3. Wybrane narzędzia coachingowe i ich zastosowanie w pracy z uczniem.

Transkrypt

1 NARZĘDZIA COACHINGOWE W PRACY NAUCZYCIELA 1. Istota coachingu. 2. Sztuka słuchania i zadawania pytań. 3. Wybrane narzędzia coachingowe i ich zastosowanie w pracy z uczniem. Koło życia Formułowanie celu SMART Model GROW Perspektywa 3D Krzyżowanie zasobów Metafora Praca ciszą 4. Pożytki z zastosowania coachingu w szkole. Ad. 2. Sztuka słuchania i zadawania pytań. Panie! Daj mi zdolność dostrzegania dobrych rzeczy w nieoczekiwanych miejscach i niespodziewanych zalet w ludziach. Daj mi Panie łaskę mówienia im o tym. Św. Tomasz z Akwinu Zasady coachingowe: Zadawanie pytań, słuchanie i odzwierciedlanie traktujemy, jako główną pętlę coachingu. Zadajesz pytanie otwarte, uważnie słuchasz odpowiedzi Rozmówcy i reagujesz na to co usłyszysz i co widzisz. Potem zadajesz nowe pytanie ZADAWANIE PYTAŃ Najlepsze otwarte pytania: Krótkie: Co widzisz? Ogólne: Co się stało? Adekwatne do tego, co rozmówca powiedział chwilę wcześniej: Np.: R: Poszło świetnie, C: Co było w tym wspaniałego? Otwarte i zadane z ciekawością: Co ważnego dla Ciebie jest w tej sytuacji? Zmierzające w stronę tworzenia: Czego chcesz? Pytania zadawane z żywą ciekawością skierowaną w stronę Rozmówcy i odkrywające jego sposób widzenia w większym stopniu mają szansę zainicjować cenne odkrycia i rozwój. Pamiętajmy! Opracowanie: Dorota Długosz 1

2 Rozmowa coachingowa nie może zmienić się w przesłuchanie. Czego unikać? Pytań zaczynających się od Dlaczego? Pytania zaczynające się od Dlaczego pociągają za sobą osąd, obronę, lub winę. Coach nie może oceniać, nie próbuje Rozmówcy naprowadzić na dobrą drogę. Nic nie sugeruje. Pytania zaczynające się od Jak, Co pociągają za sobą opis. Co stało się w tej sytuacji? Jak to działa? Co zrobisz inaczej? Czego unikać? Długich pytań. W sytuacji gdy coach ma swoją opinię na dany temat i wie, że powinien zadawać pytania, czasami przekształca swoją opinię w pytanie, które jest długie i sugerujące. Zamiast tego powiedzmy wprost: Uważam, że. Rozmówca może się nie zgodzić. Widzi to inaczej. Bądź otwarty na odpowiedź swojego Rozmówcy. SŁUCHANIE Prawdziwe słuchanie oznacza całkowite nastawienie się na odbiór Rozmówcy. Musimy unikać zbyt pośpiesznej reakcji z naszej strony i opanować pokusę przerwania drugiej osobie. Do porozumiewania się są nam zawsze potrzebne: aktywne słuchanie, szczera ekspresja myśli i uczuć, a także gotowość na zmianę relacji. Aktywne słuchanie, czyli zrozumienie co Rozmówca chce nam przekazać ze swojego punktu widzenia. Musimy bardzo mocno upewniać się czy dobrze rozumiemy drugą osobę. Przykłady: Rozumiem, że Czy tak rzeczywiście jest? Mówisz, że Czy to masz na myśli? Kilka razy upewniamy się, czy dobrze rozumiemy poprzez zadawanie pytań podsumowujących wypowiedź. Dekalog aktywnego słuchania 1. Dokonaj szczerego postanowienia, że będziesz słuchać aktywnie. 2. Odpowiednio przygotuj się do tego, aby słuchać aktywnie. 3. Poczekaj cierpliwie, aż Rozmówca skończy mówić. 4. Pohamuj swoje skłonności analityczne. 5. Zwróć uwagę na sygnały pozawerbalne. 6. Upewnij się, czy dobrze zrozumiałeś Rozmówcę. 7. Utrzymuj kontakt wzrokowy. Opracowanie: Dorota Długosz 2

3 8. Nie przerywaj Rozmówcy w pół zdania. 9. Zwracaj uwagę na wszystkie informacje, które pojawią się w rozmowie. 10. Reaguj na to, co mówi Rozmówca, wtedy wie, że Go słuchasz. Mamy dwoje uszu, ale tylko jedne usta. Ad. 3. Formułowanie celu SMART Formułując cel nie od razu wiemy, jak go osiągnąć. Jednak na skutek określenia: co jest naszym celem, wiemy na czym ma polegać zmiana między stanem obecnym, a stanem pożądanym. Cel powinien być SMART. S - specyfik M - motivational A - attainable R - revelant T - time S - skonkretyzowany M - mierzalny A - ambitny R - realny T terminowy, (konkretna data) CEL S skonkretyzowany W sposób konkretny określony jest rezultat. Zdefiniowanie celu spowoduje, że widzimy do czego mamy dążyć. Np.: poprawić wynik z dyktanda z języka polskiego, - poprawić EWD szkoły, CEL M mierzalny Mierzalność celu oznacza, że wiemy po czym poznaliśmy, że cel został osiągnięty. Np.: popełniłam tylko 3 błędy w kolejnym dyktandzie, - EWD przesunęło się w kierunku szkoły wspierającej, CEL A - ambitny Postawiony cel jest wyzwaniem wymuszającym wyjście w naszych działaniach poza schematy. W pierwszej chwili nie wiemy, jak osiągnąć rezultat. Jednak mamy motywację, aby go szukać. CEL R realny Realność celu odnosi się do tego, że mamy zasoby, by go zrealizować. Zasoby: ludzie, nasze umiejętności, wiedza, motywacja, ale również czas, pieniądze, materiały. Opracowanie: Dorota Długosz 3

4 Realność celu nie oznacza, że od razu wiemy jak go osiągnąć, ale mamy wiarę, że jest on w zasięgu naszych możliwości. W języku angielskim relevant, to również istotny, ważny. Ważność istotność celu oznacza, że jest powiązany z naszymi wartościami, utożsamiamy się z nim, mamy motywację wewnętrzną, która jest niezbędna do realizacji celu. CEL T terminowy, (konkretna data) Podany jest konkretny termin, który wyznacza czas realizacji celu. Czas możliwie krótki, by postawiony cel nie przepadł w niepamięci. Określamy również terminy monitorowania poszczególnych etapów realizacji. Procedura do weryfikacji postawionego celu: Co ma się zmienić? Jak wyobrażamy sobie nową jakość? Po co? Co dzięki temu się stanie? Co jest celem? (opis stanu docelowego) Jak to zmienimy? Po czym poznamy, że osiągnęliśmy cel? Jakimi zasobami dysponujemy, aby osiągnąć cel? Jakie osoby mają kluczowy wpływ na realizację celu? Na kiedy chcemy osiągnąć oczekiwany stan? Od kiedy ma być inaczej? Co szkoła (JA) osiągnie, gdy zrealizuje cel? Co wówczas się zmieni? Opracowanie: Dorota Długosz 4

5 Model GROW - Czy nie mógłby mnie pan poinformować, którędy mam pójść? mówiła dalej Alicja. - To zależy w dużej mierze od tego, dokąd pragnęłabyś zajść odparł Kot Dziwak. - Właściwie wszystko mi jedno. - W takim razie również wszystko jedno, którędy pójdziesz? Lewis Carroll, Przygody Alicji w Krainie Czarów, tłum. A. Marianowicz Opracowanie: Dorota Długosz 5

6 Model GROW SPOSÓB DZIAŁANIA CEL OPCJE RZECZYWISTOŚĆ CEL (Goal) Wyobraź sobie swoją sytuację w przyszłości po osiągnięciu Celu. Opisz ją dokładnie. Po czym możesz poznać, że Cel został osiągnięty? Czy jest coś w zachowaniu innych ludzi, co mówi Ci, że osiągnąłeś sukces? Kiedy chciałbyś znaleźć się w tej sytuacji, którą widzisz oczami wyobraźni? (Skonkretyzowany, Mierzalny, Ambitny, Realny, Terminowy) OPCJE (Options) Opisz dokładnie (sześć) rzeczy, których chciałbyś dokonać. Nie zastanawiaj się nad nimi zbyt długo. Przyjmij, że wszystko jest możliwe. Czego mógłbyś dokonać, gdybyś nie musiał się nikomu tłumaczyć ani przed nikim odpowiadać? Czego mógłbyś dokonać gdybyś dysponował nieograniczonym czasem? RZECZYWISTOŚĆ (Reality) Po czym poznajesz, że sprawa jest ważna /nadarza się szczególna okazja/ czeka Cię spore wyzwanie? Jak sądzisz, czego brakuje w Twojej rzeczywistości, co chciałbyś osiągnąć? Czy Twoje realne osiągnięcia różnią się od Twoich oczekiwań? Czy napotykasz przeszkody, które uniemożliwiają lub utrudniają Ci osiągnięcie sukcesów? SPOSÓB DZIAŁANIA (Will) Co i kiedy masz zamiar zrobić? Wymień zadania, które musiałbyś wykonać, aby do końca wypełnić swój zamiar. Czy wypełnienie wyżej wymienionych zadań wymaga zaangażowania innych osób? Kiedy powiesz o tym tamtym osobom? Opracowanie: Dorota Długosz 6

7 CEL Zachęcam do przemyślenia i zapisania najważniejszych dla Ciebie rzeczy, problemów, które Cię niepokoją, a może marzeń. Wartość celu jest zwielokrotniona, pod warunkiem, że: 1. starannie analizujemy CEL, 2. zapisujemy. Zapisanie celu, narysowanie, wizualizacja pomaga bardzo w realizacji zamierzeń, czy marzeń. Przeprowadzono badania mające na celu poznanie czynników determinujących długofalowe powodzenie zawodowe przyszłych absolwentów. Zaledwie 3% spośród badanych notowało podczas studiów swoje cele. 20 lat później majątek tej grupy studentów był równy majątkowi pozostałej części, czyli 97% badanych. Czego chcesz? Wizja wartości. Wynik. Idealne JA. Emocjonalne połączenie z Celem. OPCJE Przy rozpatrywaniu OPCJI powinieneś odpowiedzieć na następujące pytania: Jakie posiadasz zasoby, które możesz wykorzystać na drodze do Celu? Jakie zasoby są niezbędne? Czego jeszcze potrzebujesz? Jak uzyskać dostęp do tego, czego potrzebujesz? ZASOBY INDYWIDUALNE I GRUPOWE Ph I E S fizyczne intelektualne emocjonalne społeczne Opracowanie: Dorota Długosz 7

8 Fizyczne: materiały, pieniądze, wyposażenie, Co jest teraz? Jak powinno wyglądać idealne miejsce pracy? Czego brakuje? Ile potrzebujesz czasu? Jakie środki są maksymalne, a jakie minimalne? Intelektualne: umiejętności, talenty, dary, siła Jaka wiedza jest tu potrzebna? Co już wiesz na ten temat? Jakie swoje mocne strony i umiejętności możesz tutaj użyć? Kto może Ci pomóc w drodze do Celu? Emocjonalne: emocje, uczucia, nastroje, pragnienia, zainteresowania, obawy, opór Jakie emocje będą pomocne? Twoje? Innych? Co czujesz, kiedy myślisz o osiągniętym Celu? Jakie emocje ze strony innych Ci towarzyszą? Z jakim nastawianiem działasz najskuteczniej? Jak postrzegają Cię inni? Społeczne: sprzymierzeńcy, partnerzy, wrogowie, relacje Kto jeszcze może Cię wesprzeć? Jaki jest idealny zespół? Jakie organizacje mają podobne cele do Twoich? Jakie zasady są ważne w Twoim otoczeniu? Kto jest Twoim wrogiem? Opracowanie: Dorota Długosz 8

9 SPOSÓB DZIAŁANIA Porównaj plany z rzeczywistością. Daj czas na refleksję. Co się wydarzyło? Podejmuj ryzyko. Pogłębiaj uczenie się. Zmieniaj pole. Wróć do Opcji. Ponownie zaangażuj w dążenie. RZECZYWISTOŚĆ Jak jest teraz? Jaka jest prawda? Odkrywanie możliwości i zagrożeń. Odnoszenie się do Celu. Opracowanie: Dorota Długosz 9

10 Model GROW w coachingu grupowym Proces coachingu w modelu GROW Opracowanie: Dorota Długosz 10

11 Pytania dotyczące wyznaczenia celu: Czego pragniesz, czego chcesz? Co Ci to da? Po czym poznasz, że to osiągnęłaś/osiągnąłeś? Jak będziesz się czuła/czuł, gdy osiągniesz cel? Kiedy chcesz to osiągnąć? Pytania służące do badania rzeczywistości: Jaka jest obecna sytuacja? Co czuję? Jakie czynniki wpłynęły na obecny stan, na podjęcie dotychczasowej decyzji? Jakie mechanizmy wpłynęły na obecną sytuację? Pytania, które odkrywają możliwości: Jakie mam możliwości, by osiągnąć cel? Jakie jeszcze? Gdybym dysponowała/dysponował nieograniczonymi zasobami, to, co mogłabym/mógłbym jeszcze zrobić? Pytania dotyczące wyboru drogi działania: Co zamierzam zrobić? Kiedy to zrobię? Jakie przeszkody mogę napotkać na swojej drodze? Jak mogę poradzić sobie z tymi przeszkodami? Kto powinien zostać powiadomiony o planowanych działaniach? Przykłady problemów, które można rozwiązać za pomocą modelu GROW: potrzebujesz zmiany w życiu osobistym lub zawodowym, chcesz ruszyć z miejsca, osiągnąć cele, szukasz motywacji, potrzebujesz nowych perspektyw dla swojego rozwoju, biznesu, masz problem z podjęciem decyzji w jakiejś sprawie, czujesz, że utknąłeś i zastanawiasz się co zrobić, chcesz rozwiązać konkretny problem w klasie, szkole, firmie. Opracowanie: Dorota Długosz 11

12 Ad. 3 Metafora W czasie rozmowy coachingowej pojawia się problem, który Rozmówcę napawa lękiem, wobec którego wyraża swoje obawy. C: Do czego porównasz swój problem? R: Do kamienia lub Do szerokiej rzeki lub Do dziury w moście. C: Co ten kamień robi? R: Kamień mi ciąży. Boję się szerokiej rzeki. Dziura w moście napawa mnie lękiem. C: Co możesz zrobić, by kamień był lżejszy?, może rzeka jest płytka?, czy możesz przejść nad dziurą w moście? R: Rozwiązanie. C: To jakie działanie w tej sytuacji będzie.? Co możesz zrobić? Zalety metafory: Nie wywołuje oporu, nie zawiera zawartych wprost treści dydaktycznych. Ma charakter równorzędnej komunikacji. Pozwala bezpiecznie rozmawiać na trudne tematy. Pozwala poszerzyć możliwości Rozmówcy. Wyzwala od stereotypowego myślenia o problemie, pozwala na przebudowanie i przeformułowanie problemu. Daje wybór. Ad. 3. Praca ciszą Zadawanie pytań, słuchanie i odzwierciedlanie traktujemy, jako główną pętlę coachingu. Pytania otwarte, pogłębiające sformułowane są by poznać świat Rozmówcy. Odpowiedzi zatem wymagają od Niego namysłu. Rozwiązania pochodzą całkowicie od Rozmówcy. Wobec tego nie możemy ponaglać. Po zadaniu pytania musimy pozostawić czas na zebranie myśli. Zapanuje cisza. Jest to dowód, że osoba przeprowadza wewnętrzny dialog z sobą. Podarowanie ciszy drugiej osobie jest warunkiem niezbędnego procesu twórczego, który jest konieczny w rozwoju jednostki. Bardzo często my, nauczyciele lubimy podpowiadać, a nawet odpowiadać na postawione pytanie. Ile czasu dajesz uczniowi na udzielenie odpowiedzi? (Policz do 10.) Opracowanie: Dorota Długosz 12

13 Ad.4.Pożytki z zastosowania coachingu w szkole Coaching może mieć wpływ na pracę szkoły w różnych obszarach: Współpraca dyrektora z nauczycielami, Współpraca w zespołach nauczycielskich, Rozwój kompetencji własnych nauczyciela, Profilaktyka wypalenia zawodowego, Koncentracja na rozwiązaniach, a nie na problemie, Współpraca między nauczycielem a uczniami, Współpraca między nauczycielem a rodzicami, Poznanie mocnych i słabych stron ucznia, Wzrost motywacji do nauki. Szkoda mi nie spożytkować wielkich zasobów mądrości, jakie posiadam, ale Ty Panie wiesz, że chciałbym zachować do końca paru przyjaciół. Św. Tomasz z Akwinu Literatura: 1. Maciej Bennewicz, Coaching i mentoring w praktyce, Warszawa David Miskimin, Jack Stewart, Coaching rodzicielski, Warszawa Materiały z Programu CoachWise, program akredytowany przez ICF, Warszawa NOWE FORMY WSPOMAGANIA SZKÓŁ, ORE, Warszawa 2012 Opracowanie: Dorota Długosz 13