Zintegrowany System Oceny Stanu i Zagrożeń Środowiska Województwa Zachodniopomorskiego

Transkrypt

1 Zintegrowany System Oceny Stanu i Zagrożeń Środowiska Województwa Zachodniopomorskiego Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz budżetu Państwa w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego na lata

2 Perspektywa wykorzystania geobazy do realizacji Bałtyckiego Planu Działań HELCOM i analizy zagrożeń środowiska Morza Bałtyckiego Anna Robak-Bakierowska Wydział Monitoringu Środowiska Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz budżetu Państwa w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego na lata

3 Morze Bałtyckie wrażliwy ekosystem Bałtyk to jedno z najpłytszych i najmniej zasolonych mórz, otoczone ze wszystkich stron lądem, do którego wpada wiele dużych rzek Europy, niosąc ładunek wód słodkich (zanieczyszczonych), z całego zlewiska. Ze względu na pionową stratyfikację (uwarstwienie wód o różnej temperaturze i zasoleniu) wody powierzchniowe morza wolno mieszają się z wodami głębinowymi, ponadto wymiana wód między Bałtykiem a Morzem Północnym poprzez płytkie cieśniny duńskie jest znacznie utrudniona. W związku z tym, konieczne są wspólne działania wszystkich państw nadbałtyckich na rzecz poprawy stanu ekologicznego Morza Bałtyckiego.

4 Dyrektywa 2008/56/WE ustanawiająca ramy działań Wspólnoty w dziedzinie polityki środowiska morskiego Cel: osiągnięcie (utrzymanie) przez państwa członkowskie do 2020 roku dobrego stanu środowiska wód morskich. Cele dyrektywy pozostają w bliskim związku z celami Konwencji Helsińskiej i Bałtyckim Planem Działań HELCOM. strategie morskie - regiony lub podregiony morskie Każde państwo strategia dla własnych wód morskich Do 2015 r. każdy kraj powinien opracować program środków prowadzących do osiągnięcia celu i zachowanie dobrego stanu środowiska. Do 2016 r. każdy kraj powinien wdrożyć program środków prowadzących do osiągnięcia celu i zachowanie dobrego stanu środowiska.

5 Konwencja Helsińska o ochronie środowiska morskiego obszaru Morza Bałtyckiego z dnia 9 kwietnia 1992 roku Organem wykonawczym Konwencji Helsińskiej jest Komisja ochrony środowiska morskiego Morza Bałtyckiego (Komisja Helsińska, HELCOM).. Obecne działania HELCOM koncentrują się na realizacji Bałtyckiego Planu Działań (BSAP) przyjętego na naradzie ministerialnej HELCOM 15 listopada 2007 r. w Krakowie

6 Bałtycki Plan Działania HELCOM CEL HELCOM BSAP osiągnięcie dobrego stanu ekologicznego Bałtyku do roku 2021 Eutrofizacja Substancje niebezpieczne Bioróżnorodność Transport morski

7 Przeciwdziałanie eutrofizacji Cel strategiczny Bałtyckiego Planu Działań Morze Bałtyckie niezagrożone nadmiernym dopływem substancji biogennych Zawartość substancji odżywczych odpowiadająca warunkom naturalnym Czysta woda Zawartość tlenu na naturalnym poziomie Brak nadmiernych zakwitów glonów Naturalnie występujące rośliny i zwierzęta

8 Przeciwdziałanie eutrofizacji Realizacja celu uwarunkowana jest stopniową redukcją ładunków azotu i fosforu odprowadzanych do Bałtyku przez Państwa Strony Konwencji HELCOM. Szacuje się, że około: 75% ładunku azotu i 95% ładunku fosforu odprowadzanych jest rzekami, 25% ładunku azotu pochodzi z depozycji atmosferycznej. W zmniejszeniu ładunków substancji biogennych w kraju główną rolę pełnić będą działania ujęte w: Krajowym Programie Oczyszczania Ścieków Komunalnych (KPOŚK) i programie wodno-środowiskowym kraju, planach gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy zgodnie z RDW. Działania: redukcja ładunków biogenów ze źródeł rozproszonych (obszary rolnicze), redukcja ładunków biogenów z oczyszczalni ścieków, redukcja ładunków biogenów pochodzenia atmosferycznego.

9 Przeciwdziałanie eutrofizacji I. Zmniejszanie ładunku biogenów odprowadzanych z lądu wodami Zalecenia HELCOM 28E/5 dotyczące zaawansowanego oczyszczania ścieków komunalnych dla grup aglomeracji o wielkościach RLM: > ; > ; ; ; Planowane działania: Dalsza i terminowa realizacja zadań KPOŚK analiza umożliwiająca ocenę osiągniętej redukcji ładunku biogenów w skali kraju. GeoPomerania Dane z katastru wodnego (wykaz oczyszczalni), informacje o aglomeracjach w ramach aktualizacji KPOŚK i sprawozdań z realizacji KPOŚK, kontrole oczyszczalni (planowe, interwencyjne, cykl krajowy KPOŚK) dla gmin.

10 Przeciwdziałanie eutrofizacji Redukcja zrzutów z przydomowych oczyszczalni ścieków Zalecenie HELCOM 28E/6 Małe oczyszczalnie ścieków dla pojedynczych gospodarstw domowych, małych przedsiębiorstw i osadnictwa rozproszonego. GeoPomerania: Informacja na temat lokalizacji zrzutów zanieczyszczeń oraz przydomowych oczyszczalni ścieków.

11 Przeciwdziałanie eutrofizacji Wyznaczenie terenów rolniczych jako stref narażonych na biogeny Planowane działania: Wzmocnienie efektywności programów działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych na obszarach szczególnie narażonych, m.in. poprzez dalsze działania edukacyjne i doradcze w zakresie stosowania dobrych praktyk rolniczych. GeoPomerania: aktualna lokalizacja OSN, punkty monitoringu wód powierzchniowych i podziemnych na OSN, wyniki badań wód powierzchniowych i podziemnych an OSN, wyniki kontroli gospodarstw rolnych i punktowych źródeł zanieczyszczeń na OSN.

12 Przeciwdziałanie eutrofizacji.ustanowienie listy hot spot dla ferm zwierzęcych intensywnej hodowli bydła, drobiu i świń Podmioty prowadzące chów lub hodowlę drobiu powyżej stanowisk, oraz chów lub hodowlę świń powyżej stanowisk dla świń o wadze powyżej 30 kg lub 750 stanowisk dla macior są tożsame z podmiotami rolnymi wyróżnionymi w Dyrektywie IPPC w sprawie zintegrowanego zapobiegania i zmniejszania zanieczyszczeń i jako szczególnie uciążliwe podlegają procedurze uzyskiwania pozwoleń zintegrowanych. Planowane działania: Zostanie przeprowadzona inwentaryzacja ferm bydła o wielkości przekraczającej 400 DPJ. GeoPomerania: wykaz ferm hodowli zwierząt wielkości > 40 DJP, w tym ferm bydła pow. 400 DJP, wykaz instalacji IPC do hodowli drobiu i trzody chlewnej, informacja o kontrolach ferm hodowli zwierząt.

13 Przeciwdziałanie eutrofizacji II. Zmniejszanie ładunku biogenów z powietrza atmosferycznego Uwzględnienie skutków oddziaływania azotu pochodzącego z powietrza na ekosystem Bałtyku w procesie rewizji dopuszczalnych poziomów emisji dla azotu, prowadzonym w ramach Konwencji w sprawie transgranicznego zanieczyszczenia powietrza na dalekie odległości (Konwencja Genewska z 1979 r.) Wspólne stanowisko odnośnie zaostrzenia docelowych emisji dla azotu w ramach odyrektywy Pułapowej (Dyrektywa 2001/81/WE z dnia 23 października 2001 r. w sprawie krajowych poziomów emisji dla niektórych rodzajów zanieczyszczenia powietrza) i oprotokół z Göteborga do Konwencji EKG NZ o transgranicznym zanieczyszczaniu powietrza na dalekie odległości w celu przeciwdziałania zakwaszeniu, eutrofizacji i powstawaniu ozonu w warstwie przyziemnej. GeoPomerania: Inwentaryzacja źródeł emisji; Mapy poziomów imisji dla NOx, NH3.

14 Substancje niebezpieczne Cel strategiczny Bałtyckiego Planu Działań Stężenie substancji niebezpiecznych akceptowalne dla organizmów żywych stężenie substancji niebezpiecznych zbliżone do poziomu naturalnego brak problemów zdrowotnych u zwierząt wszystkie ryby zdatne do spożycia Działania: zapobieganie szkodliwemu dla środowiska użytkowaniu substancji niebezpiecznych, stopniowe ograniczanie ilości niebezpiecznych substancji przedostających się do morza z rzek i z atmosfery, bezpieczne magazynowanie starych zapasów chemikaliów i urządzeń zawierających niebezpieczne substancje.

15 1. Dioksyny (PCDD), furany (PCDF) & dioksynopodobne polichlorowane bifenyle 2a. Związki tributylocyny 2b. Związki trifenylocyny (TPhT) 3a. Eter pentabromodifenylowy (pentabde) 3b. Eter oktabromodifenylowy (octabde) 3c. Eter dekabromodifenylowy (decabde) 4a. Sulfonian perfluorooktanu (PFOS) 4b. Kwas perfluorooktanowy (PFOA) 5. Heksabromocyklododekan (HBCDD) 6a. Nonylfenole (NP) 6b. Etoksylowane nonylfenole (NPE) Substancje niebezpieczne Zestawienie 11 priorytetowych substancji/grup substancji niebezpiecznych HELCOM: 7a. Oktylfenole (OPE) 7b. Etoksylowane oktylfenole (OPE) 8a. Krótkołańcuchowe chlorowane parafiny (SCCP lub chloroalkany, C10-13) 8b. Chlorowane parafiny o średniej długości łańcucha (MCCP lub chloroalkany, C14-17) 9. Endosulfan 10. Rtęć 11. Kadm GeoPomerania: Część substancji niebezpiecznych HELCOM wymieniona jest w wykazach substancji niebezpiecznych dla środowiska wodnego (substancje priorytetowe) w ramach RDW, badanych w ramach monitoringu diagnostycznego wód powierzchniowych.

16 Substancje niebezpieczne Wykrywanie źródeł wybranych substancji niebezpiecznych Działania planowane: Przeprowadzenie inwentaryzacji miejsc zrzutów substancji priorytetowych według RDW. Inspekcja Ochrony Środowiska realizuje działania kontrolne w odniesieniu do zakładów odprowadzających ścieki zawierające substancje niebezpieczne. Wdrożenie Dyrektywy Seveso II (w sprawie zarządzania zagrożeniami poważnymi awariami z udziałem substancji niebezpiecznych) - skuteczniejsza kontrola zagrożeń wypadkami z udziałem substancji niebezpiecznych. GeoPomerania: Kataster wodny informacja o miejscach zrzutu ścieków przemysłowych; Geobaza - docelowo wykaz lokalizacji zrzutów substancji niebezpiecznych; Informacja o zakładach określanych mianem potencjalnych sprawców poważnymi awariami (PSPA) i wystąpieniu zdarzeń o znamionach poważnych awarii.

17 Substancje niebezpieczne Ustanowienie rejestru produktów chemicznych opartych o regulacje ramowe UE w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów REACH (EC1907/2006) W Polsce urzędem właściwym do spraw REACH (Rozporządzenie WE Nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z 18.X.2006 r. w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH) i utworzeniu Europejskiej Agencji Chemikaliów) jest Biuro ds. Substancji i Preparatów Chemicznych w Łodzi, które prowadzi rejestr niebezpiecznych preparatów wprowadzanych do obrotu na terytorium RP. Rejestr substancji podlegających rejestracji zgodnie z REACH oraz wykaz wszystkich substancji niebezpiecznych prowadzony jest przez Europejską Agencję Chemikaliów w Helsinkach. WIOŚ nadzoruje m.in. przestrzeganie obowiązku rejestracji zgodnie z REACH. GeoPomerania: Informacja o kontrolach w zakresie przestrzegania obowiązku rejestracji zgodnie z REACH.

18 Substancje niebezpieczne Zalecenie HELCOM 24/5 Wdrożenie wymagań HELCOM w sprawie prawidłowego postępowania z odpadami i składowiskami Działania planowane: Udział w nowelizacji Zalecenia HELCOM 24/5. GeoPomerania: Lokalizacja składowisk komunalnych oraz przemysłowych, Lokalizacja mogilników, Punkty monitoringu wód podziemnych w okolicy mogilników.

19 Ochrona bioróżnorodności Cel strategiczny Bałtyckiego Planu Działań Sprzyjanie utrzymaniu bioróżnorodności Naturalne krajobrazy przybrzeżne i morskie. Dobrze rozwijające się i pozostające w równowadze populacje roślin i zwierząt. Naturalne zróżnicowanie gatunków. Żywotne populacje poszczególnych gatunków.

20 Ochrona bioróżnorodności Ustanowienie Bałtyckich Obszarów Chronionych HELCOM (BSPA) Polska zgłosiła następujące Bałtyckie Obszary Chronione (BSPAs) : Parki narodowe: Woliński i Słowiński Parki krajobrazowe: Nadmorski PK i PK Mierzeja Wiślana. Obszar Natura 2000 w polskiej strefie Morza Bałtyckiego : 1. PLH Ujście Odry i Zalew Szczeciński 2. PLB Zatoka Pomorska 3. PLB Przybrzeżne Wody Bałtyku 4. PLC Ławica Słupska 5. PLB Ujście Wisły Obszar Natura 2000 pokrywające się z wyznaczonymi dotąd obszarami HELCOM BSPA: 1. PLH Wolin i Uznam (pokrywa się z Wolińskim Parkiem Narodowym BSPA ID 86) 2. PLH Ostoja Słowińska (pokrywa się ze Słowińskim Parkiem Narodowym, BSPA ID 85) 3. PLB Zatoka Pucka (pokrywa się z Nadmorskim Parkiem Krajobrazowym, BSPA ID 84) 4. PLH Zalew Wiślany i Mierzeja Wiślana (Park Krajobrazowy Mierzeja Wiślana, BSPA ID 83). GeoPomerania: Wizualizacja lokalizacji polskich obszarów chronionych wyznaczonych jako Bałtyckie Obszary Chronione HELCOM BSPA.

21 Zapewnienie przyjaznego dla środowiska transportu morskiego Cel strategiczny Bałtyckiego Planu Działań Transport morski i działalność przybrzeżna podejmowane w sposób przyjazny dla środowiska Ograniczenie wypadków mogących powodować szkody dla środowiska morskiego. Działalność związana z transportem morskim przyjazna dla środowiska morskiego. Działania: Ograniczanie zrzutów ścieków i emisji do powietrza ze statków, Wzrost bezpieczeństwa transportu morskiego, Wzrost szybkości reagowania na wypadki i rozlewy olejowe. W kompetencji Ministerstwa Infrastruktury.

22 Podnoszenie świadomości społecznej Podnoszenie świadomości i zaangażowanie społeczeństwa w działaniach na rzecz ochrony środowiska Morza Bałtyckiego. Działania planowane: Dla wzmocnienia realizacji celów Bałtyckiego Planu Działań HELCOM, konieczne jest zintensyfikowanie przez administrację działań na rzecz zaangażowania społeczeństwa w ochronę środowiska i podnoszenie świadomości negatywnych skutków środowiskowych, poprzez m.in. edukację, kampanie reklamowe, dostęp do informacji, jak również promocję postaw i działań przyjaznych środowisku.

23 Morze Bałtyckie monitoring stanu Program Państwowego Monitoringu Środowiska na lata Podsystem monitoringu wód Monitoring wód powierzchniowych wody śródlądowe, wody przejściowe i przybrzeżne Monitoring wód powierzchniowych Morze Bałtyckie Zadanie: Badania i ocena stanu rzek Zadanie: Badania i ocena stanu wód przejściowych i przybrzeżnych Zadanie: Badania i ocena jakości środowiska morskiego Bałtyku

24 Dziękuję za uwagę!