Scenariusz lekcji pt. Kredyt bankowy

Transkrypt

1 Emil Radziszewski Urząd Komisji Nadzoru Finansowego r. Scenariusz lekcji pt. Kredyt bankowy Poziom: szkoła ponadgimnazjalna Przedmiot: podstawy przedsiębiorczości Czas trwania lekcji: 2-3 godziny lekcyjne ( min) Przedmiot zajęć: 1. Definicja kredytu bankowego. 2. Znaczenie kredytu w gospodarce i społeczeństwie. 3. Rodzaje kredytów. 4. Cechy umowy kredytowej. Cele zajęć: 1. Cel ogólny uświadomienie uczniom czym jest kredyt i jaka jest jego funkcja gospodarcza oraz znaczenie społeczne 2. Cele szczególne: a. Wiedza: definicja kredytu, rodzaje kredytów, cechy umowy kredytowej. b. Umiejętności: rozróżnienie kredytu bankowego i pożyczki pieniężnej, wymienienie składników kosztu kredytu,

2 wskazanie korzyści i zagrożeń związanych z funkcjonowaniem kredytu w gospodarce, uzasadnienie potrzeby istnienia kredytu dla gospodarki i społeczeństwa. Metody: pogadanka, wykład, burza mózgów, dyskusja, studium przypadku. Środki dydaktyczne: prezentacja (foliogramy), tablica/flipchart, tekst do studium przypadku. Przebieg lekcji: 1. Sprawdzenie stanu wiedzy uczniów poprzez zadawanie pytań: a. Co to jest kredyt? b. Po co kredyt jest brany? c. Jak banki reklamują kredyty? d. Jakie korzyści i zagrożenia mogą wiązać się z wzięciem kredytu? e. Jakie rodzaje kredytów znacie? f. Co wpływa na koszt kredytu udzielanego przez banki? 2. Wykład z użyciem prezentacji lub foliogramów, angażujący uczniów, zachęcający do interakcji. a. Podanie i omówienie definicji kredytu oraz wskazanie zasadniczych różnic między kredytem bankowym a pożyczką pieniężną. b. Omówienie uprawnień i obowiązków banku i klienta oraz podstawowych elementów umowy kredytowej (można skorzystać z dostępnych w Internecie wzorów takich umów). c. Wskazanie na podstawowe funkcje gospodarcze kredytu: stymulacja gospodarki, konwersja oszczędności na inwestycje, pobudzanie konsumpcji, alokacja kapitału, finansowanie działalności bieżącej (wsparcie płynności), kreacja pieniądza.

3 d. Wskazanie na społeczne znacznie kredytu, w tym związane z nim korzyści zagrożenia: przyspieszenie postępu ekonomicznego, technologicznego i społecznego, szybkie zaspokajanie potrzeb i aspiracji materialnych, wzmacnianie postaw konsumpcjonistycznych, źródło problemów indywidualnych (spirala zadłużenia) i grupowych (np. kredyty frankowe) oraz konfliktów społecznych. e. Podkreślenie, że kredyt to zobowiązanie finansowe, które musi zostać uregulowane z nadwyżką (wbrew przesłaniu niektórych reklam kredyt to nie coś, co się dostaje lub co się bierze ). f. Wskazanie co składa się na koszty kredytu i dlaczego kredyt jest drogi. Należy podkreślić, że bank udziela kredytów ze środków powierzonych mu przez inne osoby (deponentów, którzy złożyli w banku swoje oszczędności) i musi zabezpieczyć się przed ryzykiem niespłacenia kredytu ustalając wysokość oprocentowania, które pokryje straty z tytułu niespłacanych kredytów lub żądając zabezpieczenia spłaty (np. wpisu hipoteki). 3. Studium przypadku celem ćwiczenia jest spojrzenie na problem udzielania kredytów od strony kredytodawcy czyli banku, a przez to uświadomienie sobie problemów wynikających nie tylko z brania kredytów, ale też z ich udzielania. Zadaniem uczniów jest analiza sytuacji banków przygotowujących się do akcji kredytowej i zaproponowanie podstawowych parametrów związanych z udzielaniem kredytów (marży, prowizji i oczekiwanej spłacalności). a. Rozdanie tekstu uczniom. b. Zapoznanie się uczniów z tekstem (ok. 10 min.). c. Podział uczniów na grupy. Przydzielenie grupom zadań. d. Praca w grupach burza mózgów, dyskusja (ok. 20 min.). Nauczyciel dyskretnie moderuje, kierunkuje dyskusję w grupach. Stara się naprowadzić uczniów na kwestie, na które należy zwrócić szczególną uwagę, jak np. konieczność uwzględnienia kosztów, możliwość zniechęcenia klientów zbyt wysokimi opłatami, niepodejmowanie nadmiernego ryzyka (określenie zbyt niskiego poziomu oczekiwanej spłacalnosci). Należy pilnować, by stan faktyczny nie był nadmiernie modyfikowany lub wzbogacany przez uczniów studium przypadku jest ćwiczeniem analizy i rozwiązywania problemów w świecie rzeczywistym, gdzie takich możliwości nie ma. e. Omówienie przez przedstawicieli grup propozycji rozwiązania wraz z uzasadnieniem. Zapisanie propozycji w arkuszu Excel (stanowiącym elektroniczny załącznik do

4 niniejszego scenariusza), który wyliczy spodziewane efekty przyjętych założeń. Omówienie przez nauczyciela wyników z całą klasą. 4. Podsumowanie a. Przytoczenie definicji banku, wymienienie jego funkcji i podstawowych rodzajów działalności. b. Określenie roli banku w gospodarce. c. Wskazanie podstawowych korzyści i zagrożeń (wraz ze sposobami ich ograniczania) związanych z funkcjonowaniem banków. Studium przypadku Akcja kredytowa w Loanii Loania jest małym choć prężnie rozwijającym się państwem, z systemem bankowym, w skład którego wchodzą cztery następujące banki komercyjne: 1) Rich Bank S.A. 2) Bank of Poor S.A. 3) Swojski Bank Spółdzielczy, 4) Hojny Bank Państwowy. Banki te zawzięcie konkurują ze sobą na lokalnym rynku. Właśnie nadchodzą święta tradycyjny okres zwiększonych wydatków gospodarstw domowych i jednocześnie żniw dla bankowych sprzedawców kredytów konsumpcyjnych. Z badań rynkowych wynika, że skala popytu sięgnąć może nawet 300 tys. takich kredytów o przeciętnej kwocie 5 tys. LN (lokalną walutą jest loan; 1 USD = ok. 3,75 LN). Banki intensywnie pracują nad ofertą kredytową, dzięki której pokonają konkurencję w wyścigu po klienta. Niestety, po serii afer związanych z agresywnym nakłanianiem klientów do skorzystania z usług bankowych, reklama tych usług została w Loanii zakazana. Klienci więc sami aktywnie poszukują potrzebnych im usług bankowych, analizując oferty wszystkich banków i kierując się przy wyborze przede wszystkim ceną, a w dalszej kolejności jakością obsługi i lojalnością kliencką. Zgodnie z obowiązującym w Loanii prawem bankowym kredyty konsumpcyjne mogą być oprocentowane tylko według stałej stopy procentowej, na którą składa się stopa referencyjna ustalana przez bank centralny i wynosząca 1,5 % oraz marża ustalana arbitralnie przez zarząd banku. Oprócz tego bank ustalić może także prowizję za udzielenie kredytu. Banki korzystają z opracowanego przez bank centralny systemu oceny zdolności kredytowej klientów, który wskazuje na spłacalność kredytów przez określone kategorie klientów i pozwala określić apetyt na ryzyko, tj. skalę niespłacalności kredytów, jaką bank jest skłonny zaakceptować. Należy bowiem pamiętać, że nie wszyscy klienci będą w stanie spłacić swoje zobowiązania, co wiązać się będzie ze stratą.

5 kategoria klienta spłacalność kredytów w danej kategorii udział danej kategorii klientów w populacji populacja narastająco średnia spłacalność w danej populacji 1 99% 18% 18% 99% 2 95% 17% 35% 97% 3 90% 15% 50% 95% 4 85% 12% 62% 93% 5 80% 10% 72% 91% 6 75% 6% 78% 90% 7 70% 2% 80% 89% 8 65% 5% 85% 88% 9 50% 5% 90% 86% 10 55% 10% 100% 83% Przykładowo: klienci kategorii 1 spłacają zaciągnięte kredyty w 99% i stanowią 18% populacji kredytobiorców. Jeżeli bank udzielałby kredytów tylko tym klientom zapewniłby sobie 99% spłacalności, choć mógłby obsłużyć co najwyżej 18% z wszystkich potencjalnych kredytobiorców, którymi ponadto musiałby sie podzielić z innymi bankami. W takiej sytuacji przychody z udzielonych kredytów mogłyby nie pokryć kosztów związanych z działalnością banku. Z tego względu banki raczej będą akceptować większe ryzyko niespłacenia kredytów, dążąc do zwiększenia liczby klientów. I tak, decydując się na udzielanie kredytów klientom z kategorii 1-5 banki narażą się na 9-procentową niespłacalność kredytów, ale w zdecydowanie większej, bo 72-procentowej populacji kredytobiorców. Oprócz apetytu na ryzyko, banki powinny określić także oprocentowanie kredytu, na które składać się będzie rynkowa stopa procentowa powiększona o ustaloną arbitralnie marżę. Oprocentowanie ma za zadanie pokryć koszty banku związane z pozyskaniem środków na kredyty (czyli w szczególności koszty związane z oprocentowaniem depozytów), pokryć straty związane z niespłacanymi kredytami oraz zapewnić bankowi zysk. Bank może ustalić również prowizję za udzielenie kredytu, która z reguły ma za zadanie pokryć koszty związane z takim

6 udzieleniem (nakład pracy pracowników, wykorzystanie zasobów materiałowych, zużycie środków trwałych itp.). Określając ogólne koszty kredytu, należy dbać o to, by nie były one zbyt wysokie, bo może to zniechęcić klientów do zaciągnięcia kredytu i skłonić ich do skorzystania z tańszej oferty konkurencji. Banki ponoszą różne koszty swojej działalności i każdy z nich ma odmienną specyfikę, w odniesieniu do jakości obsługi i lojalności klientów. Dane te prezentuje poniższa tabela: Rich Bank S.A. Bank of Poor S.A. Swojski Bank Spółdzielczy Hojny Bank Państwowy Koszt kapitału 1 1,5% 1,3% 1,2% 1,0% Koszt udzelenia kredytu (LN) Jakość uług 3 5% 2% -1% -2% Lojlalność klienów 4 2% -2% 4% -3% 1 Takie oprocentowanie w skali rocznej zapłacić musi bank za kapitał przeznaczony na kredyty 2 Tyle LN wynosi koszt udzielenia i obsługi przez bank jednego kredytu 3 O tyle procent klientów więcej zostanie z bankiem lub z niego odejdzie ze względu na jakość usług świadczonych przez bank 4 O tyle procent klientów więcej zostanie z bankiem lub z niego odejdzie ze względu na przywiązanie do banku Mając powyższe dane oraz informacje specyficzne dla poszczególnych banków, spróbujcie Państwo, pracując w grupach, wcielić się w rolę zarządu i określić: oprocentowanie oferowanego kredytu wysokość prowizji za udzielenie kredytu oraz apetyt na ryzyko tak, aby Państwa bank zyskał jak najwięcej na planowanej akcji kredytowej.