Rozdział XI. INFLACJA
|
|
- Daniel Kubiak
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Rozdział XI. INFLACJA Pojęcie i rodzaje inflacji W literaturze można spotkać różnorodne definicje inflacji. Różnorodność ta wynika w głownie z tego, że we cytowanych definicjach próbuje się równocześnie wskazywać na przyczyny tego zjawiska. Inflacja definiowana jest zazwyczaj, jako stan gospodarki wynikający z nadwyżki globalnego popytu nad globalną podażą. W takim stanie gospodarkę rynkową cechuje ogólny wzrost cen, a w gospodarce centralnie zarządzanej istnieje deficyt towarów na rynku 1. Słowo inflacja wiąże się z łacińskim wyrazem in-flatio, oznaczającym zjawisko zwiększania objętości, wzdymania, nadęcia. Pierwotnie stosowane w medycynie przeniesione zostało do sfery życia ekonomicznego w latach 60. XIX w., oznaczając wzrost cen towarów pod wpływem zwiększenia ilości pieniądza w obiegu. W takim znaczeniu też operowano pojęciem inflacji jeszcze w okresie międzywojennym, łącząc zjawisko wzrostu cen przede wszystkim z nadmiernym w stosunku do potrzeb wzrostem ilości pieniądza w obiegu 2. W języku potocznym inflacja oznacza wzrost ogólnego poziomu cen. Nie jest to twierdzenie w pełni prawdziwe, gdyż niektóre przypadki tego wzrostu nie są inflacją (np. jeżeli w danym państwie dominuje w wewnętrznych rozliczeniach waluta obca, to zmiana kursu walutowego powoduje proporcjonalne zmiany cen wszystkich dóbr). Poza tym w teorii ekonomii można mówić 1 K. Gardjan, M. Kurek, B. Sowa, S. Zabrowarny, Ekonomia, op. cit., s T. Grabowski, Podstawy teorii ekonomii (mikro- i makroekonomii), Toruń 2002, s
2 Bożena Sowa, Waldemar Kalita o inflacji bez jakiegokolwiek ruchu cen, tzn. o inflacji zawieszonej. Występuje ona wtedy, gdy większość cen jest ustalana przez państwo i ceny te nie odzwierciedlają rzeczywistych relacji popytu i podaży na rynku 3. W ekonomii inflacja oznacza najczęściej zjawisko wzrostu cen przy tym samym wolumenie dóbr w wymiarze fizycznym (tj. realnie) i nie zmienionej ich jakości. Jeśli zaś wolumen realny i/lub jakość rośnie, to inflacja oznacza, że ceny dóbr rosną jeszcze szybciej. Jeśli istnieje możliwość zmierzenia ilości jakichś dóbr w jednostkach fizycznych (kilogramach, litrach itp.; występuje tu problem agregowania, czyli sumowania tych różnych wielkości) w dwóch momentach lub okresach i stwierdza się, że uległa ona zmianie np. o 10%, zaś wartościową ich wielkość (tj. ilości tych dóbr pomnożone przez ich ceny i zsumowane) wzrosła o 20%, to wskaźnik inflacji (czyli samego wartościowego rozdęcia ) wynosi ponad 9% 4. Najczęściej stosowanym wskaźnikiem inflacji jest wskaźnik cen konsumpcyjnych, będący rezultatem żmudnych i długotrwałych badań statystycznych i teoretycznych. Nie obejmuje on wszystkich cen i usług konsumpcyjnych, lecz powstaje przy uwzględnieniu określonego zasobu dóbr i usług, zwanego koszykiem.. Na treść owego koszyka składają się podstawowe grupy towarów i usług, a więc takie jak żywność, odzież, mieszkanie, opał, transport i opieka lekarska. Wskaźnik ogólnego poziomu cen nie jest więc ceną jakiegokolwiek konkretnego towaru czy usługi, lecz konstrukcją statystyczną służącą do mierzenia ogólnych tendencji cen 5. Tak więc, przez inflację rozumie się proces wzrostu ogólnego poziomu cen. Inflacja występuje wówczas, gdy rosną ceny różnorodnych dóbr: chleba, mięsa, benzyny, samochodów itd. Należy zwrócić uwagę na dwa elementy występujące w tej definicji. Po pierwsze, podkreśla się w niej, że inflacja jest procesem. 3 M. Księżyk, Podstawowe zagadnienia ekonomii, Kraków 2002, s Ekonomia, pod red. J. Beksiaka, Warszawa 2000, s T. Grabowski, Podstawy..., op. cit., s
3 Inflacja Oznacza to, iż występuje ona wówczas, gdy wzrost cen w jakimś okresie ma charakter względnie trwały. Natomiast, jeśli następuje skokowy wzrost cen pod wpływem działania jednorazowego wstrząsu (np. jednorazowego wzrostu cen dóbr importowanych, zniesienia dotacji czy też podniesienia stawek podatku VAT), po którym poziom cen stabilizuje się, to takiego wzrostu cen nie należy traktować jako inflacji 6. Jednakże należy stwierdzić, że rozróżnienie inflacyjnego i nieinflacyjnego wzrostu cen w praktyce nie jest łatwe. Po drugie, w naszej definicji stwierdza się, że inflacja oznacza wzrost ogólnego (tj. średniego) poziomu cen. Wynika z tego, że nie każdy wzrost cen jest inflacją. Jeśli podwyżkom niektórych cen towarzyszą odpowiednio wysokie obniżki innych cen, to ogólny poziom cen nie musi wzrosnąć; w tej sytuacji wzrost cen nie ma inflacyjnego charakteru. Aby można było mówić o wystąpieniu inflacji, musi nastąpić wzrost ogólnego poziomu cen. W praktyce ma to miejsce wówczas, gdy rosną ceny większości towarów lub też gdy podwyżki cen niektórych towarów są silniejsze od obniżek cen innych towarów 7. Inflacja wyraża się zmianami w poziomie relacji wielu ważnych kategorii ekonomicznych, co przejawia się we wzroście 8 : cen produktów, kosztów wytwarzania, stopy procentowej, płac nominalnych przy równoczesnym spadku płac realnych, kosztów utrzymania, ilości pieniądza w obiegu. 6 Podstawy ekonomii, pod red. R. Milewskiego i E. Kwiatkowskiego, op. cit., s Ibidem. 8 M. Księżyk, Podstawowe, op. cit., s
4 Bożena Sowa, Waldemar Kalita Ogólnie inflację można zdefiniować w następujący sposób: inflacja jest to wzrost przeciętnego poziomu szeroko pojętych cen (zarówno cen towarów i usług, płac, stopy procentowej itp.) w miarę upływu czasu. W procesie gospodarowania nie występuje zjawisko inflacja rodzi nową inflację. Aby inflacja została zapoczątkowana i nie wygasła, musi otrzymać niecenowy impuls zewnętrzny. Inflacja, jako proces wzrostu cen przez mechanizm sprzężeń kosztowocenowo-popytowych, po upływie pewnego okresu czasu zapewne wygasłaby, gdyby nie został powtórzony impuls zewnętrzny (jak np. gwałtowny spadek podaży źródeł energii, błędna polityka państwa w zakresie podatków, zamrożenia cen i płac) 9. Dla społeczeństwa możliwość wystąpienia wysokiej inflacji lub utraty pracy stanowi obecnie największe zagrożenie występujące nawet w najbogatszych i najsprawniej funkcjonujących gospodarkach rynkowych 10. Wzrost (lub spadek) cen pojedynczych dóbr jest dla gospodarki rynkowej zjawiskiem normalnym, występującym w zależności od zwiększenia się (zmniejszenia) zapotrzebowania na nie. Mechanizm ten pozwala na właściwą alokację zasobów, zgodnie z kształtowaniem się relacji między popytem a podażą na poszczególne dobra) 11. Inflacja może przejawiać się w dwóch podstawowych formach: inflacji Inflacja jawnej (cenowej) i inflacji ukrytej (stłumionej). Inflacja jawna określana jest jako wzrost ogólnego poziomu ceni i odpowiada sytuacji, w której w danym kraju nie ma administracyjnych ograniczeń wzrostu cen 12. Jest typową formą przejawiania się inflacji w krajach o gospodarce rynkowej. Druga forma inflacji ukryta pojawiała się sporadycznie w niektórych krajach w określonych okresach historycznych Ibidem. 10 M. Księżyk, Podstawowe, op. cit., s Makro- i mikroekonomia. Podstawowe problemy, pod red. S. Marciniaka, Warszawa 2001, s Ibidem. 13 M. Księżyk, Podstawowe, op. cit., s
5 Inflacja Zjawiska inflacyjne mogą się charakteryzować różnym nasileniem. Z punktu widzenia wielkości wzrostu cen (stopnia inflacji) można wyróżnić inflację: umiarkowaną, galopującą i hiperinflację. Pod pojęciem inflacji umiarkowanej rozumie się na ogół wzrost poziomu cen nie przekraczający rocznie 10%. Inflacja tego rzędu występuje w krajach zachodnioeuropejskich. Inflację dwu- i trzycyfrową określa się jako inflację galopującą. Taki rodzaj inflacji występował np. w wielu krajach Ameryki Łacińskiej oraz m.in. w Izraelu. Natomiast hiperinflacja charakteryzuje się szybkim i ciągle przybierającym na sile wzrostem cen, który uniemożliwia sterowanie procesami ekonomicznymi 14. Wielu ekonomistów nazywa tak szczególnie szybki wzrost cen (np. kilkudziesięcioprocentowy). Z tej racji, że granica między różnymi szybkościami wzrostu cen ustalana jest zupełnie arbitralnie, dlatego też termin hiperinflacja należy zarezerwować dla szczególnego a zarazem bardzo groźnego dla gospodarki przypadku, kiedy rośnie tempo wzrostu cen (w kolejnych okresach przyrost cen jest coraz wyższy). Następuje wówczas narastanie inflacji 15. Inflacja przekraczająca pewien niewielki poziom, np. 2 3% rocznie, uważana jest za zjawisko patologiczne, które negatywnie wpływa na działanie gospodarki oraz ma niekorzystne skutki społeczne i polityczne. Mając na uwadze oddziaływanie inflacji na aktywność gospodarczą, należy wymienić trzy rodzaje skutków 16. Po pierwsze, inflacja technicznie utrudnia prowadzenie rachunku ekonomicznego, a więc przeszkadza w racjonalnym gospodarowaniu przedsiębiorstwem i gospodarstwem domowym. Po drugie, inflacja zwiększa niepewność co do przyszłych przychodów i kosztów, osłabiając przedsiębiorczość (chęć do podejmowania, rozszerzania i racjonalizowania działalności gospodarczej). 14 Makro- i mikroekonomia. Podstawowe problemy, op. cit., s Ekonomia, pod red. J. Bekasika, op. cit., s Ibidem, s
6 Bożena Sowa, Waldemar Kalita Po trzecie, zniechęca do oszczędzania i pożyczania pieniędzy 17. Reasumując, należy stwierdzić, że inflacja to trwały i samopodtrzymujący się wzrost przeciętnego poziomu cen i stanowi zjawisko makroekonomiczne. Wzrost ceny pojedynczego dobra nie oznacza jeszcze inflacji; odwrotnie inflacja może istnieć przy równoczesnym spadku cen niektórych produktów 18. Inflacja jest zjawiskiem niepożądanym, jednakże w krajach słabo rozwiniętych (o dysproporcjach w strukturze gospodarczej i niskim poziomie dochodów dyspozycyjnych) tłumienie inflacji metodami nadmiernie restrykcyjnej polityki pieniężnej prowadzi do głębokiej recesji gospodarczej i masowego bezrobocia, które stanowi znaczące obciążenie dla budżetu państwa i jest przyczyną wybuchów społecznych Mierniki inflacji Powstaje istotny problem konstruowania tego rodzaju mierników. Nie mogą one być sumą różnych cen towarów i usług konsumpcyjnych dzieloną przez liczbę tych towarów i usług. Nie każdy bowiem towar i usługa waży w jednakowym stopniu w strukturze konsumpcji. Są dobra oraz usługi, które w tej strukturze ważą więcej, inne mniej. Wskaźnik cen budowany jest więc w ten sposób, że określa się (waży) znaczenie ekonomiczne dobra w strukturze konsumpcji 20. Pomiar inflacji, podobnie jak i innych zjawisk ekonomicznych, nastręcza określone problemy metodyczne. Problemy te polegają przede wszystkim na wyborze miernika, na podstawie którego ma być określany poziom inflacji. Różna jest na ogół dynamika cen towarów konsumpcyjnych i inwestycyjnych, w tym zwłaszcza towarów importowanych, cen hurtowych i detalicznych J. Beksaik, Ekonomia, kurs podstawowy, Warszawa 2007, s J. Brémond, J. F. Couet, M. M. Salort, Kompendium wiedzy o ekonomii, Warszawa 2005, s M. Księżyk, Podstawowe, op. cit., s T. Grabowski, Podstawy..., op. cit., s Makro- i mikroekonomia. Podstawowe problemy, op. cit., s
7 Inflacja Należy zauważyć, że inflacją jest nie tylko wzrost cen towarów, jak się powszechnie sądzi, ale jest nią również wzrost płac, szczególnie gdy nie jest on związany ze wzrostem wydajności pracy i wzrostem efektywności gospodarowania 22. Ekonomiczne znaczenie danego dobra czy usługi określa się udziałem wydatku na nie poniesionym w całości wydatków konsumpcyjnych w danym okresie. Jeśli np. chce się określić udział (wagę) obuwia w całości wydatków konsumpcyjnych musimy podzielić sumę tych wydatków w przyjętym okresie przez wydatki poniesione na obuwie. Podobnie należy postępować z innymi dobrami. Jak już zauważono, nie są to wszystkie dobra i usługi lecz ich reprezentatywna grupa. Ogólny poziom cen (wskaźnik cen konsumpcyjnych) jest więc średnią ważoną cen przyjętego koszyka dóbr i usług 23. We wszystkich krajach przyjęto stosować wskaźniki, które pozwalają ocenić przeciętny poziom cen na terenie danego kraju. Na przykład we Francji INSEE liczy wskaźnik cen dóbr konsumpcyjnych, który jest najczęściej stosowanym wskaźnikiem przeciętnego poziomu cen 24. W Polsce podstawą do opracowania wskaźników cen towarów i usług stanowi stała obserwacja zmian cen reprezentantów towarów i usług konsumpcyjnych i niekonsumpcyjnych. O sposobie gromadzenia niezbędnych dla tego danych informuje każdy rocznik statystyczny GUS w dziale ceny 25. W statystycznych analizach procesów inflacyjnych wykorzystywany jest powszechnie wskaźnik stopy inflacji, określający procentowy wzrost ogólnego poziomu cen w ciągu roku M. Noga, Makro-ekonomia, Wrocław 2009, s T. Grabowski, Podstawy..., op. cit., s J. Brémond, J. F. Couet, M. M. Salort, Kompendium, op. cit., s T. Grabowski, Podstawy, op. cit., s Na przykład ogólny poziom cen dóbr konsumpcyjnych wzrósł w Polsce w 1995 r. o 27,8%, jeśli porównywać 1995 r. z 1994 r., oraz o 21,6%, jeśli porównywać wskaźniki z grudnia 1995 r. i grudnia 1994 r. Por. Biuletyn Statystyczny" 1996, nr 3, GUS, Warszawa, s. 98. Podstawy ekonomii, pod red. R. Milewskiego, E. Kwiatkowskiego, op. cit., s
8 Bożena Sowa, Waldemar Kalita Stopę inflacji, czyli jej tempo, mierzy się powszechnie przy pomocy wskaźnika cen konsumpcyjnych (WSK, w ślad za literaturą anglosaską, CPI Consumer Price Index) 27. WSK=[ Pr(₁) Pr(₀)]:Pr(₀)[100] gdzie: Pr(₀) średni poziom dóbr materialnych i usług konsumpcyjnych w okresie (roku, kwartale, miesiącu) poprzednim. Pr(₁) średni poziom dóbr materialnych i usług konsumpcyjnych w okresie (roku, kwartale, miesiącu) obecnym. Należy zauważyć, że najczęściej stosowanym miernikiem służącym do pomiaru inflacji jest indeks wzrostu cen dóbr konsumpcyjnych, zwany także indeksem wzrostu dóbr konsumpcyjnych (Consumer Price lndex). Indeks ten odgrywa podstawową rolę w negocjowaniu podwyżek płac lub rewaloryzacji świadczeń emerytalnych, rentowych itp. W związku z trudnościami w śledzeniu zmian cen wszystkich dóbr konsumpcyjnych bierze się pod uwagę koszyk towarów konsumpcyjnych. Jest on konstruowany na podstawie danych dostarczanych urzędowi statystycznemu przez wybrane gospodarstwa domowe, przy czym struktura tych gospodarstw powinna odpowiadać strukturze typowej dla danego kraju, czyli powinna być reprezentatywna dla danego społeczeństwa. Indeks cen towarów konsumpcyjnych oblicza się dzieląc wydatki przeciętnego gospodarstwa domowego na zakup reprezentatywnego koszyka dóbr w badanym roku przez analogiczne wydatki w roku przyjętym za bazowy 28. Chociaż wskaźnik cen konsumpcyjnych jest najczęściej stosowanym dla określenia poziomu inflacji, należy zwrócić uwagę na dwa inne wskaźniki, istotne dla rozpatrywanego problemu. Są to 29 : 27 J. Kropiwnicki, Makroekonomia, Skierniewice 2000, s Makro- i mikroekonomia. Podstawowe problemy, op. cit., s T. Grabowski, Podstawy teorii ekonomii, op. cit., s
9 Inflacja po pierwsze wskaźnik cen hurtowych, określany też jako wskaźnik cen zbytu. Służy on do mierzenia poziomu cen w miejscu pierwszej sprzedaży dóbr; po drugie korektor Produktu Narodowego Brutto (PNB) ze względu na inflację, określany też jako deflator PNB, będący wskaźnikiem cen dla całości produktu narodowego brutto. Jest to stosunek PNB nominalnego do PNB realnego. Przydatność deflatora PNB w mierzeniu stopy inflacji w gospodarce narodowej wynika stąd, że obejmuje on ceny wszystkich dóbr i usług wchodzących do PNB, będąc w ten sposób pełniejszy od wskaźnika cen konsumpcyjnych, który mierzy jedynie ceny dóbr konsumpcyjnych. Innym miernikiem tempa inflacji jest wskaźnik cen produktów mierzący zmiany cen hurtowych wszystkich towarów oraz delator PKB będący stosunkiem nominalnego PKB do realnego PKB, uchodzący za najbardziej zbiorczy w tej rodzinie wskaźników gdyż dotyczy ruchu cen. Dla celów badawczych sporządzane są także sektorowe wskaźniki, obejmujące ceny grup towarów (np. ceny dóbr i usług eksportowych, dóbr i usług inwestycyjnych itp.) 30. Obliczaniem zmian ogólnego poziomu cen w praktyce zajmują się specjalne instytucje (w Polsce GUS). W tym celu konstruuje się wskaźnik cen, będący miarą procentowych zmian wydatków związanych z zakupem pewnego ustalonego zestawu dóbr (tzw. koszyka) w jakimś okresie. Ponieważ przy obliczaniu wskaźnika koszyk dóbr się nie zmienia, zmiany wydatków związanych z zakupem tego koszyka wynikają wyłącznie ze zmian cen dóbr i usług. Otrzymany wskaźnik informuje, więc o dynamice procesów inflacyjnych 31. Przy obliczaniu wskaźnika cen należy rozstrzygnąć dwie kwestie. Po pierwsze, trzeba dokładnie określić asortyment dóbr 30 J. Kropiwnicki, Makroekonomia, op. cit., s Podstawy ekonomii: pod red. R. Milewskiego, E. Kwiatkowskiego op. cit., s
10 Bożena Sowa, Waldemar Kalita i usług wchodzących do badanego koszyka. Rozstrzygnięcie to zależy przede wszystkim od tego, z jakiego punktu widzenia chce się analizować inflację: czy z punktu widzenia konsumentów, producentów, sprzedawców czy też z punktu widzenia całej gospodarki. Gdy chce się analizować inflację z punktu widzenia konsumentów, to w koszyku trzeba uwzględnić podstawowe dobra i usługi konsumpcyjne, takie jak: żywność, odzież, mieszkanie, opał, transport, opiekę lekarską. Natomiast przy analizie inflacji z punktu widzenia całej gospodarki do koszyka włącza się wszystkie dobra i usługi wchodzące w skład PKB. Tabela Wskaźniki cen towarów i usług Wyszczególnienie Rok poprzedni = 100 Ogółem 101,1 103,2 105,2 103,1 102,7 105,0 104,3 Towary i usługi konsumpcyjne 101, ,5 102, ,7 w tym: Żywność i napoje bezalkoholowe ,3 Napoje alkoholowe i wyroby tytoniowe ,4 105,3 103,7 104,1 Towary i usługi niekonsumpcyjne 101,4 105,7 108,4 101,9 103,0 107,5 106,0 Towary , ,2 103, Usługi 102, ,2 102,2 104,5 105,1 Źródło: Rocznik statystyczny Rzeczpospolitej Polski 2013, GUS, Warszawa 2013, s W związku z powyższym w praktyce oblicza się różne wskaźniki cen, a w szczególności: wskaźnik cen dóbr i usług konsumpcyjnych, wskaźniki cen hurtowych i detalicznych oraz wskaźnik cen wszystkich dóbr i usług wchodzących w skład PKB (tzw. deflator PKB). Po drugie, przy obliczaniu wskaźników cen należy rozstrzygnąć kwestię, w jaki sposób ważyć ceny poszczególnych dóbr. Oczywiście bezsensowne byłoby zwykłe dodawanie cen dóbr wchodzących do koszyka i dzielenie ich przez liczbę dóbr lub też ich ciężar. Przy konstruowaniu wskaźnika cen każde dobro czy 284
11 Inflacja też usługa jest ważone zgodnie z jego ekonomicznym znaczeniem. Jako wagi najczęściej stosuje się udziały wydatków na poszczególne dobra i usługi w wydatkach ogółem w okresie wyjściowym 32. Należy podkreślić, że w gospodarce centralnie planowanej inflacja przejawiała się głównie nie w jawnym wzroście cen, lecz w ukrytych podwyżkach cen oraz istnieniu niedoborów towarów na rynku 33. Wskaźniki cen są szeroko wykorzystywane w analizach procesów inflacyjnych. Niewątpliwie jest to związane z ich istotnymi walorami. Wypada jednak zaznaczyć, że wskaźniki te mają również pewne słabości, np. wskaźniki cen nie wychwytują zmian jakości dóbr (usług) wchodzących w skład koszyka. Przy obliczaniu wskaźników robi się milczące założenie, że dobra i usługi wchodzące do koszyka są tej samej jakości w całym badanym okresie. W miarę upływu czasu następują zmiany jakości wielu dóbr i usług. W przypadku ich poprawy część wzrostu cen należałoby, więc przypisać owej poprawie. Wskaźniki cen nie są jednak korygowane z tego powodu. Dlatego też trzeba stwierdzić, że wskaźniki cen zawyżają nieco dynamikę procesów inflacyjnych, jeśli nie uwzględniają roli poprawy jakości dóbr i usług w kształtowaniu ich cen 34. Przeciwieństwem inflacji jest deflacja oznaczająca spadek ogólnego poziomu cen. Siłę deflacji mierzymy przy pomocy podanych powyżej miar inflacji. Dezinflacją nazywamy natomiast zmniejszenie stopy inflacji. 32 Takie wskaźniki, wykorzystujące w charakterze wag udziały wydatków na poszczególne dobra z okresu wyjściowego (bazowego), nazywa się wskaźnikami (indeksami) Laspeyresa. Natomiast wskaźniki wykorzystujące wagi z okresu końcowego nazywa się wskaźnikami Paaschego. 33 Ukryte podwyżki cen polegały na zmianie struktury asortymentowej sprzedaży, charakteryzującej się wzrostem udziału towarów droższych, oraz na podnoszeniu cen tzw. nowości. 34 Podstawy ekonomii, pod red. R. Milewskiego, E. Kwiatkowskiego, op. cit., s
12 Bożena Sowa, Waldemar Kalita Źródła i przyczyny inflacji Wyjaśnienie zjawiska inflacji należy do najtrudniejszych problemów teoretycznych ekonomii, ze względu na wielość przyczyn, a zatem i możliwości różnorodnych interpretacji. Istnieje powszechna zgoda, że inflację należy mierzyć przeciętną stopą wzrostu cen (jako stały wzrost przeciętnego poziomu cen rynkowych w czasie). Powyższa definicja nie odzwierciedla jednak treści ekonomicznej tego pojęcia, a jedynie ujmuje inflację od strony jej objawów zewnętrznych. Nie wyraża ona przyczyn wywołujących inflację ani też jej pełnych skutków. Od czasu wprowadzenia do obiegu pieniądza papierowego obserwuje się powszechny wzrost cen, chociaż tempo tego wzrostu w różnych krajach i różnych okresach jest zróżnicowane. Odpowiedź na pytanie, dlaczego występuje inflacja, jest sprowadzona do odpowiedzi, dlaczego rosną ceny towarów i usług 35. Najbardziej popularną interpretacją przyczyn inflacji jest tzw. interpretacja monotarystyczna, która stanowi, że przyczyny inflacji da się sprowadzić do nadmiernej podaży pieniądza. Twórcą ilościowej teorii pieniądza był amerykański ekonomista Irving Fisher 36, a jej obecnym najbardziej znanym kontynuatorem jest amerykański ekonomista, laureat Nagrody Nobla Milton Friedman 37. Istotę ilościowej teorii pieniądza stanowi tzw. formuła Fishera 38 : M*V=Pr*Y gdzie: M ilość pieniądza w gospodarce 35 M. Księżyk, Podstawowe..., op. cit., s Amerykański ekonomista Irving Fisher żył w latach i zajmował się głównie rolą pieniądza. 37 Twórcą monetaryzmu był M. Friedman (ur r,). W 1956 r. opublikował Studies in the Quantity Theory of Money (w 1976 r. otrzymał Nagrodę Nobla za wkład w teorię konsumpcji, stabilizacji makroekonomicznej i historię pieniądza). 38 J. Kropiwnicki, Makroekonomia..., op. cit., s
13 Inflacja V dochodowa szybkość obiegu pieniądza Pr przeciętny poziom cen Y realny dochód narodowy Fisher zakładał, iż szybkość obiegu pieniądza (V) w krótkim okresie czasu jest stabilna, ponieważ zależy od stylu życia właściwego danemu społeczeństwu oraz od stopnia rozwoju instytucji finansowych a te czynniki zmieniają się bardzo powoli. Także realny dochód narodowy (Y) nie może się zmieniać w krótkim okresie czasu 39. Fisher wychodził z nierealistycznego założenia, że gospodarka zawsze działa w warunkach pełnego wykorzystania możliwości wytwórczych. W takich warunkach mogą się zmieniać tylko dwie wielkości: poziom cen (Pr) oraz ilość pieniądza w obiegu (M). Nad ilością pieniądza kontrolę sprawuje bank centralny, dlatego też to jego błędy w decyzjach powodują inflację: wzrost (M przy stałych wielkościach (Y) i (V) musi prowadzić do wzrostu (Pr), czyli inflacji 40. Przyczyny inflacji są różnorodne i stąd trudność w nadaniu temu pojęciu jednoznacznych treści. W krajach o gospodarce centralnie planowanej występowała powszechnie inflacja ukryta (wyraża się ona w trwałej nadwyżce popytu nad ograniczoną podażą dóbr i usług przy względnie stałym i administracyjnie regulowanym poziomie cen rynkowych). Skutkiem inflacji ukrytej było utrwalenie głębokiej nierównowagi na rynku i gospodarki niedoborów (wprowadził to pojęcie J. Kornai ekonomista węgierski) 41. Ekonomiści mówią najczęściej o inflacji 42 : popytowej, inaczej ciągnionej przez popyt, podażowej (kosztowej), inaczej pchanej przez koszty. 39 Ibidem, s J. Kropiwnicki, Makroekonomia, op. cit., s M. Księżyk, Podstawowe, op. cit., s J. Mierzejewska-Majcherek, Podstawy ekonomii, Warszawa 2003, s
14 Bożena Sowa, Waldemar Kalita Inflacja popytowa zdarza się wówczas, gdy wysokość dochodów i wynikający z nich popyt konsumpcyjny i inwestycyjny rośnie szybciej niż możliwości wytwórcze gospodarki. Wówczas nie jest możliwe zaspokojenie potrzeb konsumentów przy istniejącym poziomie cen. Nabywcy konkurują między sobą o ograniczone ilości produktów, a efektem takich zachowań jest wzrost cen. Natomiast przyczyną inflacji kosztowej jest wzrost szeroko rozumianych kosztów produkcji (cen czynników wytwórczych, płac). Motorem wzrostu cen są najczęściej żądania płacowe silnych związków zawodowych, prowadzące do wzrostu kosztów wytwarzania, co prowokuje producentów do podwyższania cen. Z tej teorii wynika postulat osłabiania siły związków zawodowych oraz postulaty cywilizowania żądań płacowych poprzez zbiorowe negocjacje płacowe pracodawców z pracobiorcami, często przy współudziale państwa 43. Inną przyczyną jest potęga wielkich firm monopolistycznych. Firmy te podnoszą ceny, gdyż leży to w ich interesie. Pracownicy reagują na to żądaniami podwyżek płac. Oczywiście impuls inflacyjny może także wiązać się ze wzrostem kosztów, wynikających z wyczerpywania się i drożenia zasobów naturalnych np. cen ropy naftowej na rynkach światowych, co spowoduje wzrost kosztów produkcji (kosztów energii, transportu) 44. Pytanie o przyczyny inflacji można w zasadzie sprowadzić do pytania o przyczyny inflacji kroczącej, galopującej i hiperinflacji. Inflacja pełzająca, mieszcząca się w granicach jednocyfrowego wzrostu cen rocznie uznawana jest za pewien stan normalny z punktu widzenia funkcjonowania mechanizmu gospodarki rynkowej i nie wymaga podejmowania specjalnych przedsięwzięć w polityce makroekonomicznej państwa. Trzeba jednak zauważyć, że nawet taka inflacja uznawana jest w Europie Zachodniej za niebezpieczną i docelowo winna być wytłumiona. Za odpowiadające 43 J. Kropiwnicki, Makroekonomia, op. cit., s J. Mierzejewska-Majcherek, Podstawy, op. cit., s
15 Inflacja pełni wymogom wzrostu gospodarczego uznaje się wzrosty cen, które mieszczą się w granicach 2% 3% rocznie 45. Tak jak różne są postacie i typy inflacji tak różne również są przyczyny tego zjawiska. Jednakże nie ma wśród ekonomistów w pełni jednolitego wyjaśnienia tych przyczyn 46. Należy zauważyć, że gospodarka rynkowa stwarza niewątpliwie duże zagrożenia inflacyjne, ale tworzy też instytucje i mechanizmy regulacyjne hamujące inflację. Inflacja jest, więc rynkowym odbiciem globalnego niezrównoważenia między strumieniami dochodów i strumieniami produkcji dóbr i usług, a podażą pieniądza ze strony banku centralnego i banków komercyjnych, co znajduje wyraz w określonym wzroście cen rynkowych 47. Z dotychczasowych ustaleń wynika, że inflacja występuje wtedy, kiedy podaż pieniądza rośnie szybciej od wzrostu produktu narodowego lub kiedy rosną koszty na jednostkę produkcji. Może to być spowodowane miękką polityką pieniężną banku centralnego, łatwo dostępnym kredytem w bankach komercyjnych, szczodrą polityką budżetową państwa od strony tworzenia dodatkowego popytu, wzrostem cen podstawowych surowców bądź wzrostem płac na jednostkę produkcji, wyrażonej w cenach rynkowych 48. Istnieje cały zespół przyczyn powodujący, że w gospodarce narodowej pojawia w dłuższym lub krótszym przedziale czasu istotna nadwyżka popytu w stosunku zdolności produkcyjnych gospodarki, czyli szeroko rozumianej podaży. We współczesnej teorii ekonomii dominuje pogląd (teoria ilościowa), że inflację należy traktować jako zjawisko zawsze i wszędzie monetarne (M. Friedman). Oznacza to uznanie tezy, że osta- 45 T. Grabowski, Podstawy, op. cit., s Ibidem. 47 M. Księżyk, Podstawowe, op. cit., s Ekonomia dla prawników i nie tylko, pod red. M. Bednarskiego i J. Wiklina, wyd. 4, Warszawa 2008, s
16 Bożena Sowa, Waldemar Kalita tecznie inflacja wynika z nadmiernej podaży pieniądza. Sytuacja taka występuje wówczas, gdy 49 : a) wzrostowi podaży pieniądza wynikającemu ze wzrostu emisji nie towarzyszy proporcjonalny wzrost podaży towarów i usług na rynku; b) następuje zmniejszenie podaży towarów i usług na rynku w rezultacie zmniejszenia produkcji, importu itp. przy utrzymaniu podaży pieniądza na niezmiennym poziomie; c) zwiększeniu ulega szybkość obiegu pieniądza, czyli gdy następuje zmniejszenie rezerw pieniężnych w gospodarstwach domowych, przedsiębiorstwach itp. Słabością teorii monetarnej jest brak wyjaśnienia, dlaczego w jednych krajach wzrost podaży pieniądza jest większy niż w innych. Dlaczego władze dopuszczają do takiej sytuacji, ryzykując wzmożonym wzrostem cen. Badania zmierzające do wyjaśnienia tego zjawiska prowadzą do wniosku, że inflacja jest nie tylko zjawiskiem monetarnym, lecz także fiskalnym 50. Przyczyną inflacji może być także ekspansywna polityka budżetowa. Czy deficyt budżetowy rzeczywiście spowoduje inflację zależy m. in. od sposobu jego sfinansowania, od polityki banku centralnego i od stopnia wykorzystania możliwości produkcyjnych gospodarki 51. Skutkiem inflacji jest nieefektywność i niesprawiedliwość. Po pierwsze rosną koszty transakcyjne (ich przyczyną jest ucieczka od pieniądza); po drugie inflacja i związana z nią niepewność utrudnia prowadzenie rachunku ekonomicznego; po trzecie inflacja powoduje żywiołową redystrybucję dochodów np. wpływy budżetu z podatków zwiększają się, gdyż inflacja podnosi nominalne dochody obywateli, przesuwając ich do wyższych przedzia- 49 Ibidem, s B. Czarny, Podstawy ekonomii, wyd. III zmienione, Warszawa 2011, s Ibidem. 290
17 Inflacja łów opodatkowania (zjawisko to nosi miano drenażu fiskalnego ) 52. Inflacja jest niewątpliwie zjawiskiem niepożądanym, trzeba jednak zdawać sobie sprawę, że w krajach słabo rozwiniętych (o dysproporcjach w strukturze gospodarczej i niskim poziomie dochodów dyspozycyjnych) tłumienie inflacji metodami nadmiernie restrykcyjnej polityki pieniężnej prowadzi do głębokiej recesji gospodarczej i masowego bezrobocia (które stanowi istotne obciążenie dla budżetu państwa) i wybuchów społecznych Społeczno-gospodarcze skutki inflacji Poglądy na temat społeczno-ekonomicznych skutków inflacji nie są w pełni jednolite. Obok opinii podkreślających negatywne skutki inflacji, spotykamy w literaturze poglądy, w których akcentuje się skutki pozytywne. Formułowane oceny i opinie w istotnej mierze zależą od stopnia nasilenia procesów inflacyjnych 54. Inflacja wykazuje różnorodne konsekwencje i w różny sposób wpływa na zachowania poszczególnych grup społecznych 55 : zniechęca do oszczędzania, natomiast zachęca do szybkiej zamiany pieniądza na towary; sprzyja dłużnikom a krzywdzi wierzycieli; jest niekorzystna dla ludzi o stałych dochodach a korzystna dla tych, którzy mogą skutecznie wywierać wpływ na wysokość swoich dochodów; sprzyja bardziej wydatkom konsumpcyjnym niż inwestycyjnym; wysoka i niekontrolowana inflacja rozbija rachunek ekonomiczny, uniemożliwia transakcje pieniężne i w efekcie wpływa negatywnie na rozwój gospodarczy kraju; 52 J. Beksiak, Ekonomia, kurs podstawowy, Warszawa 2007, s Ibidem. 54 Podstawy ekonomii, pod red. R. Milewskiego, E. Kwiatkowskiego, op. cit., s J. Mierzejewska-Majcherek, Podstawy, op. cit., s
18 Bożena Sowa, Waldemar Kalita inflacja zwykle pogarsza konkurencyjność towarów danego kraju zarówno na rynku wewnętrznym jak i na rynkach zagranicznych. Skutkiem inflacji może być również tendencja do wzrostu importu a zmniejszenia eksportu, a w związku z tym do pogorszenia bilansu handlowego kraju. Inflacja, szczególnie występująca niespodziewanie lub o zmiennej stopie wzrostu cen, powoduje redystrybucję dochodów i majątku. Jest ona z różnym nasileniem odczuwana przez poszczególne podmioty gospodarcze, w zależności od ich zdolności do przewidywania inflacji i możliwości dopasowania tych oczekiwań do przyszłych dochodów. W związku z tym, że umowy zawierane są w kwotach nominalnych, wraz ze wzrostem cen maleje w ujęciu realnym wielkość zadłużenia, stąd wierzyciele tracą, natomiast na inflacji zyskują dłużnicy. Następuje wobec tego transfer dochodów od pożyczkodawców do pożyczkobiorców 56. Należy zauważyć, że niekontrolowana inflacja może prowadzić do redystrybucji dochodów; gwałtowny wzrost cen czyni bogatymi nielicznych, miliony natomiast ponoszą straty. Zyski te i straty zwykle nie odpowiadają akceptowanym przez społeczeństwa kryteriom sprawiedliwości społecznej i mają przeważnie charakter przypadkowy. Ponadto zmiany dochodów mogą powodować ubytek produkcji. Przyczyną mogą być bankructwa przedsiębiorstw, które za sprawą inflacji zostały nadmiernie obciążone podatkami, oraz zmniejszenie się oszczędności społeczeństwa, inwestycji i tempa wzrostu produkcji wywołane niskim realnym oprocentowaniem oszczędności i drenażem inflacyjnym 57. Przed spadkiem w okresie inflacji realnych płac roboczych ochronić może system indeksacji płac, czyli zwiększania ich wysokości nominalnej wraz ze wzrostem cen. System ten nie zawsze występuje, a poza tym stopa indeksacji płac jest często niższa niż skala wzrostu cen. Z reguły wzrost płac nominalnych następuje 56 Makro- i mikroekonomia. Podstawowe problemy, op. cit., s B. Czarny, Podstawy, op. cit., s
19 Inflacja też z pewnym opóźnieniem w stosunku do wzrostu cen. Wszystko to powoduje spadek płac w kosztach produkcji, a więc jest czynnikiem zwiększającym zysk i poziom rentowności przedsiębiorstw 58. W wyniku inflacji następuje również transfer dochodów między państwem a sektorem prywatnym: gospodarstw domowych i przedsiębiorstw. Wraz ze wzrostem dochodów nominalnych, przy progresywnej stopie podatkowej szybciej zostają osiągane wyższe progi podatkowe, mimo że dochody realne nie wzrosły, a więc rośnie wielkość płaconych podatków na rzecz państwa. Z drugiej strony jednak, jeśli istnieje stosunkowo długi odstęp czasu między wypłatą dochodu a zapłatą podatku, wówczas spada wielkość podatków w ujęciu realnym. W czasie inflacji zyskują na ogół właściciele dóbr rzeczowych, zwłaszcza ziemi i budynków, a tracą posiadacze majątku wyrażonego w postaci pieniężnej 59. Silne procesy inflacyjne zwiększają niepewność w zakresie przewidywań zmian cen, co zazwyczaj osłabia aktywność gospodarczą. Gdy tempo wzrostu cen jest stosunkowo wysokie, rachunek ekonomiczny poprzedzający decyzje gospodarcze komplikuje się. Przedsiębiorstwa nie wiedzą, jakie ceny przyjąć w tym rachunku. Istnieją bowiem obawy, że ceny przyjęte w rachunku ekonomicznym będą znacznie odbiegać od cen rzeczywistych. W okresie silnej inflacji rośnie, więc niepewność w zakresie przewidywań zmian cen, która następnie wpływa niekorzystnie na rezultaty rachunku ekonomicznego, gdyż podmioty przeprowadzające rachunek w warunkach silnej inflacji mają skłonność do zaniżania cen określających efekty przedsięwzięcia oraz zawyżania cen określających jego koszty. W konsekwencji rachunek ekonomiczny wykazuje obniżoną efektywność, co osłabia aktywność gospodarczą. Niekorzystne konsekwencje wzrostu niepewności przewidywań istotne są zwłaszcza przy podejmowaniu decyzji długoterminowych, w szczególności dotyczy to przedsięwzięć inwestycyjnych. Decyzje te wymagają, bowiem przeprowadzenia 58 T. Grabowski, Podstawy, op. cit., s Makro- i mikroekonomia. Podstawowe problemy, op. cit., s
20 Bożena Sowa, Waldemar Kalita rachunku ekonomicznego dla dłuższego horyzontu czasu, charakteryzującego się jeszcze większą niepewnością przewidywań zmian cen. Należy podkreślić, że silne procesy inflacyjne osłabiają działalność inwestycyjną i tym samym hamują tempo wzrostu gospodarczego 60. Inflacja o ile zostaje wywołana zwiększoną emisją przez ban centralny masy pieniądza w obiegu powoduje przepływ do dyspozycji państwa części dochodu narodowego, które finansuje w ten sposób rózne dziedziny swojej działalności (np. Koszty zbrojeń). Jest to więc pewnego rodzaju metoda zwiększania opodatkowania społczeństwa 61. Ekonomiści są zgodni, że wysoka inflacja wywołuje poważne trudności, w szczególności może ona prowadzić do ucieczki od pieniądza. W Niemczech w latach dwudziestych XX w. Agenci gospodarczy woleli posiadać realne towary niż pieniądze, których wartość malała wraz ze wzrostem poziomu cen. Według monetarystów należy zawsze walczyć z inflacją, natomiast według keynesistów umiarkowana inflacja jest mniejszym złem, jeżeli jest ona sposobem na redukcję bezrobocia, gdyż istnieje dylemat między inflacją a bezrobociem. Krytycy wierzą, że wysokie bezrobocie, często występujące w Ameryce Północnej i Europie, stanowi największą bolączkę współczesnego kapitalizmu. Bezrobocie musi jednak czasami utrzymywać się ponad optymalnym dla społeczeństwa poziomem, by zapewnić stabilność cen, a napięcie pomiędzy stabilnością cen a niskim bezrobociem należy do jednych z najokrutniejszych dylematów współczesnego społeczeństwa Podstawy ekonomii, pod red. R. Milewskiego, E. Kwiatkowskiego, op. cit., s T. Grabowski, Podstawy..., op. cit., s P. A. Samuelson, W. D. Nardhaus, Ekonomia, op. cit., 2013, s
Makroekonomia blok VII. Inflacja
Makroekonomia blok VII Inflacja Definicja inflacji INFLACJA proces wzrostu ogólnego (średniego) poziomu cen Obliczanie inflacji konstruowany jest wskaźnik cen stanowiący procentową miarę zmian wydatków
Bardziej szczegółowoMakroekonomia 07.03.2008r
Makroekonomia 07.03.2008r CREATED BY HooB Czynniki określające poziom konsumpcji i oszczędności Dochody dyspozycyjne gospodarstw domowych dzielą się na konsumpcję oraz oszczędności. Konsumpcja synonim
Bardziej szczegółowoPolityka monetarna. Wykład 11 WNE UW Jerzy Wilkin. J. Wilkin - Ekonomia
Polityka monetarna Wykład 11 WNE UW Jerzy Wilkin Pieniądz i jego funkcje Pieniądz powszechny ekwiwalent towarów i usług. Kategoria ekonomiczna, w której możemy wyrazić wartość wszelkich towarów i usług.
Bardziej szczegółowoPolityka pieniężna i fiskalna
Polityka pieniężna i fiskalna Spis treści: 1. Ekspansywna i restrykcyjna polityka gospodarcza...2 2. Bank centralny i jego polityka: operacje otwartego rynku, zmiany stopy dyskontowej, zmiany stopy rezerw
Bardziej szczegółowoWYKŁAD 2. Problemy makroekonomii i wielkości makroekonomiczne
WYKŁAD 2 Problemy makroekonomii i wielkości makroekonomiczne PLAN WYKŁADU Przedmiot makroekonomii Wzrost gospodarczy stagnacja wahania koniunktury Inflacja bezrobocie Krzywa Phillipsa (inflacja a bezrobocie)
Bardziej szczegółowoSpis treêci. www.wsip.com.pl
Spis treêci Jak by tu zacząć, czyli: dlaczego ekonomia?........................ 9 1. Podstawowe pojęcia ekonomiczne.............................. 10 1.1. To warto wiedzieć już na początku.............................
Bardziej szczegółowoMakroekonomia I Ćwiczenia
Makroekonomia I Ćwiczenia Ćwiczenia 3 Inflacja Karol Strzeliński 1 Inflacja Wzrost przeciętnego poziomu cen dóbr, usług (i czynników produkcji) w jakimś okresie czasu. Stopa inflacji to wzrost wyrażony
Bardziej szczegółowoInflacja - definicja. Inflacja wzrost ogólnego poziomu cen. Deflacja spadek ogólnego poziomu cen. Dezinflacja spadek tempa inflacji.
Wykład: NFLACJA nflacja - definicja nflacja wzrost ogólnego poziomu cen. Deflacja spadek ogólnego poziomu cen. Dezinflacja spadek tempa inflacji. Pomiar inflacji ndeks cen konsumpcyjnych (CP Consumer Price
Bardziej szczegółowoInflacja. Zgodnie z tym, co poznaliśmy już przy okazji modelu ISLM wiemy, że rynek pieniądza jest w stanie równowagi, gdy popyt jest równy podaży:
Inflacja Inflacja - wzrost przeciętnego poziomu cen dóbr w jakimś okresie. Jeśli ceny wszystkich dóbr i czynników produkcji wzrastają w takim samym tempie to mamy do czynienia z czystą inflacją. Zgodnie
Bardziej szczegółowoPieniądz. Polityka monetarna
Pieniądz. Polityka monetarna Definicja Pieniądz można więc najogólniej zdefiniować jako powszechnie akceptowany w danym kraju środek płatniczy. Istota pieniądza przejawia się w jego funkcjach: środka wymiany
Bardziej szczegółowoEkonomia wykład 03. dr Adam Salomon
Ekonomia wykład 03 dr Adam Salomon Ekonomia: GOSPODARKA RYNKOWA. MAKROEKONOMICZNE PODSTAWY GOSPODAROWANIA Ekonomia dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN AM w Gdyni 2 Rynki makroekonomiczne
Bardziej szczegółowoPieniądz i system bankowy
Pieniądz i system bankowy 0 Pieniądz 0 pewien powszechnie akceptowany towar, za pomocą którego dokonujemy płatności za dostarczone dobra i usługi lub wywiązujemy się ze zobowiązań (np. spłata długu) 0
Bardziej szczegółowoEKONOMIA. Wykaz podstawowych problemów do studiowania na seminarium doktoranckim rok akademicki 2017/2018
EkonomiaProgramDr2017 dr hab. Jerzy Cz. Ossowski Katedra Nauk Ekonomicznych Wydział Zarządzania i Ekonomii Politechnika Gdańska EKONOMIA Wykaz podstawowych problemów do studiowania na seminarium doktoranckim
Bardziej szczegółowoDeterminanty dochodu narodowego. Analiza krótkookresowa
Determinanty dochodu narodowego Analiza krótkookresowa Produkcja potencjalna i faktyczna Produkcja potencjalna to produkcja, która może być wytworzona w gospodarce przy racjonalnym wykorzystaniu wszystkich
Bardziej szczegółowoSpis treści. Rozdział I ELEMENTARNE POJĘCIA I PRZEDMIOT EKONOMII
Spis treści Rozdział I ELEMENTARNE POJĘCIA I PRZEDMIOT EKONOMII Wstępne określenie przedmiotu ekonomii 7 Ekonomia a inne nauki 9 Potrzeby ludzkie, produkcja i praca, środki produkcji i środki konsumpcji,
Bardziej szczegółowoT7. Szoki makroekonomiczne. Polityka wobec szoków
T7. Szoki makroekonomiczne. Polityka wobec szoków Szoki makroekonomiczne. to nieoczekiwane zdarzenia zakłócające przewidywalny przebieg zmian produktu, bezrobocia i stopy procentowej Szoki popytowe (oddziałujące
Bardziej szczegółowoStan i prognoza koniunktury gospodarczej
222 df Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową przedstawia osiemdziesiąty piąty kwartalny raport oceniający stan koniunktury gospodarczej w Polsce (IV kwartał 2014 r.) oraz prognozy na lata 2015 2016 KWARTALNE
Bardziej szczegółowoPodstawy ekonomii wykład 03. dr Adam Salomon
Podstawy ekonomii wykład 03 dr Adam Salomon Ekonomia: GOSPODARKA RYNKOWA. MAKROEKONOMICZNE PODSTAWY GOSPODAROWANIA Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 2 Rynki
Bardziej szczegółowoSektor Gospodarstw Domowych. Instytut Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk GOSPODARKA POLSKI PROGNOZY I OPINIE. Warszawa
Sektor Gospodarstw Domowych Instytut Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk GOSPODARKA POLSKI PROGNOZY I OPINIE Raport nr 12 maj 2008 Warszawa 1 Gospodarka Polski Prognozy i opinie Raport Gospodarka
Bardziej szczegółowoPolityka fiskalna i pieniężna
Ćwiczenia z akroekonomii II Polityka fiskalna i pieniężna Deficyt budżetowy i cykle koniunkturalne na wstępie zaznaczyliśmy, że wielkość deficytu powinna zależeć od tego w jakiej fazie cyklu koniunkturalnego
Bardziej szczegółowoOpis dyskusji na posiedzeniu decyzyjnym Rady Polityki Pieniężnej w dniu 6 kwietnia 2016 r.
Opis dyskusji na posiedzeniu decyzyjnym Rady Polityki Pieniężnej w dniu 6 kwietnia 2016 r. Na posiedzeniu członkowie Rady dyskutowali na temat polityki pieniężnej w kontekście sytuacji makroekonomicznej
Bardziej szczegółowoOpis efektów kształcenia dla modułu zajęć
Nazwa modułu: Ekonomia Rok akademicki: 2015/2016 Kod: MEI-1-501-s Punkty ECTS: 1 Wydział: Inżynierii Metali i Informatyki Przemysłowej Kierunek: Edukacja Techniczno Informatyczna Specjalność: - Poziom
Bardziej szczegółowoStan i prognoza koniunktury gospodarczej
222 df Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową przedstawia osiemdziesiąty dziewiąty kwartalny raport oceniający stan koniunktury gospodarczej w Polsce (IV kwartał 2015 r.) oraz prognozy na lata 2016 2017
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne przedmiot "Podstawy ekonomii" Dział I Gospodarka, pieniądz. dopuszczający
Wymagania edukacyjne przedmiot "Podstawy ekonomii" Dział I Gospodarka, pieniądz. wyróżnić potrzeby ekonomiczne, wymienić podstawowe rodzaje środków zaspokajających potrzeby, rozróżnić podstawowe zasoby
Bardziej szczegółowoAKADEMIA MŁODEGO EKONOMISTY
AKADEMIA MŁODEGO EKONOMISTY WAHANIA KONIUNKTURY GOSPODARCZEJ OŻYWIENIE I RECESJA W GOSPODARCE DR JAROSŁAW CZAJA Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu 17 października 2016 r. KONIUNKTURA GOSPODARCZA DEFINICJA
Bardziej szczegółowoAkademia Młodego Ekonomisty
Akademia Młodego Ekonomisty Wahania koniunktury gospodarczej Ożywienie i recesja w gospodarce Dr Joanna Czech-Rogosz Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach 16.04.2012 1. Co to jest koniunktura gospodarcza?
Bardziej szczegółowoBardzo dobra Dobra Dostateczna Dopuszczająca
ELEMENTY EKONOMII PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Klasa: I TE Liczba godzin w tygodniu: 3 godziny Numer programu: 341[02]/L-S/MEN/Improve/1999 Prowadzący: T.Kożak- Siara I Ekonomia jako nauka o gospodarowaniu
Bardziej szczegółowoPieniądz, inflacja oraz mierzenie inflacji.
Pieniądz, inflacja oraz mierzenie inflacji. Pieniądz to towar powszechnie akceptowany, za pomocą którego dokonujemy płatności za dostarczone dobra lub wywiązujemy się ze zobowiązań; Funkcje pieniądza :
Bardziej szczegółowo1 Inflacja. wzrost ceny jednego produktu nie musi prowadzić do inflacji; spadek ceny jednego produktu może wystąpić przy istnieniu inflacji;
1 Inflacja Inflacja to wzrost ogólnego poziomu cen. Miarą inflacji jest indeks cen dóbr konsumpcyjnych, równy stosunkowi cen dóbr należących do reprezentatywnego koszyka w danym okresie czasu cen tych
Bardziej szczegółowoMakroekonomia 1 dla MSEMen. Gabriela Grotkowska
Makroekonomia dla MSEMen Gabriela Grotkowska Plan wykładu 5 Model Keynesa: wprowadzenie i założenia Wydatki zagregowane i równowaga w modelu Mnożnik i jego interpretacja Warunek równowagi graficznie i
Bardziej szczegółowoSpis treści. Wstęp (S. Marciniak) 11
Makro- i mikroekonomia : podstawowe problemy współczesności / red. nauk. Stefan Marciniak ; zespół aut.: Lidia Białoń [et al.]. Wyd. 5 zm. Warszawa, 2013 Spis treści Wstęp (S. Marciniak) 11 Część I. Wprowadzenie
Bardziej szczegółowoJAK HICKS TŁUMACZYŁ KEYNESA? - MODEL RÓWNOWAGI IS-LM
Wykład: JAK HICKS TŁUMACZYŁ KEYNESA? - MODEL RÓWNOWAGI IS-LM Stanley Fischer o modelu IS-LM Model IS-LM jest użyteczny z dwóch powodów. Po pierwsze jako narzędzie o znaczeniu historycznym, a po drugie,
Bardziej szczegółowoTechnikum Nr 2 im. gen. Mieczysława Smorawińskiego w Zespole Szkół Ekonomicznych w Kaliszu
Technikum Nr 2 im. gen. Mieczysława Smorawińskiego w Zespole Szkół Ekonomicznych w Kaliszu Wymagania edukacyjne niezbędne do uzyskania poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych z obowiązkowych
Bardziej szczegółowoPlan wykładu 8 Równowaga ogólna w małej gospodarce otwartej
Plan wykładu 8 Równowaga ogólna w małej gospodarce otwartej 1. Model Mundella Fleminga 2. Dylemat polityki gospodarczej małej gospodarki otwartej 3. Skuteczność polityki monetarnej i fiskalnej w warunkach
Bardziej szczegółowoSpis treści. Przedmowa do wydania polskiego Przedmowa WPROWADZENIE
Spis treści Przedmowa do wydania polskiego Przedmowa xiii xv WPROWADZENIE l Rozdział l. Ekonomiczne opisanie świata 3 1.1. Stany Zjednoczone 4 1.2. Unia Europejska 10 1.3. Chiny 15 1.4. Spojrzenie na inne
Bardziej szczegółowoMODEL IS LM POPYT GLOBALNY A STOPA PROCENTOWA. Wzrost stopy procentowej zmniejsza popyt globalny. Spadek stopy procentowej zwiększa popyt globalny.
MODEL IS LM POPYT GLOBALNY A STOPA PROCENTOWA Wzrost stopy procentowej zmniejsza popyt globalny. Spadek stopy procentowej zwiększa popyt globalny. Uzasadnienie: wysoka stopa procentowa zmniejsza popyt
Bardziej szczegółowo- potrafi wymienić. - zna hierarchię podział. - zna pojęcie konsumpcji i konsumenta, - zna pojęcie i rodzaje zasobów,
WYMAGANIA EDUKACYJNE PRZEDMIOT: Podstawy ekonomii KLASA: I TH NUMER PROGRAMU NAUCZANIA: 2305/T-5 T-3,SP/MEN/1997.07.16 L.p. Dział programu 1. Człowiek - konsument -potrafi omówić podstawy ekonomii, - zna
Bardziej szczegółowoMakroekonomia I ćwiczenia 4 Pieniądz
Makroekonomia I ćwiczenia 4 Pieniądz Tomasz Gajderowicz Agenda Przyporządkowanie tematów Pieniądz Co to jest Inflacja? Zadania Wykorzystując informacje z omawianych na zajęciach źródeł danych empirycznych,
Bardziej szczegółowoAkademia Młodego Ekonomisty
Akademia Młodego Ekonomisty ABC eknomii Prof. Agnieszka Poczta-Wajda Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu 18 kwietnia 2019 r. Czym zajmuje się ekonomia? zasoby potrzeby ludzkie problem rzadkości naturalne
Bardziej szczegółowoMakroekonomia Gospodarki Otwartej Wykład 11 Równowaga zewnętrzna i wewnętrzna w gospodarce otwartej Diagram Swana
Makroekonomia Gospodarki Otwartej Wykład 11 Równowaga zewnętrzna i wewnętrzna w gospodarce otwartej Diagram Swana Leszek Wincenciak Wydział Nauk Ekonomicznych UW 2/26 Plan wykładu: Prosty model keynesowski
Bardziej szczegółowoWykład 9. Inflacja. dr inż. Anna Kowalska-Pyzalska email: anna.kowalska@pwr.wroc.pl
Wykład 9. Inflacja Pojęcie i sposoby pomiaru oraz nasilenie inflacji Pieniądz i inflacja Inflacja i stopa procentowa Inflacja, bezrobocie i krzywa Phillipsa Społeczno-ekonomiczne skutki inflacji Koszty
Bardziej szczegółowoZAŁOŻENIA. STRONA POPYTOWA (ZAGREGOWANY POPYT P a ): OGÓLNA RÓWNOWAGA RYNKU. STRONA PODAŻOWA (ZAGREGOWANA PODAŻ S a )
przeciętny poziom cen MODEL ZAGREGOWANEGO POPYTU I ZAGREGOWANEJ PODAŻY ZAŁOŻENIA Dochód narodowy (Y) jest równy produktowi krajowemu brutto (PKB). Y = K + I + G Neoklasycyzm a keynesizm Badamy zależność
Bardziej szczegółowoWykład 8. Rachunek dochodu narodowego i model gospodarki
Wykład 8. Rachunek dochodu narodowego i model gospodarki 1. Makroekonomia. Makroekonomia bada gospodarkę narodową jako całość i wpływające na nią wielkości makroekonomiczne oraz ich powiązania. Najważniejszym
Bardziej szczegółowoPRZYKŁADOWY EGZAMIN Z MAKROEKONOMII I
PRZYKŁADOWY EGZAMIN Z MAKROEKONOMII I... Imię i nazwisko, nr albumu Egzamin składa się z dwóch części. W pierwszej części składającej się z 20 zamkniętych pytań testowych należy wybrać jedną z pięciu podanych
Bardziej szczegółowoStan i prognoza koniunktury gospodarczej
222 df Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową przedstawia osiemdziesiąty siódmy kwartalny raport oceniający stan koniunktury gospodarczej w Polsce ( kwartał 2015 r.) oraz prognozy na lata 2015 2016 KWARTALNE
Bardziej szczegółowoOpis dyskusji na posiedzeniu decyzyjnym Rady Polityki Pieniężnej w dniu 8 października 2014 r.
Opis dyskusji na posiedzeniu decyzyjnym Rady Polityki Pieniężnej w dniu 8 października 2014 r. Członkowie Rady Polityki Pieniężnej dyskutowali na temat bieżącej i przyszłych decyzji dotyczących polityki
Bardziej szczegółowoPrzykładowe pytania na egzamin ustny
Przykładowe pytania na egzamin ustny 1. Mnożnikowe mechanizmy wzrostu gospodarczego 2. Popytowe i podażowe czynniki wzrostu gospodarczego 3. Ekstensywne i intensywne czynniki wzrostu gospodarczego 4. Cykl
Bardziej szczegółowoI = O s KLASYCZNA TEORIA RÓWNOWAGI PRAWO RYNKÓW J. B. SAYA WNIOSKI STOPA RÓWNOWAGI STOPA RÓWNOWAGI TEORIA REALNEJ STOPY PROCENTOWEJ
realna stopa procentowa KLASYCZNA TEORIA RÓWNOWAGI PRAWO RYNKÓW J. B. SAYA koszty produkcji ponoszone przez producentów są jednocześnie wynagrodzeniem za czynniki produkcji (płaca, zysk, renta), a tym
Bardziej szczegółowoWZROST GOSPODARCZY DEFINICJE CZYNNIKI WZROSTU ZRÓWNOWAŻONY WZROST WSKAŹNIKI WZROSTU GOSPODARCZEGO. Dynamika PKB w latach 2002-2010 ROZWÓJ GOSPODARCZY
DEFINICJE WZROST GOSPODARCZY ROZWÓJ GOSPODARCZY 1. Wzrost gospodarczy zmiany ilościowe: powiększanie się z okresu na okres podstawowych wielkości makroekonomicznych takich jak czy konsumpcja, inwestycje
Bardziej szczegółowoPodstawy ekonomii. Dr Łukasz Burkiewicz lukasz.burkiewicz@ignatianum.edu.pl Akademia Ignatianum w Krakowie
Podstawy ekonomii Wykład IV-V-VI Dr Łukasz Burkiewicz lukasz.burkiewicz@ignatianum.edu.pl Akademia Ignatianum w Krakowie Bezrobocie Bezrobocie zjawisko społeczne polegające na tym, że część ludzi zdolnych
Bardziej szczegółowoMakroekonomia I ćwiczenia 4 Pieniądz
Makroekonomia I ćwiczenia 4 Pieniądz Tomasz Gajderowicz Agenda Kartkówka Pieniądz Co to jest Inflacja? Zadania Agregaty pieniężne M0 = H = C (gotówka w obiegu) + R (rezerwy) M1 = C + D (wkłady na żądanie)
Bardziej szczegółowoInflacja to proces wzrostu ogólnego poziomu cen w gospodarce.
Inflacja Inflacja to proces wzrostu ogólnego poziomu cen w gospodarce. Wzrost cen części produktów nie musi oznaczad inflacji!! Inflacja rozkwitła w momencie pojawienia się pieniądza papierowego, a swoje
Bardziej szczegółowo11. Emisja bonów skarbowych oznacza pożyczkę zaciągniętą przez: a) gospodarstwo domowe b) bank komercyjny c) sektor publiczny d) firmę prywatną
Każde pytanie zawiera postawienie problemu/pytanie i cztery warianty odpowiedzi, z których tylko jedna jest prawidłowa. 1. Baza monetarna to: a) łączna ilość banknotów i bilonu, znajdujących się w obiegu
Bardziej szczegółowoT. Łuczka Kapitał obcy w małym i średnim przedsiębiorstwie. Wybrane aspekty mikro i makroekonomii
Teresa Łuczka Godziny konsultacji: 12 13.30 poniedziałek 15 16 wtorek p. 306 Strzelecka T. Łuczka Kapitał obcy w małym i średnim przedsiębiorstwie. Wybrane aspekty mikro i makroekonomii WYKŁAD 1 (26.02)
Bardziej szczegółowoPRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE
Nazwa przedmiotu: Podstawy ekonomii Kierunek: Inżynieria Środowiska Rodzaj przedmiotu: treści ogólnych, moduł Rodzaj zajęć: wykład Profil kształcenia: ogólnoakademicki Poziom kształcenia: I stopnia Liczba
Bardziej szczegółowoMakroekonomia Gregory N. Mankiw, Mark P. Taylor
Makroekonomia Gregory N. Mankiw, Mark P. Taylor Popularny w USA i Europie Zachodniej podręcznik przeznaczony do studiowania makroekonomii na pierwszych latach studiów. Obejmuje takie zagadnienia, jak rachunek
Bardziej szczegółowoMiędzynarodowe stosunki gospodarcze Wykład XII. Bilans płatniczy
Międzynarodowe stosunki gospodarcze Wykład XII Bilans płatniczy Tomasz Białowąs bialowas@hektor.umcs.lublin.pl Katedra Gospodarki Światowej i Integracji Europejskiej http://msg.umcs.lublin.pl/ Pojęcie
Bardziej szczegółowoAutor: Joanna Nitecka, pracownik Departamentu Integracji Europejskiej i Studiów Porównawczych URE
CZY ENERGIA JEST DROGA? Autor: Joanna Nitecka, pracownik Departamentu Integracji Europejskiej i Studiów Porównawczych URE ( Biuletyn Urzędu Regulacji Energetyki nr 4/2004) Namacalnym efektem działalności
Bardziej szczegółowoStan i prognoza koniunktury gospodarczej
222 df Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową przedstawia osiemdziesiąty drugi kwartalny raport oceniający stan koniunktury gospodarczej w Polsce (I kwartał 2014 r.) oraz prognozy na lata 2014 2015 KWARTALNE
Bardziej szczegółowoPolityka fiskalna (budżetowa) dr Krzysztof Kołodziejczyk
Polityka fiskalna (budżetowa) dr Krzysztof Kołodziejczyk https://flic.kr/p/b6mlmh Plan 1. Definicja polityki fiskalnej 2. Instrumentarium polityki fiskalnej 3. Budżet państwa - deficyt budżetowy - dług
Bardziej szczegółowoWzrost gospodarczy definicje
Wzrost gospodarczy Wzrost gospodarczy definicje Przez wzrost gospodarczy rozumiemy proces powiększania podstawowych wielkości makroekonomicznych w gospodarce, a w szczególności proces powiększania produkcji
Bardziej szczegółowoEkonomia. turystyka i rekreacja. Jednostka organizacyjna: Kierunek: Kod przedmiotu: TR L - 4. Rodzaj studiów i profil: Nazwa przedmiotu:
Jednostka organizacyjna: Rodzaj studiów i profil: Nazwa przedmiotu: Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku SYLABUS W ROKU AKADEMICKIM 2012/2013 i 2013/2014 Wydział Turystyki i Rekreacji I stopień,
Bardziej szczegółowoZakres treści 1 Moduł dział - temat Program nauczania dla przedmiotu. Przedmiotowy system oceniania. 2 Organizacja pracy w roku szkolnym
ZAKRES TREŚCI Z PRZEDMIOTU PODSTAWY ORGAMIZACJI PRZEDSIĘBIORSTWA TRANSPORTOWO- SPEDYCYJNEGO KL 1 TLS ROK SZKOLNY 2015/2016 L.p. Zakres treści 1 Moduł dział - temat Program nauczania dla przedmiotu. Przedmiotowy
Bardziej szczegółowoProjekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego na podstawie modelu NECMOD
Warszawa,.. r. Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego na podstawie modelu NECMOD Instytut Ekonomiczny Plan prezentacji. Zmiany pomiędzy rundami prognostycznymi Zmiana założeń
Bardziej szczegółowoStan i prognoza koniunktury gospodarczej
222 df Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową przedstawia osiemdziesiąty szósty kwartalny raport oceniający stan koniunktury gospodarczej w Polsce (I kwartał 2015 r.) oraz prognozy na lata 2015 2016 KWARTALNE
Bardziej szczegółowoMakroekonomia 1 Wykład 12: Naturalna stopa bezrobocia i krzywa AS
Makroekonomia 1 Wykład 12: Naturalna stopa bezrobocia i krzywa AS Gabriela Grotkowska Katedra Makroekonomii i Teorii Handlu Zagranicznego NATURALNA STOPA BEZROBOCIA Naturalna stopa bezrobocia Ponieważ
Bardziej szczegółowoStan i prognoza koniunktury gospodarczej
222 df Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową przedstawia osiemdziesiąty pierwszy kwartalny raport oceniający stan koniunktury gospodarczej w Polsce (IV kwartał 2013 r.) oraz prognozy na lata 2014 2015
Bardziej szczegółowoMAKROEKONOMIA 2. Wykład 1. Model AD/AS - powtórzenie. Dagmara Mycielska Joanna Siwińska - Gorzelak
MAKROEKONOMIA 2 Wykład 1. Model AD/AS - powtórzenie Dagmara Mycielska Joanna Siwińska - Gorzelak Plan wykładu 1. Krótkookresowe wahania koniunktury Dynamiczny model zagregowanego popytu i podaży: skutki
Bardziej szczegółowoMakroekonomia 1 Wykład 5: Model klasyczny gospodarki (dla przypadku gospodarki zamkniętej)
Makroekonomia 1 Wykład 5: Model klasyczny gospodarki (dla przypadku gospodarki zamkniętej) Gabriela Grotkowska Katedra Makroekonomii i Teorii Handlu Zagranicznego PKB jako miara dobrobytu Produkcja w gospodarce
Bardziej szczegółowoEGZAMIN Z MAKROEKONOMII I Wersja przykładowa
EGZAMIN Z MAKROEKONOMII I Wersja przykładowa... Imię i nazwisko, nr albumu INSTRUKCJA 1. Najpierw przeczytaj zasady i objaśnienia. 2. Potem podpisz wszystkie kartki (tam, gdzie jest miejsce na Twoje imię
Bardziej szczegółowoProjekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego na podstawie modelu NECMOD
Warszawa, 9.. r. Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego na podstawie modelu NECMOD Instytut Ekonomiczny Plan prezentacji. Zmiany pomiędzy rundami prognostycznymi Zmiana założeń
Bardziej szczegółowoStan i prognoza koniunktury gospodarczej
222 df Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową przedstawia osiemdziesiąty czwarty kwartalny raport oceniający stan koniunktury gospodarczej w Polsce ( kwartał 2014 r.) oraz prognozy na lata 2014 2015 KWARTALNE
Bardziej szczegółowoMakroekonomia 1 Wykład 5: Model klasyczny gospodarki (zamkniętej)
Makroekonomia 1 Wykład 5: Model klasyczny gospodarki (zamkniętej) Gabriela Grotkowska Katedra Makroekonomii i Teorii Handlu Zagranicznego Produkcja w gospodarce Mierzyć już umiemy, teraz: wyjaśniamy!!
Bardziej szczegółowoCykl koniunkturalny. Gabriela Przesławska Uniwersytet Wrocławski Instytut Nauk Ekonomicznych Zakład Polityki gospodarczej
Cykl koniunkturalny Gabriela Przesławska Uniwersytet Wrocławski Instytut Nauk Ekonomicznych Zakład Polityki gospodarczej Cykl koniunkturalny - definicja Cykl koniunkturalny to powtarzające się okresowo
Bardziej szczegółowoMakroekonomia Inflacja
Makroekonomia Inflacja Plan prezentacji 1.Pojęcie i sposoby pomiaru inflacji 2.Społeczno-ekonomiczne skutki inflacji 3.Główne teorie inflacji Monetarna Popytowa Kosztowa 4.Inflacja a bezrobocie 2 Pojęcie
Bardziej szczegółowoMakroekonomia 1 Wykład 12: Zagregowany popyt i zagregowana podaż
Makroekonomia 1 Wykład 12: Zagregowany popyt i zagregowana podaż Gabriela Grotkowska Katedra Makroekonomii i Teorii Handlu Zagranicznego Horyzont czasu w makroekonomii Długi okres Ceny są elastyczne i
Bardziej szczegółowoMODEL AS-AD. Dotąd zakładaliśmy (w modelu IS-LM oraz w krzyżu keynesowskim), że ceny w gospodarce są stałe. Model AS-AD uchyla to założenie.
MODEL AS-AD Dotąd zakładaliśmy (w modelu IS-LM oraz w krzyżu keynesowskim), że ceny w gospodarce są stałe. Model AS-AD uchyla to założenie. KRZYWA AD Krzywą AD wyprowadza się z modelu IS-LM Każdy punkt
Bardziej szczegółowoAutonomiczne składniki popytu globalnego Efekt wypierania i tłumienia Krzywa IS Krzywa LM Model IS-LM
Autonomiczne składniki popytu globalnego Efekt wypierania i tłumienia Krzywa IS Krzywa LM Model IS-LM Konsumpcja, inwestycje Utrzymujemy założenie o stałości cen w gospodarce. Stopa procentowa wiąże ze
Bardziej szczegółowodr Bartłomiej Rokicki Katedra Makroekonomii i Teorii Handlu Zagranicznego Wydział Nauk Ekonomicznych UW
Katedra Makroekonomii i Teorii Handlu Zagranicznego Wydział Nauk Ekonomicznych UW Model klasyczny podstawowe założenia Podstawowe założenia modelu są dokładnie takie same jak w modelu klasycznym gospodarki
Bardziej szczegółowoMakroekonomia 1 dla MSEMen. Gabriela Grotkowska
Makroekonomia 1 dla MSEMen Gabriela Grotkowska Struktura wykładu Inflacja, bezrobocie i PKB Krzywa Philipsa w ujęciu tradycyjnym Przyczyny sztywności na rynku pracy: czemu płace dostosowują się w wolnym
Bardziej szczegółowoWZROST GOSPODARCZY DEFINICJE CZYNNIKI WZROSTU ZRÓWNOWAŻONY WZROST WSKAŹNIKI WZROSTU GOSPODARCZEGO ROZWÓJ GOSPODARCZY. wewnętrzne: zewnętrzne:
DEFINICJE WZROST GOSPODARCZY ROZWÓJ GOSPODARCZY 1. Wzrost gospodarczy zmiany ilościowe: powiększanie się z okresu na okres podstawowych wielkości makroekonomicznych takich jak czy konsumpcja, inwestycje
Bardziej szczegółowoSpis treści. Od autorów Przedmowa do wydania trzeciego E. Kwiatkowski
Spis treści Od autorów Przedmowa do wydania trzeciego E. Kwiatkowski CZĘŚĆ I. WPROWADZENIE DO EKONOMII Rozdział 1. Podstawowe pojęcia i przedmiot ekonomii S. Krajewski, R. Milewski 1.1. Czym się zajmuje
Bardziej szczegółowoInflacja - definicja. Inflacja wzrost ogólnego poziomu cen. Deflacja spadek ogólnego poziomu cen. Dezinflacja spadek tempa inflacji.
Wykład: NFLACJA nflacja - definicja nflacja wzrost ogólnego poziomu cen. Deflacja spadek ogólnego poziomu cen. Dezinflacja spadek tempa inflacji. Pomiar inflacji ndeks cen konsumpcyjnych (CP Consumer Price
Bardziej szczegółowoOpis dyskusji na posiedzeniu decyzyjnym Rady Polityki Pieniężnej w dniu 2 grudnia 2015 r.
Opis dyskusji na posiedzeniu decyzyjnym Rady Polityki Pieniężnej w dniu 2 grudnia 2015 r. Na posiedzeniu członkowie Rady dyskutowali na temat polityki pieniężnej w kontekście bieżącej i przyszłej sytuacji
Bardziej szczegółowoHistoria ekonomii. Mgr Robert Mróz. Makroekonomia w XX wieku
Historia ekonomii Mgr Robert Mróz Makroekonomia w XX wieku 17.01.2017 Keynes To od jego Ogólnej teorii możemy mówić o nowoczesnej makroekonomii Sprzeciw wobec twierdzenia poprzednich ekonomistów, że rynki
Bardziej szczegółowoOpis dyskusji na posiedzeniu decyzyjnym Rady Polityki Pieniężnej w dniu 6 maja 2015 r.
Opis dyskusji na posiedzeniu decyzyjnym Rady Polityki Pieniężnej w dniu 6 maja 2015 r. Członkowie Rady Polityki Pieniężnej dyskutowali na temat polityki pieniężnej w kontekście bieżącej i oczekiwanej sytuacji
Bardziej szczegółowoEkonomiczny Uniwersytet Dziecięcy
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Wyzwania stojące przed polską gospodarką Bartosz Majewski Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach 8 czerwca 2015 r. EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY WWW.UNIWERSYTET-DZIECIECY.PL
Bardziej szczegółowoBudżet państwa. Polityka fiskalna
Budżet państwa. Polityka fiskalna Budżet państwa Budżet państwa jest to plan finansowy zawierający dochody i wydatki państwa związane z realizacją przyjętej polityki społecznej, gospodarczej i obronnej.
Bardziej szczegółowoniestacjonarne IZ2106 Liczba godzin Wykład Ćwiczenia Laboratorium Projekt Seminarium Studia stacjonarne 30 0 0 0 0 Studia niestacjonarne 24 0 0 0 0
1. Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Kod kursu Ekonomia stacjonarne ID1106 niestacjonarne IZ2106 Liczba godzin Wykład Ćwiczenia Laboratorium Projekt Seminarium Studia stacjonarne 0 0 0 0 0 Studia niestacjonarne
Bardziej szczegółowoMakroekonomia. Rachunek dochodu narodowego Dr Gabriela Przesławska. Uniwersytet Wrocławski Instytut Nauk Ekonomicznych
Makroekonomia. Rachunek dochodu narodowego Dr Gabriela Przesławska Uniwersytet Wrocławski Instytut Nauk Ekonomicznych Makroekonomia. Podstawowe zagadnienia makroekonomiczne Makroekonomia bada sposób działania
Bardziej szczegółowodr Bartłomiej Rokicki Katedra Makroekonomii i Teorii Handlu Zagranicznego Wydział Nauk Ekonomicznych UW
Katedra Makroekonomii i Teorii Handlu Zagranicznego Wydział Nauk Ekonomicznych UW Model klasyczny podstawowe założenia Podstawowe założenia modelu są dokładnie takie same jak w modelu klasycznym gospodarki
Bardziej szczegółowoInflacja - definicja. Inflacja wzrost ogólnego poziomu cen. Deflacja spadek ogólnego poziomu cen. Dezinflacja spadek tempa inflacji.
Wykład: NFLACJA nflacja - definicja nflacja wzrost ogólnego poziomu cen. Deflacja spadek ogólnego poziomu cen. Dezinflacja spadek tempa inflacji. Pomiar inflacji ndeks cen konsumpcyjnych (CP Consumer Price
Bardziej szczegółowoPolityka fiskalna (budżetowa) dr Krzysztof Kołodziejczyk
Polityka fiskalna (budżetowa) dr Krzysztof Kołodziejczyk https://flic.kr/p/b6mlmh Plan 1. Definicja polityki fiskalnej 2. Instrumentarium polityki fiskalnej 3. Budżet państwa - deficyt budżetowy - dług
Bardziej szczegółowoMakroekonomia I ćwiczenia 4 Pieniądz
Makroekonomia I ćwiczenia 4 Pieniądz Tomasz Gajderowicz Agenda Kartkówka Pieniądz Inflacja Zadania Mechanizm mnożnikowy pieniądza Agregaty pieniężne M0 = H = C (gotówka w obiegu) + R (rezerwy) M1 = C +
Bardziej szczegółowoMakroekonomia. Rachunek dochodu narodowego Dr Gabriela Przesławska. Uniwersytet Wrocławski Instytut Nauk Ekonomicznych
Makroekonomia. Rachunek dochodu narodowego Dr Gabriela Przesławska Uniwersytet Wrocławski Instytut Nauk Ekonomicznych Makroekonomia. Podstawowe zagadnienia makroekonomiczne Makroekonomia bada sposób działania
Bardziej szczegółowoPrzegląd prognoz gospodarczych dla Polski i świata na lata 2013-2014. Aleksander Łaszek
Przegląd prognoz gospodarczych dla Polski i świata na lata 2013-2014 Aleksander Łaszek Wzrost gospodarczy I Źródło: Komisja Europejska Komisja Europejska prognozuje w 2014 i 2015 roku przyspieszenie tempa
Bardziej szczegółowoSystem pieniężny i teoria pieniądza
System pieniężny i teoria pieniądza Wyższa Szkoła Technik Komputerowych i Telekomunikacji w Kielcach 1 Wykład nr 3 System pieniężny i teoria pieniądza 1. Pojęcie i funkcje pieniądza. 2. Klasyczna teoria
Bardziej szczegółowo