PROBLEMATYKA WYCZERPANIA PRAWA Z REJESTRACJI ZNAKU TOWAROWEGO

Transkrypt

1 mgr Bogusław Sołtys Uniwersytet Wrocławski PROBLEMATYKA WYCZERPANIA PRAWA Z REJESTRACJI ZNAKU TOWAROWEGO Instytucja znaków towarowych budzi w ostatnim okresie żywe zainteresowanie zarówno ekonomistów, jak i prawników. Przyczynę tego stanu rzeczy można upatrywać z jednej strony w ogólnogospodarczym wzroście znaczenia znaków towarowych, związanych z uruchomieniem mechanizmów rynkowych w gospodarce, z drugiej zaś strony w rosnącej gwałtownie liczbie procesów o naruszenie prawa do posługiwania się tymi oznaczeniami 1. Z uwagi na okoliczność, że uprawnienia związane ze znakiem towarowym opierają się na konstrukcji bezwzględnego prawa na dobru niematerialnym, powstaje cały szereg problemów teoretycznych i praktycznych, dotyczących treści, zakresu i ochrony tego prawa. Jednym z nich jest wyczerpanie prawa z rejestracji znaku towarowego. Wyczerpanie prawa z rejestracji stanowi ograniczenie treści zakresu wyłącznych uprawnień podmiotu uprawnionego do znaku, względem chronionego oznaczenia 2. Wyczerpanie (zgaśnięcie, konsumpcja) jest terminem wykształconym w doktrynie prawa, dla uzasadnienia potrzeby zapewnienia swobody cyrkulacji towarów na rynku. Z zakresu wyłączności prawa z rejestracji znaku towarowego (zob. art. 13 w zw. z art. 19 u.z.t.) można by bowiem wywodzić uprawnienie do kontrolowania rynku, w rezultacie czego w każdym przypadku nabywca oznaczonego towaru byłby zmuszony poprzedzać jego ponowne zbycie uzyskaniem odpowiedniej zgody uprawnionego do posługiwania się chronionym oznaczeniem, co w dalszej konsekwencji mogłoby w skrajnych sytuacjach prowadzić do przekreślenia użyteczności instytucji znaku towarowego 3. Zapobiega temu koncepcja wyczerpania prawa z rejestracji, wyrażająca się w tym, że pierwsze legalne wprowadzenie do obrotu oznaczonego towaru przez osobę uprawnioną (podmiot prawa z rejestracji, podmiot prawa do znaku powszechnie znanego 4 lub osoba uprawniona do znaku wspólnego 5 ) lub przez osoby przez nią upoważ- 43

2 REJENT Nr 5 maj 1993 r. nione albo wywodzące od niej swoje prawo do używania znaku, powoduje zgaśnięcie (konsumpcję) uprawnienia do ponownego wprowadzenia towarów do obrotu. Sktutkiem wyczerpania jest prawo nabywcy do samodzielnego kolejnego wprowadzenia oznaczonych produktów do obrotu, bez narażenia się na możliwość zasadnego poniesienia z tego tytułu roszczeń przez uprawnionego z rejestracji 6. Należy jednak podkreślić, że wyczerpaniu ulega tylko jedno uprawnienie składające się na treść prawa z rejestracji, a mianowicie prawo wprowadzania oznaczonych towarów do obrotu. Pozostałe uprawnienia pozostają natomiast w mocy uprawnionego do znaku, dlatego też każda ingerencja osób trzecich w zakres tych uprawnień (np. usunięcie znaku z towaru i po przepakowaniu jego ponowne nałożenie), podjęta bez zgody, stanowi akt naruszenia prawa z rejestracji znaku towarowego 7. W związku z powyższym, nasuwa się pytanie czy osoby wprowadzające po raz kolejny do obrotu oznaczony towar, uprzednio wprowadzony do obrotu przez uprawnionego z rejestracji lub osoby wywodzące od niego prawo używania znaku, mogą go reklamować, nie narażając się na roszczenia osób uprawnionych do posługiwania się znakiem towarowym? Na pytanie to należy odpowiedzieć twierdząco, jeżeli powoływanie się w tej formie na cudze oznaczenie nie stwarza (co jest raczej regułą) niebezpieczeństwa wprowadzenia odbiorców w błąd co do źródła pochodzenia towarów 8 (por. art. 19 w zw. z art. 13 u.z.t.). W sytuacji tej, uprawniony z rejestracji może zakazać prowadzenia reklamy lub sposobu jej formułowania i przekazywania, jedynie na podstawie art. 3 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji 9, jeżeli reklama taka jest sprzeczna z uczciwością kupiecką 10. Pomimo licznych postulatów de lege ferenda, podnoszonych w literaturze przedmiotu 11, instytucja wyczerpania prawa z rejestracji, choć na ogół akceptowana jest w nauce prawa i orzecznictwie 12, nie została jednak przez ustawodawcę wysłowiona expressis verbis w u.z.t. 13. W sytuacji tej, podstawę normatywną jej stosowania upatruje się w rezultatach wykładni funkcjonalnej i celowościowej, zasadnie twierdząc, że przepisy ustawy o znakach towarowych nie przyznają uprawnionemu z rejestracji prawa kontrolowania procesu dystrubucji oznaczonych towarów do ostatecznego konsumenta. Podstawowym celem u.z.t. jest bowiem ochrona znaku towarowego w granicach funkcji oznaczenia pochodzenia (art. 19 w zw. z art. 1, 4, 7 oraz 9 ust. 1 pkt 1 i 3 u.z.t.) 14, która przy odsprzedaży oznaczonego towaru nie zostaje naruszona z uwagi na brak niebezpieczeństwa wprowadzenia odbiorców w błąd co do źródła pochodzenia tegoż 44

3 Problematyka wyczerpania prawa z rejestracji znaku towarowego towaru. W przypadku tym bowiem nie ulega zmianie źródło pochodzenia towaru, lecz jedynie podmiot jego własności 15. Nie oznacza to jednak, że uprawniony wyłącznie do znaku towarowego nie ma usprawiedliwionego interesu w sprawowaniu kontroli nad dystrybucją swoich towarów. Przykładowo można wskazać tu na zabezpieczenie interesów wyłącznego dystrybutora lub licencjobiorcy. Kontrola dystrybucji jest także często wykorzystywana w celu zabezpieczenia należytego prestiżu chronionego oznaczenia, np. poprzez zapewnienie sprzedaży towarów ze znakiem w wybranych sklepach, właściwą obsługę i serwis. Z powyższych względów, uprawniony z rejestracji, przy wprowadzaniu oznaczonych towarów do obrotu, może umownie zastrzec dalszy sposób zbytu swoich towarów. Należy jednak pamiętać, że postępowanie takie, legalne co do zasady, może być na tle konkretnej sytuacji uznane za niedozwolone w świetle art. 58 k.c. Ponadto, tego typu klauzule umowne mogą być oceniane z punktu widzenia ustawy o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym 16. W tym miejscu konieczne jest przedstawienie poszczególnych elementów, składających się na pojęcie wyczerpania prawa z rejestracji znaku towarowego 17. Wyczerpanie następuje jedynie poprzez takie wyprowadzenie do obrotu oznaczonego towaru, w wyniku którego osoba trzecia nabywa prawo do rozporządzania tym towarem (np. na podstawie umowy sprzedaży, dostawy, komisu itp.). Nie każdy zatem akt wprowadzenia do obrotu gospodarczego 18 skutkuje wyczerpaniem prawa z rejestracji. Dotyczy to zwłaszcza wystawienia wyrobów ze znakiem na wystawie, targach czy ich wynajęcia, oddania w leasing itp. Do wyczerpania prawa z rejestracji niezbędne jest wprowadzenie towaru ze znakiem do obrotu przez uprawnionego z rejestracji lub osoby wywodzące od niego swoje prawo używania znaku towarowego (np. licencjobiorców), lub za ich zgodą przez inne osoby (np. wyłącznych dystrybutorów) 19. Wprowadzenie do obrotu oznaczonych towarów bez upoważnienia tych osób, choćby wyroby te były wyprodukowane, a następnie oznaczone przez uprawnionego z rejestracji, nie powoduje bowiem wyczerpania prawa do wprowadzenia oznaczonych produktów do obrotu, lecz przeciwnie stanowi jedną z form naruszenia prawa z rejestracji. Wyczerpanie prawa z rejestracji wywołuje jedynie pierwszy akt wprowadzenia do obrotu oznaczonego towaru. Nie ma więc znaczenia, czy dany wyrób bez znaku był już uprzednio przedmiotem czynności rozporządzającej, czy też był oznakowany w obrocie jakimś innym oznaczeniem, które zostało następnie legalnie usunięte. Bez znaczenia dla wyczerpa- 45

4 REJENT Nr 5 maj 1993 r. nia prawa do wprowadzenia oznaczonych produktów do obrotu ma również fakt, że pod tym samym znakiem wprowadzane są towary tego samego rodzaju (takie same lub podobne), lecz różniące się między sobą właściwościami użytkowymi lub jakością. Wyczerpanie prawa z rejestracji znaku towarowego następuje ipso iure, tj. z mocy prawa, dlatego dla jego skuteczności nie jest potrzebne żadne oświadczenie woli osoby uprawnionej do posługiwania się znakiem 20. Jak już była o tym mowa, instytucja wyczerpania prawa z rejestracji znaku towarowego przyjmowana jest na ogół w literaturze bez zastrzeżeń, sprawą budzącą wątpliwości jest natomiast zasięg terytorialny skutków konsumpcji uprawnień wyłącznie uprawnionego do posługiwania się chronionym oznaczeniem 21. Chodzi o to, czy wyczerpanie prawa do wprowadzenia oznaczonych towarów do obrotu następuje tylko na terytorium kraju, w którym uprawniony lub osoby wywodzące od niego swoje prawo używania znaku wprowadziły oznaczony towar do obrotu (terytorialne wyczerpanie prawa do znaku), czy także we wszystkich pozostałych krajach, gdzie znak ten jest chroniony przez uprawnionego z rejestracji lub podmioty wywodzące od niego swoje prawo w zakresie posługiwania się znakiem towarowym (eksterytorialne wyczerpanie prawa do znaku). W pierwszym przypadku, uprawniony do znaku w kraju importu może zakazać na podstawie swojego prawa wwozu oznaczonego towaru, wprowadzonego po raz pierwszy do obrotu za granicą przez niego lub osoby wywodzące od niego swoje prawo, lub pozostające z nim w określonych związkach gospodarczych, lub organizacyjnych (np. filie, przedstawicielstwa), ponieważ wprowadzenie go do obrotu w kraju importu bez jego zgody stanowi naruszenie prawa do znaku. W drugim przypadku, wwóz oznaczonego towaru do kraju importu, w analogicznej sytuacji, jest zachowaniem prawnie obojętnym z punktu widzenia naruszenia prawa z rejestracji. Zwolennicy terytorialnego wyczerpania prawa z rejestracji powołują się przede wszystkim na fakt, że ochrona znaku towarowego rozciąga się tylko na terytorium kraju, w którym dokonano jego rejestracji (art. 13 ust. 1 u.z.t.), natomiast w razie zarejestrowania znaku na rzecz tej samej osoby w kilku państwach lub jeżeli prawo do znaku przysługuje w różnych państwach wprawdzie innym podmiotom, ale wywodzącym swe prawo od uprawnionego z rejestracji czy to z racji umów licencyjnych, czy z faktu pozostawania z nim w określonych związkach gospodarczych lub organizacyjnych, mamy do czynienia z tym samym znakiem, ale z kilkoma niezależnymi prawami podmiotowymi

5 Problematyka wyczerpania prawa z rejestracji znaku towarowego Ponadto, terytorialne wyczerpanie prawa z rejestracji służyć ma zwalczaniu tzw. szarego rynku", w którym import towarów z najtańszych stref, z reguły o niższym poziomie jakości, narusza reputację znaku miejscowych właścicieli" 23 (podmiotu uprawnionego z rejestracji lub osób wywodzących od niego swoje prawo do używania oznaczenia w kraju importu), wykorzystując jego popularność na rynku i nierzadko, przy tej okazji, wprowadzając odbiorców w błąd co do źródła pochodzenia towarów 24. Za eksterytorialnym wyczerpaniem prawa z rejestracji znaku towarowego przemawiają natomiast wymagania handlu międzynarodowego oraz w pewnej mierze interes konsumentów, którzy mogą nabywać markowe towary na szarym rynku" po cenach znacznie niższych od oferowanych przez detalistów, mających licencje miejscowych właścicieli" znaków na te towary 25. Poza tym zasada terytorialnego wyczerpania prawa z rejestracji, a mówiąc ściślej jej konsekwencje, mogą być podważone na podstawie koncepcji nieuczciwej konkurencji, prawa antymonopolowego oraz nadużycia prawa 26. W polskiej literaturze za eksterytorialnym wyczerpaniem prawa z rejestracji znaku towarowego opowiedział się zdecydowanie R. Skubisz 27, twierdząc, że nie sprzeciwia się temu zasada terytorialności prawa znaków towarowych. Oznacza ona bowiem tylko, że przepisy prawa polskiego właściwe są w kwestii przesłanek, środków udzielania ochrony, treści i zakresu prawa z rejestracji, natomiast nie nakazuje ona pomijania w procesie stosowania prawa wszelkich zdarzeń faktycznych, zachodzących na terytorium innych krajów. Tak więc, import towarów do Polski stanowiłby akt naruszenia prawa z rejestracji, jeżeli skutkiem niego można by stwierdzić niebezpieczeństwo wprowadzenia odbiorców w błąd co do źródła pochodzenia towarów, które zdaniem autora nie zachodzi, ponieważ niezależnie od miejsca wprowdzenia towarów do obrotu, znak wskazuje na jedno i to samo źródło jego pochodzenia. R. Skubisz zauważa równocześnie, że eksterytorialne wyczerpanie nie dotyczy jednak oznaczonych towarów opatentowanych w Polsce, nawet gdy ich wprowadzenie do obrotu za granicą nastąpiło za zgodą osoby uprawnionej w Polsce. Do naruszenia prawa z patentu wystarczy bowiem sam obiektywny fakt bezprawnego korzystania w sposób zarobkowy lub zawodowy na obszarze Polski, niezależnie od niebezpieczeństwa wprowadzenia odbiorców w błąd co do źródła pochodzenia towarów 28. Jak się wydaje, opowiedzenie się za eksterytorialnym wyczerpaniem prawa z rejestracji jest wynikiem przyznania pierwszeństwa zasadzie swobody krążenia dóbr oznaczonych znaka- 47

6 REJENT Nr 5 maj 1993 r. mi towarowymi nad regułami, które można by wywieść z systemu norm, zastrzegających wyłączność wprowadzania towarów na rynek kraju, w którym uprawnionemu do posługiwania się znakiem przysługuje prawo z rejestracji. Stanowisko to uzasadnione jest zwłaszcza na tle polityki państw dążących do integracji swoich rynków, a zatem powinno znaleźć również swój wyraz w praktyce polskich organów stosujących prawo. Przyjęcie koncepcji eksterytorialnego wyczerpania prawa z rejestracji znaku towarowego nie eliminuje ponadto moim zdaniem środków prawnych, pozwalających zwalczać niekorzystne zjawiska tzw. szarego rynku", o których pisałem powyżej. W razie bowiem importu towarów, wprowadzonych do obrotu za granicą przez uprawnionego z rejestracji lub osoby wywodzące od niego swoje prawo w tym zakresie, różniących się jednak właściwościami lub jakością od towarów oznaczonych tym samym znakiem, co oferowane na rynku krajowym przez właściciela" znaku, umieszczanie na towarach sprowadzonych z zagranicy informacji dotyczącej kraju pochodzenia, stanowi wystarczającą podstawę dla zabezpieczenia ochrony funkcji gwarancyjnej znaku (zaufania nabywców) 29. Służyć temu może kod kreskowy lub geograficzne oznaczenie pochodzenia towarów. Wskazane powyżej różnice towarów wynikają najczęściej ze szczególnych warunków panujących na rynkach krajów, z których są one sprowadzane, takich jak np. gusty i upodobania konsumentów czy też czynników obiektywnych, dotyczących np. klimatu, składu chemicznego wody itp. Mogą jednak wynikać również z brakoróbstwa licencjobiorcy lub innych osób uprawnionych do posługiwania się znakiem towarowym, przysługującym uprawnionemu z rejestracji w kraju importu. Jak zostało już powiedziane, jedyną funkcją znaku, podlegającą samodzielnej ochronie w u.z.t., jest funkcja oznaczenia pochodzenia towarów 30. Nie zostaje ona jednak naruszona w sytuacji, gdy jakość towarów ulega modyfikacjom w zależności od rynku, na który są one przeznaczone. Dlatego uprawniony do znaku na podstawie u.z.t. nie może skutecznie sprzeciwiać się importowi towarów o zróżnicowanym poziomie właściwości lub jakości, wprowadzonych przez niego samego do obrotu za granicą lub przez osoby wywodzące od niego swoje prawo do oznaczania produktów czy to z racji umów licencyjnych, czy z faktu pozostawania z nim w określonych związkach gospodarczych lub organizacyjnych, skoro ponosi on za te osoby ekonomiczną odpowiedzialność, związaną z faktem używania znaku towarowego. Podstawę prawną zakazu importu w powyższej 48

7 Problematyka wyczerpania prawa z rejestracji znaku towarowego sytuacji można by ewentualnie moim zdaniem upatrywać w art. 3 um.k., jeżeli stwierdzi się wykorzystanie renomy podmiotu uprawnionego do znaku towarowego w kraju importu. Import towarów o niższym poziomie jakości, a następnie ich sprzedaż z powołaniem się na znak cieszący się popularnością na rynku krajowym, może być niewątpliwie zakwalifikowany jako czyn sprzeczny z uczciwością kupiecką, w zakresie którego mieści się posługiwanie środkami mylącej reklamy

8 REJENT Nr 5 maj 1993 r. Przypisy >. O naruszeniach prawa do takich znanych znaków, jak: Pampers", Cinzano" czy Golden American" informowała wielokrotnie prasa. Zob. np. J. Michalak, Sony made in Hong Kong, Wprost" 1991 r. nr 38, s R. Skubisz, Prawo z rejestracji znaku towarowego i jego ochrona, Lublin 1988 r., s Podobne problemy występują na gruncie prawa wynalazczego. Zob. na ten temat B. Czachórska-Jones, [w:] System prawa własności intelektualnej, t. 3, Prawo wynalazcze, s. 227 i n. oraz cytowaną tam literaturę. 4. Na temat znaku powszechnie znanego zob. np. R. Skubisz, Prawo znaków towarowy. Komentarz, Warszawa 1990 r., s. 119 i n. 5. Na temat znaków wspólnych zob. w szczególności J. Koczanowski, Istota i funkcje znaków towarowych wspólnych, ZNUJ PWOWI 1983 r., nr 33, s. 12 i n. oraz T. Opalski, Ochrona prawna znaków wspólnych, PUG 1975 r., nr 1, s. 13 i n. 6. Początkowo prawo nabywcy do dalszej odsprzedaży oznaczonych wyrobów próbowano wyjaśnić domniemaną licencją na posługiwanie się chronionym znakiem. Szerzej na ten temat patrz B. Czachórska- Jones, op. cit. Zob. również M. Kępiński, Rozporządzanie prawem z rejestracji znaku towarowego, Poznań 1979 r., s Zob. szerzej na ten temat B. Sołtys, Formy naruszania prawa z rejestracji znaku towarowego, Rejent" 1992 r., nr 11, s. 49 i n. oraz powoływaną tam literaturę. 8. Na temat pojęcia niebezpieczeństwa wprowadzenia odbiorców w błąd zob. M. Kępiński, Niebezpieczeństwo wprowadzenia w błąd odbiorców co do źródła pochodzenia towarów w prawie znaków towarowych, ZNUJ PWOWI 1982 r., nr 28. Na temat pojęcia źródła pochodzenia towarów zob. R. Skubisz, Prawo z rejestracji..., s. 19 i n. 9. Ustawa z dnia r. (tekst jedn. Dz.U r., Nr 56, poz. 467). 10. Por. B. Sołtys, Zwalczanie nieuczciwej konkurencji w projekcie nowej ustawy, Rejent" 1993, nr 2 oraz I. Wiszniewska, R. Skubisz, Środki zapobiegania nieuczciwej reklamie w projekcie ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, PiP 1992 r., nr 4, s. 49 i n. 11. Np. St. Sołtysiński w recenzji pracy R. Skubisza, Prawo z rejestracji znaku towarowego i jego ochrona, Lublin 1988 r., PiP 1990 r., nr 1, s Odmienne stanowisko w tej kwestii zajął autor recenzowanej pracy, s Głównie w orzecznictwie zagranicznym, bowiem w polskiej praktyce stosowania prawa brak jest, jak na razie, orzeczeń w tym zakresie. Zob. na ten temat M. Kępiński, Rozporządzanie prawem z rejestracji..., s. 173 i n. oraz tegoż autora, Zasada swobody krążenia dóbr oznaczonych znakami towarowymi w świetle decyzji organów EWG, [w:] Problemy prawne handlu zagranicznego, Katowice 1980 r., nr 4, s. 28 i n. Por. także T. Korbutowicz, Prawo konkurencji w orzecznictwie sądu wspólnot europejskich, Wrocław 1992 r., s. 101 i n. 50

9 Problematyka wyczerpania prawa z rejestracji znaku towarowego 13. Literalne wysłowienie instytucji wyczerpania prawa z rejestracji znaku towarowego zawierał natomiast projekt u.z.t. z 1976 r. w brzmieniu: Uprawniony z rejestracji znaku towarowego nie może zakazać używania, w szczególności dalszego wprowadzania do obrotu gospodarczego towarów oznaczonych tym znakiem, jeżeli towary te zostały wprowadzone do obrotu przez niego lub przez upoważniony przez niego podmiot, albo przez inny podmiot, który wywodzi swoje prawo do używania tego znaku od uprawnionego z rejestracji" (art. 15 ust. 1) oraz Przepis ust. 1 stosuje się również do towarów sprowadzonych z zagranicy, jeżeli zostały one tam uprzednio wprowadzone do obrotu przez podmioty uprawnione, wymienione w tym przepisie" (art. 15 ust. 2). 14. Ochrona innych funkcji znaku towarowego, w szczególności funkcji reklamowej i gwarancyjnej, mieści się w zakresie ochrony funkcji oznaczenia pochodzenia i jako takie nie podlegają w u.z.t. samodzielnej ochronie. Zob. szerzej na ten temat M. Kępiński, Znak towarowy, SC 1974 r., t. 22, s , St. Sołtysiński, Prawo z rejestracji znaku towarowego, PPWP Katowice 1976 r., s. 121 i n., J. Solarz, Michał du Vall, Wytwarzanie i zbywanie podrobionych znaków towarowych w świetle prawa polskiego, znuj PWOWI 1987 r., nr 44, s. 185 i n. oraz R. Skubisz, Prawo z rejestracji..., s. 84 i n. Por. także orzeczenie SN z dnia r., OSPiKA 1974 r., nr 6, poz. 135 z kryt. glosą S. Grzybowskiego oraz orzeczenie SN z dnia r., OSPiKA 1986 r., poz. 183 c z glosą M. Kępińskiego. 15. R. Skubisz, ibidem, s w. Ustawa z dnia r. (tekst jedn. Dz.U r., Nr 89, poz. 403). Zob. także M. Kępiński, Zasada swobody krążenia dóbr..., s. 53 i n., B. Majewska-Jurczyk, Ustawodawstwo antymonopolowe Stanów Zjednoczonych, Wrocław 1983 r. oraz T. Korbutowicz, Prawo konkurencji w orzecznictwie..., s. 101 i n. 17. Podaję za R. Skubisz, Prawo z rejestracji..., s Podobnie St. Sołtysiński, Prawo z rejestracji..., s. 141 oraz M. Kępiński, Rozporządzanie prawem z rejestracji..., s ł8. Pojęcie obrotu gospodarczego na tle u.z.t. należy ograniczyć jedynie do działalności funkcjonalnie związanej ze zbytem oznaczonych towarów, umożliwiającym realizację przez znak towarowy funkcji oznaczenia pochodzenia. 19. Podaję za R. Skubisz, Prawo z rejestracji.., s. 173 i n. 2". Ibidem. 21. St. Sołtysiński, Prawo z rejestracji..., s Zob. również literaturę podaną w przypisie Tak np. St. Sołtysiński w recenzji pracy R. Skubisza, Prawo z rejestracji znaku towarowego i jego ochrona, Lublin 1988 r., PiP 1990 r., nr 1, s. 123 i n. 23. Ze względu na to, że znak towarowy jest dobrem niematerialnym, o jego własności możemy mówić tylko w cudzysłowiu. W systemie prawa polskiego przedmiotem własności w ścisłym znaczeniu mogą być bowiem jedynie rzeczy (art. 140 k.c.) rozumiane jako przedmioty 51

10 REJENT Nr 5 maj 1993 r. materialne (art. 45 k.c.). Szerzej na ten temat zob. B. Sołtys, Charakter i konstrukcja prawa do znaku towarowego, Rejent" 1993 r. nr 3-4 oraz powołaną tam literaturę.?4. St. Sołtysiński w recenzji pracy R. Skubisza..., s. 123 przyp Ibidem, s. 123 oraz przyp. 5 na s Zob. również M. Kępiński, Zasada swobody krążenia dóbr..., s. 28 i n. 2G. St. Sołtysiński, Prawo z rejestracji..., s R. Skubisz, Prawo z rejestracji..., s Por. B. Czachórska-Jones, op. cit., s. 227 i n. i cytowaną tam literaturę. 29. Ochrona zaufania nabywców do znaku może być ponadto wzmocniona wzmianką o licencyjnym charakterze produktu wytworzonego przez licencjobiorcę. Obowiązek jej umieszczenia przewidują niektóre ustawodawstwa zagraniczne. Zob. na ten temat Cz. Przymusiński. Problematyka znaków towarowych w przedsiębiorstwach działających w skali międzynarodowej, PUG 1974 r., nr 3, s Należy dodać, że powyższy obowiązek może być również nałożony w umowach dotyczących korzystania z cudzego oznaczenia. 30. Patrz przyp. 14 i powołaną tam literaturę. 31. Por. literaturę powołaną w przyp