Gry i zabawy przeciw agresji

Transkrypt

1 Literka.pl - Gry i zabawy przeciw agresji Gry i zabawy przeciw agresji Data dodania: :31:31 Autor: Beata Potapiuk Propozycja skierowana jest do wychowawców i pedagogów, którzy mogą wykorzystać zamieszczone treści do pracy z uczniami w wieku gimnazjalnym. Celem zabaw jest rozładowanie napięć oraz integracja w grupie. Zachowania agresywne mogą przejawiać się w 3 głównych formach: 1. W formie izolowania się, nie patrzenia na siebie nawzajem, wzajemnego unikania się, nie odzywania się do siebie, trwałego zerwania wszelkich stosunków itp. 2. W formie demonstrowania aktywnego okazywania swego niezadowolenia przez gesty, miny, wyrzuty i wymówki, mniej lub bardziej przejrzyste aluzje. 3. W formie ataku, agresji polegającej na czynnościach zmierzających do zaszkodzenia danej osobie, osłabienia jej, sprawienia bólu. Pojawienie się zachowań agresywnych może być wynikiem mimowolnego naśladowania agresywnych zachowań innych osób, z którymi dana osoba się spotyka. Może też być narzędziem, sposobem umożliwiającym osiągnięcie celu np.: chłopiec potrzebujący pieniędzy, wymusza je od innych dzieci grożąc im pobiciem, zaś w razie oporu realizuje swoje groźby, czy dziecko, które grozi rodzicom, że w razie odmowy spełnienia jego żądań zniszczy określony przedmiot lub popełni samobójstwo. Głównym źródłem uwarunkowań jest rodzina. Rodzice są pierwszymi osobami uczącymi i wychowującymi dziecko. Stosują przy tym skomplikowany system kar i nagród, mających ukształtować u dziecka określone formy prawidłowych zachowań, a zahamować inne uznane przez nich za niepożądane. W przypadku, gdy rodzina nie spełnia właściwie wszystkich swoich funkcji dochodzi do zaburzeń, które manifestują się agresją. Świadome, ukierunkowane przezwyciężanie pedagogicznymi środkami agresji i wybuchów złości jest niezwykle potrzebne. Nie może to być jednak tzw. odzwyczajanie dzieci od ich wyrażania, gdyż agresja jest stanem wysokiego napięcia, którego nie wolno połykać.

2 Do przezwyciężania agresji mogą służyć niektóre zabawy i ćwiczenia interaktywne, gdyż wówczas można nadać agresjom określoną formę. Gry i zabawy można podzielić na kilka grup w zależności od celu jakim mają służyć; 1. Dostrzeganie agresywnych uczuć i ich wyróżnianie; Zabawa Kiedy jestem wściekły Grupa siedzi w kole. Dzieci wypowiadają po kolei swoje imię i pokazują, co robią, kiedy są wściekłe, np.: Nazywam się Karolina. Kiedy jestem wściekła robię tak: lewa ręką wykonuje taki ruch, jakby chciała uderzyć. Nazywam się Maciek, kiedy jestem wściekły robię tak: prawą nogą wykonuje taki ruch, jakby chciał kopnąć, itd. Zadanie będzie nieco trudniejsze, kiedy przeprowadzimy je na sposób pakowania walizki, to znaczy każde dziecko musi powtórzyć wszystkie imiona i wyrażanie złości swoich poprzedników, zanim powie jak się samo nazywa i doda, jak przebiegają u niego napady złości. Ćwiczenie to może być zostać dołączone do zabaw na zapoznanie lub jako wprowadzenie do tematu Złość i agresja. Zabawa Denerwuje mnie u ciebie Każde dziecko ma możliwość powiedzenia drugiej osobie w spokoju swojego krytycznego zdania na jego temat. Skarga rozpoczyna się od słów: Jesteś naprawdę w porządku, ale denerwuje mnie u ciebie.... Dziecko, do którego skierowana jest ta wypowiedź nie może się usprawiedliwić, lecz musi za każdym razem odpowiedzieć: Dziękuję ci bardzo, ze mi to powiedziałeś. Ćwiczenie to najlepiej udaje się w kręgu. Jedno z dzieci zbiera się na odwagę i zaczyna. Wstaje i podchodzi do tego uczestnika, któremu chciałoby coś powiedzieć, na przykład: Beatko jesteś naprawdę w porządku, ale denerwuje mnie u ciebie, że zawsze chcesz przebywać z Jolą, która jest przecież moją przyjaciółką. Beata odpowiada: Dziękuje ci bardzo, że mi to powiedziałaś. Następnie wstają kolejne dzieci, które chcą wyrzucić z siebie złość na inne dzieci. Dopiero wtedy cała grupa ma możliwość porozmawiania na temat swoich uczuć i doświadczeń, zdobytych w trakcie ćwiczenia. Jak czujemy się kiedy jesteśmy atakowani, a nie wolno się nam bronić? Jak czują się dzieci, które nie wzięły aktywnego udziału w zabawie? Warunkiem przeprowadzenia tego ćwiczenia jest zaufanie wśród członków grupy. Ważne jest, by stosować je ze szczególną ostrożnością. 2. Rozpoznawanie przyczyn wściekłości i agresji Zabawa Wściekłe skojarzenia Każde dziecko pisze na swojej kartce papieru słowo wściekłość i zatacza wokoło niego

3 koło. Potem pisze ze wszystkich stron wszystkie skojarzenia, to znaczy wyrazy w dowolnej formie, które tylko przychodzą mu do głowy, na przykład: nauczyciel, uderzać, bicie serca, itp. Następnie wspólnie przyglądamy się indywidualnym skojarzeniom do wyrazu wściekłość oraz jeżeli zgłoszone zostanie przez grupę takie życzenie, wyjaśniamy je i porównujemy. Uczestnicy mogą również wspólnie wykonać podobną mapę złości na dużym arkuszu papieru lub na gazetce ściennej. Mapa może być stopniowo uzupełniana; za każdym razem, gdy któremuś z dzieci przyjdzie do głowy nowe skojarzenie, na przykład w wyniku danej sytuacji grupowej, nanosi je na mapę złości. 3. Uczymy się lepiej rozumieć siebie samych i innych ludzi Zabawa Znajomość ludzkich charakterów Wszyscy otrzymują kartkę papieru, na której narysowane zostały wcześniej kontury ludzkiego ciała. Do tego szkicu każde z dzieci dorysowuje to, co uważa za najbardziej charakterystyczne u siebie samego, na przykład: język, jeżeli jest ona szczególnie dowcipne lub gadatliwe; uszy, jeżeli potrafi dobrze słuchać innych; zamknięte oczy, jeżeli często zdarza mu się śnić na jawie; serce, jeżeli jest osobą szczególnie współczującą innym; pięści, jeżeli zawsze chce się bić; itd... Figury, którym w ten sposób nadany został charakter i które otrzymały nowa duszę przymocowane są do ściany w dobrze widocznym miejscu, a grupa próbuje odgadnąć, która z nich należy do poszczególnych uczestników. Które z dzieci było szczególnie trudne lub szczególnie łatwe do przejrzenia na wylot? Czy grupa odkryła u pojedynczych osób jakieś nowe zdolności bądź cechy charakteru? Zabawa Pokrewieństwo dusz Wszystkie dzieci wkładają do worka jakiś osobisty przedmiot, ale tak by nikt tego nie zauważył. Stopniowo przedmioty te są stopniowo z worka wydobywane. Grupa zastanawia się wspólnie, do którego dziecka dana rzecz mogłaby najbardziej pasować. W miarę możliwości trzeba wymienić imię więcej niż jednego dziecka. Każdy wybór musi zostać uzasadniony. Czy grupa odgadła prawdziwych właścicieli poszczególnych przedmiotów? Czy dzieci, którym została przyporządkowana ta sama rzecz, mają w rzeczywistości jakieś wspólne cechy? Czy były już tego wcześniej świadome? Jak teraz się czują?

4 4. Opanowanie i przezwyciężanie złości i agresji Zabawa Start rakiety W przezwyciężaniu napięć może nam pomóc Start rakiety. Zaczyna się od tego, że dzieci: bębnią palcami po blacie stołu, najpierw cicho i powoli, a potem coraz głośniej i szybciej; uderzają płaskimi dłońmi o stół albo klaszczą również z natężającą siłą się głośnością i we wzrastającym tempie; tupią nogami, także tutaj zaczynając cicho i powoli, a potem coraz głośniej i szybciej; cicho naśladują brzęczenie owadów, przechodzące aż do bardzo głośnego wrzasku; hałas i szybkość wykonywanych ruchów stopniowo wzrastają, dzieci wstają gwałtownie ze swoich miejsc, wyrzucają z głośnym wrzaskiem ramiona do góry rakieta wystartowała. Powoli dzieci znowu siadają na swoich miejscach. Ich ruchy uspokajają się, hałas przebrzmiewa, słychać tylko cichutkie brzęczenie owadów, które stopniowo zanika, aż wszystko ucichnie rakieta znikła za chmurami. Zabawa Obrona przed głupimi zaczepkami Na przezwiska można zareagować m.in. w następujący sposób: Ty smarkaczu! Ach rzeczywiście, masz może chusteczkę higieniczną? Słabeusz! Tak niestety, czy mógłbyś mi w takim razie pomóc? Głupek! Cieszę się, że jestem głupi, bo w przeciwnym razie nie byłbyś niczym szczególnym! Dzieci zastanawiają się nad niezwykłymi reakcjami na agresywne zaczepki albo samodzielne, albo tez w małych zespołach, a następnie przedstawiają swoje propozycje na forum całej grupy. Ich działanie można również wypróbować w zaimprowizowanych scenkach. Być może w odpowiedniej sytuacji dzieci przypomną sobie jakąś oryginalną ripostę, zamiast odpowiadać na agresję agresją. Protokół ze złości Protokół ze złości i zdenerwowania prowadzony jest przez pewien czas codziennie, na przykład:

5 1. Co mnie dzisiaj zdenerwowało?; Jak na to zareagowałem? (płakałem, wrzeszczałem, wcale, czekałem na okazję do zemsty itp.) Jak chciałbym zareagować następnym razem? Wyobrażam sobie tę sytuację jeszcze bardzo dokładnie i przećwiczę reakcje, która wymieniłem w punkcie nr 3. Powiem przed lustrem głośno: nie, ja tego nie chcę. Albo: będę trenował przed lustrem głębokie oddychanie, albo: poćwiczę pozytywne przemawianie do siebie samego. 5. Technika prowadzenia protokołów powinna być wyjaśniona grupie. Należy omówić poszczególne sprawozdania, potwierdzić dzieciom ich właściwe postępowanie, a także dodać im odwagi do wprowadzania dalszych zmian. 5. Budowanie poczucia własnej wartości i silnej osobowości Zabawa Dwie strony medalu Każde dziecko bierze kartkę papieru i długopis, a potem odpowiada sobie na następujące pytania: To potrafię szczególnie dobrze to są moje dobre cechy: Tego nie potrafię zbyt dobrze to są moje złe cechy; To mi się we mnie podoba: To mi się we mnie nie podoba: Po zakończeniu opisy te są porównywane. Dzieci stwierdzą z pewnością, że każde z nich ma coś, co mu się podoba i coś czego w sobie nie lubi. Czy chciałyby takie pozostać? Czy mogą sobie nawzajem w tym pomóc? Czy mogą wspólnie coś zrobić? Zabawa Dostrzeganie pozytywnych stron Agresywne dziecko wybiera sobie małą podgrupę. Układa ona wspólnie z nim listę, w której jego agresywność zostanie pozytywnie oceniona, na przykład: Jestem dobry, ponieważ wyrażam to, co czuję; Jestem dobry, ponieważ jestem aktywny; Jestem dobry, ponieważ mam siłę; Jestem dobry, ponieważ mówię wyraźnie czego chcę; Jestem dobry, ponieważ bezpośrednio zabieram się za wszystko. Dla każdego dziecka muszą zostać znalezione co najmniej trzy pozytywne interpretacje.

6 Następnie cała grupa zastanawia się wspólnie jak siła i aktywność tej osoby w trakcie kłótni lub innych obciążających sytuacji, może zostać wykorzystana w pozytywny sposób. Czy trudne było pozytywne interpretowanie agresywnego zachowania? Jakie doświadczenia zdobyły przy tym te tak zwane agresywne dzieci? 6. Nawiązywanie nie agresywnych kontaktów Zabawa Grupowy obrazek Zabawa przygotowuje podłoże do konstruktywnego rozwiązywania konfliktów. Każde dziecko otrzymuje kartkę z bloku rysunkowego o formacie A 3. Teraz prowadzący podaje określony temat i wszyscy zaczynają malować do niego dowolny obrazek. Po krótkim czasie, na sygnał każde dziecko przekazuje swoją kartkę sąsiadowi. Ten dodaje do obrazka kolejne detale, tak długo, aż na ponowny sygnał będzie musiał podać go znowu dalej. Jak wyglądają obrazki, gdy już przeszły przez wszystkie ręce i powróciły do pierwszego dziecka? Czy rzeczywiście każdy starał się pracować zgodnie z podanym tematem, tak by powstał prawdziwie grupowy obrazek? Czy potrzebne będzie przeprowadzenie drugiej rundy aby dokończyć obrazki? Zabawa Jesteśmy wspólnotą Dzieci próbują połączyć wszystkie swoje imiona na wzór krzyżówki. Imieniem wyjściowym jest za każdym razem to, które chcemy szczególnie podkreślić, np. nowa osoba w zespole. Krzyżówka plik w załączniku 7. Pokojowe rozwiązywanie konfliktów Zabawa Zmiana perspektywy Uczestnicy tworzą koło, w którym siedzi naprzeciwko siebie dwoje dzieci, zmuszonych rozwiązać narastający pomiędzy nimi konflikt. Każde z nich proszone jest teraz o to, by wczuć się w położenie partnera i spojrzeć na ich zatarg z jego perspektywy. Obie osoby powinny wtedy spróbować znaleźć wspólne rozwiązanie tego konfliktu, przy czym musza one wciąż reprezentować stanowisko oponenta. Pozostałe dzieci mogą podsuwać propozycje, jeżeli urwie się wątek rozmowy albo dwójka aktorów wypadnie ze swojej roli. Co odczuwają konfliktowe dzieci? Co czują inni? Czy uda się znaleźć zadawalające rozwiązanie tego konfliktu? Zabawa Protokół z konfliktu Do rozwiązania konfliktu potrzebne jest ponowne prześledzenie całej sytuacji konfliktowej, jakbyśmy oglądali film w zwolnionym tempie/ jest to faza rzeczowego analizowania konfliktu/ oraz pisemne sformułowanie protokołu konfliktu, który udzieli

7 nam odpowiedzi na następujące pytania: Z kim się pokłóciłem? Co chciałem osiągnąć? Co chciała osiągnąć ta druga osoba? Co powiedziałem lub co zrobiłem? Co powiedziała lub co zrobiła ta druga osoba? Jak czuję się teraz? Jak może czuć się on czy ona? Co mógłbym zrobić aby zakończyć naszą kłótnię? Co mogłaby zrobić ta druga osoba, by zakończyć naszą kłótnię? Przy pomocy podobnego protokołu uczestnicy konfliktu powinni najpierw spróbować znaleźć jakieś rozwiązanie pomiędzy sobą. Kiedy to się nie uda prowadzący pomagają w znalezieniu takiego wyjścia z sytuacji, które będzie do zaakceptowania przez obie strony. Bibliografia 1. Portmann R.: Gry i zabawy przeciwko agresji Kielce 2003, Jedność 2. Frączek A.: Psychologia wychowawcza Wójcik D.: Środowisko rodzinne a poziom agresywności młodzieży przestępczej i nieprzestępczej, Wrocław 1977, IPiP Opracowała: Beata Potapiuk Literka.pl - Gry i zabawy przeciw agresji Literka.pl - Gry i zabawy przeciw agresji