J LIU I SZ S S Ł S OW

Transkrypt

1 JULIUSZ SŁOWACKI propozycje rozwiązań metodycznych do wybranych utworów

2 Rok 2009 Rokiem Juliusza Słowackiego

3 UCHWAŁA Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 9 stycznia 2009 r. w sprawie ogłoszenia roku 2009 Rokiem Juliusza Słowackiego W roku 2009 przypada 200. rocznica urodzin Juliusza Słowackiego, a zarazem 160. rocznica jego śmierci. Naszym obowiązkiem jest uczcić i przypomnieć jednego z najwybitniejszych w polskich dziejach poetę. Poezja Juliusza Słowackiego pozostaje i pozostanie jednym z najważniejszych dokonań polskiej literatury. Jego twórczość to najwyższej próby romantyzm o wymiarze europejskim. Jest to literatura otwarta na świat i inne kultury, ale nieuciekająca od tematów lokalnych, łącząca polską kulturę i historię z kręgiem antycznej cywilizacji greckiej, pełna fantastyki i wizjonerstwa. Słowacki to poeta przeżywający polskość w sposób najgłębszy, niewahający się pokazać rozterek i dramatów temu towarzyszących. Jego utwory były duchową inspiracją dla wielu pokoleń Polaków walczących o odrodzenie Państwa Polskiego. Niech Rok Słowackiego stanie się okazją do przypomnienia zasług, twórczości i postaci wielkiego polskiego twórcy romantycznego, jednego z tych, którym Polska zawdzięcza przetrwanie duchowe i narodowe pod zaborami. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej ogłasza rok 2009 Rokiem Juliusza Słowackiego. MARSZAŁEK SEJMU / - / Bronisław Komorowski

4 My Bladaczkowie jesteśmy potrzebni (Stanisław Bortnowski Przewodnik po sztuce uczenia literatury ) Uczenie literatury: opór młodych, znudzenie, męczenie umysłu czytaniem, ból z powodu czytania i myślenia, bezradność nauczyciela wobec oporu i zniechęcenia młodych ludzi, Uczenie rozumienia literatury = rozumienie życia przez literaturę.

5 My Bladaczkowie jesteśmy potrzebni (Stanisław Bortnowski Przewodnik po sztuce uczenia literatury ) Na pytanie: Które utwory stały Ci się bliskie dzięki lekcjom języka polskiego? ( ) niejeden oporny Gałkiewicz mógłby powiedzieć: Czytałem, Panie Profesorze, Słowackiego pod przymusem, ale nie żałuję, gdyż dzięki lekcjom zapamiętałem nazwisko poety i mogę napisać wypracowanie, że Słowacki wielki jest.

6 My Bladaczkowie jesteśmy potrzebni (Stanisław Bortnowski Przewodnik po sztuce uczenia literatury ) Należałoby dać mu odpowiedź: Dziękuję Ci, Gałkiewicz. Chcę, abyś był wobec literatury szczery, nie mówił sloganów, a jeśli wieszczowie ci nadokuczają, abyś zwrócił się do Witkacego, Gombrowicza i Mrożka. Póki co, napisz wypracowanie: W jakim stopniu szkoła potrafiła mnie zachęcić do literatury i do czytania w ogóle, a w jakim okazała się bezradna i niestety, nie uczyniła ze mnie czytelniczego anioła?.

7 Propozycje rozwiązań metodycznych Bo to jest wieszcza najjaśniejsza chwała Grób Agamemnona Bogarodzico, Dziewico Kordian

8 Bo to jest wieszcza najjaśniejsza chwała Bo to jest wieszcza najjaśniejsza chwała, Że w posąg mieni nawet pożegnanie. Ta kartka wieki tu będzie płakała I łez jej stanie. Kiedy w daleką odjeżdżasz krainę, Ja kończę moje na ziemi wygnanie, Ale samotny ale łzami płynę I to pisanie

9 Bo to jest wieszcza najjaśniejsza chwała Słowacki zastosował w wierszu inwersję składniową. Jeśli uporządkujemy zmieniony przez poetę szyk, otrzymamy tekst: Ta kartka wieki tu będzie płakała I łez jej stanie. Bo to jest wieszcza najjaśniejsza chwała, Że w posąg mieni nawet pożegnanie. Kiedy w daleką odjeżdżasz krainę, Ja kończę moje na ziemi wygnanie I to pisanie, Ale samotny ale łzami płynę

10 Bo to jest wieszcza najjaśniejsza chwała Przykłady tematów: Romantyczna parafraza Horacjańskiego Exegi monumentum ; Miniatura poetycka Słowackiego ( Bo to jest wieszcza ) a wiersz płacz Mickiewicza ( Polały się łzy ); Posąg marmurowej trwałości Juliusza Słowackiego i Tren XV Jana Kochanowskiego.

11 Bo to jest wieszcza najjaśniejsza chwała (elementy analizy) Układ rymów: abab cbcb pożegnanie, stanie, wygnanie, pisanie ; zwrotki stanowią spójną całość; Budowa stroficzna, wersyfikacyjna: dwie strofy safickie (3 wersy 11- zgłoskowe ze średniówką po 5 sylabie, wers czwarty 5 zgłoskowy); przywołanie liryki Safony poprzez schemat wersyfikacyjno rytmiczny;

12 Bo to jest wieszcza najjaśniejsza chwała (elementy analizy) Podmiot liryczny: poeta obdarzony boską mocą wieszcza; poeta, który pożegnanie, płacz, łzy (ulotność, płynność) przemienia w trwały posąg; ujawnia dumną pewność siebie (poeta wieszcz, prorok); najjaśniejsza chwała prawdziwego poety: boski majestat, gloria wieszczego ducha, w posąg mieni nawet pożegnanie ( dowód wielkości tego co ulotne i osobliwe), marmurowa trwałość,

13 Bo to jest wieszcza najjaśniejsza chwała (elementy analizy) poeta obdarzony twórczą potęgą: paradoks ( Ta kartka wieki tu będzie płakała /I łez jej stanie. ) nieśmiertelne dzieło poeta powierza znikomej kartce; odniesienie do poezji sztambuchowej; poeta w obliczu śmierci: śmierć jako kres wygnania (kończy cierpienia wygnańca tęskniącego za ojczyzną i kończy udrękę ducha tęskniącego za niebem); pożegnanie (nieokreślony wyraźnie adresat ( Kiedy w daleka odjeżdżasz krainę/ja kończę na ziemi wygnanie ) potęguje mękę osamotnienia; ból, gorycz, rozstanie, rozłąka określone metaforą łzami płynę ;

14 Bo to jest wieszcza najjaśniejsza chwała (elementy analizy) wiersz płaczący posag; wiersz pomnik posąg marmurowej trwałości, pulsujący bólem i płynący łzami; romantyczna parafraza Horacjańskiego Exegi monumentum pożegnanie z najbliższą mu osobą, z życiem i z własną twórczością;

15 ZADANIE: Poetycka sława, pożegnanie. Dokonaj porównania tekstów z różnych epok literackich. Horacy Exegi monumentum, Jan Kochanowski Pieśń XXIV ( Niezwykłym i nie leda piórem opatrzony ), Juliusz Słowacki Bo to jest wieszcza najjaśniejsza chwała, Adam Mickiewicz Polały się łzy, Zbigniew Herbert Brewiarz I (z tomu Epilog burzy ),

16 Exegi monumentum Pieśń XXIV Bo to jest wieszcza najjaśniejsza chwała Polały się łzy Brewiarz I Podmiot liryczny Ukształtowanie wypowiedzi Temat utworu Budowa stroficzna, wersyfikacyjna Konteksty

17 Bogarodzico, Dziewico Przykład tematu: Trzy Bogurodzice Hymn J. Słowackiego, Modlitwa do Bogarodzicy K. K. Baczyńskiego, Stara pieśń na Binarową M. Białoszewskiego: określenie celu aluzji: moralno polityczny, moralny, klucz do polskości, do przeszłości; analiza porównawcza utworów: a) rozpoznanie nadrzędnej zasady zestawienia utworów (podobieństwa, różnice); b) analiza i interpretacja - podstawowe płaszczyzny porównywania utworów (kluczowe wyrażenia, motywy; miejsca nacechowane semantycznie; nadawca, odbiorca; ukształtowanie wypowiedzi; temat; konteksty; wnioski)

18 Kordian (filozoficzne dojrzewanie Kordiana fragmenty monologów z aktu I (w. 1-43) oraz aktu II (góra Mont Blanc) dramat pokazuje stan świadomości narodowej w dobie przełomu światopoglądowego i w obliczu historycznej klęski ojczyzny; romantyczny bohater na planie pierwszym wybitna jednostka przeżywająca historię i zmierzająca do samookreślenia wobec konieczności dziejowej; Kordian romantyczny poeta, wędrowiec - filozof (odbywa typową podróż literacką, szlakiem modnych podróżników romantycznych z bogatych sfer połączoną z poszukiwaniem idei);

19 Kordian (filozoficzne dojrzewanie Kordiana fragmenty monologów z aktu I (w. 1-43) oraz aktu II (góra Mont Blanc) ideowe poszukiwania bohatera w akcie I ; filozoficzny monolog na górze Mont Blanc w akcie II; Wskazówki do analizy: określenie sytuacji, myśl jako słowo klucz (wskazanie wyrażeń, zwrotów ze słowem myśl ), interpretacja cytatów z rzeczownikiem myśl, przywołanie właściwych kontekstów celem sensownego odczytania monologów Kordiana (biograficzny, biblijny, literacki, historyczny),

20 BIBLIOGRAFIA Stanisław Bortnowski, Przewodnik po sztuce uczenia literatury, STENTOR, Warszawa Stanisław Falkowski i Paweł Stępień, Ciężkie norwidy czyli subiektywny przewodnik po literaturze polskiej, Świat Ksiązki, Warszawa Historia literatury i kultury polskiej tom 2 Romantyzm, pozytywizm, Świat Ksiązki, Warszawa Alina Kowalczykowa, Słowacki, PWN, Warszawa 1994.

21 Opracowała Elżbieta Anioła Czarnków, kwiecień 2009