NAUCZYCIELSKI TEST SPRAWNOŚCI FIZYCZNEJ WAŻNYM ELEMENTEM SKŁADOWYM OCENY Z WYCHOWANIA FIZYCZNEGO. Opracował: Grzegorz Golla

Transkrypt

1 NAUCZYCIELSKI TEST SPRAWNOŚCI FIZYCZNEJ WAŻNYM ELEMENTEM SKŁADOWYM OCENY Z WYCHOWANIA FIZYCZNEGO Opracował: Grzegorz Golla Wąsosz, dn

2 Życie jest ruchem Wydaje się, że współczesny człowiek zapomina o tej oczywistej prawdzie. Setki lat temu nasi przodkowie całymi dniami poszukiwali orzechów i owoców, polowali i uciekali przed drapieżnikami. Ludzie pierwotni pokonywali duże odległości by znaleźć wodę. Żeby przeżyć i mieć potomstwo, musieli być zdrowi i sprawni fizycznie. Dzisiaj nie musimy być sprawni, żeby przeżyć. Niestetymimo,że żyjemy wygodniej i dłużej niż nasi przodkowie, to istnieje pewien problem. Nasze ciała nie zmieniły się od epoki kamiennej, nadal jest przystosowane do dzikiego, zgodnego z naturą życia: do pogoni za zdobyczą, do ucieczki przed wrogiem. Współczesny człowiek zamiast walki o byt, proponuje nam kluby sportowe, ośrodki odnowy biologicznej, baseny. Formy aktywności fizycznej mogą być różne: od łagodnego jogingu do wyczerpującej gimnastyki. Prawdopodobnie jest tyle rodzajów aktywności, ile osób chcących je uprawiać. Nasze ciało domaga się ruchu. Troska o harmonię pomiędzy postępami nauki, gwałtownie rosnącym tempem życia, a zdrowiem fizycznym i psychicznym człowieka kieruje uwagę na wychowanie fizyczne (Denisiuk 1968r.) W jeszcze większej mierze problem ten dotyczy dziecka, jest ono bardziej wrażliwe na ujemne bodźce środowiskowe. Dzieciństwo i młodość nie stanowią izolowanych, samych dla siebie okresów życia, a są okresami, których przebieg pod wieloma względami determinuje dalsze biologiczne losy człowieka (N. Wolański). Pod wpływem wszechstronnego treningu następuje rozwój cech motorycznych człowieka i usprawnianie przystosowawczych funkcji układów wewnętrznych. R. Przewęda twierdzi, że lekcjawychowania fizycznego winna dawkować taką dawkę ruchu, aby działał on korzystnie na rozwój dziecka. Rola nauczyciela nie sprowadza się jednak tylko do

3 racjonalnego dawkowania wysiłku fizycznego. Nauczyciel powinien uświadomić uczniom potrzebę aktywności ruchowej, przekazując wiedzę o zdrowiu i znaczeniu sprawności fizycznej wdrażamy dzieci i młodzież do zdrowego stylu życia. Testy sprawności fizycznej mają stanowić przykład własnej samooceny i samokontroli własnego zdrowia, wskazują na możliwość zweryfikowania poszczególnych cech motorycznych, wskazują drogę poprawy kondycji fizycznej. W pracy tej chciałem podzielić się własnymi spostrzeżeniami na temat oceniania ucznia oraz przedstawić rolę jaką spełnia nauczycielski test sprawności fizycznej mojego autorstwa stosowany przeze mnie w mojej szkole. Rozwój motoryczny, sprawność motoryczna Termin motoryczność dotyczy wszelkich ruchowych czynności człowieka, w których istotną rolę odgrywa między innymi koordynacja pracy mięśniowej, obszerność ruchu, energia skurczu mięśniowego i czas pracy (Denisiuk, Milicerowa 1969 r.) Motoryczność człowieka wyraża się w cechach motorycznych. Uzyskany wynik pomiaru przy maksymalnym zaangażowaniu jednej z cech charakteryzuje stopień jego rozwoju. Wyróżnia się sześć podstawowych cech motorycznych (Mroczyński 1995) 1) wytrzymałość to zdolność do kontynuowania długotrwałego wysiłku o określonej intensywności przy utrzymywaniu możliwie największej efektywności pracy. Na wytrzymałość mają wpływ takie czynniki jak: fizjologiczny sprawność układu oddechowego, koordynacyjny ekonomika ruchu, somatyczny wzrost, waga i psychiczny. 2) szybkość posiada ścisły związek z osobniczą sprawnością organizmu, ale też znabytymizwiązkami odruchowo warunkowymi oraz stopniem

4 rozwoju cech motorycznych. Jest to zdolność do szybkiego wykonywania ruchów tego samego rodzaju z dużą częstotliwością. Miarą szybkości jest czas potrzebny do przebycia określonego odcinka. 3) siła jest to zdolność do pokonywania oporów wewnętrznych lub przeciwdziałania im kosztem wysiłku fizycznego. Według N. Ozolina w każdą czynność mięśniową dużą rolę pracy wymagającej wytrzymałości i zręczności. Pomiar siły wykonujemy dynamometrem. 4) gibkość określana jest jako możliwość wykonania czynności ruchowych zdużą amplitudą. Gibkość jest morfofunkcjonalną właściwością aparatu ruchowego, warunkującą zakres ruchów. Do oceny gibkości stosujemy miary liniowe i kątowe. 5) moc przy pomiarze tej cechy najczęściej stosuje się skok w dal z miejsca lub skok dosiężny. Jest to zdolność do pokonywania ciężaru własnego ciała dzięki dynamicznej pracy odpowiednich mięśni. 6) zwinność jest cechą wyćwiczoną. Odgrywa istotną rolę w kształtowaniu się ogólnej sprawności fizycznej (Denisiuk 1968 r.) Jest to zdolność do wykonywania ruchów zręcznych i zarazem szybkich i szybkiego dostosowania działalności ruchowej do nowych warunków. Sprawność fizyczna (motoryczna) to zaradność lub też zmieniająca się z wiekiem osobniczym gotowość do podejmowania i wykonywania różnych prac fizycznych i czynności ruchowych. Sprawność fizyczna jest zwykle dzielona na ogólną i specjalną (Denisiuk 1968 r.) Dobra ogólna sprawność fizyczna świadczy o wysokim poziomie kondycyjnym cech motorycznych, o opanowanych umiejętnościach ruchowych. przydatnych w różnorodnych sytuacjach motorycznych oraz o odpowiedniej motywacji i doświadczeniu w działaniu.

5 Sprawność fizyczna specjalna to wyraz adaptacji do powtarzających się podobnych adaptacji motorycznych, np. sprawność kolarza jest inna niż piłkarza, czy też pływaka. Ocena motoryczna rozwoju dziecka stanowi konieczny warunek oceny wyników działania, stosowanych środków, metod, form i pozwala nauczycielowi stwierdzić, czy jego działanie jest efektywne. Kryteria oceny z wychowania fizycznego Problem oceny szkolnej z wychowania fizycznego od wielu lat jest tematem ożywionej, często kontrowersyjnej dyskusji. Od pewnego czasu obserwuje się kolejny przypływ zainteresowania powyższą problematyką, ożywienie to spowodowała reforma szkolnictwa, której główne rysy zaczęły się kształtować w 1999 r. Nauczyciele wychowania fizycznego zastanawiali się, czy podstawowym kryterium oceny mają być tabelaryczne, czyli osiągnięcia uczniów w porównaniu z normami tabelarycznymi, czy też stosować inne kryteria bardziej obiektywne i sprawiedliwe? Po analizie różnych autorskich programów z wychowania fizycznego, większość opowiada się za tą drugą formą oceniania, z którą moja osoba również się identyfikuje. Do innych bardziej sprawiedliwych kryteriów oceniania zaliczają: 1) sprawność,wiadomości, umiejętności 2) uczestnictwo w zajęciach obowiązkowych 3) przygotowanie do zajęć 4) społeczne zaangażowanie w krzewieniu sportu 5) udział w zajęciach nadobowiązkowych

6 Podobnie przedstawiają się kryteria oceniania z wychowania fizycznego, które opracowałem i stosuję w mojej szkole, oto one: 1) Postawa ucznia przygotowanie do lekcji zaangażowanie aktywność udział w zawodach sportowych kultura słowa dbałość o higienę osobistą przestrzeganie zasad fair play 2) Warunki psycho fizyczne (predyspozycje) Ze względu na duże różnice w rozwoju psycho fizycznym dzieci, ocenie podlegają: wysiłek wkładany w poprawne wykonywanie ćwiczeń indywidualne postępy osiągnięć ucznia dokonywane poprzez obserwację oraz nauczycielski test sprawności fizycznej 3) Zakres opanowania wiedzy z zasad gier zespołowych i dyscyplin sportowych Ocena z wychowania fizycznego jest nagrodą dla ucznia za solidność, postępy i zaangażowanie na lekcjach oraz udział w zawodach sportowych. Głównym celem nauczyciela wychowania fizycznego, powinno być dążenie do zainteresowania uczniów ruchem, wyrobienia u nich trwałych nawyków higieniczno zdrowotnych, zapewnienie im odczucia przyjemności z wysiłku fizycznego, a ocena ma pomóc w osiąganiutychcelów.

7 Testy sprawności fizycznej Podwyższenie sprawności fizycznej jest jednym z głównych celów wychowania fizycznego. Problem kryteriów oceniania sprawności fizycznej od dawna zajmuje naukowców, do dziś nie stracił na ważności, a apogeum zainteresowania nimi odzwierciedla nowa Reforma programowa Ocenę pomiaru sprawności fizycznej i jej rozwoju dokonuje się za pomocą testów, czy też indeksów sprawności fizycznej. Test jest to odpowiednio skonstruowana, zobiektywizowana próba, której wyniki ujmowane są ilościowo i stosowane w celu uzyskania odpowiedzi na określone pytanie w wychowaniu fizycznym i sporcie (Sieniek 1994r.). Opracowanie testów na świecie datuje się już od roku W Polsce prekursorem był J. Mydlarski, który opracował i wydał w 1934r. miernik sprawności fizycznej. W 1964r. opracowany został przez R. Trześniowskiego Miernik Sprawności Fizycznej dla dzieci od 7,5 18,5 lat. Były to próby: 1) bieg na dystansie 40 m (start wysoki) lub 60 m (start niski) dla dzieci powyżej 10,5 lat 2) skok wzwyż 3) skok w dal z rozbiegu 4) rzut piłeczką palantową (80 g) 5) rzut granatem (500 g) Kolejnym nowatorem testów był Ludwik Denisiuk, który dokonał pomiaru i analizy pięciu prób cech motorycznych (1969 r.): 1) szybkość bieg na dystansie m ze startu wysokiego w zależności od wieku badanego; bieg indywidualny

8 2) zwinność bieg z przewrotem na materacu 3) siła rzut piłką lekarską 1kgznadgłowy(lub2kgwzależności od wieku) 4) moc wyskok dosiężny lub skok w dal z miejsca 5) wytrzymałość liczba powtórzeń cyklu ruchów w ciągu 1 minutychłopcy, 30 sekund dziewczęta lub bieg na dystansie 300 m. Europejski test sprawności fizycznej Eurofit stanowi propozycję unifikacji w skali ponadpaństwowej pomiaru sprawności motorycznej. Zawiera 8 prób (uzupełniony biegiem wytrzymałościowym): 1) postawa równoważna na jednej nodze 2) stukanie w krążki 3) skłon w przód w siadzie prostym 4) skok w dal z miejsca 5) ściskanie dynamometru 6) siady z leżenia tyłem w czasie 30 sekund 7) zwis o ramionach ugiętych 8) biegwahadłowy10x5m W 1985 r. wprowadzony został do szkół test sprawności fizycznej Chromińskiego. Na test składają się 3 próby: 1) bieg na dystansie 40, 60 m 2) rzut piłką lekarską 1, 2, 3 kg oburącz w tył znad głowy 3) bieg wytrzymałościowy za liderem 5, 7 lub 10 minut lub bieg na dystansie 600 m dla dziewcząt, 1000 m dla chłopców na czas. Należy również wspomnieć o Indeksie Sprawności Fizycznej Zuchory. Jest to instrument pomiarowy mający służyć samoocenie i samokontroli. Proponowane próby są możliwe do wykonania dla każdego i prawie w każdych

9 warunkach. Przeznaczone są dla osób w wieku od 6-71 lat. Uwzględniono takie próby jak: 1) szybkość bieg w miejscu z wysokim unoszeniem kolan i klaskaniem pod uniesioną nogą, czas trwania próby-10s 2) skoczność skok w dal z miejsca mierzony stopami 3) gibkość skłon w przód w pozycji stojącej 4) wytrzymałość bieg w miejscu na czas lub bieg na odległość 5) siła mięśni ramion zwis na drążku lub na gałęzi, różnymi sposobami ze wzrastającą trudnością 6) mięśni brzucha nożyce poprzeczne w leżeniu na plecach Międzynarodowy test sprawności fizycznej. W 1964 r. w Tokio powołało Międzynarodowy Komitet do Standaryzacji Testów Sprawności Fizycznej. Komitet przygotował 8 prób, pozwalał porównać ludzi pochodzących z różnych kontynentów i krajów. Test przeznaczony jest dla osób od 6 32 lat. Obejmuje on następujące próby: 1) szybkość biegnadystansie50m 2) moc skokwdalzmiejsca 3) wytrzymałość bieg na dystansie 600, 800 lub 1000 m (zależnie od wieku i płci) 4) siła dłoni pomiar dynamometrem 5) siła i wytrzymałość mięśni rąk i barków zwis lub zginanie ramion w zwisie na drążku 6) zwinność biegwahadłowy4x10mzprzenoszeniemklocka 7) siła i wytrzymałość mięśni brzucha z leżenia tyłem siad prosty w ciągu 30 s 8) gibkość w pozycji stojącej skłon tułowia Test ten musi być przeprowadzony w ciągu dwóch dni.

10 Nauczycielski test sprawności fizycznej Sprawność fizyczna to zespół cech osobniczych, których wyrazem jest funkcjonalna wydolność organizmu. Sprawnym fizycznie nazywamy człowieka charakteryzującego się dużą wydolnością układu krążenia, oddychania, wydalania oraz termoregulacji, odpornego na działanie niekorzystnych warunków bytowania, zdolnego do wykonywania pracy fizycznej wymagającej znacznego zaangażowania siły, szybkości, wytrzymałości, zwinności i gibkości, czyli wszechstronnego rozwoju zdolności motorycznych (J. Bielski). Doskonalenie sprawności fizycznej rozumianej w jak najszerszym znaczeniu jest jednym z podstawowych celów wychowania fizycznego. W sferze motoryki sprawność fizyczna przejawia się w określonych zdolnościach motorycznych. Określamy ją głównie na podstawie: siły, szybkości, wytrzymałości, zwinności i mocy. Zdolności motoryczne, choć osobniczo zintegrowane, kształtują się nierównomiernie. Tempo ich rozwoju jest ściśle związane z okresem rozwoju biologicznego, płcią, somatotypem osobniczym. Każdy dobry test do oceny sprawności fizycznej powinien spełniać kilka warunków. Powinien być trafny i rzetelny. Pod pojęciem trafności testu rozumie się to, czy test mierzy, co miał mierzyć. Rzetelnością natomiast nazywamy zgodność wyników uzyskanych przez tych samych badanych w testowaniu dokonanym w różnym czasie. Poza trafnością i rzetelnością każdy test winien być łatwy do zastosowania w różnych warunkach i powinien umożliwić ocenę podstawowych zdolności motorycznych. Dokonywanie pomiarów nie powinno pochłaniać wiele czasu i wymagać od badanych specjalnych umiejętności. Testydoocenysprawności fizycznej pomagają nauczycielowi i uczniowi świadomie kierować rozwojem sprawności, umożliwiają jej ocenę i

11 samoocenę, są pomocne w dokonywaniu selekcji do zespołów o podobnym poziomie usprawniania. (J. Bielski 1996 r.) Nauczycielski test sprawności fizycznej opracowałem na podstawie testów wyżej wymienionych, a o kryterium doboru poszczególnych cech motorycznych decydowały takie czynniki jak: szybkość i łatwość wykonania prób poszczególnych cech motorycznych, wykorzystanie wyników testu do selekcji zawodników na zawody sportowe (np. czwartki lekkoatletyczne, czwórboje i inne), możliwość samokontroli i samooceny własnego rozwoju fizycznego przez dzieci. Test obejmuje dzieci klas III VI szkoły podstawowej, wykonywany jest dwa razy w każdym roku szkolnym, przez cztery lata, aż do ukończenia szkoły podstawowej, a jego wyniki zapisywane są w skonstruowanej przeze mnie tabelce zamieszczonej na końcu. Myślę, że tak skonstruowana tabelka czyni test bardzo czytelnym, co ułatwia mnie i dzieciom obserwację ich rozwoju fizycznego, każde dziecko w ciągu lat nauki szkolnej ma możliwość wielokrotnego sprawdzenia siebie. Test sprawności fizycznej, który stosuję w mojej szkole składa się z 6 prób (cech motorycznych), oto one: I. Skok w dal obunóż długość mierzona ilością stóp (moc, skoczność) II. Rzut piłeczką palantową z rozbiegu (siła RR oraz koordynacja) III. Rzut piłką lekarską 1,5 kg w tył znad głowy (siła większości mięśni) IV. Skłon w pozycji stojącej w rozkroku o szer. dwóch własnych stóp: Ocena dst. - uczeń nie dotyka podłoża, brak ok. 5 cm. Ocena db. - uczeń dotyka podłoża Ocena bdb. - uczeń dotyka podłoża w tył poza rzut pionowy co najmniej 5 cm w głąb V. Bieg na 60 m (szybkość) VI. Bieg na 600 m dziewczęta, 1000 m chłopcy (wytrzymałość)

12 Wmyśl reformyoświaty, nie przewiduję oceny dopuszczającej z indeksu sprawności fizycznej. Bardzo trudne jest obiektywne ocenianie uczniów - także pod względem rozwoju ich cech motorycznych ze względu na różnice w rozwoju psychofizycznym (czasami znaczne). Najważniejszym kryterium moim zdaniem w ocenie każdego ucznia jest jego zaangażowanie, wysiłek wkładany w wykonywanie ćwiczeń i przygotowanie do zajęć. Test sprawności fizycznej pomaga mi w ocenianiu i sprawdzaniu w miarę obiektywnie poziom rozwoju ucznia, a co najważniejsze umożliwia dziecku samoocenę i samokontrolę własnych możliwości. Ponadto staram się uświadomić uczniowi, że jego indywidualne osiągnięcia będą zależały przede wszystkim od najdokładniejszego wykonania ćwiczeń, a to wymaga zaangażowania. Na nauczycielach wychowania fizycznego i nie tylko spoczywa obowiązek pedagogizacji rodziców, zachęcanie do różnorodnych form aktywności ruchowej, a w efekcie pomoc w odnalezieniu i ustaleniu sportu życia w celu zachowania zdrowia do późnej starości.

13 TEST SPRAWNOŚCI FIZYCZNEJ 2002/2003 KLASA... Nazwisko i imię. Skok w DAL (i. stóp) Rzut pił. PAL. (m/cm) Rzut pił. LEK. (m/cm) Skłon (ocena) Pierwsze półrocze. Bieg na: 60m (sek.) 600m (min/s.) Skok w DAL (i. stóp) Rzut pił. PAL. (m/cm) Rzut pił. LEK. (m/cm) Skłon (ocena) Drugie półrocze. Biegi na: 60m (sek.) 600m (min/s.)