğan MV, Şenturan L. The effect of music therapy on the level of anxiety in the patients undergoing coronary angiography. Open J Nurs 2012; 2(3): [8] Johnson B, Raymond S, Goss J. Perioperative music or headsets to decrease anxiety. J Perianesth Nurs 2012; 3: [9] Robb SL, Carpenter JS, Burns DS. Reporting guidelines for music-based interventions. J Health Psychol 2011; 16(2): [10] Benveniste S, Jouvelot P, Pin B, Péquignot T. The MINWii project: Renarcissization of patients suffering from Alzheimer s disease through video-based music therapy. Entertain Comput 2012; 3: [11] Chen RC, Liu CL, Lin MH, Peng LN, Chen LY, Liu LK, Chen LK. Non-pharmacological treatment reducing not only behavioral symptoms, but also psychotic symptoms of older adults with dementia: A prospective cohort study in Taiwan. Geriatr Gerontol Int 2013; [12] Tanaka Y, Nogawa H, Tanaka H. Music therapy with ethnic music for dementia patients. Int J Gerontol 2012; 6: [13] Vink AC, Zuidersma M, Boersma F, de Jonge P, Zuidema SU, Slaets JP. The effect of music therapy compared with general recreational activities in reducing agitation in people withdementia: a randomised controlled trial. Int J Geriatr Psychiatry 2013; 28: [14] Vasionyte I, Madison G. Musical intervention for patients with dementia: a meta-analysis. J Clin Nurs 2012; 22: [15] Ridder HM. An overview of therapeutic initiatives when working with people suffering from dementia. W: Aldridge D. (red.) Music therapy and neurological rehabilitation, wyd. 1. Jessica Kingsley Publishers, London and Philadelphia; s [16] Ueda T, Suzukamo Y, Sato M, Izumi SI. Effects of music therapy on behavioral and psychological symptoms of dementia: a systematic review and meta-analysis. Ageing Res Rev 2013; 12(2): [17] Wigram T, Pedersen IN, Bonde OL. A Comprehensive Guide to Music Therapy: Theory, Clinical Practice, Research, and Training. London, UK: Jessica Kingsley Pub; [18] Ellis RJ, Koenig J, Thayer JF. Getting to the heart: autonomic nervous system function in the context of evidence-based music therapy. Music Med 2012; 4: [19] Bernatzky G, Presch M, Anderson M, Panksepp J. Emotion foundations of music as a non-pharmacological pain management tool in modern medicine. Neurosci Behav Physiol 2011; 35: [20] Grocke D, Wigram T. Introduction. Relaxation and Receptive Methods for Children and Adolescents. W: Dileo C. (red.) Receptive Methods in Music Therapy, wyd. 1. Jessica Kingsley Publishers London and Philadelphia; s , [21] Choi AN, Lee MS, Cheong KJ, Lee JS. Effects of group music therapy intervention on behavioral and psychological symptoms in patients with dementia: a pilot-controlled trial. Int J Neurosci 2009; 119: [22] Ho SY, Lai HL, Jeng SY, Tang CW, Sung HC, Chen PW. The effects of researcher-composed music at mealtime on agitation in nursing home residents with dementia. Arch Psychiatr Nurs 2011; 5(26):
8 164 [23] Ragneskog H, Asplund K, Kihlgren M, Norberg A. Individualized music played for agitated patients with dementia: Analysis of video-recorded sessions. Int J Nurs Pract 2001; 7: [24] Chanda ML, Levitin DJ. The neurochemistry of music. Trends Cogn Sci 2013; 17(4): [25] Francourt D, Ockelford A, Belai A. The psychoneuroimmunological effect of music: A systematic review and a new model. Brain Behav Immun 2014; 36: [26] Trappe H. Role of music in intensive care medicine. Int J Clrit Illn Inj Sci 2012; 2(1): [27] Nakahara H, Furuya S, Masuko T, Francis PR, Kinoshita H. Performing music can induce greater modulation of emotion-related psychophysiological responses than listening to music. Int J Psychophysiol 2011; 81: [28] Orman EK. The effect of listening to specific musical genre selections on measures of heart rate variability. Update: Applications of Research in Music Education. 2011; 30: [29] Orini M, Bailón R, Enk R, Koelsch S, Mainardi L, Laguna P. A method for continuously assessing the autonomic response to music-induced emotions through HRV analysis. Med Biol Eng Comput 2010; 48: [30] Iwanaga M, Kobayashi A, Kawasaki C. Heart rate variability with repetitive exposure to music. Biol Psychol 2005; 70: [31] Thaut MH, Davis WB. The influence of subject-selected versus experimenter-chosen music on affect, anxiety, and relaxation. J Music Ther 1993; 30: [32] Suzuki M, Kanamori M, Watanabe M, Nagasawa S, Kojima E, Ooshiro H, Nakahara D. Behavioral and endocrinological evaluation of music therapy for elderly patients with dementia. Nurs Health Sci 2004; 6: [33] Suzuki M, Kanamori M, Nagasawa S, Tokiko I, Takayuki S. Music therapy-induced changes in behavioral evaluations, and saliva chromogranin A and immunoglobulin A concentrations in elderly patients with senile dementia. Geriatr Gerontol Int 2007; 7: [34] Okada K, Kurita A, Takase B, Otsuka T, Kodani E, Kusama Y, Atarashi H, Mizuno K. Effects of music therapy on autonomic nervous system, incidence of heart failure events and plasma cytokine and catecholamine levels in elderly patients with cerebrovascular disease and dementia. Int Heart J 2009; 50(1): [35] Lindenmuth GF, Patel M, Chang PK. Effects of music on sleep in healthy elderly and subjects with senile dementia of the Alzheimer type. Am J Alzheimers Dis Other Demen 1992; 7: [36] Ray KD, Fitzsimmons S. Music-assisted bathing: making shower time easier for people with dementia. J Gerontol Nurs 2014; 40(2): [37] van der Vleuten, Visse A, Meeuwesen L. The contribution of intimate live music performances to the quality of life for persons with dementia. Patient Educ Couns 2012; 89: [38] McDermott O, Orgeta V, Ridder HM, Orrell M. A preliminary psychometric evaluation of Music in Dementia Assessment Scales (MiDAS). Int Psychogeriatr 2014; 13: 1-9. [39] Ridder HM. An Overview of Therapeutic Initiatives when Working with People Sufferig from Dementia. W: Aldridge D. (red.) Music Therapy and Neurological Rehabilitation. Performing Health, wyd. 1. Jessica Kingsley Publishers London and Philadelphia; s [40] Baker F, Tamplon J. Music Therapy Methods in Neurorehabilitation. A Clinician s Manual. Jessica Kingsley Publishers London and Philadelphia; Revieved/Zrecenzowano Accepted/Zatwierdzono do druku
MUZYKOTERAPIA CZYLI CO? Agata Szczyrba
MUZYKOTERAPIA CZYLI CO? Agata Szczyrba CO ĆWICZYLIŚMY? Koordynacja ruchowo-przestrzenna Motoryka duża i mała Pamięć Koncentracja uwagi Spostrzegawczość i refleks Nawiązywanie kontaktu Umiejętność pracy
Bardziej szczegółowoZadanie finansowane ze środków Narodowego Programu Zdrowia na lata
Podnoszenie kompetencji kadr medycznych uczestniczących w realizacji profilaktycznej opieki psychiatrycznej, w tym wczesnego wykrywania objawów zaburzeń psychicznych KONSPEKT ZAJĘĆ szczegółowy przebieg
Bardziej szczegółowoOd najmłodszych lat dziecko powinno być wprowadzone w świat muzyki. Sposób, w jaki zostanie zachęcone w przedszkolu i w domu do słuchania muzyki,
Od najmłodszych lat dziecko powinno być wprowadzone w świat muzyki. Sposób, w jaki zostanie zachęcone w przedszkolu i w domu do słuchania muzyki, śpiewania, a nawet tworzenia łatwych melodii oraz w jakim
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne na poszczególne oceny dla przedmiotu MUZYKA na II etapie edukacyjnym ( kl. IV-VI)
Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny dla przedmiotu MUZYKA na II etapie edukacyjnym ( kl. IV-VI) Oceniając uczniów zwracam największą uwagę na wysiłek włożony w wykonanie zadania oraz na predyspozycje
Bardziej szczegółowoPsychiatria z uwzględnieniem problemów ludzi starszych Pielęgniarstwo
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nysie Instytut Pielęgniarstwa Nazwa modułu (przedmiotu) Kierunek studiów Profil kształcenia Poziom studiów Forma studiów Semestr studiów Tryb zaliczenia przedmiotu Formy
Bardziej szczegółowoWybrane zagadnienia z terapii muzyką osób chorujących na zaburzenia otępienne
Artykuł poglądowy/review article Wybrane zagadnienia z terapii muzyką osób chorujących na zaburzenia otępienne Music therapy in dementia disorders Katarzyna Ruda 1, Joanna Rymaszewska 2 1 Katedra Fizjoterapii
Bardziej szczegółowo1b. PRACOWNIA MUZYCZNA
1b. PRACOWNIA MUZYCZNA Jest to jedna z ulubionych pracowni uczestników. Mogą się tam zrelaksować, odstresować, posłuchać relaksacyjnej muzyki i co najważniejsze - pośpiewać wpadające w ucho piosenki. Muzykoterapia,
Bardziej szczegółowoPRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z MUZYKI W SZKOLE PODSTAWOWEJ NR 46 W LUBLINIE Kl. 1-3 według podstawy programowej z 2012 roku
PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z MUZYKI W SZKOLE PODSTAWOWEJ NR 46 W LUBLINIE Kl. 1-3 według podstawy programowej z 2012 roku SPIS ZAWARTOŚCI 1. Kontrakt z uczniami 2. Umiejętności podlegające ocenie oraz
Bardziej szczegółowoPRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z MUZYKI W SZKOLE PODSTAWOWEJ NR 46 W LUBLINIE Kl. 1-3 według podstawy programowej z 2017 roku
PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z MUZYKI W SZKOLE PODSTAWOWEJ NR 46 W LUBLINIE Kl. 1-3 według podstawy programowej z 2017 roku SPIS ZAWARTOŚCI 1. Kontrakt z uczniami 2. Umiejętności podlegające ocenie oraz
Bardziej szczegółowoS YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Psychiatria i pielęgniarstwo psychiatryczne
S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) Załącznik Nr 3 do Uchwały Nr 14/2012 Kod PNS modułu Rodzaj modułu Wydział PUM Kierunek studiów Nazwa modułu I nforma cje ogólne Psychiatria i pielęgniarstwo psychiatryczne
Bardziej szczegółowoPo co rehabilitacja w chorobie Alzheimera?
Po co rehabilitacja w chorobie Alzheimera? Dr n. med. Marek Walusiak specjalista fizjoterapii Ruch jest bardzo ważnym elementem leczenia. Niewielki, systematyczny wysiłek może dać bardzo dużo. 30-45 minut
Bardziej szczegółowoThis copy is for personal use only - distribution prohibited.
Kwart. Ortop. 20, 4, str. 34, ISSN 2083-8697 - - - - - REHABILITACJA STAWU BIODROWEGO I KOLANOWEGO, FINANSOWANA PRZEZ NARODOWY FUNDUSZ ZDROWIA W LATACH 2009 200 REHABILITATION OF THE HIP AND KNEE JOINTS
Bardziej szczegółowoPodstawowe zasady leczenia zaburzeń psychicznych
Podstawowe zasady leczenia zaburzeń psychicznych Instytucjonalizacja i wykluczenia. i zapomnienie Metody leczenia 1. Biologiczne - farmakologiczne - niefarmakologiczne - neurochirurgiczne 2. Psychologiczne
Bardziej szczegółowoNCBR: POIG /12
Rezultaty polskiego rocznego wieloośrodkowego randomizowanego badania klinicznego telepsychiatrycznej metody terapii pacjentów ze schizofrenią paranoidalną czy jesteśmy gotowi do leczenia? Krzysztof Krysta
Bardziej szczegółowoAKADEMIA MUZYCZNA IM. GRAŻYNY I KIEJSTUTA BACEWICZÓW W ŁODZI OPIS KIERUNKOWYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW MUZYKOTERAPIA STUDIA I stopnia
AKADEMIA MUZYCZNA IM. GRAŻYNY I KIEJSTUTA BACEWICZÓW W ŁODZI OPIS KIERUNKOWYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW MUZYKOTERAPIA STUDIA I stopnia Umiejscowienie kierunku w obszarze kształcenia: Kierunek
Bardziej szczegółowoTerapia Stabilizująca Tożsamość (TST) i integracyjne programy terapeutyczne
Terapia Stabilizująca Tożsamość (TST) i integracyjne programy terapeutyczne Chorobie Alzheimera jak i innym podobnym zespołom otępiennym towarzyszy stopniowa utrata wszystkich zdolności poznawczych jak
Bardziej szczegółowoPRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA Z MUZYKI
PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA Z MUZYKI w klasie 7 Imię i nazwisko nauczyciela Katarzyna Mreżar Wymagania na poszczególne stopnie Ocena celująca 1. Wykazuje szczególne zainteresowanie przedmiotem i okazuje
Bardziej szczegółowoPRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA Z MUZYKI
PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA Z MUZYKI w klasie...6... Imię i nazwisko nauczyciela Katarzyna Mreżar Wymagania na poszczególne stopnie Ocena celująca 1. Wykazuje szczególne zainteresowanie przedmiotem i
Bardziej szczegółowoProgram zajęć koła muzyczno tanecznego dla klasy III.
Program zajęć koła muzyczno tanecznego dla klasy III. Muzyka w nauczaniu zintegrowanym spełnia różnorakie funkcje. Stanowi jeden z elementów barwnej, pełnej treści mozaiki tworzonej wspólnie na zajęciach
Bardziej szczegółowoSYLABUS MODUŁU (PRZEDMIOTU) Informacje ogólne. Psychiatria i pielęgniarstwo psychiatryczne
SYLABUS MODUŁU (PRZEDMIOTU) Kod PNS modułu Rodzaj modułu Wydział PUM Kierunek studiów Nazwa modułu Informacje ogólne Psychiatria i pielęgniarstwo psychiatryczne Obowiązkowy Wydział Nauk o Zdrowiu Położnictwo
Bardziej szczegółowoDepresja wyzwanie dla współczesnej medycyny
Projekt jest współfinansowany ze środków Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej w ramach Programu Operacyjnego Fundusz Inicjatyw Obywatelskich na lata 2014 2020 Depresja wyzwanie dla współczesnej medycyny
Bardziej szczegółowoSYLABUS. DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA (skrajne daty) Psychologia kliniczna i psychoterapia
SYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA 2016-2018 (skrajne daty) 1.1. PODSTAWOWE INFORMACJE O PRZEDMIOCIE/MODULE Nazwa przedmiotu/ modułu Psychologia kliniczna i psychoterapia Kod przedmiotu/ modułu* Wydział
Bardziej szczegółowoPAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W KONINIE WYDZIAŁ KULTURY FIZYCZNEJ I OCHRONY ZDROWIA. Katedra Fizjoterapii i Nauk o Zdrowiu. Kierunek: Fizjoterapia
PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W KONINIE WYDZIAŁ KULTURY FIZYCZNEJ I OCHRONY ZDROWIA Katedra Fizjoterapii i Nauk o Zdrowiu Kierunek: Fizjoterapia SYLABUS Nazwa przedmiotu Podstawy klinicznej w psychiatrii
Bardziej szczegółowoSkale i wskaźniki jakości leczenia w OIT
Skale i wskaźniki jakości leczenia w OIT Katarzyna Rutkowska Szpital Kliniczny Nr 1 w Zabrzu Wyniki leczenia (clinical outcome) śmiertelność (survival) sprawność funkcjonowania (functional outcome) jakość
Bardziej szczegółowoPRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA Z MUZYKI KLASA 4
PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA Z MUZYKI KLASA 4 Imię i nazwisko nauczyciela Katarzyna Mreżar Wymagania na poszczególne stopnie Ocena celująca 1. Wykazuje szczególne zainteresowanie przedmiotem i okazuje
Bardziej szczegółowoZaburzenia zachowania i objawy psychotyczne oraz funkcjonowanie społeczne a nasilenie otępienia
PSYCHOGERIATRIA POLSKA 2008;5(3):139-146 artykuł oryginalny oryginal article Zaburzenia zachowania i objawy psychotyczne oraz funkcjonowanie społeczne a nasilenie otępienia Relationship between behavioral
Bardziej szczegółowoSYLABUS na studiach podyplomowych. Nazwa studiów podyplomowych. Interdyscyplinarna Opieka Psychogeriatryczna
SYLABUS na studiach podyplomowych Nazwa studiów podyplomowych Interdyscyplinarna Opieka Psychogeriatryczna Nazwa jednostki prowadzącej studia podyplomowe Nazwa przedmiotu Rodzaj przedmiotu Cel Treści programowe
Bardziej szczegółowoMedyczne przyczyny chwiejności emocjonalnej
Medyczne przyczyny chwiejności emocjonalnej Małgorzata Dąbrowska-Kaczorek Lekarz specjalizujący się w psychiatrii i psychoterapii pozn-behehawioralnej Centrum Diagnozy i Terapii ADHD Zaburzenia psychiczne
Bardziej szczegółowoSYLABUS/ OPIS PRZEDMIOTU. Instytut Psychologii/Uniwersytet Medyczny, Katedra i Klinika Psychiatrii 4. Kod przedmiotu/modułu
1. Nazwa przedmiotu w języku polskim SYLABUS/ OPIS PRZEDMIOTU Psychopatologia - aspekt medyczny 2. Nazwa przedmiotu w języku angielskim Psychopathology - medical perspective 3. Jednostka prowadząca przedmiot
Bardziej szczegółowoPAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W NOWYM SĄCZU SYLABUS PRZEDMIOTU. Obowiązuje od roku akademickiego: 2011/2012
PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W NOWYM SĄCZU SYLABUS Obowiązuje od roku akademickiego: 2011/2012 Instytut Zdrowia Kierunek studiów: Pielęgniarstwo Kod kierunku: 12. Specjalność: pielęgniarstwo 1. PRZEDMIOT
Bardziej szczegółowoDepresja a uzależnienia. Maciej Plichtowski Specjalista psychiatra Specjalista psychoterapii uzależnień
Depresja a uzależnienia Maciej Plichtowski Specjalista psychiatra Specjalista psychoterapii uzależnień Alkoholizm w chorobach afektywnych Badania NIMH* (1990) (uzależnienie + nadużywanie) Badania II Kliniki
Bardziej szczegółowoOPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA
Załącznik nr 9 do Zarządzenia Rektora ATH Nr 514/2011/2012z dnia 14 grudnia 2011 r. Druk DNiSS nr PK_IIIF OPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA NAZWA PRZEDMIOTU/MODUŁU KSZTAŁCENIA:. Podstawy Kod przedmiotu: 104 Rodzaj
Bardziej szczegółowoWYKAZ ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH REALIZOWANYCH W WARUNKACH STACJONARNYCH PSYCHIATRYCZNYCH ORAZ WARUNKI ICH REALIZACJI
Załączniki do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 2014 r. (poz. ) Załącznik nr 1 WYKAZ ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH REALIZOWANYCH W WARUNKACH STACJONARNYCH PSYCHIATRYCZNYCH ORAZ WARUNKI ICH REALIZACJI Lp.
Bardziej szczegółowoAgresja wobec personelu medycznego
Agresja wobec personelu medycznego Od połowy XX wieku do chwili obecnej obserwuje się gwałtowny postęp w diagnostyce i leczeniu pacjentów. Postęp ten przyczynił się do wczesnego rozpoznawania chorób oraz
Bardziej szczegółowoEBM w farmakoterapii
EBM w farmakoterapii Dr Przemysław Niewiński Katedra i Zakład Farmakologii Klinicznej AM we Wrocławiu Katedra i Zakład Farmakologii Klinicznej AM Wrocław EBM Evidence Based Medicine (EBM) "praktyka medyczna
Bardziej szczegółowoSzkoła Podstawowa nr 16 z Oddziałami Integracyjnymi w Przemyślu. Przedmiotowy System Oceniania MUZYKA klasy IV-VII
Szkoła Podstawowa nr 16 z Oddziałami Integracyjnymi w Przemyślu Przedmiotowy System Oceniania MUZYKA klasy IV-VII OPRACOWAŁA : JOANNA CIOCH 1.CELE EDUKACYJNE w nauczaniu muzyki Cele ogólne 1. Pobudzanie
Bardziej szczegółowoPrzedmiotowy system oceniania - muzyka w kl. IV-VI
Przedmiotowy system oceniania - muzyka w kl. IV-VI Nauczyciel dokonując oceny osiągnięć uczniów bierze pod uwagę: wysiłek wkładany w wywiązywanie się z obowiązków wynikających ze specyfiki zajęć, indywidualne
Bardziej szczegółowoPRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA Z MUZYKI
PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA Z MUZYKI w klasie...5... Imię i nazwisko nauczyciela Katarzyna Mreżar Wymagania na poszczególne stopnie Ocena celująca Ocena bardzo dobra 1. Wykazuje szczególne zainteresowanie
Bardziej szczegółowoNauczyciel dokonując oceny osiągnięć uczniów bierze pod uwagę:
PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z MUZYKI KL. IV-VI Nauczyciel dokonując oceny osiągnięć uczniów bierze pod uwagę: - wysiłek wkładany w wywiązywanie się z obowiązków wynikających ze specyfiki zajęć, - indywidualne
Bardziej szczegółowoJak rozmawiać z rodziną po stracie osoby bliskiej? szkolenie dla lekarzy i personelu medycznego
Jak rozmawiać z rodziną po stracie osoby bliskiej? szkolenie dla lekarzy i personelu medycznego Cele szkolenia Celem szkolenia jest przedstawienie lekarzom i personelowi medycznemu technik właściwej komunikacji
Bardziej szczegółowoTreści nauczania - wymagania szczegółowe
PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTAŁCENIA OGÓLNEGO - MUZYKA - IV-VI Cele kształcenia - wymagania ogólne I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Uczeń poznaje podstawowe pojęcia i terminy
Bardziej szczegółowoPRZEWODNIK DYDAKTYCZNY I PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA KIERUNKU LEKARSKIM ROK AKADEMICKI 2016/2017
PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY I PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA KIERUNKU LEKARSKIM ROK AKADEMICKI 2016/2017 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Problemy psychiatryczne w pytaniach i odpowiedziach 2. NAZWA JEDNOSTKI
Bardziej szczegółowoŚLĄSKIE CENTRUM ZDROWIA PUBLICZNEGO Ośrodek Analiz i Statystyki Medycznej Dział Chorobowości Hospitalizowanej APETYT NA ŻYCIE
ŚLĄSKIE CENTRUM ZDROWIA PUBLICZNEGO Ośrodek Analiz i Statystyki Medycznej Dział Chorobowości Hospitalizowanej APETYT NA ŻYCIE Katowice 2007 Śl.C.Z.P Dział Chorobowości Hospitalizowanej 23 luty Ogólnopolski
Bardziej szczegółowo-Potrafi ocenić znaczenie twórczości wybranego kompozytora i jego zasługi dla muzyki światowej
WYMAGANIA EDUKACYJNE Z PRZEDMIOTU MUZYKA KLASA VI Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który: -Potrafi ocenić znaczenie twórczości wybranego kompozytora i jego zasługi dla muzyki światowej -Wykazuje szczególne
Bardziej szczegółowoZespoły neurodegeneracyjne. Dr n. med. Marcin Wełnicki III Klinika Chorób Wewnętrznych i Kardiologii II WL Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
Zespoły neurodegeneracyjne Dr n. med. Marcin Wełnicki III Klinika Chorób Wewnętrznych i Kardiologii II WL Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego Neurodegeneracja Choroby przewlekłe, postępujące, prowadzące
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 1, Punkt 4 Tabeli str. 3
Uwagi do projektu rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie wykazu szczegółowych kryteriów wyboru ofert wraz z wyznaczającymi je warunkami oraz przypisaną im wartością w rodzaju rehabilitacja lecznicza
Bardziej szczegółowoPROGRAM KOŁA TANECZNO- WOKALNEGO. Tańczące nutki
PROGRAM KOŁA TANECZNO- WOKALNEGO Tańczące nutki Realizowanego w Przedszkolu Miejskim z Oddziałem Żłobkowym w Wolinie opracowanie: Małgorzata Ciechanowska WSTĘP: Muzyka jest bardzo ważnym czynnikiem wpływającym
Bardziej szczegółowoPROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Psychiatria w pytaniach i odpowiedziach. 2. NAZWA JEDNOSTKI (jednostek
Bardziej szczegółowoZastosowanie terapii Neurofeedback w leczeniu zaburzeń psychicznych
Zastosowanie terapii Neurofeedback w leczeniu zaburzeń psychicznych Kasper Czech Zakład Psychologii Klinicznej i Sądowej Uniwersytet Śląski Definicja metody Biofeedback Metoda umożliwiająca zmianę wybranych
Bardziej szczegółowoPAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W KONINIE WYDZIAŁ KULTURY FIZYCZNEJ I OCHRONY ZDROWIA. Katedra Fizjoterapii i Nauk o Zdrowiu. Kierunek: Fizjoterapia
Załącznik nr 1 do zarządzenia Nr 12/2012 Rektora PWSZ w Koninie z dnia 28 lutego 2012 w sprawie ustalenia wzoru sylabusa PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W KONINIE WYDZIAŁ KULTURY FIZYCZNEJ I OCHRONY ZDROWIA
Bardziej szczegółowoim. Wojska Polskiego w Przemkowie
Szkołła Podstawowa nr 2 im. Wojska Polskiego w Przemkowie PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA MUZYKA Nauczyciel: mgr Paweł Juchom 1. Ocena uczniów ukierunkowana na zakres realizacji przez uczniów celów wychowawczych:
Bardziej szczegółowoSYLABUS. DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA 2015-2018 (skrajne daty) Fizjoterapia kliniczna w psychiatrii
SYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA 2015-2018 (skrajne daty) 1.1. PODSTAWOWE INFORMACJE O PRZEDMIOCIE/MODULE Nazwa przedmiotu/ modułu Fizjoterapia kliniczna w psychiatrii Kod przedmiotu/ modułu* Wydział
Bardziej szczegółowo1. Chory z otępieniem charakterystyka kliniczna. Dr hab. n. med. Beata Łabuz-Roszak, dr hab. n. med. Piotr Gorczyca
SESJA: Neuromorficzna architektura szpitali psychiatrycznych. W związku z intensywnym rozwojem medycyny jak i architektury służby zdrowia, rośnie zapotrzebowanie na tworzenie środowiska zbudowanego dostosowanego
Bardziej szczegółowoZastosowanie wybranych technik neuromuzykoterapeutycznych w rehabilitacji pacjentów z otępieniem
PSYCHOGERIATRIA POLSKA 2013;11(1):17-24 artykuł poglądowy opinion article Zastosowanie wybranych technik neuromuzykoterapeutycznych w rehabilitacji pacjentów z otępieniem Neurologic music therapy in rehabilitation
Bardziej szczegółowoI nforma cje ogólne. Nazwa modułu:zaburzenia odżywiania w praktyce dietetyka r.a cykl
Załącznik Nr do Uchwały Nr S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne Nazwa modułu:zaburzenia odżywiania w praktyce dietetyka r.a. 2018-2019 cykl 2016-2019 Rodzaj modułu/przedmiotu Przedmiot
Bardziej szczegółowoPAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W NOWYM SĄCZU SYLABUS PRZEDMIOTU. Obowiązuje od roku akademickiego: 2011/2012
PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W NOWYM SĄCZU SYLABUS Obowiązuje od roku akademickiego: 2011/2012 Instytut Zdrowia Kierunek studiów: Pielęgniarstwo Kod kierunku: 12.6 Specjalność: pielęgniarstwo 1. PRZEDMIOT
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z muzyki w Szkole Podstawowej w klasach IV VI
Wymagania edukacyjne z muzyki w Szkole Podstawowej w klasach IV VI Klasa IV Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który:. aktywnie uczestniczy w życiu muzycznym szkoły lub w środowisku lokalnym, bierze udział
Bardziej szczegółowoWYKAZ ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH REALIZOWANYCH W WARUNKACH STACJONARNYCH PSYCHIATRYCZNYCH ORAZ WARUNKI ICH REALIZACJI
Załączniki do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia29 kwietnia 2011 r. Załącznik nr 1 WYKAZ ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH REALIZOWANYCH W WARUNKACH STACJONARNYCH PSYCHIATRYCZNYCH ORAZ WARUNKI ICH REALIZACJI
Bardziej szczegółowoOPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA
Załącznik nr 9 do Zarządzenia Rektora ATH Nr 514/2011/2012z dnia 14 grudnia 2011 r. Druk DNiSS nr PK_IIIF OPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA NAZWA PRZEDMIOTU/MODUŁU KSZTAŁCENIA: Pielęgniarstwo specjalistyczne - Psychiatria
Bardziej szczegółowoPRZEDMIOT: PSYCHIATRIA
PRZEDMIOT: PSYCHIATRIA I. Informacje ogólne Jednostka organizacyjna Nazwa przedmiotu Kod przedmiotu Język wykładowy Rodzaj przedmiotu kształcenia (obowiązkowy/fakultatywny) Poziom modułu kształcenia (np.
Bardziej szczegółowoZaburzenia nastroju u dzieci i młodzieży
Zaburzenia nastroju u dzieci i młodzieży Zaburzenia nastroju u dzieci i młodzieży: pojedynczy epizod dużej depresji nawracająca duża depresja dystymia mania lub submania stan mieszany zaburzenia afektywne
Bardziej szczegółowoPAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W KONINIE WYDZIAŁ KULTURY FIZYCZNEJ I OCHRONY ZDROWIA. Katedra Fizjoterapii i Nauk o Zdrowiu. Kierunek: Fizjoterapia
PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W KONINIE WYDZIAŁ KULTURY FIZYCZNEJ I OCHRONY ZDROWIA Katedra Fizjoterapii i Nauk o Zdrowiu Kierunek: Fizjoterapia SYLABUS Nazwa przedmiotu Fizjoterapia kliniczna w chorobach
Bardziej szczegółowoPaństwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Sączu. Karta przedmiotu. obowiązuje studentów rozpoczynających studia w roku akademickim 2011/2012
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Sączu Karta przedmiotu Instytut Pedagogiczny obowiązuje studentów rozpoczynających studia w roku akademickim 2011/2012 Kierunek studiów: Pedagogika Profil: Ogólnoakademicki
Bardziej szczegółowoProjekt OCZAMI DZIECI NIEPEŁNOSPRAWNYCH zrealizowano przy wsparciu finansowym ze środków PFRON będących w dyspozycji Województwa Małopolskiego
FUNDACJA NA RZECZ OSÓB POTRZEBUJĄCYCH ZAPAŁKA Raport z ewaluacji projektu OCZAMI DZIECI NIEPEŁNOSPRAWNYCH realizowanego przy wsparciu finansowym ze środków PFRON będących w dyspozycji Województwa Małopolskiego.
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 5 1 Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Białej Podlaskiej Instytut Pielęgniarstwa Higher State Vocational School
Bardziej szczegółowo2. Podstawą przyjęcia do ZPOP jest zdiagnozowana przewlekła choroba psychiczna.
Kontakt: Punkt Pielęgniarski: (087) 562 64 83, Sekretariat: (087) 562 64 79 Kliknij po więcej informacji Regulamin Zakładu Pielęgnacyjno-Opiekuńczego Psychiatrycznego w Specjalistycznym Psychiatrycznym
Bardziej szczegółowoKody Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych odpowiadające. Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania
Dziennik Ustaw 35 Poz. 1386 Załącznik nr 4 WYKAZ ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH REALIZOWANYCH W WARUNKACH DZIENNYCH PSYCHIATRYCZNYCH ORAZ WARUNKI ICH REALIZACJI Lp. Nazwa świadczenia gwarantowanego Warunki realizacji
Bardziej szczegółowoZjazd I sesja wyjazdowa trening interpersonalny 57 h. Zjazd II sesja wyjazdowa trening intrapsychiczny 58 h
S t r o n a 1 Studiium Psychoterapiiii Uzalleżniień Harmonogram szkolleniia edycjja 2013/2014 II SEMESTR Zjazd I sesja wyjazdowa trening interpersonalny 57 h Zjazd II sesja wyjazdowa trening intrapsychiczny
Bardziej szczegółowoObjawy zwiastujące początek otępień. Tomasz Sobów, dr hab. Profesor Uniwersytetu Medycznego w Łodzi Zakład Psychologii Lekarskiej, UMed Łódź
Objawy zwiastujące początek otępień Tomasz Sobów, dr hab. Profesor Uniwersytetu Medycznego w Łodzi Zakład Psychologii Lekarskiej, UMed Łódź Przedkliniczne stadia otępienia: AD Przedkliniczne stadia chorób
Bardziej szczegółowoOPIEKA NAD PACJENTEM CHORYM PRZEWLEKLE
OPIEKA NAD PACJENTEM CHORYM PRZEWLEKLE Zakład pielęgnacyjno-opiekuńczy i opiekuńczo-leczniczy Zadaniem zakładu opiekuńczego jest okresowe objęcie całodobową pielęgnacją oraz kontynuacją leczenia świadczeniobiorców
Bardziej szczegółowoOtępienie i depresja u pacjentów w podeszłym wieku w Praktyce Lekarza Rodzinnego
M.M. Bujnowska-Fedak, U. Grata- Borkowska, B.J. Sapilak Otępienie i depresja u pacjentów w podeszłym : 349 353 Copyright by Wydawnictwo Continuo PRACE ORYGINALNE ORIGINAL PAPERS Otępienie i depresja u
Bardziej szczegółowoI nforma cje ogólne. Nazwa modułu:profilaktyka i leczenie chorób dietozależnych zaburzenia odżywiania r.a cykl
Załącznik Nr do Uchwały Nr S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne Nazwa modułu:profilaktyka i leczenie chorób dietozależnych zaburzenia odżywiania r.a. 2018-2019 cykl 2016-2019 Rodzaj modułu/przedmiotu
Bardziej szczegółowoPERSPEKTYWA NEURONAUKOWA W PRAKTYCE MUZYKOTERAPEUTYCZNEJ SKIEROWANEJ DO OSÓB STARSZYCH
KONTEKSTY SPOŁECZNE, 2017, Tom 5, Nr 1 (9), 98-102 PERSPEKTYWA NEURONAUKOWA W PRAKTYCE MUZYKOTERAPEUTYCZNEJ SKIEROWANEJ DO OSÓB STARSZYCH Ludwika Konieczna-Nowak Akademia Muzyczna im. Karola Szymanowskiego
Bardziej szczegółowoMUZYKA - KLASA V. I półrocze. Ocena dopuszczająca
MUZYKA - KLASA V I półrocze Ocena dopuszczająca - zna i zapisuje elementy notacji muzycznej: nazwy siedmiu dźwięków gamy, znaki graficzne pięciu wartości rytmicznych nut i pauz - zapisuje znaki chromatyczne
Bardziej szczegółowoS YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje og ólne. Promocja zdrowia psychicznego. jednolite magisterskie * I stopnia X II stopnia
Załącznik Nr do Uchwały Nr S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje og ólne Nazwa modułu Rodzaj modułu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów Forma studiów Rok, semestr studiów np.
Bardziej szczegółowoPsychologia a wyzwania współczesnej medycyny - przedmiot fakultatywny
Psychologia a wyzwania współczesnej medycyny - przedmiot fakultatywny - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Psychologia a wyzwania współczesnej medycyny - przedmiot fakultatywny Kod przedmiotu
Bardziej szczegółowoZajęcia ruchowo - taneczne Roztańczone stópki
Przedszkole nr 3 Promyczek bierze udział w Ogólnopolskiej Akcji Ministra Edukacji Narodowej Ćwiczyć każdy może, organizowanej w ramach Roku Szkoły w Ruchu Realizacja obszaru nr 7 Zajęcia ruchowo - taneczne
Bardziej szczegółowoZdrowotnych odpowiadające świadczeniu gwarantowanemu. Kody Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów. chorobę lub stany podobne (Z03).
Dziennik Ustaw 5 Poz. 1386 Załączniki do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 6 listopada 2013 r. (poz. 1386) Załącznik nr 1 WYKAZ ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH REALIZOWANYCH W WARUNKACH STACJONARNYCH PSYCHIATRYCZNYCH
Bardziej szczegółowoROZWÓJ PSYCHORUCHOWY DZIECI Z NF1. dr n. med. Magdalena Trzcińska Szpital Uniwersytecki nr 1 w Bydgoszczy Poradnia Psychologiczna
ROZWÓJ PSYCHORUCHOWY DZIECI Z NF1 dr n. med. Magdalena Trzcińska Szpital Uniwersytecki nr 1 w Bydgoszczy Poradnia Psychologiczna EPIDEMIOLOGIA DYSFUNKCJI POZNAWCZYCH U DZIECI Z NF1 Dysfunkcje poznawcze
Bardziej szczegółowoIntegracja sensoryczna (SI) jest kompleksową metodą terapeutyczną, polegającą na dostarczaniu dziecku podczas jego aktywności ruchowej kontrolowanej
Integracja sensoryczna (SI) jest kompleksową metodą terapeutyczną, polegającą na dostarczaniu dziecku podczas jego aktywności ruchowej kontrolowanej przez terapeutę ilości i jakości bodźców sensorycznych
Bardziej szczegółowoWIEDZA K_W01 Zna standardy leczenia osób starszych oraz kierunki rozwoju geriatrii. K_W02 Zna konsekwencje zdrowotne zachodzących zmian
WIEDZA K_W01 Zna standardy leczenia osób starszych oraz kierunki rozwoju geriatrii. K_W02 Zna konsekwencje zdrowotne zachodzących zmian demograficznych w aspekcie stanu zdrowia populacji osób starszych.
Bardziej szczegółowoZALECENIA W ZAKRESIE ZAPOBIEGANIA PRÓCHNICY U DZIECI NIEPEŁNOSPRAWNYCH. Opracowanie
Projekt współfinansowany przez Szwajcarię w ramach szwajcarskiego programu współpracy z nowymi krajami członkowskimi Unii Europejskiej oraz ze środków Ministerstwa Zdrowia ZALECENIA W ZAKRESIE ZAPOBIEGANIA
Bardziej szczegółowoPaństwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Sączu. Karta przedmiotu. obowiązuje studentów rozpoczynających studia w roku akademickim 2011/2012
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Sączu Karta Instytut Pedagogiczny obowiązuje studentów rozpoczynających studia w roku akademickim 011/01 Kierunek studiów: Pedagogika Profil: Ogólnoakademicki Forma
Bardziej szczegółowoProgram studiów podyplomowych
Załącznik nr 2 do wniosku o utworzenie studiów podyplomowych Program studiów podyplomowych Ogólna charakterystyka studiów podyplomowych Wydział prowadzący studia podyplomowe: Wydział Nauk o Zdrowiu Nazwa
Bardziej szczegółowoDzienny Dom Opieki Medycznej w Nowym Mieście Lubawskim. Ul. Grunwaldzka 9 tel
Dzienny Dom Opieki Medycznej w Nowym Mieście Lubawskim Ul. Grunwaldzka 9 tel. 690 182 800 www.eskulapnml.pl Zasady kwalifikacji Wsparcie skierowane jest do osób niesamodzielnych, w szczególności do osób
Bardziej szczegółowoSylabus Część A - Opis przedmiotu kształcenia Przedmiot humanistyczny: Podstawy psychologii lekarskiej
Załącznik nr 2 do Uchwały Senatu Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu nr 1441 z dnia 24 września 2014 r. Nazwa modułu/przedmiotu Sylabus Część A - Opis przedmiotu kształcenia Przedmiot humanistyczny: Podstawy
Bardziej szczegółowoII MIĘDZYNARODOWA KONFERENCJA NAUKOWA I SESJA WARSZTATOWA
CZWARTEK/ THURSDAY 18.05.2017 8.00-9.00 Rejestracja uczestników/ Registration of participants punkt organizacyjny Konferencji przy stoliku w Patio Akademii Muzycznej/ Conference point at the Patio at Academy
Bardziej szczegółowoWymaganie edukacyjne z muzyki klasa IV
Wymaganie edukacyjne z muzyki klasa IV Ocena celująca - uczeń potrafi zaśpiewać w grupie piosenki w dwugłosie - uczeń potrafi zaśpiewać piosenki z akompaniamentem rytmicznym - uczeń potrafi zaśpiewać piosenki
Bardziej szczegółowoPoziom zadowolenia użytkowników platformy telerehabilitacyjnej / Satisfaction level of patients who used the telerehabilitation platform
Karolina KRAWCZAK 1,2, Wojciech GLINKOWSKI 1,2, Dominika CABAJ 1,2, Anna CZYŻEWSKA 1,2, Katarzyna WALESIAK 1,2, Andrzej GÓRECKI 1 Poziom zadowolenia użytkowników platformy telerehabilitacyjnej / Satisfaction
Bardziej szczegółowoRehabilitacja po udarze
Rehabilitacja po udarze Iwona Sarzyńska-Długosz Oddział Rehabilitacji Neurologicznej, II Klinika Neurologiczna Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa Utrata lat życia w pełnej sprawności Disability
Bardziej szczegółowoPlan szkoleń wewnętrznych na 2019r. Szpital Psychiatryczny ul. M. Skłodowskiej-Curie 27/29 oraz ul. A. Mickiewicza 24/26
Plan szkoleń wewnętrznych na 2019r. Szpital ul. M. Skłodowskiej-Curie 27/29 oraz ul. A. Mickiewicza 24/26 Lp. Nazwa Oddziału Temat szkolenia Grupa zawodowa Miesiąc 1. II Klinika Psychiatrii ODDZIAŁ KOBIECY
Bardziej szczegółowoSYLABUS MODUŁU (PRZEDMIOTU) Informacje ogólne. Podstawy psychoterapii
SYLABUS MODUŁU (PRZDMIOTU) Załącznik Nr 3 do Uchwały Nr 14/2012 Informacje ogólne Kod S-PPL modułu Rodzaj modułu Wydział PUM Kierunek studiów Nazwa modułu Podstawy psychoterapii Obowiązkowy Wydział Nauk
Bardziej szczegółowoS YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Psychiatria i pielęgniarstwo psychiatryczne
S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) Załącznik Nr 3 do Uchwały Nr 14/2012 I nforma cje ogólne Kod NS-PP modułu Rodzaj modułu Wydział PUM Kierunek studiów Nazwa modułu Psychiatria i pielęgniarstwo psychiatryczne
Bardziej szczegółowoPRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z MUZYKI
PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z MUZYKI Głównym celem przedmiotu "muzyka" jest zaznajomienie uczniów z zagadnieniami teorii muzyki i dorobkiem kultury muzycznej oraz wykształcenie podstawowych umiejętności
Bardziej szczegółowoPsychologia - opis przedmiotu
Psychologia - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Psychologia Kod przedmiotu 14.4-WP-PielP-CHOL-Sk-S14_pNadGenUY423 Wydział Wydział Lekarski i Nauk o Zdrowiu Kierunek Pielęgniarstwo Profil
Bardziej szczegółowoOPIS PRZEDMIOTU. Muzyka w oddziaływaniach terapeutycznych
OPIS PRZEDMIOTU Nazwa przedmiotu Kod przedmiotu Muzyka w oddziaływaniach terapeutycznych Wydział Instytut/Katedra Kierunek Specjalizacja/specjalność Poziom organizacyjny studiów System studiów Wydział
Bardziej szczegółowoMETODY OPARTE NA DOWODACH W TERAPII ZABURZEŃ ZE SPEKTRUM AUTYZMU
National Standards Project - raport 2015 METODY OPARTE NA DOWODACH W TERAPII ZABURZEŃ ZE SPEKTRUM AUTYZMU PODSTAWA RAPORTU analiza 361 badań naukowych dotyczących terapii osób z ASD, opublikowanych między
Bardziej szczegółowoKlinika Psychiatrii Rozwojowej, Zaburzeń Psychotycznych i Wieku Podeszłego Akademii Medycznej w Gdańsku 2
PSYCHOGERIATRIA POLSKA 2006;3(4):201-209 artykuł oryginalny oryginal article Stany pobudzenia i zachowania agresywne wśród mieszkańców domów opieki z otępieniem w chorobie Alzheimera doniesienie wstępne
Bardziej szczegółowoS YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Podstawy psychoterapii
Kod S-PP modułu Rodzaj modułu Wydział PUM Kierunek studiów S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) Nazwa modułu Specjalność - Poziom studiów Forma studiów Rok studiów I nforma cje ogólne Podstawy psychoterapii
Bardziej szczegółowo