POWIATOWA STACJA SANITARNO-EPIDEMIOLOGICZNA W M. ST. WARSZAWIE

Transkrypt

1 POWIATOWA STACJA SANITARNO-EPIDEMIOLOGICZNA W M. ST. WARSZAWIE OCENA STANU SANITARNO - HIGIENICZNEGO ORAZ SYTUACJI EPIDEMIOLOGICZNEJ m. st. Warszawy w roku 2014 Luty 2015 r. 1

2 SPIS TREŚCI 1. Charakterystyka działalności Powiatowej Stacji Sanitarno Epidemiologicznej w m. st. Warszawie. 2. Higiena Środowiska. 3. Stan sanitarno - higieniczny zakładów pracy. 4. Obiekty żywności, żywienia i przedmiotów użytku. 5. Stan epidemiologiczny w zakresie chorób zakaźnych. 6. Ocena stanu sanitarnego placówek oświatowo wychowawczych. 7. Działalność opiniodawcza w zapobiegawczym nadzorze sanitarnym. 8. Działalność oświaty zdrowotnej i promocji zdrowia. 9. Wnioski. 2

3 1. CHARAKTERYSTYKA DZIAŁALNOŚCI POWIATOWEJ STACJI SANITARNO EPIDEMIOLOGICZNEJ W M. ST. WARSZAWIE Powiatowa Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w m. st. Warszawie jest podmiotem leczniczym, w stosunku do którego uprawnienia organu założycielskiego posiada Wojewoda Mazowiecki. Ze względu na duży obszar działania oraz określone rozmieszczenie w terenie nadzorowanych obiektów, Powiatowa Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w m. st. Warszawie posiada następujące placówki usytuowane w 3 punktach miasta: 1) Placówka PSSE ul. Kochanowskiego 21 (siedziba główna Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego); 2) Placówka PSSE ul. Cyrulików 35; 3) Placówka PSSE ul. Białobrzeska 26 ( do dnia r.) Łącznie w Stacji zatrudnionych jest 212 pracowników. Stan na r. w poszczególnych komórkach organizacyjnych kształtuje się następująco: 1) Dyrektor -1 osoba 2) Zastępca Dyrektora -1 osoba 3) p. o. Zastępcy Dyrektora ds. Ekonomiczno Administracyjnych -1 osoba 4) Higiena Żywności, Żywienia i Przedmiotów Użytku -48 osób 5) Higiena Komunalna -27 osób 6) Higiena Pracy -25 osób 7) Higiena Dzieci i Młodzieży -15 osób 8) Epidemiologia -27 osób 9) Oświata Zdrowotna i Promocja Zdrowia -10 osób 10) Zapobiegawczy Nadzór Sanitarny -14 osób 11) Główny Specjalista ds. Nadzoru Jakości -1 osoba 12) Pracownicy administracyjni i samodzielne stanowiska -42 osób 3

4 Działalnością Powiatowej Stacji Sanitarno Epidemiologicznej w m. st. Warszawie kieruje Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny, który jednocześnie pełni funkcję dyrektora. Zgodnie z ustawą z dnia 14 marca 1985 roku o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (t. j. Dz. U. z 2011 r. Nr 212, poz z późń. zm.) realizuje zadania w zakresie: 1) Higieny środowiska; 2) Higieny pracy w zakładach pracy; 3) Higieny procesów nauczania i wychowania; 4) Higieny wypoczynku i rekreacji; 5) Zdrowotnym żywności, żywienia i przedmiotów użytku; 6) Higieniczno sanitarnym, jaki powinien spełniać personel medyczny, sprzęt oraz pomieszczenia, w których są udzielane świadczenia zdrowotne w celu ochrony zdrowia ludzkiego przed niekorzystnym wpływem szkodliwości i uciążliwości środowiskowych, zapobiegania powstawaniu chorób, w tym chorób zakaźnych i zawodowych. W ramach sprawowanego zapobiegawczego i bieżącego nadzoru sanitarnego, pracownicy Powiatowej Stacji Sanitarno Epidemiologicznej w m. st. Warszawie przeprowadzili w 2013 roku łącznie kontroli oraz nałożyli ogółem mandatów na łączną kwotę zł. 4

5 SCHEMAT ORGANIZACYJNY Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w m. st. Warszawie 5

6 2. HIGIENA ŚRODOWISKA W roku 2014 w ewidencji Oddziału Higieny Komunalnej Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w m. st. Warszawie (stan na koniec roku) znajdowało się 3395 obiektów, z czego skontrolowano 1699, co stanowi około 50 %. Łącznie przeprowadzono 2397 kontroli w obiektach objętych nadzorem oraz innych obiektach w związku z interwencjami od mieszkańców. 2.1 JAKOŚĆ WODY PRZEZNACZONEJ DO SPOŻYCIA PRZEZ LUDZI Aglomerację warszawską liczącą około mieszkańców w wodę przeznaczoną do spożycia zaopatruje przede wszystkim Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w m. st. Warszawie. Woda do produkcji ujmowana jest głównie z wód powierzchniowych. Ujęcie wody zlokalizowane na Zalewie Zegrzyńskim, mieszczące się na terenie powiatu legionowskiego, zasila Zakład Wodociągu Północnego w Wieliszewie. Źródłem wody dla dwóch pozostałych zakładów ujmujących wodę infiltracyjną tj. Zakładu Wodociągu Centralnego i Zakładu Wodociągu Praskiego jest rzeka Wisła. Wodociągi warszawskie ujmują także wody głębinowe. Teren dzielnicy Warszawy Wawer zaopatrywany jest w wodę z lokalnych stacji uzdatniania wody SUW Falenica i SUW Radość. Dzielnica Warszawa Wesoła oraz częściowo Dzielnica Warszawa Wilanów korzystają w wody z własnych studni. Stan zwodociągowania m.st. Warszawy wynosi 97,7% ogólnej liczby mieszkańców. Woda po uzdatnieniu za pomocą systemów pompowych oraz poprzez sieć dystrybucyjną dostarczana jest do odpowiednich stref zasilania. Lewobrzeżna Warszawa, z wyłączeniem Powiśla, Sadyby i Wilanowa zasilana jest w wodę z Zakładu Wodociągu Centralnego i uzupełniana z Zakładu Wodociągu Północnego poprzez przepompownię znajdującą się na Marymoncie. Prawobrzeżną część Warszawy oraz tereny podskarpowe (Powiśle, Sadyba, Wilanów) zaopatrywana jest przez Zakład Wodociągu Praskiego i Zakład Wodociągu Północnego poprzez stację strefową zlokalizowaną na Białołęce. Zasięg zasilania poszczególnych Zakładów nie jest stały i może ulegać zmianie w zależności od układu ciśnienia i zapotrzebowania wody. W zależności od potrzeb, jak również w sytuacjach kryzysowych poszczególne zakłady mogą się wzajemnie uzupełniać i zastępować 6

7 w dostawie wody. Wodociągi warszawskie sprawują wewnętrzną kontrolę jakości wody. Podstawowym źródłem informacji określającym jakość wody są badania prowadzone na wyjściach do sieci oraz hydrantach zlokalizowanych na terenie miasta. Aktualne wyniki z badań wody zamieszczane zostają na stronie internetowej MPWiK w m. st. Warszawie S. A. Raz w miesiącu na łamach Gazety Wyborczej pojawia się informacja o jakości wody, która opatrzona jest komentarzem Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w m. st. Warszawie. Na mocy ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków ( t. j. Dz. U. z 2006 r., Nr 123, poz. 858 z późn. zm.) oraz ustawy z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (t.j. Dz. U. z 2011 r., Nr 212, poz z późn. zm.) nadzór nad urządzeniami wodnymi oraz ocenę jakości wody przeznaczonej do spożycia prowadzą organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Bieżący nadzór sanitarny nad jakością wody sprawowany jest w formie monitoringu cyklicznych badań próbek wody, które pobiera się z ustalonych, stałych punktów, zaś oceny dokonuje się na podstawie uzyskanych wyników z w/w badań w odniesieniu do limitów przedstawionych w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. z 2007 r., Nr 61, poz. 417 z późn. zm.). Ilość punktów pobierania próbek wody do celów monitoringowych w sieci wodociągów warszawskich wytypowano w zależności od wielkości produkcyjnej poszczególnych zakładów : 1. Wodociąg Centralny 32 punktów w sieci + 4 wyjścia; 2. Wodociąg Praski 14 punktów w sieci + 2 wyjścia; 3. Wodociąg Północny 17 punktów w sieci + 1 wyjście; 4. Wodociąg Publiczny Falenica Radość 4 punkty w sieci; 5. Wodociąg Publiczny Warszawa Wesoła 5 punktów w sieci. W trzech, charakterystycznych dla poszczególnych ujęć wody punktach w sieci, prowadzony jest monitoring codzienny. Z punktów zlokalizowanych w sieci, próbki wody pobierane są raz na miesiąc celem przeprowadzenia wymaganych, podstawowych oznaczeń mikrobiologicznych i fizyko chemicznych, zaś w próbkach wody pobieranych raz na kwartał z wyjść u producenta oraz w kilku innych punktach w sieci, przeprowadzane są oznaczenia w zakresie monitoringu przeglądowego, który ocenia dodatkowo poziom zawartości 7

8 metali ciężkich, pestycydów oraz innych także szkodliwych substancji wymienionych w/w rozporządzeniu. W 2014 r. z wodociągu publicznego warszawskiego pobrano i zbadano wodę przeznaczoną do spożycia w ilości : próbki w zakresie oznaczeń mikrobiologicznych; próbki w zakresie oznaczeń fizyko - chemicznych. Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w m. st. Warszawie prowadzi także nadzór nad jakością wody ujmowanej z ujęć głębinowych, studni oligoceńskich, które stanowią alternatywne źródło zaopatrzenia ludności w wodę. W obecnej chwili do codziennego użytku mieszkańców przeznaczonych jest około 100 takich ujęć. W 2014 r. z ujęć głębinowych pobrano i zbadano wodę przeznaczoną do spożycia w ilości : próbki w zakresie oznaczeń mikrobiologicznych; próbki w zakresie oznaczeń fizyko- chemicznych. Jakość wody w wodociągu warszawskim oraz z ujęć oligoceńskich kwestionowana była ze względu na ponadnormatywne zawartości związków żelaza i manganu, a co za tym idzie podwyższoną mętnością wpływającą bezpośrednio na barwę wody. Wystąpienie przekroczenia w/w parametrów są wynikiem wtórnego zanieczyszczenia sieci wodociągowej. W wyniku dosyć intensywnie prowadzonych prac, w zakresie rozbudowy infrastruktury sieci wodociągowej oraz wymiany głównych magistrali, zdarzały się incydentalne przypadki przekroczeń parametrów mikrobiologicznych. Ponowne badania nie wykazywały już przekroczeń. Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w m. st. Warszawie w ramach bieżącego nadzoru sanitarnego sprawuje także kontrolę nad jakością wody ciepłej w kierunku obecności pałeczek bakterii Legionella sp. W 2014 r. roku pobrano 103 próby z 35 obiektów służby zdrowia (szpitale, DPS-y, ZOL-e). 8

9 2.2 JEZIORKO CZERANIAKOWSKIE MIEJSCE PRZEZNACZONE DO KĄPIELI Na terenie m.st. Warszawy znajduje się jedno zorganizowane miejsce przeznaczone do kąpieli Jeziorko Czerniakowskie. W 2014 r. miejsce to zostało przygotowane przez Stołeczne Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe. Funkcjonowało ono w okresie r. Pierwsza analiza próbki wody pobranej przed dopuszczeniem jeziorka do kąpieli wykazała, że nie spełnia ona wymagań zawartych w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 08 kwietnia 2011 r. w sprawie prowadzenia nadzoru nad jakością wody w kąpielisku i miejscu wykorzystywanym do kąpieli (Dz. U. z 2011 r. Nr 86, poz. 478). Kolejna analiza oraz analiza dokonana w trakcie sezonu kąpieliskowego wykazały spełnienie powyższych wymagań. Oceny wizualne wody były prawidłowe. Ponadto, przeprowadzono 3 kontrole stanu sanitarnego terenu wyznaczonego jako miejsce przeznaczone do kąpieli. Kontrole przeprowadzone były kolejno r., r., r. W ich wyniku nie stwierdzono nieprawidłowości. 2.3 USTĘPY PUBLICZNE I OGÓLNODOSTĘPNE W OBIEKTACH UŻYTECZNOŚCI PUBLICZNEJ W roku 2014 w ewidencji znajdowały się 73 ustępy publiczne wolnostojące oraz ogólnodostępne zlokalizowane w obiektach użyteczności publicznej, znajdujące się m.in. na dworcach kolejowych, stacjach Metra oraz w centrach handlowych. Szczególnej uwagi wymagały toalety zlokalizowane na stacjach Metra. Stwierdzone nieprawidłowości dotyczyły głównie niesprawnych pisuarów oraz ogólnego stanu sanitarnego. W kilku przypadkach postępowanie administracyjne zakończyło się wydaniem decyzji dot. odnowienia obiektu. Na koniec roku stwierdzono wykonanie wszystkich wydanych decyzji. Należy podkreślić, że ajenci utrzymują pomieszczenia w należytej czystości, stosują środki dezynfekcyjne, zapewniają mydło w płynie, ręczniki jednorazowe. Grupa tych obiektów w ostatnich latach poprawia swój stan sanitarny. 9

10 Liczba obiektów w ewidencji Liczba skontrolowanych obiektów Liczba przeprowadzonych kontroli Liczba obiektów w złym stanie sanitarnoporządkowym Liczba obiektów w złym stanie sanitarnotechnicznym Liczba wydanych decyzji Liczba nałożonych mandatów Kwota nałożonych mandatów Najczęściej stwierdzane nieprawidłowości w trakcie kontroli Tabela 1. Ustępy publiczne i ogólnodostępne - zestawienie L.p Ustępy publiczne Decyzja dot. odnowienia obiektu 2.4 BASENY KĄPIELOWE W ewidencji znajdowało się 60 pływalni, w tym 54 to pływalnie kryte. Wszystkie zostały skontrolowane. We wszystkich obiektach egzekwowany był obowiązek wykonywania przez właścicieli lub administratorów obiektów badań wody basenowej, głównie pod względem mikrobiologicznym. Jedynie w dwóch przypadkach stwierdzono zbyt niską częstotliwość wykonywania badań jakości wody w nieckach basenowych. W związku z powyższym prowadzone było postępowania administracyjne zakończone wydaniem decyzji nakładających obowiązek zwiększenia częstotliwości wykonywania takich badań. Ponadto zobowiązano właścicieli basenów do badań wody ciepłej pod natryskami w kierunku oznaczenia bakterii Legionella Sp. Zalecenie było egzekwowane podczas kontroli. W obiektach skontrolowanych na podstawie przedstawionych wyników badań, nie odnotowano przypadku wystąpienia bakterii Legionella Sp. Od kwietnia 2011 r. właściciele basenów przejęli obowiązek systematycznego badania jakości wody na własny koszt. Wywiązywanie się z w/w obowiązku jest sprawdzane podczas planowych kontroli. Badanie wody basenowej przeprowadzane jest w większości obiektów średnio 1 x na 2 miesiące w zakresie parametrów: mikrobiologicznych (liczba Escherichia coli, liczba baktreii z grupy coli, liczba gronkowców koagulazo - dodatnich) oraz chemicznych (chlor wolny). Ponadto w 2014 r. poinformowano właścicieli obiektów o nowych wytycznych GIS w sprawie wymagań jakości wody oraz warunków sanitarno-higienicznych na pływalniach, które mogą stanowić wsparcie merytoryczne dla osób prowadzących działalność 10

11 Liczba obiektów w ewidencji Liczba skontrolowanych obiektów Liczba przeprowadzonych kontroli Liczba obiektów w złym stanie sanitarnoporządkowym Liczba obiektów w złym stanie sanitarnotechnicznym Liczba wydanych decyzji Liczba nałożonych mandatów Kwota nałożonych mandatów Najczęściej stwierdzane nieprawidłowości w trakcie kontroli w zakresie zarządzania pływalniami. W praktyce brak uregulowań prawnych określających częstotliwość i zakres badań wody basenowej bardzo utrudnia a niekiedy uniemożliwia skuteczne egzekwowanie od właścicieli obiektów wykonywania regularnych badań wody. Jeden z OSiR-ów m. st. Warszawy wystąpił z zapytaniem o możliwość wprowadzania psa przewodnika osoby niewidomej na pływalnię krytą (w strefę czystości, tj. strefa mokra szatnia z szafkami, natryskami, płyta pływalni). W związku z powyższym Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w m. st. Warszawie zastrzegł, że strefa czysta wymaga zastosowania podwyższonego reżimu sanitarnego. Dlatego też, wszelkie decyzje dotyczące korzystania z obiektu należą do właściciela obiektu, który powinien zadbać o wdrożenie i zastosowanie właściwych procedur tak, aby zapewnić właściwy stan sanitarny obiektu. Tabela 2. Baseny kąpielowe - zestawienie L.p Baseny kąpielowe kryte Baseny kąpielowe odkryte ,00 zł mandat zły stan sanitarny w obiekcie art. 113 KW; decyzja zbyt mała częstotliwość badań jakości wody. 2.5 DOMY POMOCY SPOŁECZNEJ Przeprowadzono kontrolę w 16 domach pomocy społecznej znajdujących się w rejestrze domów pomocy społecznej Wojewody Mazowieckiego. W trzech ze skontrolowanych obiektów wydano decyzję administracyjną w związku ze stwierdzonymi przekroczeniami dopuszczalnej liczby bakterii Legionella Sp. w instalacji ciepłej wody. Większość skontrolowanych obiektów 11

12 Liczba obiektów w ewidencji Liczba skontrolowanych obiektów Liczba przeprowadzonych kontroli Liczba obiektów w złym stanie sanitarnoporządkowym Liczba obiektów w złym stanie sanitarnotechnicznym Liczba wydanych decyzji Liczba nałożonych mandatów Kwota nałożonych mandatów Najczęściej stwierdzane nieprawidłowości w trakcie kontroli odpowiada wymaganiom sanitarnym, a ich stan oceniony został jako dobry lub dostateczny. Nadal zdarzają się przypadki otwierania prywatnych domów opieki bez opinii sanitarnej, gdzie warunki nie odpowiadają wymaganiom (brak windy, nieodpowiednia ilość urządzeń sanitarnych, itp.). Obserwuje się poprawę stanu sanitarnego nadzorowanych obiektów. W dalszym ciągu część placówek działających na podstawie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej ze względu na niedostosowanie do wymaganych standardów nie posiada zezwolenia Wojewody Mazowieckiego. Podczas kontroli udzielany był instruktaż dotyczący sposobu postępowania z odpadami medycznymi oraz wydawane były zalecenia zobowiązujące podmioty do właściwego przechowywania i usuwania tych odpadów. Tabela 3. Domy pomocy społecznej - zestawienie L.p Domy Pomocy Społecznej (umieszczone w rejestrze wojewody mazowieckiego) Placówki zapewniające całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku (umieszczone w rejestrze wojewody mazowieckiego) Środowiskowe Domy Samopomocy (umieszczone w wykazie wojewody mazowieckiego) ,00 zł przekroczenie zawartości bakterii Legionella Sp. w inst. ciepłej wody ,00 zł brak ,00 zł brak 12

13 Liczba obiektów w ewidencji Liczba skontrolowanyc h obiektów Liczba przeprowadzon ych kontroli Liczba obiektów w złym stanie sanitarnoporządkowym Liczba obiektów w złym stanie sanitarnotechnicznym Liczba wydanych decyzji Liczba nałożonych mandatów Kwota nałożonych mandatów Najczęściej stwierdzane nieprawidłowoś ci w trakcie kontroli 2.6 NOCLEGOWNIE DLA BEZDOMNYCH Skontrolowano 19 placówek świadczących pomoc noclegową dla ludzi bezdomnych na terenie m.st. Warszawy. Łączna ilość miejsc w skontrolowanych obiektach wynosi ok Remonty prowadzone są na bieżąco, w miarę dostępności środków finansowych, a wykonywane są głównie przez mieszkańców i personel. Ogólny stan sanitarno porządkowy i techniczny w skontrolowanych obiektach nie budził poważniejszych zastrzeżeń. Czystość bieżąca zachowana. Zapewnione są środki do mycia i dezynfekcji. W okresie zimowym w miarę możliwości lokalowych w poszczególnych obiektach organizowane są dodatkowe miejsca noclegowe oraz posiłki. Zapewnione są koce, kołdry, bielizna pościelowa itp. Tabela 4. Noclegownie dla bezdomnych - zestawienie L.p Noclegownie (dla bezdomnych) ,00 zł brak 2.7 HOTELE W ewidencji znajduje się ogółem 167 obiektów hotelarskich hoteli skategoryzowanych i innych świadczących usługi hotelarskie. Łącznie przeprowadzono 173 kontrole w 157 obiektach. W większości obiektów stan sanitarno - porządkowy oraz techniczny nie budził zastrzeżeń. W dwóch obiektach zostało wszczęte postępowanie administracyjne zakończone wydaniem decyzji. Podczas prowadzonych kontroli zwracano szczególną uwagę na wykonywanie przez właścicieli obiektów badań wody ciepłej na obecność bakterii Legionella Sp. 13

14 Liczba obiektów w ewidencji Liczba skontrolowanych obiektów Liczba przeprowadzonych kontroli Liczba obiektów w złym stanie sanitarnoporządkowym Liczba obiektów w złym stanie sanitarnotechnicznym Liczba wydanych decyzji Liczba nałożonych mandatów Kwota nałożonych mandatów Najczęściej stwierdzane nieprawidłowości w trakcie kontroli Dzięki jasnym i jednoznacznym przepisom możliwe jest przeprowadzenie kategoryzacji lub weryfikacji kategorii hoteli i innych obiektów tej grupy : moteli, campingów i schronisk. Tabela 5. Hotele - zestawienie L.p Obiekty hotelarskie (skategoryzowa ne) Inne obiekty świadczące usługi hotelarskie decyzje dot. wykonania badania wody na obecność bakterii Legionella Sp.; mandaty nie zachowanie odpowiednich warunków sanitarnych przy świadczeniu usług art. 113 KW decyzje dot. wykonania badania wody na obecność bakterii Legionella Sp.; mandaty nie zachowanie odpowiednich warunków sanitarnych przy świadczeniu usług art. 113 KW 2.8 ZAKŁADY FRYZJERSKIE, FRYZJERSKO KOSMETYCZNE, ODNOWY BIOLOGICZNEJ, TATUAŻU I SOLARIA W ewidencji na koniec 2014 r. znajdowały się 1854 zakłady świadczące usługi fryzjerskie, fryzjersko-kosmetyczne, odnowy biologicznej oraz tatuażu, z czego skontrolowano 989. Przeprowadzono 1088 kontroli. Stan sanitarny większości zakładów fryzjerskich i kosmetycznych istniejących na terenie m. st. Warszawy oceniono jako dobry, częściowo dostateczny. Gorsza ocena wiąże się z lokalizacją zakładów w starym budownictwie, z gorszą funkcjonalnością, małą powierzchnią oraz brakiem właściwego zaplecza. Najczęściej stwierdzone uchybienia to: zły stan sanitarno-porządkowy i techniczny pomieszczeń, brak wydzielonego pomieszczenia bądź miejsca do przechowywania 14

15 Liczba obiektów w ewidencji Liczba skontrolowanych obiektów Liczba przeprowadzonych kontroli Liczba obiektów w złym stanie sanitarnoporządkowym Liczba obiektów w złym stanie sanitarnotechnicznym Liczba wydanych decyzji Liczba nałożonych mandatów Kwota nałożonych mandatów Najczęściej stwierdzane nieprawidłowości w trakcie kontroli sprzętu porządkowego, brak pomieszczenia sanitarno-higienicznego oraz nieprawidłowa dezynfekcja sprzętu fryzjerskiego. Coraz częściej obserwuje się wzrost świadomości klientów wymuszający podnoszenie standardu świadczonych usług, w tym również podnoszenie standardu zajmowanych przez usługodawców pomieszczeń. Podczas kontroli prowadzony był często instruktaż w zakresie dezynfekcji i sterylizacji sprzętu fryzjerskiego i kosmetycznego. Niejednokrotnie w zakładach, w których wykonywane są zabiegi mogące powodować naruszenie ciągłości tkanki nakazywano wdrożenie procedur zgodnie z art. 16 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r., o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. z 2013 r., poz. 947 ze zm.). Tabela 6. Zakłady fryzjerskie, kosmetyczne, odnowy biologicznej zestawienie L.p Zakłady fryzjerskie Zakłady kosmetyczn e Zakłady tatuażu Zakłady odnowy biologicznej ,0 0 zł 400,00 zł decyzja nakazująca zapewnienie zmywalności ścian przy punktach wodnych; mandaty nie zachowanie odpowiednich warunków sanitarnych przy świadczeniu usług art. 113 KW; decyzje dot. wdrożenia procedur higienicznych, mandaty nie zachowanie odpowiednich warunków sanitarnych przy świadczeniu usług art. 113 KW brak ,0 0 zł mandaty nie zachowanie odpowiednich warunków sanitarnych przy świadczeniu usług art. 113 KW 15

16 5 Inne zakłady w których świadczone łącznie więcej niż jedna z usług fryzjerskich, kosmetyczn e, odnowy biologicznej, tatuażu ,0 0 zł decyzje dot. wdrożenia procedur higienicznych, mandaty nie zachowanie odpowiednich warunków sanitarnych przy świadczeniu usług art. 113 KW 2.9 OBIEKTY TRANSPORTU Nadzorem sanitarnym objęte były obiekty transportu kolejowego, zajezdnie i pętle tramwajowe, autobusowe, środki transportu wraz z ekspedycjami, dworce kolejowe. Stan sanitarno-techniczny pętli i ekspedycji nie budził zastrzeżeń. W dalszym ciągu powraca problem miejscowego zanieczyszczenie torowiska fekaliami na jednym z warszawskich dworców PKP. Jest on doskonale znany administratorowi dworca i może się okresowo pojawiać, dopóki w pełni nie będzie respektowany zakaz korzystania z toalet w pociągu podczas jego postoju na dworcu. Zachowania takie nie są zrozumiałe, albowiem pasażerowie mają do dyspozycji toaletę znajdującą się na dworcu, oraz z szereg bezpłatnych toalet zlokalizowanych w pasażu centrum handlowego znajdującego się w bezpośrednim sąsiedztwie dworca. Kontroli poddano 67 autobusów komunikacji publicznej, 45 tramwajów, 6 składów SKM, 33 samochody służące do przewozu zwłok i szczątków ludzkich wykorzystywane przez zakłady pogrzebowe, 2 samochody do przewozu bielizny. 16

17 Liczba obiektów w ewidencji Liczba skontrolowanych obiektów Liczba przeprowadzonych kontroli Liczba obiektów w złym stanie sanitarnoporządkowym Liczba obiektów w złym stanie sanitarnotechnicznym Liczba wydanych decyzji Liczba nałożonych mandatów Kwota nałożonych mandatów Najczęściej stwierdzane nieprawidłowości w trakcie kontroli 2.10 SŁUŻBA ZDROWIA Działem wiodącym podczas prowadzonych kontroli obiektów służby zdrowia jest Oddział Epidemiologii (Nadzór Higieny Lecznictwa). Uczestniczono w kontrolach kompleksowych w tych obiektach zgodnie z przekazywanym harmonogramem kontroli. Tabela 8. Służba zdrowia - zestawienie L.p Szpitale ogółem (w tym szpitale jednodniowe) Zakłady Pielęgnacyjno- Opiekuńcze i Opiekuńczo- Lecznicze ,00 zł ,00 zł przekrocze-nie zawartości bakterii Legionella Sp. w ciepłej wodzie; zły ogólny stan sanit. techn. przekrocze-nie zawartości bakterii Legionella Sp. w ciepłej wodzie; Zgodnie z przyjętym harmonogramem kontroli jakości wody w instalacjach ciepłej wody, w ramach nadzoru wykonywano badania wody na obecność bakterii Legionella Sp., a w przypadku ich stwierdzenia wszczynane było postepowanie administracyjne. Pobrano 103 próby z 35 obiektów służby zdrowia (szpitale, DPS-y, ZOL-e). W 9 przypadkach nałożono w drodze decyzji obowiązek doprowadzenia jakości wody w instalacji ciepłej wody do obowiązujących norm. 17

18 Liczba obiektów w ewidencji Liczba skontrolowanych obiektów Liczba przeprowadzonych kontroli Liczba obiektów w złym stanie sanitarnoporządkowym Liczba obiektów w złym stanie sanitarnotechnicznym Liczba wydanych decyzji Liczba nałożonych mandatów Kwota nałożonych mandatów Najczęściej stwierdzane nieprawidłowości w trakcie kontroli 2.11 INNE OBIEKTY UŻYTECZNOŚCI PUBLICZNEJ Oprócz obiektów zawartych w poszczególnych grupach nadzorem Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w m. st. Warszawie objęte są także inne obiekty użyteczności publicznej tj. kina, teatry, pralnie wodne, magle, cmentarze, zakłady pogrzebowe, itp. Na koniec 2014 r. w nadzorem objętych było 1007 takich obiektów. Tabela 9. Inne obiekty użyteczności publicznej - zestawienie L.p inne obiekty bieżący stan 1 użyteczności ,00 zł sanitarny publicznej 2 Cmentarze ,00 zł brak 3 Zakłady pogrzebowe ,00 zł brak 2.12 INTERWENCJE DOTYCZĄCE STANU SANITARNEGO W 2014 r., do Oddziału Higieny Komunalnej wpłynęło 835 interwencji od mieszkańców. Zdarzały się także interwencje anonimowe, które po rozpatrzeniu zagrożenia, były rozpatrywane normalnym trybem bądź zgodnie z KPA pozostawiane bez rozpoznania. Większość z nich dotyczyła niewłaściwego stanu sanitarnego posesji, uciążliwości powodowanej pracą różnego rodzaju urządzeń oraz działalnością gospodarczą, uciążliwością zapachową, złym stanem technicznym budynków, altan śmietnikowych, złą jakością wody, bytowaniem gołębi i kotów, obecnością gryzoni w obrębie nieruchomości. Podejmowane działania polegały na dokonaniu kontroli, która w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości skutkowała wszczęciem postępowania administracyjnego. Wpływały także interwencje dotyczące złej jakości wody w miejskiej sieci wodociągowej oraz ujęciach oligoceńskich. Zazwyczaj były to zgłoszenia telefoniczne od mieszkańców. Mieszkańcy byli 18

19 informowani o prowadzonym nadzorze, badaniach monitoringowych oraz aktualnych wynikach tych badań. Analizując treść składanych wniosków można uznać, że tak jak w poprzednich latach główną przyczyną pism dotyczących niewłaściwego stanu sanitarnego posesji są niedociągnięcia w pracy administracji budynków. Obserwuje się również brak współpracy między administracjami a wspólnotami mieszkaniowymi. W ostatnim czasie coraz więcej interwencji dotyczy uciążliwości hałasowych powodowanych zbyt głośną pracą urządzeń zainstalowanych w budynkach, gdzie stroną postępowania są Wspólnoty Mieszkaniowe, czy też deweloperzy zarządzający nieruchomością w okresie trwania gwarancji. Hałas przenikający do lokali mieszkalnych powstaje głównie podczas pracy urządzeń lub instalacji znajdujących się w danym budynku. Najczęstszymi źródłami tego typu hałasu są: instalacje centralnego ogrzewania, systemy pomp, mechanizmy bram garażowych lub dźwigów osobowych w budynkach. Usterki tego typu często występują szczególnie w budynkach nowych, w których dopiero trwa zawiązywanie wspólnot mieszkaniowych i przejmowanie instalacji stanowiących cześć wspólną od dewelopera. Stwarza to dodatkowe trudności podczas ustalania strony postępowania prowadzonego przez PPIS. Podstawą do stwierdzenia nieprawidłowości są pomiary hałasu wykonane w lokalu mieszkalnym przez laboratorium Wojewódzkiej Stacji Sanitarno - Epidemiologicznej w Warszawie. Jeżeli pomiary wykażą przekroczenie wartości dopuszczalnych określonych w normie PN- 87/B-02151/02, wydawana jest decyzja administracyjna nakazująca właścicielowi źródła hałasu usunięcie tych przekroczeń. Ze względu na fakt, iż wyciszenie instalacji lub urządzeń zainstalowanych w budynkach, bardzo często wymaga wprowadzenia znaczących modyfikacji technicznych i nakładów finansowych (w skrajnym przypadku również wymiany urządzenia) okres od wszczęcia postępowania do czasu ostatecznego usunięcia przekroczeń może być stosunkowo długi. Niekiedy postępowanie może trwać kilka lat. Duży problemem stanowią budynki nowe podlegające prawu rękojmi lub gwarancji. Uciążliwość powodowana pracą bramy garażowej, czy kotłowni należy traktować jako usterkę techniczną budynku, która powinna zostać usunięta w ramach rękojmi/gwarancji udzielanej przez sprzedawcę, dewelopera. Z roszczeniem takim 19

20 powinni występować wówczas poszczególni mieszkańcy (nabywcy lokali) lub wspólnota mieszkaniowa. Do czasu, aż nie zostaną rozstrzygnięte spory o charakterze roszczeń konsumenckich na linii sprzedawca - nabywca nieruchomości PPIS nie ma podstawy do wszczęcia postępowania w związku z podejrzeniem naruszenia wymagań higienicznych i zdrowotnych. W związku z tym, niektóre sprawy są przekazywane do Wspólnot Mieszkaniowych ze zobowiązaniem do podjęcia działań i przeprowadzenia pomiarów hałasu, które potwierdziłyby brak przekroczeń wartości normatywnych hałasu. Wiele interwencji w okresie letnim, dotyczyło zbyt małej częstotliwości odbioru odpadów komunalnych, spowodowanej zmianą regulaminu utrzymania czystości i porządku na terenie m. st. Warszawy. Od 2014 r. odbiór odpadów zmieszanych z posesji w zabudowie jednorodzinnej odbywa się co 2 tygodnie. Usuwanie odpadów realizują firmy działające na zlecenie Prezydenta Miasta Stołecznego Warszawy. W początkowym okresie (różnym dla danego rejonu miasta w zależności od firmy obsługującej dany teren) miały miejsce problemy z zapewnieniem regularnych odbiorów odpadów. Było to powodem zgłaszania licznych interwencji dotyczących uciążliwości zapachowych oraz namnażania się insektów w miejscach przeznaczonych do gromadzenia odpadów. Interwencje takie były przekazywane do Biura Gospodarki Odpadami Urzędu Miasta. Sytuacja taka miała miejsce głównie w początkowym okresie wdrażania nowego sytemu. Obecnie problemy związane z niewłaściwą częstotliwością odbioru odpadów są zgłaszane sporadycznie. Nadal odnotowuje się zgłoszenia dotyczące działalności obiektów świadczących usługi opiekuńcze dla osób starszych. Przeprowadzone kontrole wykazały wiele nieprawidłowości, m.in. niewłaściwą gospodarkę odpadami medycznymi, nieodpowiednią organizację zaplecza, obieg bielizny czystej i brudnej. Nakładano grzywny w drodze mandatu karnego oraz wszczynano postępowanie administracyjne w przedmiocie wydania decyzji nakazującej. Ponieważ skontrolowane obiekty, których dotyczyły interwencje nie były ujęte w rejestrze prowadzonym przez Wojewodę Mazowieckiego PPIS złożył do tego organu stosowne zawiadomienia o ujawnieniu niezarejestrowanej działalności. W 2014 r. wpłynęło kilka podobnych zgłoszeń dot. nieprzyjemnego zapachu w okolicy Zakładu Unieszkodliwiania Odpadów Kampinoska OUZ1 przy ul. Kampinoskiej 1 w Warszawie. W toku przeprowadzonego postępowania 20

21 wyjaśniającego ustalono, że zakład działa legalnie w oparciu o wymagane prawem zezwolenia oraz nie narusza żadnych przepisów sanitarnych. Ze względu na brak odpowiednich uregulowań prawnych określających normy emisji dla odorów PPIS przyjął stanowisko zgodnie, z którym problem likwidacji uciążliwości powodowanej działalnością zakładu powinien zostać rozwiązany poprzez wyegzekwowanie przestrzegania odpowiednich standardów emisyjnych wynikających z prawa ochrony środowiska. Organem właściwym w tym zakresie jest Mazowiecki Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska, który prowadzi stosowne postępowanie w tej sprawie WNIOSKI Łącznie w 2014 r. przeprowadzono 2397 kontroli w obiektach objętych nadzorem oraz innych obiektach w związku z interwencjami od mieszkańców. Wydano: 562 decyzje merytoryczne w różnego rodzaju sprawach (zezwolenia na ekshumację, transport zwłok lub szczątków ludzkich poza granice RP, oraz nakładające wykonanie określonych obowiązków). W związku ze wszczętymi postępowaniami wydano 165 decyzji płatniczych, 101 postanowień w tym 7 o nałożeniu grzywny oraz 4 tytuły wykonawcze. W wyniku stwierdzanych w trakcie kontroli nieprawidłowości nałożono 57 mandatów karnych, na łączną kwotę 9450 PLN. Należy zauważyć, iż stan sanitarny kontrolowanych obiektów w zakresie higieny komunalnej, nieznacznie się poprawia w związku z większą świadomością osób odpowiedzialnych za utrzymywanie tych obiektów we właściwym stanie sanitarnym. Od kilku lat zauważalny jest znaczny wzrost ilości interwencji wnoszonych przez mieszkańców rozpatrywanych przez Oddział Higieny Komunalnej, co ma bezpośredni wpływ na zmniejszenie ilości kontroli prowadzonych w ramach ustalanego harmonogramu kontroli obiektów użyteczności publicznej. Z uwagi na konieczność stosowania procedur wynikających z przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej w szczególności konieczności zawiadamiania przedsiębiorcy o kontroli ma to wpływ ma możliwość skontrolowania faktycznego stanu obiektu. Z tego też powodu w ostatnich latach spadła ilość mandatów nakładanych za uchybienia w tym zakresie. 21

22 3. STAN SANITARNO HIGIENICZNY ZAKŁADÓW PRACY Oddział Higieny Pracy Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w m. st. Warszawie wykonuje nałożone zadania przede wszystkim poprzez nadzór nad warunkami zdrowotnymi środowiska pracy, prowadzenie postępowań w sprawach chorób zawodowych oraz kontrole obrotu chemikaliami. W 2014 r. przeprowadzono ogółem 1198 kontroli w 921 zakładach pracy, w tym m. innymi : kontroli w ramach nadzoru nad substancjami i mieszaninami chemicznymi (wprowadzanymi do obrotu i stosowanymi w procesie pracy); kontroli dotyczących nadzoru nad produktami biobójczymi; kontroli w ramach nadzoru nad czynnikami biologicznymi; kontroli dotyczących substancji, preparatów, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym. Ogółem wydano 373 decyzje administracyjne w ramach prowadzonego nadzoru bieżącego zawierające 989 nakazów zobowiązujących pracodawców do usunięcia stwierdzonych uchybień. Zakres działań Oddziału Higieny Pracy przedstawia poniższy wykres. Wykres 1. Struktura działalności Oddziału Higieny Pracy 22

23 3.1 NADZÓR BIEŻĄCY NAD ZAKŁĄDAMI PRACY W roku 2014 Oddział Higieny Pracy PSSE w m. st. Warszawie obejmował nadzorem bieżącym 3821 zakładów pracy, w których zatrudnionych było około 253 tys. pracowników. Struktura tych zakładów przedstawia się następująco: zakłady pracy zatrudniające do 9 pracowników stanowią 46,48%, od 10 do 49-32,75%, od 50 do ,87%, a zatrudniające powyżej 250 osób 5,9 % wszystkich przedsiębiorstw znajdujących się w ewidencji Oddziału. Warunki środowiska pracy oceniano między innymi w oparciu o : 1. Ocenę zgodności wyników pomiarów czynników szkodliwych (fizycznych i chemicznych) wykonywanych na stanowiskach pracy z obowiązującymi normatywami higienicznymi; 2. Analizę dokonanej przez pracodawcę oceny ryzyka zawodowego na poszczególnych stanowiskach pracy; 3. Wyposażenie zakładu w środki ochrony zbiorowej i indywidualnej oraz instrukcje stanowiskowe; 4. Kontrole profilaktycznych badań lekarskich pracowników; 5. Stan sanitarno higieniczny poszczególnych pomieszczeń zakładu. W toku realizacji zadań wynikających ze sprawowania nadzoru bieżącego przez pion higieny pracy wydano 121 nakazów zobowiązujących pracodawców do wykonania badań środowiskowych na wytypowanych stanowiskach pracy. W trakcie analizy wyników pomiarów przeprowadzonych na poszczególnych stanowiskach pracy w 20 zakładach stwierdzono przekroczenia normatywów higienicznych czynników szkodliwych dla zdrowia. Liczba pracowników zatrudnionych w skontrolowanych w 2014 r. zakładach w warunkach przekroczenia NDN (najwyższe dopuszczalne natężenie) lub NDS (najwyższe dopuszczalne stężenie) wynosiła : 1. Dla czynników chemicznych 19 osób; 2. Dla pyłów 51 osób; 3. Dla czynników fizycznych (głównie hałasu) 288 osób. 23

24 W związku z powyższym wydano 38 nakazów dotyczących obniżenia stężeń i natężeń czynników szkodliwych na przebadanych stanowiskach pracy, na których stwierdzono przekroczenie normatywów higienicznych. Ponadto wydano 2 decyzje unieruchamiające 3 stanowiska pracy w związku ze stwierdzeniem przekroczenia NDSCh (najwyższe dopuszczalne stężenie chwilowe) badanego czynnika chemicznego, w wyniku których podjęte przez pracodawców działania techniczno-organizacyjne spowodowały zlikwidowanie ww. przekroczeń. W ramach wykonywanych zadań przeprowadzono 67 kontroli w 62 zakładach pracy, w których stosowane są substancje, preparaty, czynniki lub procesy technologiczne o działaniu rakotwórczym lub mutagennym. Wydano 6 decyzji w sprawie usunięcia stwierdzonych nieprawidłowości (brak informacji o czynnikach rakotwórczych, niepełna ocena ryzyka zawodowego). W 2014 roku przeprowadzono 15 kontroli w firmach zajmujących się usuwaniem i zabezpieczaniem wyrobów zawierających azbest. Oceniano je, m. innymi pod względem posiadanych zezwoleń na prowadzenie ww. prac, wyposażenia pracowników w odzież i środki ochrony zgodne z przepisami, a także sposobu wykonywanych czynności w czasie kontaktu z azbestem. Spośród zakładów znajdujących się w ewidencji pionu higieny pracy, w których występują szkodliwe czynniki biologiczne skontrolowano 108. Wydano 6 decyzji zobowiązujących do usunięcia uchybień, takich jak m. in. : brak prowadzonego rejestru prac i rejestru pracowników zatrudnionych w narażeniu na czynniki biologiczne, brak opracowanych procedur i instrukcji. Zgodnie z przepisami pracodawca zobowiązany jest do systematycznej oceny i dokumentowania ryzyka zawodowego na poszczególnych stanowiskach pracy, do stosowania niezbędnych środków profilaktycznych zmniejszających to ryzyko oraz informowania pracowników o w/w. W wyniku przeprowadzonych kontroli wydano 136 nakazów zobowiązujących pracodawców do usunięcia nieprawidłowości w tym zakresie. W toku prowadzonych postępowań administracyjnych wydano 140 nakazów zobowiązujących pracodawców do poprawy stanu sanitarno-higienicznego pomieszczeń pracy, 87 nakazów dot. pomieszczeń socjalnych i sanitarnych. Wydano również 16 nakazów w sprawie obowiązku przedstawienia aktualnych zaświadczeń 24

25 lekarskich o braku przeciwwskazań do wykonywania pracy na danym stanowisku pracy. Wykres 2. Struktura nakazów wydanych w ramach nadzoru bieżącego 3.2 NADZÓR CHEMICZNY KONTROLA OBROTU CHEMIKALIAMI W roku 2014 kontynuowano nadzór nad podmiotami zajmującymi się wprowadzaniem do obrotu (produkcja i dystrybucja) substancji i mieszanin chemicznych niebezpiecznych, polegający na kontroli : 1. Przekazywania prawidłowych informacji w łańcuchu dostaw (karty charakterystyki, raport bezpieczeństwa chemicznego, scenariusze narażenia, ocena ryzyka zawodowego, itp.) w obrocie krajowym, unijnym; 2. Zgodności posiadanych kart charakterystyki substancji i mieszanin chemicznych z obowiązującymi wymogami prawa; 3. Zgodności oznakowania na etykietach opakowań substancji i mieszanin chemicznych z obowiązującymi wymogami prawa; 4. Zgodności klasyfikacji zagrożeń dla substancji i mieszanin chemicznych z obowiązującymi wymogami prawa; 25

26 5. Legalności wprowadzania do obrotu substancji chemicznych (rejestracja właściwa i wstępna substancji chemicznych) w ścisłej współpracy z Inspektorem ds. Substancji Chemicznych w Łodzi, Głównym Inspektoratem Sanitarnym i Europejską Agencją Chemiczną w Helsinkach; 6. Respektowania zezwoleń, ograniczeń i zakazów w związku z wprowadzaniem do obrotu produktów pod kątem zawartości w nich niedozwolonych substancji rakotwórczych/mutagennych (ścisła współpraca z Inspekcją Handlową, Urzędem Celnym); 7. Respektowania ograniczeń i zakazów w związku z wprowadzaniem do obrotu produktów pod kątem zawartości w nich metanolu (m. in. płyny zimowe do spryskiwaczy); 8. Przekazywania Inspektorowi ds. Substancji Chemicznych wymaganych informacji o wprowadzaniu substancji/mieszanin niebezpiecznych na teren RP; 9. Zgodności danych z kart charakterystyki i etykiet wprowadzanych do obrotu detergentów w sprawie bezpieczeństwa chemicznego dla człowieka i środowiska (arkusze danych dla służb medycznych, scenariusze narażenia, biodegradowalność itp.) KONTROLA OBROTU PRODUKTAMI BIOBÓJCZYMI Państwowa Inspekcja Sanitarna kontynuowała również nadzór nad wprowadzaniem do obrotu produktów, które podlegają obowiązkowi rejestracji i udzielania zezwoleń. Jest to związane z koniecznością ochrony zdrowia ludzkiego, jak i środowiska naturalnego, ze względu na obecność substancji biologicznie aktywnych w składzie tych produktów. W/w mieszaniny wykorzystuje się głównie do dezynfekcji, usuwania, odstraszania, wabienia i zabijania mikroorganizmów oraz innych szkodników (m. in. komary, meszki itp.) Zasady wprowadzania obrotu, a także nadzoru nad ww. produktami zostały ujęte w Ustawie z dnia r. o Produktach Biobójczych. W związku z powyższym działania prowadzone w terenie obejmowały : 1. Kontrole posiadania wymaganego Ustawą o Produktach Biobójczych zezwolenia Ministra Zdrowia; 26

27 2. Weryfikację substancji czynnych, w związku z decyzjami Komisji Europejskiej o wyłączeniu niektórych substancji ze stosowania w produktach biobójczych; 3. Sprawdzanie dokumentacji w/w produktów, a głównie zgodności danych zawartych na etykiecie oraz w karcie charakterystyki z zezwoleniem Ministra Zdrowia (m. in. klasyfikacji zawartej w karcie charakterystyki mieszaniny z danymi zamieszczonymi w zezwoleniu); 4. Ocenę zgodności oznakowania opakowań z danymi zamieszczonymi w karcie oraz obowiązującymi wymogami prawa; 5. Zakres i poprawność stosowania w działalności zawodowej w/w produktów KONTROLA STOSOWANIA CHEMIKALIÓW Państwowa Inspekcja Sanitarna obejmuje też swoim nadzorem firmy stosujące w działalności zawodowej środki chemiczne. W związku z zapisami Kodeksu pracy i rozporządzeń wykonawczych dokonuje się kontroli z zakresu, między innymi : 1. Oceny dokumentacji dotyczącej bezpieczeństwa chemicznego (instrukcje obsługi, instrukcje BHP, szkolenia, ocena ryzyka zawodowego itp.); 2. Przestrzegania zapisów bezpiecznego stosowania w działalności zawodowej oraz bezpiecznego przechowywania chemikaliów w magazynach i innych pomieszczeniach pracy KONTROLA OBROTU PREKURSORÓW NARKOTYKOWYCH W zakresie obrotu prekursorami przeprowadzono kontrole dotyczące : 1. Wydawania zezwoleń na wywóz/przywóz prekursorów kat.2; 2. Obrotu środkami zastępczymi (m. in. we współpracy z Urzędem Celnym, Prokuraturą i Policją). 27

28 3.2.5 KONTROLA OBROTU DETERGENTÓW (PRODUKTÓW DO MYCIA I CZYSZCZENIA) Do obowiązków Państwowej Inspekcji Sanitarnej należy też nadzór nad produktami do czyszczenia i mycia, czyli tzw. detergentami. Zwracano szczególną uwagę na przekazywanie przez dystrybutorów, zgodnej z prawem informacji na etykiecie, o bezpiecznym stosowaniu danego detergentu w trakcie użytkowania oraz o umieszczaniu nazw substancji z grupy powodujących uczulenia, ze względu na coraz częstsze przypadki występowania alergii u osób stosujących te produkty. Należy pamiętać o tym, że odbiorcą tych produktów jest najczęściej konsument, a nie firma. Poniżej przedstawiono strukturę w/w kontroli. Wykres 3. Tematyka kontroli w zakresie bezpieczeństwa chemicznego w 2014 r. 28

29 W związku z wymogami zawartymi w rozporządzeniach REACH i CLP dot. konieczności przekazywania informacji do Europejskiej Agencji Chemikaliów w Helsinkach (ECHA) o przestrzeganiu legalności i prawidłowości obrotu chemikaliami zostały przygotowane 5-letnie programy sprawozdawcze zawierające wytyczne o sposobie kontroli obiektów zajmujących się w/w zagadnieniami. W związku z czym na bieżąco aktualizowana jest ewidencja i dane firm zajmujących się obrotem chemikaliami. Szczególny nacisk położony jest na kontrole podmiotów dystrybuujących substancje/mieszaniny stwarzające duże ryzyko dla zdrowia, tj. rakotwórcze, mutagenne, wpływające na rozrodczość oraz zaklasyfikowane jako żrące, toksyczne, szkodliwe dla środowiska i zdolne do bioakumulacji oraz zagadnienia związane z rejestracją tych substancji. Na terenie nadzorowanym przez Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w m. st. Warszawie przeważają podmioty zajmujące się dystrybucją chemikaliów. W 2014 r. w ewidencji Oddziału Higieny Pracy znajdowało się 557 zakładów zajmujących się wprowadzaniem do obrotu substancji i mieszanin chemicznych; w zakładach tych zatrudnionych było około 20 tys. pracowników. Ogółem skontrolowano 669 zakładów zajmujących się dystrybucją i stosowaniem substancji i mieszanin chemicznych; przeprowadzono łącznie 735 kontroli w tym zakresie. W ich trakcie stwierdzono nieprawidłowości dotyczące głównie braku lub niewłaściwych kart charakterystyki mieszanin i substancji chemicznych oraz nieprawidłowych oznakowań na etykietach opakowań. W efekcie działań kontrolnych dla 124 substancji/mieszanin chemicznych zakwestionowano kart charakterystyki, a dla 193 substancji/mieszanin chemicznych zakwestionowano oznakowanie; wycofano z obrotu 2 produkty biobójcze wprowadzane do obrotu bez stosownego zezwolenia. Stwierdzone uchybienia skutkowały wydaniem 109 decyzji i 315 zaleceń pokontrolnych w zakładach, w których stwierdzono uchybienia. 29

30 Poniżej przedstawiono strukturę nakazów decyzji (wykres 4). Wykres 4. Struktura wydanych decyzji w zakresie bezpieczeństwa chemicznego w 2014 r. 3.3 POSTĘPOWANIE W SPRAWACH CHORÓB ZAWODOWYCH Skutkiem negatywnego oddziaływania środowiska pracy na zdrowie zatrudnionych, zwłaszcza w warunkach, w których stwierdzane są przekroczenia dopuszczalnych normatywów higienicznych, jest występowanie chorób zawodowych. W roku 2014 do Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w m. st. Warszawie wpłynęło 138 zgłoszeń podejrzeń chorób zawodowych. Pracownicy pionu higieny pracy zrealizowali 401 wizytacji w ramach prowadzonych 375 postępowań wyjaśniających i sporządzili 498 kart oceny narażenia zawodowego. Wydano 41 decyzji prawomocnych o stwierdzeniu choroby zawodowej, 73 decyzje o braku podstaw do stwierdzenia choroby zawodowej oraz 17 postanowień i 5 innych decyzji dotyczących spraw chorób zawodowych wydanych zgodnie z Kodeksem postępowania administracyjnego. Dane obrazujące rozpatrywane sprawy i stwierdzone choroby zawodowe na terenie objętym nadzorem przez PPIS w m. st. Warszawie przedstawiono poniżej w postaci wykresów 5 8 i tabeli 1. 30

31 Wykres 5. Działanie w ramach postępowania w sprawach chorób zawodowych w latach Wykres 6. Liczba decyzji w sprawach chorób zawodowych w latach

32 Tabela 1. Choroby zawodowe stwierdzone w latach z podziałem według wykazu chorób zawodowych. 2010r. 2011r. 2012r. 2013r r. Numer choroby zawodowej/nazwa z liczba liczba Liczba Liczba Liczba wykazu chorób zawodowych przypadków przypadków przypadków przypadków przypadków Zatrucia ostre albo przewlekłe lub ich następstwa wywołane 1 przez substancje chemiczne 3. Pylice płuc Choroby opłucnej lub osierdzia 6 wywołane pyłem azbestu 5 Przewlekłe obturacyjne zapalenie oskrzeli, które spowodowało trwałe upośledzenie sprawności wentylacyjnej płuc z obniżeniem natężonej objętości wydechowej pierwszosekundowej (FEV1) poniżej 60% wartości należnej, wywołane narażeniem na pyły lub gazy drażniące, jeżeli w ostatnich 10 latach pracy zawodowej co najmniej w 30% przypadków stwierdzono na stanowisku pracy przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń 6. Astma oskrzelowa Ostre uogólnione reakcje alergiczne 1-12 Alergiczny nieżyt nosa Przedziurawienie przegrody nosa wywołane substancjami o działaniu żrącym lub drażniącym 15. Przewlekłe choroby narządu głosu spowodowane nadmiernym wysiłkiem głosowym, trwającym co najmniej 15 lat: 17. Nowotwory złośliwe powstałe w następstwie działania czynników występujących w środowisku pracy, uznanych za rakotwórcze u ludzi:

33 2010r. 2011r. 2012r. 2013r r. Numer choroby zawodowej/nazwa z liczba liczba Liczba Liczba Liczba wykazu chorób zawodowych przypadków przypadków przypadków przypadków przypadków Choroby skóry: Przewlekłe choroby układu ruchu wywołane sposobem wykonywania pracy: 20. Przewlekłe choroby obwodowego układu nerwowego wywołane sposobem wykonywania pracy 21. Obustronny trwały ubytek słuchu typu ślimakowego spowodowany hałasem, wyrażony podwyższeniem progu słuchu o wielkości co najmniej 45 db w uchu lepiej słyszącym, obliczony jako średnia arytmetyczna dla częstotliwości audiometrycznych 1, 2 i 3 khz 22. Zespół wibracyjny: Choroby układu wzrokowego wywołane czynnikami fizycznymi, chemicznymi lub 1 1 biologicznymi 26. Choroby zakaźne lub pasożytnicze albo ich następstwa Razem:

34 Wykres 7. Najczęściej występujące choroby zawodowe w latach Z przedstawionych danych wynika, że ogólna liczba chorób zawodowych stwierdzonych w 2014 r. wynosiła 41; o 5 mniej niż w roku poprzednim. Nadal dominowały choroby zakaźne (12), zwłaszcza WZW typu C (6), występujące wśród pracowników ochrony zdrowia; zaobserwowano 2 przypadki WZW typu B; stwierdzono 2 przypadki boreliozy u pracowników zatrudnionych w terenie otwartym. Choroby wywołane sposobem wykonywania pracy, w grupie przewlekłych chorób układu ruchu kształtowały się na poziomie lat ubiegłych (9 przypadków), w grupie przewlekłych chorób obwodowego układu nerwowego zaobserwowano zwiększenie liczby z 4 do 7. W bieżącym roku sprawozdawczym, podobnie jak w latach , nie wystąpiły wśród zatrudnionych na terenie m. st. Warszawy choroby opłucnej lub osierdzia wywołane pyłem azbestu; pojawił się natomiast 1 przypadek nowotworu wywołany kontaktem z tym czynnikiem w trakcie wieloletniego zatrudnienia. 34

35 W celu ograniczenia zagrożeń obecnych w środowisku pracy, mających istotny wpływ na powstawanie chorób zawodowych, stosuje się różnego typu zabezpieczenia, takie jak między innymi ochrony osobiste i zbiorowe oraz odpowiednie rozwiązania organizacyjne, np.: skrócenie czasu narażenia i rotację pracowników. WNIOSKI 1. W roku 2014 w ramach wykonywanych zadań w pionie higieny pracy przeprowadzono 1198 kontroli w 921 zakładach pracy; ogółem wydano 373 decyzje administracyjne z zakresu bieżącego nadzoru sanitarnego, zawierające 989 nakazów; 2. W ramach nadzoru nad bezpieczeństwem chemicznym w trakcie wprowadzania substancji i mieszanin chemicznych do obrotu oraz stosowania ich w działalności zawodowej, przeprowadzono 735 kontroli, wydano 199 nakazów i 315 zaleceń pokontrolnych zobowiązujących do usunięcia stwierdzonych uchybień; 3. Prowadzono 375 postępowań w sprawach chorób zawodowych; wydano 41 decyzji o stwierdzeniu choroby zawodowej i 73 decyzje o braku podstaw do stwierdzenia ww. Wśród stwierdzonych chorób dominowały choroby zakaźne i pasożytnicze (12), głównie wśród pracowników ochrony zdrowia oraz przewlekłe choroby układu ruchu spowodowane sposobem wykonywania pracy (9). 35

36 4. OBIEKTY ŻYWNOŚCI ŻYWIENIA I PRZEDMIOTÓW UŻYTKU W roku 2014 r. na terenie miasta stołecznego Warszawy, nadzorem sanitarnym objęte były obiekty związane z działalnością żywnościowo - żywieniową oraz obiekty mające pośrednio wpływ na jakość zdrowotną żywności, określone jako wytwórnie materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością. Zgodnie z obowiązującą klasyfikacją statystyczną działające zakłady dzielimy na : 1. Obiekty produkcji żywności; 2. Obiekty obrotu żywnością; 3. Obiekty żywienia zbiorowego otwarte; 4. Zakłady żywienia zbiorowego zamknięte (stołówki, bufety w szkołach, żłobkach, przedszkolach, szpitalach, domach opieki, zakładach pracy); 5. Wytwórnie przedmiotów użytku oraz miejsca ich obrotu. Ogółem pod nadzorem Inspekcji było w m. st. Warszawie obiektów. Obiekty produkcji żywności Obiekty obrotu żywnością Zakłady żywienia zbiorowego otwarte Zakłady żywienia zbiorowego zamknięte Wykres 1. Struktura obiektów w 2014 r. Wytwórnie i miejsca obrotu materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością 36

37 Przy corocznej ocenie sanitarnej, uwzględniającej stan techniczny oraz higieniczny obiektów wzięto pod uwagę : 1. Wyniki bieżących kontroli sanitarnych; 2. Ocenę stanu sanitarnego, według ujednoliconego systemu ocen; 3. Ocenę jakości zdrowotnej żywności na podstawie badań laboratoryjnych próbek pobranych w obiektach produkujących i wprowadzających żywność do obrotu. W roku ubiegłym przeprowadzono kontroli sanitarnych w tym w obiektach żywności i żywienia oraz 8 w wytwórniach materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością. Ze względu na stwierdzenie złego stanu sanitarno-higienicznego zagrażającego bezpieczeństwu zdrowotnemu produkowanej lub sprzedawanej żywności zamknięto lub ograniczono zakres prowadzonej działalności w 191 obiektach. Ciastkarnie - 1 Zakłady garmażeryjne Inne wytwórnie żywności - 4 Zakłady zywienia zbiorowego otwarte Zakłady zywienia zbiorowego zamkniętego Sklepy spożywcze - 38 Kioski spożywcze Magazyny hurtowe - 1 Zakłady ruchome, tymczasowe, środki transportu i inne - 14 Wykres 2. Wydane decyzje zamknięcia lub ograniczenia działalności w podziale na rodzaje obiektów 37

38 W innych przypadkach naruszenia przepisów prawa żywnościowego PPIS wydał 780 decyzji nakazujących poprawę stanu sanitarno-higienicznego oraz 2127 decyzji finansowych. Ponadto w 2014r. zgodnie z ustawowym obowiązkiem zatwierdzania nowootwieranych obiektów żywieniowo-żywnościowych Inspektor wydał 2394 decyzji zatwierdzających i 54 decyzje odmowy zatwierdzenia ze względu na brak wymaganych prawem warunków do produkcji/sprzedaży żywności. W związku ze zgłoszeniami mieszkańców, w roku 2014 przeprowadzono 1301 kontroli interwencyjnych. Interwencje, których zasadność potwierdzono w czasie przeprowadzanych kontroli dotyczyły sprzedaży artykułów spożywczych przeterminowanych lub nieświeżych, przechowywania żywności w nieprawidłowych temperaturach, obecności szkodników w zakładach, braku zachowania czystości, nieprawidłowej higieny pracowników, uciążliwości związanych z wadliwie działającą wentylacją w lokalach przenikanie zapachów do mieszkań Kontrole interwencyjne Wykres 3. Ilość załatwionych interwencji w latach

39 W minionym roku na podmioty, które rozpoczęły lub rozszerzyły działalność bez uzyskania decyzji PPIS zatwierdzającej wymaganej przepisami Ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia z dnia 25 sierpnia 2006r., Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny skierował do Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Warszawie 210 wniosków o nałożenie kar pieniężnych. Z analizy danych wynika, że w 2014r. stan sanitarny obiektów żywnościowo - żywieniowych nie uległ pogorszeniu, o czym świadczy mniejsza liczba ognisk zatruć pokarmowych, wydanych decyzji nakazujących ( , ) oraz liczba nałożonych mandatów ( / PLN, / PLN) Do obiektów, w których stwierdzany był niezadowalający stan sanitarnohigieniczny należały sklepy spożywcze, punkty małej gastronomii szczególnie prowadzone przez cudzoziemców, kioski zlokalizowane na placach handlowych tzw. targowiskach oraz zakłady żywienia zbiorowego otwarte. Do najistotniejszych i najczęściej stwierdzanych uchybień sanitarnych w w/w zakładach należały : 1. Zły stan sanitarny i techniczny pomieszczeń produkcji i sprzętu; 2. Nieprzestrzeganie zasad dobrej praktyki higienicznej - GHP i produkcyjnej - GMP; 3. Brak wdrożonego systemu HACCP; 4. Nieprawidłowe przechowywanie surowców i wyrobów gotowych w urządzeniach chłodniczych; 5. Brak możliwości identyfikacji sprzedawanych środków spożywczych; 6. Prowadzenie obróbki wstępnej warzyw przy braku warunków; 7. Serwowanie dań w naczyniach wielorazowego użytku przy braku warunków do ich mycia i dezynfekcji; 8. Brak lub nieprawidłowa odzież ochronna. 39

40 , ,8 0 Ilość mandatów karnych Suma mandatów karnych w tys. PLN Wykres 4. Liczba i kwota mandatów nałożonych w latach r. W roku ubiegłym kontynuowany był wzmożony nadzór nad : 1. Obiektami wykazującymi zły stan sanitarny; 2. Obiektami, które ze względu na dużą produkcję lub obrót żywnością przekładają się na dużą liczbę konsumentów; 3. Prawidłowym znakowaniem oraz reklamą środków spożywczych w tym suplementów diety. W 2014 r. (podobnie jak w latach ubiegłych) były podejmowane czynności w ramach europejskiego systemu szybkiego ostrzegania o niebezpiecznych produktach żywnościowych (RASFF) oraz przedmiotach użytku. Pracownicy Inspekcji w związku z 117 powiadomieniami podjęli działania kontrolne mające na celu wycofanie oraz nadzorowanie procesu wycofywania z obrotu w/w produktów. W toku prowadzonych działań wycofano z obrotu 2164,16 kg i szt. szkodliwych artykułów spożywczych oraz materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością, które zostały przekazane do utylizacji. Najczęstszą przyczyną zakwestionowania powyższych produktów były zagrożenia chemiczne 55 przypadków. 40

41 W ramach prowadzonego nadzoru w stołówkach szkolnych i przedszkolnych na podstawie jadłospisów dokonywana jest teoretyczna ocena sposobu żywienia w wyniku której najczęściej stwierdzaną nieprawidłowością było małe urozmaicenie posiłków oraz mały udział owoców i warzyw. Pod szczególnym nadzorem znajdował się obrót suplementami diety oraz środkami specjalnego przeznaczenia żywieniowego. W 2014 r. w wyniku prowadzonych postępowań w stosunku do ww. grup środków spożywczych PPIS wydał 48 decyzji administracyjnych. Najczęściej stwierdzane nieprawidłowości dotyczyły prowadzenia działalności w zakresie internetowej sprzedaży wysyłkowej bez dopełnienia obowiązku wpisu firmy do rejestru zakładów podlegających urzędowej kontroli organów PIS, nieprawidłowego ich oznakowania (brak oznakowania w języku polskim), stosowania niedozwolonych oświadczeń zdrowotnych, niedozwolonych treści w prezentacji i reklamach, przypisywania środkom spożywczym właściwości leczniczych i zapobiegających chorobom. W powyższych przypadkach Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w m. st. Warszawie wydał 37 decyzji nakazujących usuniecie treści wprowadzających konsumenta w błąd. W sprawach dotyczących portali internetowych prowadzona jest ścisła współpraca z Komendą Stołeczną Policji i Prokuraturą. W ramach urzędowej kontroli żywności oraz monitoringu realizowano pobór próbek do badań laboratoryjnych. W roku sprawozdawczym pobrano 900 próbek żywności, materiałów i wyrobów do kontaktu z żywnością, z których ze względu na nieprawidłową jakość zdrowotną, zakwestionowano 24. W roku ubiegłym sprawowano również nadzór sanitarny nad wytwórniami i zakładami konfekcjonującymi kosmetyki oraz obiektami obrotu kosmetykami (dystrybutorami). Najczęściej powtarzające się nieprawidłowości w grupie wytwórni to nieprawidłowe oznakowanie kosmetyków, w tym przede wszystkim brak wskazania osoby odpowiedzialnej na opakowaniach, umieszczanie na etykietach oraz w materiałach reklamowych sformułowań wykraczających poza definicję kosmetyku np. skutecznie likwiduje łuszczycę pierwsze efekty kuracji widoczne są już po trzech tygodniach 41

42 stosowania (pozbywamy się łuski, a nowa przestaje narastać), działanie w przypadku łuszczycy głowy daje trwałą remisję). Natomiast w miejscach obrotu kosmetykami najczęściej stwierdzano nieprawidłowe ich oznakowanie polegające na umieszczaniu na etykietach informacji o braku obecności parabenów - bez parabenów, a w wykazie składników danego kosmetyku podawanie ich nazwy - methylparaben. Kolejną nieprawidłowością było umieszczanie na etykietach kosmetyków antybakteryjnych sformułowań wykraczających poza definicję kosmetyku np. zwalcza wirusy, działa grzybobójczo czy zwalcza drobnoustroje. W powyższym zakresie, Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w m. st. Warszawie ściśle współpracował z Mazowieckim Wojewódzkim Inspektorem Inspekcji Handlowej. Nadzór nad kosmetykami wiąże się z podejmowanymi działaniami w ramach systemu RAPEX. W 2014 r. do Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w m. st. Warszawie wpłynęło 19 powiadomień. Dotyczyły one kosmetyków, które nie zostały zgłoszone do Krajowego Systemu Informowania o Kosmetykach, zawierały zanieczyszczenia mikrobiologiczne lub stanowiły zagrożenie ze względu na skład chemiczny. W związku z powyższym przeprowadzano kontrole w placówkach handlowych w celu wycofania ich ze sprzedaży. W 2014 r. sprawowano nadzór sanitarny nad wytwórniami oraz miejscami obrotu materiałami i wyrobami przeznaczonymi do kontaktu z żywnością. Przeprowadzono kontrole sanitarne 2 wytwórni i 4 dystrybutorów materiałów przeznaczonych do kontaktu z żywnością. Stwierdzono nieprawidłowości dotyczącego stanu technicznego pomieszczeń produkcji oraz nieprawidłowości w oznakowaniu produktów polegające na braku deklaracji zgodności potwierdzających przeznaczenie wyrobu do kontaktu z żywnością oraz nieprawidłowo sporządzone deklaracje, a także brak badań laboratoryjnych na podstawie, których zostały wystawione przedmiotowe deklaracje. W 2014 r. kontynuowano współpracę z Inspekcją Weterynaryjną, Policją i Strażą Miejską. Przeprowadzono 6 kontroli sanitarnych kompleksowych przy współudziale przedstawicieli PIWet. w magazynach hurtowych, w tym 3 kontrole dodatkowo z Wojskową Inspekcją Weterynaryjną w wyniku, których stwierdzono nieprawidłowości o charakterze sanitarno-higienicznym i nałożono 3 mandaty karne na łączną kwotę 800 PLN oraz wydano 1 decyzję nakazującą. 42

43 Ponadto, przeprowadzono 10 kontroli interwencyjnych na stoiskach handlowych (wędlin i nabiału) zlokalizowanych przy ul. Grochowskiej 207 (przy Uniwersamie). W wyniku w/w kontroli nałożono grzywny w postaci mandatów karnych na łączną kwotę 4500 PLN, wydano decyzje administracyjne nakazujące zamknięcie stoisk decyzje nie zostały wykonane, wystosowano tytuły wykonawcze i postanowienia o nałożeniu grzywny. Kontrole interwencyjne przeprowadzono również w pawilonach z mięsem na targowisku przy Hali Mirowskiej - stwierdzono nieprawidłowości dot. stanu technicznego, obecność 96 kg niezidentyfikowanego mięsa oraz uchybienia sanitarno-porządkowe. Osoby odpowiedzialne ukarano mandatem karnym w wysokości 500 PLN, mięso poddano utylizacji. W 2014r przeprowadzono wspólne kontrole z przedstawicielami Komendy Policji : 1. 3 kontrole sklepów SEX SHOP; 2. kontrola sanitarna warunków prowadzenia działalności cateringowej na terenie budynku Biblioteki UW przy ul. Krakowskie Przedmieście 24/26 w związku ze zgłoszeniem przez Policję podejrzenia zanieczyszczenia żywności; 3. kontrola interwencyjna w związku z informacja o skażeniu żywności w Ministerstwie Gospodarki przy pl. Trzech Krzyży. Ponadto, w okresie r. przeprowadzono 11 kontroli tematycznych w asyście Straży Miejskiej przy Cmentarzu Bródnowskim. W każdym przypadku podejmowania działań przez przedstawicieli Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego dokonywano szczegółowej analizy zagrożeń pod kątem liczby narażonych osób, wielkości produkcji oraz wpływu na bezpieczeństwo żywności i żywienia. Realizowany przez Państwową Inspekcję Sanitarną system kontroli, którym objęto obiekty żywnościowo-żywieniowe oraz wytwórnie i miejsca obrotu materiałami i wyrobami przeznaczonymi do kontaktu z żywnością pozwala na szybką interwencję i likwidację każdego potencjalnego zagrożenia pojawiającego się na skutek złamania przepisów sanitarnych. 43

44 5. STAN EPIDEMIOLOGICZNY W ZAKRESIE CHORÓB ZAKAŹNYCH 5.1 NADZÓR NAD CHOROBAMI ZAKAŹNYMI Sekcja Zwalczania Chorób Zakaźnych, będąca komórką merytoryczną w strukturze Oddziału Epidemiologii Powiatowej Stacji Sanitarno - Epidemiologicznej w m. st. Warszawie, skupia 11- tu pracowników merytorycznych sprawujących nadzór w zakresie chorób zakaźnych, w tym 2 osoby to pracownicy zatrudnieni na stanowisku rejestratorek medycznych w Punkcie Pobrań materiału biologicznego do badań mikrobiologicznych zlokalizowanego w PSSE ul. Kochanowskiego 21. W roku 2014 pracownicy Sekcji Zwalczania Chorób Zakaźnych wykonywali swe zadania statutowe w oparciu o Ustawę dnia 5 grudnia 2008 roku o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi ( Dz. U. z 2013r.poz.947). Przez cały rok sprawozdawczy prowadzono rejestrację chorób zakaźnych na podstawie zgłoszeń wpływających do Powiatowej Stacji Sanitarno- Epidemiologicznej z nadzorowanych placówek ochrony zdrowia, zlokalizowanych na terenie m. st. Warszawy. Nadzór nad zgłoszonymi zachorowaniami jest jednym z głównych zadań Sekcji Zwalczania Chorób Zakaźnych, unormowanych przez przepisy prawa określające zasady działania przeciwepidemicznego służb sanitarnych w zakresie zapobiegania i zwalczania chorób zakaźnych oraz innych chorób powodowanych warunkami środowiska. W tym celu, kierowano do kierowników placówek medycznych pisma przypominające o ustawowym obowiązku zgłaszania zachorowań na choroby zakaźne. Założenie to oparte jest na wczesnym zgłaszaniu podejrzeń zakażeń oraz zachorowań, zgłaszaniu dodatnich wyników laboratoryjnych, co stanowi o podjęciu szybkiej i pełnej diagnostyki, leczenia w warunkach szpitalnych oraz wdrożenia działań profilaktycznych mających na celu ograniczenie rozprzestrzeniania się zachorowań, a w konsekwencji ochronę i nadzór nad stanem zdrowia mieszkańców Warszawy. W roku sprawozdawczym zaobserwowano poprawę w tym zakresie w stosunku do roku poprzedniego gdzie placówki pozostające pod nadzorem PSSE w m. st. Warszawie zgłosiły zachorowań, natomiast w roku

45 do Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego przesłano zgłoszeń zachorowań. W celu prawidłowego sprawowania nadzoru, do zadań pracowników Sekcji Zwalczania Chorób Zakaźnych należy również prowadzenie kwartalnej weryfikacji zgłoszeń chorób zakaźnych kierowanych przez placówki medyczne do NFZ, ze zgłoszeniami przesyłanymi do PSSE. Weryfikacja ta pozwala na uzyskanie prawdziwych danych o zachorowaniach oraz powoduje skorygowanie rozbieżności, które najczęściej były omyłkami lekarzy, osób zajmujących się rejestracją kodów jednostek chorobowych wprowadzanych do systemu oraz opóźnieniem w dostarczeniu wyników badań laboratoryjnych wykluczających zgłoszone podejrzenia zachorowań LICZBA LUDNOŚCI M. ST.WARSZAWY Tabela 1. Liczba ludności m.st. Warszawy w latach Rok Liczba ludności m.st. Warszawy

46 r 2009 r 2010 r 2011 r 2012 r 2013 r 2014 Wykres 3. Liczba ludności m.st. Warszawie w latach r 2009 r 2010 r 2011 r 2012 r 2013 r 2014 Wykres 4. Liczba ludności m.st. Warszawy w latach

47 Wykres 5. Liczba ludności w poszczególnych dzielnicach m.st. Warszawy w roku LICZBA ZGŁOSZONYCH ZACHOROWAŃ Tabela 2. Liczba zgłoszonych do PSSE zachorowań na choroby zakaźne w latach z placówek medycznych zlokalizowanych na terenie m. st. Warszawy Rok Liczba zgłoszonych zachorowań Uwaga: Wykazana liczba zgłoszeń zachorowań nie zawiera liczby zgłoszeń na grypę i infekcje grypopodobne oprócz tych, które były potwierdzone laboratoryjnie metodą PCR ( 16 przypadków ). 47

48 r 2009 r 2010 r 2011 r 2012 r 2013 r 2014 Wykres 6. Liczba zgłoszonych do PSSE zachorowań na choroby zakaźne w latach z placówek ochrony zdrowia zlokalizowanych na terenie m. st. Warszawy r 2009 r 2010 r 2011 r 2012 r 2013 r 2014 Wykres 7. Liczba zgłoszonych do PSSE zachorowań na choroby zakaźne w latach z terenu m.st. Warszawy 48

49 r. 2010r. 2011r. 2012r. 2013r. 2014r. Liczba ludności m.st.warszawy Liczba zdgłoszonych zachorowań Wykres 8. Ilość zgłoszonych zachorowań do liczby mieszkańców m.st. Warszawy w latach , , ,97 751,89 816, , r. 2010r. 2011r. 2012r. 2013r. 2014r. Zapadalność Wykres 9. Zapadalność na choroby zakaźne mieszkańców m.st. Warszawy w latach Uwaga: Zapadalność obliczana w przeliczeniu na mieszkańców. 49

50 5.1.3 CHOROBY PRZENOSZONE DROGĄ POKARMOWĄ W roku sprawozdawczym 2014 zarejestrowano 6979 przypadków biegunek o etiologii wirusowej i bakteryjnej. Ogółem z powodu zakażeń jelitowych hospitalizowanych było 1780 pacjentów. Tabela 3. Zachorowania na choroby biegunkowe w latach wśród mieszkańców m. st. Warszawy ROK Biegunki o etiologii wirusowej i bakteryjnej rok 2009 rok 2010 rok 2011 rok 2012 rok 2013 rok 2014 Wykres 10. Zachorowania na biegunki w latach

51 rok 2009 rok 2010 rok 2011 rok 2012 rok 2013 rok 2014 Wykres 11. Zachorowania na biegunki o etiologii wirusowej i bakteryjnej ogółem w latach I kwartał II kwartał III kwartał IV kwartał Wykres 12. Zachorowania na biegunki o etiologii wirusowej i bakteryjnej w rozbiciu na kwartały roku 2014 Jak wynika z przedstawionego wykresu obserwuje się wzrost zarejestrowanych przypadków chorób biegunkowych. Zapadalność na choroby biegunkowe w roku 2014 wynosi 418,93.w przeliczeniu na 100 tys. mieszkańców. Najwięcej zachorowań wystąpiło w I kw. 2014r., w przeciwieństwie do roku poprzedniego gdzie największą ilość zachorowań zarejestrowano w IV kw. roku. 51

52 I kwartał II kwartał III kwartał IV kwartał Wykres 13. Zachorowania na biegunki o etiologii wirusowej i bakteryjnej w rozbiciu na kwartały roku 2014 Choroby biegunkowe zgłoszone przez placówki medyczne na terenie nadzorowanym przez Powiatową Stację Sanitarno-Epidemiologiczną w m. st. Warszawie rejestrowane są z podziałem na czynniki etiologiczne powodujące wystąpienie zachorowań WIRUSOWE ZAKAŻENIA JELITOWE Zachorowania o etiologii wirusowej stanowią największy odsetek wszystkich zakażeń jelitowych u mieszkańców m.st. Warszawy. Dominującym czynnikiem etiologicznym zachorowań wirusowych w roku sprawozdawczym, podobnie jak i w roku ubiegłym były Rotawirusy-1540 zarejestrowanych przypadków, Norowirusy- 126 zarejestrowanych przypadków, inne zakażenia wirusowe określone to 138-przypadków i nie określone-479 przypadków zachorowań. Podobnie jak w roku poprzednim najwięcej zachorowań odnotowano się w I kwartale roku. 52

53 wywyołane przez rotawirusy wywołane przez norowirusy inne określone nie określone wywyołane przez rotawirusy wywołane przez norowirusy inne określone nie określone wywyołane przez rotawirusy wywołane przez norowirusy inne określone nie określone wywyołane przez rotawirusy wywołane przez norowirusy inne określone nie określone I kwartał II kwartał III kwartał IV kwartał Wykres 14. Liczba zachorowań na wirusowe zakażenia jelitowe w poszczególnych kwartałach roku 2014r., na terenie m.st. Warszawy 53

54 wywyołane przez rotawirusy wywołane przez norowirusy inne określone nie określone wywyołane przez rotawirusy wywołane przez norowirusy inne określone nie określone wywyołane przez rotawirusy wywołane przez norowirusy inne określone nie określone wywyołane przez rotawirusy wywołane przez norowirusy inne określone nie określone Liczba zgłoszonych przypadków I kwartał II kwartał III kwartał IV kwartał Wykres 15. Liczba zachorowań na wirusowe zakażenia jelitowe w poszczególnych kwartałach roku 2014r., na terenie m.st. Warszawy BIEGUNKI I ZAPALENIA ŻOŁĄDKOWO - JELITOWE BNO O PRAWDOPODOBNIE ZAKAŹNYM POCHODZENIU Biegunki i zapalenia żołądkowo-jelitowe BNO o prawdopodobnie zakaźnym pochodzeniu stanowią w rejestrach prowadzonych przez Powiatową Stację Sanitarno - Epidemiologiczną w m.st. Warszawie, liczną grupę zachorowań biegunkowych. W roku 2014 zarejestrowano ogółem 3713 przypadków tych zachorowań w tym 1013 zachorowań dotyczyło grupy dzieci do lat dwóch. 54

55 Rok 2010 Rok 2011 Rok 2012 Rok 2013 Rok 2014 Wykres 16. Biegunki i zapalenia żołądkowo-jelitowe BNO o prawdopodobnie zakaźnym pochodzeniu zarejestrowane w roku Rok 2010 Rok 2011 Rok 2012 Rok 2013 Rok 2014 Wykres 17. Biegunki i zapalenia żołądkowo-jelitowe BNO o prawdopodobnie zakaźnym pochodzeniu zarejestrowane w roku

56 I kw. II kw. III kw. IV kw. Wykres 18. Biegunki i zapalenia żołądkowo-jelitowe BNO o prawdopodobnie zakaźnym pochodzeniu zarejestrowane w poszczególnych kwartałach roku Wykres 19. Biegunka i zapalenie żołądkowo-jelitowe BNO o prawdopodobnie zakaźnym pochodzeniu ogółem(a 09) wśród mieszkańców Warszawy w roku 2014 z podziałem na poszczególne dzielnice miasta 56

57 BIEGUNKI O ETIOLOIGII WIRUSOWEJ DZIECI DO LAT Rok 2009 Rok 2010 Rok 2011 Rok 2012 Rok 2013 Rok 2014 Wykres 20. Zakażenia jelitowe o etiologii wirusowej u dzieci do lat 2 w latach u dzieci do lat r 2009 r 2010 r.2011 r 2012 r 2013 r 2014 Wykres 21. Zakażenia jelitowe o etiologii wirusowej u dzieci do lat 2 w latach u dzieci do lat 2 57

58 W roku 2014 podobnie jak w latach poprzednich, rejestrowane były biegunki, które wystąpiły u dzieci do lat 2. Jest to grupa, która ze względu na szczególne cechy osobnicze podlega wzmożonemu nadzorowi epidemiologicznemu. Wymóg zgłaszania zachorowań u dzieci dotyczył wszystkich zakażeń w tym zakażeń jelitowych o etiologii wirusowej, bakteryjnej jak i biegunek o nieokreślonej etiologii. Wirusowe zakażenia jelitowe u dzieci do lat 2, to ogółem 956 przypadków, w których 464 dzieci w konsekwencji poddano hospitalizacji. (Zap.57,38/ ). 58

59 wywyołane przez rotawirusy wywołane przez norowirusy inne określone nie określone wywyołane przez rotawirusy wywołane przez norowirusy inne określone nie określone wywyołane przez rotawirusy wywołane przez norowirusy inne określone nie określone wywyołane przez rotawirusy wywołane przez norowirusy inne określone nie określone I kwartał II kwartał III kwartał IV kwartał Wykres 22. Liczba zachorowań na wirusowe zakażenia jelitowe w poszczególnych kwartałach roku 2014r., na terenie m. st. Warszawy 59

60 wywyołane przez rotawirusy wywołane przez norowirusy inne określone nie określone wywyołane przez rotawirusy wywołane przez norowirusy inne określone nie określone wywyołane przez rotawirusy wywołane przez norowirusy inne określone nie określone wywyołane przez rotawirusy wywołane przez norowirusy inne określone nie określone Liczba zgłoszonych przypadków I kwartał II kwartał III kwartał IV kwartał Wykres 23. Liczba zachorowań na wirusowe zakażenia jelitowe w poszczególnych kwartałach roku 2014r., na terenie m.st. Warszawy BIEGUNKI I ZAPALENIA ŻOŁĄDKOWO - JELITOWE BNO O PRAWDOPODOBNIE ZAKAŹNYM POCHODZENIU Biegunki i zapalenia żołądkowo-jelitowe BNO o prawdopodobnie zakaźnym pochodzeniu stanowią w rejestrach prowadzonych przez Powiatową Stację Sanitarno - Epidemiologiczną w m.st. Warszawie, liczną grupę zachorowań biegunkowych. W roku 2014 zarejestrowano ogółem 3713 przypadków tych zachorowań w tym 1013 zachorowań dotyczyło grupy dzieci do lat dwóch. 60

61 Rok 2010 Rok 2011 Rok 2012 Rok 2013 Rok 2014 Wykres 24. Biegunki i zapalenia żołądkowo-jelitowe BNO o prawdopodobnie zakaźnym pochodzeniu zarejestrowane w roku Rok 2010 Rok 2011 Rok 2012 Rok 2013 Rok 2014 Wykres 25. Biegunki i zapalenia żołądkowo-jelitowe BNO o prawdopodobnie zakaźnym pochodzeniu zarejestrowane w roku

62 I kw. II kw. III kw. IV kw. Wykres 26. Biegunki i zapalenia żołądkowo-jelitowe BNO o prawdopodobnie zakaźnym pochodzeniu zarejestrowane w poszczególnych kwartałach roku Wykres 27. Biegunka i zapalenie żołądkowo-jelitowe BNO o prawdopodobnie zakaźnym pochodzeniu ogółem(a 09) wśród mieszkańców Warszawy w roku 2014 z podziałem na poszczególne dzielnice miasta 62

63 BIEGUNKI O ETIOLOIGII WIRUSOWEJ DZIECI DO LAT Rok 2009 Rok 2010 Rok 2011 Rok 2012 Rok 2013 Rok 2014 Wykres 28. Zakażenia jelitowe o etiologii wirusowej u dzieci do lat 2 w latach u dzieci do lat r 2009 r 2010 r.2011 r 2012 r 2013 r 2014 Wykres 29. Zakażenia jelitowe o etiologii wirusowej u dzieci do lat 2 w latach u dzieci do lat 2 W roku 2014 podobnie jak w latach poprzednich, rejestrowane były biegunki, które wystąpiły u dzieci do lat 2. Jest to grupa, która ze względu na szczególne cechy osobnicze podlega wzmożonemu nadzorowi epidemiologicznemu. Wymóg zgłaszania zachorowań u dzieci dotyczył wszystkich zakażeń w tym zakażeń jelitowych o etiologii wirusowej, bakteryjnej jak i biegunek o nieokreślonej etiologii. 63

64 Wirusowe zakażenia jelitowe u dzieci do lat 2, to ogółem 956 przypadków, w których 464 dzieci w konsekwencji poddano hospitalizacji. (Zap.57,38/ ) I kwartał II kwartał III kwartał IV kwartał Wykres 30. Zakażenia jelitowe o etiologii wirusowej u dzieci do lat 2 w 2014 u dzieci do lat 2.w poszczególnych kwartałach Wykres 31. Zakażenia jelitowe o etiologii wirusowej u dzieci do lat 2 w 2014 u dzieci do lat 2.w poszczególnych dzielnicach m. st. Warszawy 64

65 ,83 57, ,48 23,71 34,35 31, r.2009 r.2010 r.2011 r.2012 r.2013 r.2014 Wykres 32. Zapadalność na zakażenia jelitowe o etiologii wirusowej u dzieci do lat 2 w latach u dzieci do lat BAKTERYJNE ZAKAŻENIA JELITOWE U DZIECI DO LAT 2 W roku 2014 zarejestrowano ogółem 73 przypadki bakteryjnych zakażeń jelitowych u dzieci do lat 2. W stosunku do roku poprzedniego odnotowujemy niewieki spadek zdiagnozowanych zakażeń SALMONELLOZY Po spadku zachorowań na salmonellozy w roku 2013 (435 zachorowań) w roku 2014 obserwujemy wzrost ilości zatruć pokarmowych wywołanych odzwierzęcymi pałeczkami jelitowymi Salmonella do 682 przypadków w tym 7 posocznic i 9 przypadków zakażenia pozajelitowego. Pałeczki Salmonella są chorobotwórcze dla człowieka i zwierząt. Wywołują ostre zatrucia pokarmowe. Po przebyciu choroby pałeczki mogą być wydalane z kałem przez kilka tygodni lub miesięcy bez jakichkolwiek objawów chorobowych. Do zakażenia dochodzi poprzez żywność zanieczyszczoną odchodami zakażonych zwierząt (najczęściej drobiu, myszy, szczurów), przez produkty żywnościowe pochodzące od zwierząt zakażonych (jaja, mięso, mleko), i ludzi wydalających pałeczki z kałem, zarówno chorych, jak i zdrowych nosicieli. 65

66 Najczęstszym nośnikiem pałeczek są produkty zawierające surowe jaja, majonezy, kremy, lody, oraz rozdrobnione przetwory mięsne r.2009 r.2010 r.2011 r.2012 r.2013 r.2014 Wykres 33. Zachorowania na salmonellozy w latach r r.2009 r.2010 r.2011 r.2012 r.2013 r.2014 Wykres 34. Krzywa zachorowań na salmonellozy w latach r. 66

67 ,87 37,28 40,6 39, ,45 26,3 0 r.2009 r.2010 r.2011 r.2012 r.2013 r.2014 Wykres 35. Zapadalnosć na salmonellozy w latach I kwartał II kwartał III kwartał IV kwartał Wykres 36. Zachorowania o etiologii Salmonella w poszczególnych kwartałach roku

68 I kwartał II kwartał III kwartał IV kwartał Wykres 37. Krzywa zachorowań na salmonellozy w poszczególnych kwartałach roku 2014 Najwięcej zachorowań na salmonellozę zarejestrowano w IV kwartale 2014 roku w liczbie 242, natomiast najmniej zachorowań odnotowano w II kwartale 114 przypadków Wykres 38. Zachorowania na salmonellozy z podziałem na poszczególne serotypy pałeczki Salmonella 68

69 Najczęściej izolowanym serotypem jest Salmonella z gr. D Enteritidis, (552 przypadki), na drugiej pozycji znajduje się Salmonella gr. C, która została zdiagnozowana w 18 przypadkach zgłoszonych zachorowań w roku sprawozdawczym powyżej Wykres 39. Zachorowania na salmonellozy w poszczególnych grupach wiekowych Największą grupę, u której doszło do zachorowań na salmonellozę stanowią dzieci w wieku od 1 do 3-lat. Ponadto, 269 osób co stanowi 40,4% wszystkich zachorowań na salmonellozy wymagało hospitalizacji i leczenia przyczynowego Wykres 40. Zachorowania na salmonellozy w poszczególnych dzielnicach miasta st. Warszawy w roku

70 INNE ZAKAŻENIA JELITOWE O ETIOLOGII BAKTERYJNEJ Powiatowa Stacja Sanitarno - Epidemiologiczna prowadzi rejestr i nadzór nad nosicielami durów brzusznych Na terenie m.st. Warszawy mieszka 19-tu nosicieli durów, którzy są pod stałym nadzorem epidemiologicznym prowadzonym przez pracowników PSSE. Są to osoby w wieku ok.80 roku życia. Wykrywanie drobnoustrojów innych niż pałeczki Salmonella, świadczy o wciąż poprawiającej się diagnostyce laboratoryjnej zakażeń i zatruć pokarmowych pozwalającej na ustalenie czynnika etiologicznego odpowiedzialnego za wystąpienie zakażenia lub zatrucia pokarmowego. 70

71 Dur brzuszny Dur rzekomy Campylobacter Yersinia Dur brzuszny Dur rzekomy Campylobacter Yersinia Dur brzuszny Dur rzekomy Campylobacter Yersinia Dur brzuszny Dur rzekomy Campylobacter Yersinia Dur brzuszny Dur rzekomy Campylobacter Yersinia Dur brzuszny Dur rzekomy Campylobacter Yersinia Liczba odnotowanych przypadków zachorowań Wykres 41. Liczba innych zakażeń jelitowych zgłoszonych do PSSE w latach

72 CAMPYLOBACTER W odniesieniu do zakażeń jelitowych zgłoszonych przez placówki ochrony zdrowia i zarejestrowanych w Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej, należy również zwrócić uwagę na zakażenia pokarmowe wywołane przez bakterie z rodzaju Campylobacter. W roku 2014 zarejestrowano 48 przypadków zachorowania (zapadalność 2,88), spowodowanego tym patogenem. W odniesieniu do roku poprzedniego obserwujemy wzrost ilości zdiagnozowanych przypadków zachorowań I kwartał II kwartał III kwartał IV kwartał Wykres 42. Ilość zarejestrowanych zachorowań o etiologii Campylobacter w poszczególnych kwartałach roku

73 Wykres 43. Ilość zarejestrowanych zachorowań o etiologii Campylobacter w poszczególnych dzielnicach m.st. Warszawy w roku YERSINIOZA Yersinioza to ostra lub przewlekła odzwierzęca choroba zakaźna wywołana przez bakterie Yersinia entercolitica. Do zakażenia najczęściej dochodzi drogą pokarmową w następstwie spożycia produktów pochodzenia zwierzęcego i roślinnego, zanieczyszczonych pierwotnie (produkty pochodzące od zwierząt chorych) lub wtórnie odchodami zwierząt, ludzi chorych lub nosicieli. Najczęściej występującymi postaciami Yersiniozy są: postacie jelitowe i rzekomowyrostkowe. W roku 2014 zarejestrowano 58 przypadków zachorowań o etiologii Yersinia w tym 5 przypadków sklasyfikowano jako Yersinioza pozajelitowa. 73

74 I kw. II kw. III kw. IV kw. Wykres 44. Zachorowania na Yersinozę w poszczególnych kwartałach roku Wykres 45. Zachorowania na Yersinozę w poszczególnych dzielnicach m. st. Warszawy w roku CLOSTRIDIUM DIFFICILLE W roku bieżącym zauważono, że zmienia się stan epidemiologiczny w zakresie zachorowań o etiologii Clostridium difficile. Liczba zdiagnozowanych zachorowań systematycznie wzrasta w stosunku do lat poprzednich. Najwięcej zachorowań notuje się w grupie wiekowej pow.65 roku życia. Ponadto zaobserwowano, że zachorowania występują porównywalnie jeśli chodzi o płeć, kobiety przypadków, mężczyźni

75 r.2011 r.2012 r.2013 r.2014 Wykres 46. Zachorowania o etiologii Clostridium diff. w roku ,04 23,46 7,02 6,55 r.2011 r.2012 r.2013 r.2014 Wykres 47. Zapadalność na choroby o etiologii Clostridium diff. w roku

76 r.2011 r.2012 r.2013 r.2014 Wykres 48. Krzywa zapadalności na choroby o etiologii Clostridium diff. w roku wiek 0-5 wiek 6-9 wiek wiek wiek wiek wiek wiek wiek 75 i powyżej Wykres 49. Ilość zachorowań o etiologii Clostridium diff. ze względu na wiek 76

77 typu A typu B - ostre typu B- przewlekłe typu C typu B+C inne i nie określone typu A typu B - ostre typu B- przewlekłe typu C typu B+C inne i nie określone typu A typu B - ostre typu B- przewlekłe typu C typu B+C inne i nie określone typu A typu B - ostre typu B- przewlekłe typu C typu B+C inne i nie określone Liczba odnotowanych przypadków zachorowań WIRUSOWE ZAPALENIA WĄTROBY Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna prowadzi rejestry zachorowań na wirusowe zapalenia wątroby typu A, B, C, typu B+C oraz tzw. innych i nie określonych. W porównaniu do roku ubiegłego obserwuje się wzrost wartości rozpoznanych zakażeń wirusami powodującymi zapalenia wątroby I kwartał II kwartał III kwartał IV kwartał Wykres 50. Liczba zgłoszonych zachorowań na wirusowe zapalenia wątroby w poszczególnych kwartałach roku 2014 r. 77

78 Uwaga: Wykazane ilości WZW C stanowią liczbę zachorowań zakwalifikowanych wg definicji przypadku zarówno z 2005 roku jak i 2009 roku. W związku z powyższym jedno zgłoszenie zachorowania często wykazane jest dwukrotnie ponieważ spełnia kryteria obu definicji WIRUSOWE ZAPALENIE WĄTROBY TYPU A W roku 2014 na terenie m. st. Warszawy zarejestrowano 10 przypadków zapalenia wątroby typu A. Do grup ryzyka należą przede wszystkim osoby wyjeżdżające w rejony endemiczne, które stanowią największy odsetek zarejestrowanych przypadków zachorowań. W roku sprawozdawczym, zarejestrowano 8 zachorowań przywleczonych innych krajów. Profilaktyką zachorowań są szczepienia ochronne przeciw WZW A, które szczególnie zalecane są osobom podróżujących. Niemniej jednak, najważniejszym sposobem zapobiegania rozpowszechnianiu się wirusa HAV jest przestrzeganie zasad higieny rąk, higieny żywienia w szczególności dotyczy to osób wyjeżdżających do krajów o niskich standardach higienicznych. Tabela 4. Zachorowania na WZW typu A w latach na terenie m.st. Warszawy ROK Rok 2009 Rok 2010 Rok 2011 Rok 2012 Rok 2013 Rok WZW typu A

79 r r r r r r Wykres 51. Zachorowania na WZW typu A w latach na terenie m. st. Warszawy , ,75 1,39 0,46 0,36 0,36 0,61 r.2008 r.2009 r.2010 r.2011 r.2012 r.2013 r.2014 Wykres 52. Zapadalność na WZW typu A w latach na terenie m. st. Warszawy 79

80 4, ,5 3 2,5 2 1, ,5 0 I kw. II kw. III kw. IV kw. Wykres 53. Zachorowania na WZW typu A w poszczególnych kwartałach roku 2014 Jak wynika z analizy zgłaszanych przez ostatnie 6 lat przypadków, zachorowanie na wirusowe zapalenie wątroby typu A, nie stanowi zagrożenia epidemicznego dla mieszkańców Warszawy. Analizowane przypadki zgłoszonych zachorowań były w większości zakażeniami przywleczonymi z rejonów endemicznego występowania wirusa HAV 2 zgłoszenia Egipt, 3 zgłoszenia Filipiny, po 1 zgłoszeniu po pobycie w Turcji, Grecjii Czechach oraz 2 zgłoszenia zachorowania osób, które nie wyjeżdżały poza granice kraju, nie miały również kontaktu z osobami powracającymi z krajów o endemicznym występowaniu HAV WIRUSOWE ZAPALENIE WĄTROBY TYPU B Znaczącym problemem są zapalenia wątroby przenoszone drogą krwiopochodną. Według prowadzonych statystyk zachorowalność na wirusowe zapalenie wątroby typu B (WZW B) w Polsce obniża się stopniowo od lat 90-tych, tj. od chwili wprowadzenia szczepień ochronnych przeciw WZW B. Z uwagi na powszechność obowiązkowych szczepień dzieci i młodzieży przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu B, jedynie sporadycznie dochodzi do ostrego WZW B w populacji objętej obowiązkowymi szczepieniami. 80

81 Na terenie m. st. Warszawy w roku 2014 r., odnotowano 137 przypadków przewlekłego WZW B (zapadalność 8,2/100.tys ) i 6 przypadków ostrego WZW B ( zapadalność 0,3/100.tys ). Tabela 5. Zachorowania na WZW typu B w latach na terenie m.st. Warszawy Jednostka chorobowa Rok 2009 Rok 2010 Rok 2011 Rok 2012 Rok 2013 Rok WZW typu B r r r r r r Wykres 54. Zachorowania na WZW typu B (ostre i przewlekłe) w latach

82 , ,44 7,03 6,26 6,24 8,58 0 r.2009 r.2010 r.2011 r.2012 r.2013 r.2014 Wykres 55. Zapadalność na WZW typu B (ostre i przewlekłe ) w latach na terenie m. st. Warszawy I kwartał II kwartał III kwartał IV kwartał Wykres 56. Zarejestrowane przypadki zachorowań na WZW typu B w poszczególnych kwartałach roku 2014 W odniesieniu do przypadków przewlekłego WZW B, prowadzone dochodzenia epidemiologiczne pozwoliły ustalić, że prawdopodobnie do zakażenia mogło dojść w wyniku : 1. Dużych zabiegów chirurgicznych - 49 osób; 2. Drobnych zabiegów chirurgicznych - 59 osób; 82

83 osób wskazywało na gabinety stomatologiczne jako prawdopodobne źródło zakażenia; osób poddało się zabiegom kosmetycznym w tym tatuażom w gabinetach kosmetycznych Wykres 57. Zachorowania na WZW typu B w poszczególnych dzielnicach m. st. Warszawy w roku 2014 W związku z prowadzeniem wzmożonego nadzoru epidemiologicznego nad ostrym WZW B, których w 2014r. odnotowano 6 przypadków ustalono, że prawdopodobnym źródłem zakażenia mogły być : 1. Kontakt z nosicielem HBV- 1 osoba; 2. Zabieg kosmetyczny - 2 osoby; 3. Zabieg operacyjny + transfuzja krwi+ endoskopia - 1 osoba; 4. Zabiegi stomatologiczne - 2 osoby. W każdym przypadku wykrycia ostrego WZW B prowadzone jest dochodzenie epidemiologiczne w celu wykrycia źródła zakażenia. W tym celu w zależności od wskazania pacjenta na obiekt w którym mogło dojść do zakażenia, nawiązywana jest współpraca z Sekcją Higieny Lecznictwa lub Oddziałem Higieny Komunalnej Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej. 83

84 5.1.7 WIRUSOWE ZAPALENIE WĄTROBY TYPU C Zachorowania na wirusowe zapalenie wątroby typu C ( WZW C) cechuje obserwowana od wielu lat zmienność. W roku 2011 stwierdzono 374 zachorowania, (zapadalność 22,3/100.tys) w 2012 roku zgłoszono 400 zakażeń WZW C (zapadalność 24,2/100.tys ) natomiast w roku 2013 ilość zdiagnozowanych i zarejestrowanych zakażeń wzrosła do 833 przypadków (zapadalność 50,3/100.tys ). (Podana liczba jest sumą ilości przypadków zachorowania sklasyfikowanych wg definicji z 2005r. ( 450 zachorowań ) i definicji z 2009r. ( 383 zachorowania). Rzeczywista ilość osób u których wykryto zakażenie wirusem zapalenia wątroby typu C wynosi 451.) W roku 2014 obserwuje się spadek zarejestrowanych zakażeń WZW C. Na terenie m. st. Warszawy zarejestrowano 309 przypadków zachorowania sklasyfikowanych wg definicji z 2005 roku (307) i definicji z 2014 roku (281) oraz odnotowano 5 przypadków ostrego WZW t. C W przypadku zakażeń WZW C o charakterze przewlekłym, mamy do czynienia z zakażeniem do którego doszło nawet kilka lat wcześniej. Wobec powyższego przypadki zarejestrowane w roku sprawozdawczym nie są nowymi zakażeniami, ale są przypadkami tylko zdiagnozowanymi w roku bieżącym. Ilość zgłoszonych przypadków WZW C, może stanowić fakt polepszającej się diagnostyki w kierunku wirusowych zakażeń wątroby zarówno typu B jak i C. Faktem jest, że zarejestrowane przypadki zakażeń mają związek ze świadczeniem usług, w trakcie których dochodzi do naruszenia ciągłości tkanek. Wskazuje to jednocześnie na niedostatek w zakresie nieswoistych działań podejmowanych dla zapobiegania zakażeniom. Z uwagi na brak swoistych metod zapobiegania zakażeniom HCV np. w drodze szczepień ochronnych, jedynie działania nieswoiste polegające na wdrażaniu i utrzymywaniu wysokich standardów higieniczno--sanitarnych wykonywania świadczeń medycznych oraz innych zabiegów przebiegających z naruszeniem ciągłości tkanek, mogą zapobiec szerzeniu się zachorowań na Wirusowe Zapalenie Wątroby typ C. 84

85 W związku z prowadzeniem wzmożonego nadzoru epidemiologicznego nad zakażeniami WZW C, w trakcie dochodzeń epidemicznych ustalono, że prawdopodobną przyczyną zakażenia mogły być : 1. Zabiegi operacyjne wykonywane kilka lat wcześniej; 2. Transfuzja krwi przed rokiem; 3. Przyjmowaniem narkotyków drogą dożylną; 4. Zabiegami stomatologicznymi; 5. Wykonaniem tatuażu w nieprofesjonalnych warunkach. Tabela 6. Ilość zarejestrowanych przypadków zachorowania na WZW typu C w latach na terenie m. st. Warszawy ROK WZW t. C r.2009 r.2010 r.2011 r.2012 r.2013 r.2014 Wykres 58. Ilość zdiagnozowanych i zarejestrowanych przypadków zachorowania na WZW typu C w latach na terenie m. st. Warszawy 85

86 rok 2009 rok 2010 rok 2011 rok 2012 rok 2013 rok 2014 Wykres 59. Krzywa zachorowań na WZW typu C w latach na terenie m. st. Warszawy Wykres 60. Ilość zdiagnozowanych przypadków zachorowania na WZW typu C w poszczególnych dzielnicach m.st. Warszawy W związku z prowadzeniem wzmożonego nadzoru epidemiologicznego nad ostrym WZW C, w trakcie dochodzeń epidemicznych ustalono, że prawdopodobnym źródłem zakażenia mogły być : 1. Kontakt seksualny z partnerem - 1 osoba; 2. Korzystanie z usług fryzjera w salonie fryzjerskim- 1 osoba; 86

87 3. Narkotyki przyjmowane dożylnie - 1 osoba; 4. Zabieg stomatologiczny - 1 osoba; 5. U 1 osoby nie ustalono, miejsca w którym prawdopodobnie doszło do zakażenia, według informacji pacjenta w ciągu 6 miesięcy przed zachorowaniem, pacjent nie miał wykonywanych żadnych zabiegów inwazyjnych NEUROINFEKCJE ZACHOROWANIA NA INWAZYJNĄ CHOROBĘ MENINGOKOKOWĄ Neisseria meningitidis (dwoinka zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych,) jest jednym z najczęstszych czynników etiologicznych poza szpitalnego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i posocznicy, określanych wspólnie mianem inwazyjnej choroby meningokokowej (IChM). Zjawisko kolonizacji N. meningitidis u ludzi występuje powszechnie. Bakterie bytują na błonie śluzowej noso-gardzieli. W okresach nie epidemicznych 5 10% populacji może być skolonizowane przez meningokoki. Wpływ na obniżenie liczby zachorowań mają: poprawiający się nadzór nad zachorowaniami oraz coraz większa powszechność szczepień, zwłaszcza przeciw meningokokom grupy C, które są zalecane w ramach Programu Szczepień Ochronnych. Szczepionki skoniugowane przeciwko meningokokom zalecane dla dzieci, młodzieży i osób dorosłych są ogólnie dostępne. Ponadto, dla osób podróżujących, które udają się do krajów o wysokiej zapadalności na Neisseria meningitidis z grupy A, zalecana jest szczepionka polisacharydowa przeciwko grupie A + C, stosowana u dzieci w wieku powyżej dwóch lat i u osób dorosłych. W roku 2014 wprowadzono nową szczepionkę Bexsero przeciw meninigitis B. Na terenie m.st. Warszawy w roku 2013 zarejestrowano ogółem 14 przypadków zakażenia, natomiast w roku 2014 zarejestrowano ogółem 5 przypadków. Zachorowania te przebiegały pod postacią zapalenia opon mózgowordzeniowych i/lub posocznicy oraz 1 przypadek jako Choroba menigokokowa, inwazyjna inna i nie określona. W porównaniu do roku poprzedniego obserwuje się spadek zachorowań. W roku 2014 nie występowały ogniska zachorowań na IChM. 87

88 W każdym przypadku zgłoszenia zachorowania natychmiast uruchamiany jest czynny nadzór epidemiologiczny nad rodziną i innymi osobami z otoczenia chorego r r r r r r Wykres 61. Zachorowania o etiologii Neisseria menigitidis (w latach ) 0,9 0,8 0,7 0,6 0,64 0,64 0,7 0,84 0,5 0,4 0,3 0,2 0,29 0,18 0,31 0,1 0 r.2008 r.2009 r.2010 r.2011 r.2012 r.2013 r.2014 Wykres 62. Zapadalność na choroby o etiologii Neisseria menigitidis w latach

89 3, , ,5 1 0,5 0 III kw. IV kw. Wykres 63. Zachorowania o etiologii Neisseria menigitidis w roku 2014.z podziałem na poszczególne kwartały 2, , , > Wykres 64. Zachorowania o etiologii Neisseria meningitidis w poszczególnych grupach wiekowych Przedstawiona analiza sugeruje spadek zachorowań o etiologii Neisseria meningitidis w stosunku do roku poprzedniego. Ponadto, największa liczba zakażeń zarejestrowana była w I kw. roku w grupie wiekowej 0-4 lata, wśród mieszkańców dzielnicy Ursynów i Bielany. 89

90 STREPTOCOCCUS PYOGENES Streptococcus pyogenes (paciorkowiec ropny) to Gram dodatni ziarniak należący do paciorkowców β-hemolizujących grupy A. Szacuje się, że około 5-15% zdrowych osób jest nosicielami tej bakterii, bytującym zazwyczaj w zatokach i gardle. Jako składnik mikroflory dróg oddechowych S. pyogenes może powodować zakażenia w przypadku obniżonej odporności organizmu człowieka, występuje również jako powikłanie choroby wirusowej, bakteryjnej. W roku sprawozdawczym 2014 ogółem zarejestrowano 340 zgłoszeń w tym 335 zachorowań pod postacią róży, 4 posocznice oraz 1 przypadek Innej Choroby wywołanej przez Streptococus pyogenes - zapalenie płuc powikłane ropniem opłucnej r r r r r r Wykres 65. Liczba zgłoszonych zachorowań o etiologii Streptococcus pyogenes w latach

91 ,8 20, ,83 5,54 11,16 14,1 7,94 0 r.2008 r.2009 r.2010 r.2011 r.2012 r.2013 r.2014 Wykres 66. Zapadalność na zakażenia o etiologii Streptococcus pyogenes w latach STREPTOCOCCUS PNEUMONIAE W roku 2014 do Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej zgłoszono ogółem 59 przypadków zachorowań wywołanych tym patogenem (zapadalność 3,54/100.tys). Zachorowania przebiegały pod postacią zapalenia opon mózgowych i/lub mózgu, posocznicy oraz zachorowań zarejestrowanych jako przypadki inne określone i nie określone r r r r r r Wykres 67. Liczba zachorowań o etiologii Streptococcus pneumoniae w latach r. 91

92 4 3,5 3,54 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0,58 1,04 1,16 1,46 1,93 2,54 0 r.2008 r.2009 r.2010 r.2011 r.2012 r.2013 r.2014 Wykres 68. Zapadalność na zachorowania o etiologii Streptococcus pneumoniae w latach r I kw. II kw. III kw. IV kw. Wykres 69. Liczba zachorowań na posocznice i neuroinfekcję o et. Streptococcus pneumoniae z podziałem na kwartały roku 2014 r. 92

93 Wykres 70. Zachorowania na posocznicę i neuroinfekcje o et. Streptococcus pneumoniae w poszczególnych dzielnicach m.st. Warszawy w roku > Wykres 71. Zachorowania na posocznicę i neuroinfekcje o et. Streptococcus pneumoniae w poszczególnych grupach wiekowych roku

94 Z przedstawionej analizy wynika, że obserwujemy zwiększającą się liczbę zachorowań o etiologii Streptococcus pneumoniae. Sezonowość występowania zakażeń nie ma znaczenia, ilość zachorowań jest porównywalna w poszczególnych kwartałach roku. Największą grupę ludzi u której doszło do zakażenia Streptococcus pneumoniae stanowią pacjenci w wieku 60 lat i więcej HAEMOPHILUS INFLUENZAE W roku bieżącym zarejestrowano ogółem 6 przypadków zachorowań etiologii Haemophilus influenzae. Zgłoszone zachorowania były zakażeniami, które spowodowały zapalenia opon mózgowych i/lub mózgu, posocznicę oraz inne zachorowania określone jako choroba inna i nie określona choroba inwazyjna. Zachorowania o wskazanej etiologii nie stwarzają zagrożenia epidemiologicznego na nadzorowanym terenie, ich ilość utrzymuje się na stałym poziomie w stosunku do liczby mieszkańców r r r r r Wykres 72. Liczba zgłoszonych zachorowań o etiologii Haemophilus influenzae w latach

95 5.1.9 KRZTUSIEC Krztusiec, zwany także kokluszem, to ostra choroba zakaźna dróg oddechowych o bardzo dużej zaraźliwości, którą wywołują Gram ujemne pałeczki Bordetella pertussis. Zakażenie przenosi się drogą kropelkową. Drogą powietrzną bakterie krztuśca przedostają się do górnych dróg oddechowych, gdzie dzięki różnym czynnikom adhezyjnym, zostają zatrzymane na nabłonku migawkowym. Bakterie krztuśca nie wykazują cech inwazyjności, co oznacza, że nie przedostają się do krwi jednak krztusiec należy do jednych z najbardziej zaraźliwych chorób zakaźnych (podobnie jak odra i ospa). W roku 2014 w meldunkach epidemiologicznych prowadzonych przez Powiatową Stację Sanitarno - Epidemiologiczną zarejestrowano 258 zachorowań na krztusiec,(zapadalność 15,4/100.tys), jest to nieznacznie mniej niż w latach ubiegłych. Powyższe dane mogą wskazywać na rozpoczęcia okresu międzyepidemicznego krztuśca po epidemii wyrównawczej, która wystąpiła w 2012 r. Istotne znaczenie w walce z krztuścem mają prowadzone od 2003 roku szczepienia przypominające przeciw krztuścowi u dzieci w 6 roku życia - szczepionką DTPa (błoniczo-tężcową z bezkomórkowym składnikiem krztuścowym) r.2009 r.2010 r.2011 r.2012 r.2013 r.2014 Wykres 73. Zachorowania na krztusiec w latach

96 ,9 16,2 15, ,67 4 3,37 3, r.2009 r.2010 r.2011 r.2012 r.2013 r.2014 Wykres 74. Zapadalność na krztusiec w latach SZCZEPIENI NIESZCZEPIENI BRAK DOKUMENTACJI Wykres 75. Zachorowania z podziałem uwzględniającym szczepienia p/ krztuścowi 96

97 Wykres 76. Zachorowania na krztusiec w poszczególnych dzielnicach m. st. Warszawy w roku BORELIOZA I KLESZCZOWE ZAPALENIE MÓZGU W roku 2014, zarejestrowano 332 przypadki ( zapadalność 19,9/100.tys.) są to zachorowania na boreliozę po ekspozycji w latach Ze względu na niespecyficzne i rozciągnięte w czasie objawy, wiele przypadków może być zgłaszanych ze znacznym opóźnieniem. Wczesne rozpoznanie i skuteczne leczenie w początkowej fazie choroby warunkuje ograniczenie wystąpienia powikłań. Dlatego też potrzebna jest dalsza i coraz skuteczniejsza współpraca organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej i lekarzy w zakresie diagnostyki i edukacji społeczeństwa na temat nieswoistych metod zapobiegania zakażeniom. Wszystkie zarejestrowane przypadki przebiegały z objawami charakterystycznymi dla boreliozy, ale o różnym stopniu nasilenia. U 191 osób zakażenia zostały potwierdzone badaniami serologicznymi. 97

98 r r r r r r Wykres 77. Zachorowania na Boreliozę w latach I kw. II kw. III kw. IV kw. Wykres 78. Zachorowania na Boreliozę w poszczególnych kwartałach roku

99 Wykres 79. Pokąsania przez kleszcze w poszczególnych miesiącach roku 2014 (183 przypadki) Wykres 80. Wskazane wywiadach epidemiologicznych województwa, w których doszło do pokąsań przez kleszcze, jedna ekspozycja miała miejsce w Danii Jak wcześniej wspomniano, ze względu na niespecyficzne i rozciągnięte w czasie objawy, a co z tym idzie znaczne opóźnienie w zgłoszeniu zachorowania 99

100 do PSSE tylko 183 z 332 pacjentów pamięta miejsce i czas w którym doszło do pokąsania. Kleszczowe zapalenie mózgu w roku sprawozdawczym zdiagnozowano u 4 pacjentów. Zachorowania te wystąpiły w II i III kw. roku ODRA, OSPA WIETRZNA, ŚWINKA, RÓŻYCZKA Tabela 7. Liczba zachorowań na odrę, świnkę, różyczkę i ospę wietrzną w latach na terenie m. st. Warszawy Rok Odra /ilość zachorowań Świnka /ilość zachorowań Różyczka /ilość zachorowań Ospa wietrzna/ilość zachorowań Od końca 2003 roku prowadzone są obowiązkowe szczepienia przeciw odrze, śwince i różyczce z użyciem szczepionki trójwalentnej (MMR), wykonywane u dzieci w miesiącu życia, a od 2005 roku również szczepienia przypominające w 12 roku życia z użyciem szczepionki trójwalentnej (MMR), które obecnie są wykonywane w 10 roku życia. Ospę wietrzną, podobnie jak różyczkę czy świnkę, cechuje cykliczne występowanie epidemicznych wzrostów zachorowań co kilka lat. W porównaniu do roku ubiegłego w roku sprawozdawczym zaobserwowano znaczący wzrost zachorowań na ospę wietrzną. Szczyt zachorowań zarejestrowano w I półroczu 2014r. 100

101 odra świnka różyczka ospa wietrzna odra świnka różyczka ospa wietrzna odra świnka różyczka ospa wietrzna odra świnka różyczka ospa wietrzna I kwartał II kwartał III kwartał IV kwartał Wykres 81. Zachorowania na choroby wieku dziecięcego w poszczególnych kwartałach roku GRYPA SEZONOWA W roku w roku 2014 zachorowania na grypę i zakażenia grypopodobne to zgłoszonych przypadków (zapadalność 6,15/100tys.). Prowadzone rejestry wskazują na zmniejszającą się ilość zachorowań na grypę i zakażenia grypopodobne. Rejestracji dokonuje się w meldunkach MZ-55 w systemie tygodniowym. 101

102 r.2011 r.2012 r.2013 r.2014 Wykres 82. Zachorowania na grypę i infekcje grypopodobne w latach I.kw. II kw. III.kw. IV.kw. Wykres 83. Zachorowania na grypę i infekcje grypopodobne w poszczególnych kwartałach roku

103 wiek 0-4 wiek 5-14 wiek wiek 65 i powyżej Wykres 84. Liczba zachorowań oraz podejrzeń zachorowań na grypę wg wieku w roku 2014 Podobnie do roku poprzedniego, największa liczbę zachorowań na grypę i infekcje grypopodobne, obserwujemy w grupie osób między 15 a 64 rokiem życia. Ponadto, zachorowania diagnozowane laboratoryjnie, w 2014r. to 16 przypadków potwierdzonych na obecność wirusa grypy. Próbki do badań laboratoryjnych w kierunku potwierdzenia zakażenia wirusami grypy pochodzą głownie od pacjentów, którzy są hospitalizowani z powodu ich stanu klinicznego lub współistniejącej choroby STYCZNOŚĆ I NARAŻENIE NA WŚCIEKLIZNĘ Obserwowany w ostatnich latach brak zachorowań u ludzi oraz masowo prowadzone szczepienia dzikich zwierząt nie zmieniają faktu, iż liczba osób narażonych na zakażenie wirusem wścieklizny może wciąż być wysoka. Wzrost liczby osób wymagających zastosowania swoistej profilaktyki podyktowany jest w dużej mierze wzrostem liczby przypadków zachorowań na wściekliznę wśród zwierząt, dzikich i domowych. 103

104 Zdecydowana większość osób pokąsanych została zaszczepiona z powodu braku możliwości wykluczenia choroby u zwierzęcia, lub braku możliwości poddania zwierzęcia obserwacji weterynaryjnej. Większość osób otrzymało pełny cykl szczepień. Natomiast najczęstszym powodem przerwania cyklu szczepień było powiadomienie właściwego powiatowego inspektora sanitarnego przez powiatowego lekarza weterynarii o dobrym stanie zdrowia podejrzanego zwierzęcia. W roku 2014 zarejestrowano 283 przypadki narażenia na wściekliznę. Podobnie jak w roku poprzednim, najwięcej narażeń wystąpiło w III kw. roku, co zapewne ma związek z okresem urlopowym i wyjazdami r r r r r r Wykres 85. Styczność i narażenie na wściekliznę w latach

105 I kwartał II kwartał III kwartał IV kwartał Wykres 86. Styczność i narażenie na wściekliznę w poszczególnych kwartałach roku AIDS I ZAKAŻENIA HIV W Polsce obowiązuje rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 września 2005 r. w sprawie Krajowego Programu Zwalczania AIDS i Zapobiegania Zakażeniom HIV (Dz. U. Nr 189, poz. 1590, z późn. zm.), na podstawie którego ustalony został Krajowy Program Zwalczania AIDS i Zapobiegania Zakażeniom HIV określający strategię działania obejmującą zarówno zapobieganie zakażeniom HIV, jak i opiekę nad żyjącymi z HIV i chorymi na AIDS, którego koordynatorem jest Krajowe Centrum ds. AIDS. Zgodnie z zapisami zawartymi w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 10 lipca 2013r., w sprawie zgłoszeń podejrzenia lub rozpoznania zakażenia, choroby zakaźnej lub z zgonu z powodu zakażenia lub choroby zakaźnej (Dz. U. z dn r. poz. 8480, nastąpiła zmiana organizacji nadzoru epidemiologicznego nad zakażeniami ludzkim wirusem niedoboru odporności (HIV), zachorowaniami na zespół nabytego niedoboru odporności (AIDS), zachorowaniami na choroby przenoszone drogą płciową oraz w przypadku podejrzenia lub rozpoznania gruźlicy. W związku z powyższym zgłoszenia zakażeń i chorób zakaźnych, znajdujących się w wykazie stanowiącym załącznik nr 1 omawianego rozporządzenia oraz zgonów spowodowanych tymi zakażeniami i chorobami zakaźnymi, muszą być obowiązkowo przekazywane przez lekarzy, felczerów lub kierowników szpitali, Państwowemu 105

106 Powiatowemu Inspektorowi Sanitarnemu właściwemu dla miejsca rozpoznania zakażenia lub choroby zakaźnej na formularzach stanowiących kolejne załączniki do wskazanego rozporządzenia, na dotychczas obowiązujących zasadach uwzględniających ochronę danych osobowych. W 2014 roku zarejestrowano 222 nowo wykryte zakażenia wirusem HIV - zapadalność 13,3/100tys. W 2014 roku, Zespół nabytego upośledzenia odporności AIDS wystąpił u 10 osób (zapadalność 0,6/100tys.), Z danych przesyłanych przez placówki medyczne zgłaszające zachorowania na AIDS, wyszczególniono grupy ryzyka predysponujące do zakażenia : 1. Homo-biseksualista - 2 osoby; 2. Stosujący środki odurzające we wstrzyknięciach 2 osoby; 3. Kontakt seksualny -1 osoba; 4. Zakażenie drogą kontaktów heteroseksualnych -2 osoby; 5. Brak informacji - 3 osoby. Większość wpływających do Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej zgłoszeń zakażeń wirusem HIV i zachorowań na AIDS jest anonimowych. W celu identyfikacji konkretnego przypadku podane jest hasło lub inicjały imienia i nazwiska oraz nr badania. W przypadku zakażeń HIV, zachorowań na AIDS oraz chorób przenoszonych drogą płciową, nie prowadzi się dochodzeń epidemicznych, z powodu utajnienia danych osobowych. Zmniejszająca się zapadalność w zakresie HIV, nie świadczy o mniejszej ilości zakażeń, ale tak jak w przypadku np. WZW, objawy są niespecyficzne i rozciągnięte w czasie, co może mieć wpływ na niedoszacowanie ilości zgłoszeń. 106

107 CHOROBY PRZENOSZONE DROGĄ PŁCIOWĄ Zgodnie z powyżej wspomnianym Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 10 lipca 2013r., nastąpiła zmiana organizacji nadzoru epidemiologicznego również nad zachorowaniami na choroby przenoszone drogą płciową. W związku z powyższym to Powiatowy Inspektor Sanitarny sprawuje nadzór nad zgłoszonymi przypadkami zachorowań KIŁA RZEŻĄCZKA CHLAMYDIOZA Wykres 87. Liczba zachorowań na choroby przenoszone drogą płciową w roku INNE CHOROBY ZGŁOSZONE DO PSSE W ROKU SPRAWOZDAWCZYM W roku 2014, do Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej zgłoszone były przypadki pojedynczych zachorowań na choroby rzadko występujące lub przywleczone z innych stref klimatycznych. Na uwagę zasługuje dwukrotna ilość zgłoszonych przypadków lambliozy w porównaniu do roku poprzedniego. Ponadto, przedstawione dane porównywalne są do lat poprzednich. Na uwagę zasługuje jedynie zwiększona ilość zatruć pokarmowych spowodowanych jadem kiełbasianym. W latach poprzednich były to pojedyncze przypadki lub w ogóle zatrucia o wskazanej etiologii nie występowały, w roku sprawozdawczym zarejestrowano 4 przypadki. 107

108 Wykres 88. Inne choroby zarejestrowane w roku OGNISKA EPIDEMICZNE W roku 2014 Sekcja Zwalczania Chorób Zakaźnych zarejestrowała i opracowała 28 pozaszpitalnych ognisk epidemicznych, które wystąpiły na terenie m.st. Warszawy w tym : ognisk w środowisku domowym; 2. 3 ogniska w placówkach szkolnych; 3. 3 ogniska w placówkach przedszkolnych; 4. 2 ogniska- przyjęcia zorganizowane w Restauracjach; 5. 3 ogniska w instytucjach zlokalizowanych na terenie m. st. Warszawy. Czynnikiem etiologicznym, który był najczęstszą przyczyną zakażeń w ogniskach pozaszpitalnych, podobnie do roku ubiegłego, była pałeczka Salmonella. Przyczyną wystąpienia ogniskowych zatruć pokarmowych najprawdopodobniej było nieprzestrzeganie zasad higieny osobistej oraz higieny przygotowywania posiłków 108

109 W roku 2014, nie odnotowano zatruć pokarmowych po spożyciu posiłków serwowanych przez duże restauracje sieciowe zlokalizowane na terenie m. st. Warszawy Salmonella Rotawirus Norowirus Yersinia WZW A Czynnik nieustalony Wykres 89. Czynniki etiologiczne ognisk pozaszpitalnych w roku ZAGROŻENIA BIOTERRORYSTYCZNE NA TERENIE M. ST. WARSZAWY Podobnie jak w latach poprzednich pracownicy Sekcji Zwalczania Chorób Zakaźnych, Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w m.st. Warszawie są jedną ze służb wspomagających działania Centrum Zarządzania Kryzysowego i angażują się w pracę mającą związek z potencjalnym zagrożeniem bioterrorystycznym na terenie m.st. Warszawy. W związku z powyższym każdego dnia pracownicy Oddziału Epidemiologii pełnią dyżur pod tzw. telefonem alarmowym. Większość zgłaszanych problemów nie dotyczy zagrożeń bioterrorystycznych, a związanych jest ze zwykłymi problemami mieszkańców Warszawy. Każde otrzymane zgłoszenie jest interwencyjnie załatwiane wg kompetencji poszczególnych komórek merytorycznych Powiatowej Stacji Sanitarno- Epidemiologicznej. 109

110 WNIOSKI 1. Zwiększenie liczby zgłoszonych podejrzeń i zachorowań na choroby zakaźne w zakresie wykonania obowiązku wynikającego z Ustawy z dnia 5 grudnia 2008 roku o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi ( Dz. U. z 2013r. poz.947). Może to świadczyć o szczelniejszym systemie nadzoru; 2. Zwiększa się zapadalność na choroby biegunkowe wśród ludności m. st. Warszawy. Jak wynika z przedstawionych danych, wiodącą rolę w etiologii wirusowych czynników wywołujących choroby biegunkowe są rotawirusy; 3. Obserwuje się również tendencje wzrostowe zakażeń jelitowych o etiologii wirusowej w grupie dzieci do lat 2; 4. W epidemiologii niepowiązanych zakażeń salmonellozowych obserwuje się niewielki spadek zachorowań. Serotypem niezmiennie dominującym jest Salmonella Enteritidis; 5. Zmienia się epidemiologia zakażeń Clostridium difficile, obserwowany jest wzrost ilości zgłoszonych zakażeń; 6. Nie zmienia się sytuacja epidemiologiczna w zakresie ilości zachorowań i wykrywania WZW A, B i C; 7. Zachorowania inwazyjne o etiologii Neisseria meningitidis, za sprawą szybkich działań personelu Sekcji Chorób Zakaźnych i skutecznej chemioprofilaktyki nie stanowiły zagrożenia epidemicznego dla mieszkańców m. st. Warszawy; 8. Odnotowuje się wzrost zachorowań o etiologii Streptococus pneumoniae na nadzorowanym terenie; 9. Analiza zgłoszonych przypadków Bordetella pertussis (krztusiec) dowodzi, że od 3-ch lat liczba zachorowań jest na stałym poziomie; 10. W odniesieniu do chorób wieku dziecięcego odnotowano gwałtowny wzrost zachorowań wśród dzieci na ospę wietrzną; 11. Odra nie stanowiła zagrożenia epidemiologicznego wśród mieszkańców m. st. Warszawy; 12. Zapadalność na grypę, utrzymywała się na stałym poziomie; 110

111 13. Liczba nowo wykrytych zakażeń wirusem HIV i zdiagnozowanie zespołu nabytego upośledzenia odporności (AIDS), wśród mieszkańców Warszawy również utrzymywała się na stałym poziomie; 14. Choroby zakaźne przywleczone z terenów ich endemicznego występowania były pod szczególnym nadzorem Sekcji Chorób Zakaźnych i nie stanowiły zagrożenia dla mieszkańców m. st. Warszawy; 15. Sytuację epidemiologiczną chorób zakaźnych w m.st. Warszawie w 2014 roku należy uznać za ogólnie dobrą. Nie obserwowano nagłego i niekontrolowanego wzrostu ilości chorób zakaźnych, zaś notowane fluktuacje, podobnie jak w latach ubiegłych, miały charakter sezonowy lub były kontynuacją obserwowanych wcześniej trendów wieloletnich. 5.2 NADZÓR NAD PLACÓWKAMI OCHRONY ZDROWIA W 2014r. Sekcja Higieny Lecznictwa PSSE w m. st. Warszawie wykonała łącznie 927 kontroli sanitarnych z 428 zaplanowanych. Kontrole wynikały zarówno z planu pracy, zgłoszonych interwencji, jak również czynności kontrolnych przeprowadzonych na wniosek strony celem wydania opinii sanitarnych (rejestracja nowych placówek, rozszerzenie działalności placówek już istniejących). Wydano 7 postanowień, w tym 6 postanowień o odmowie wszczęcia postępowania w przedmiocie wydania decyzji opiniującej program dostosowawczy oraz decyzji o czasowym zaprzestaniu działalności, 1 postanowienie dotyczyło sprostowania omyłki w adresie. Wydano 1 decyzję nakazującą usunięcie stwierdzonych podczas kontroli sanitarnej nieprawidłowości w gabinecie stomatologicznym - wszystkie nieprawidłowości zawarte w decyzji zostały usunięte, co potwierdziła kontrola sprawdzająca. Pod nadzorem Sekcji Higieny Lecznictwa PSSE w m. st. Warszawie znajduje się 4941 placówek. W 2014r. PPIS w m. st. Warszawie na podstawie art. 22 ust. 1, art. 100 ust. 5 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011r. o działalności leczniczej (Dz. U. Nr 112, poz. 654 ze zm.) wydał w drodze decyzji administracyjnych łącznie 475 opinii sanitarnych potwierdzających spełnienie warunków, określonych w art. 22 powyższej ustawy 111

112 do celów rejestrowych. Opinie wydawane były dla placówek nowotworzonych oraz dla placówek rozszerzających zakres świadczonych usług, koniecznych do rejestracji Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w m. st. Warszawie w 2014r. wydał decyzje do rejestracji dla : 1. 2 nowych szpitali niepublicznych; 2. 4 nowych przychodni niebędących przedsiębiorcami; nowych przychodni będących przedsiębiorcami; decyzji do rejestracji gabinetów lekarskich (w tym dla 52 gabinetów indywidualnej praktyki lekarskiej o profilu zabiegowym i 14 dla gabinetów indywidualnej praktyki lekarskiej o profilu niezabiegowym; 5. 9 decyzji do rejestracji laboratoriów; 6. 5 decyzji dla zespołów wyjazdowych; decyzje dla tzw. placówek innych. Pozostałe decyzje to rozszerzenia działalności : dla szpitali publicznych; dla szpitali niepublicznych; dla przychodni publicznych; dla przychodni niepublicznych; 5. 3 dla gabinetów lekarskich zabiegowych. Wydane opinie sanitarne potwierdzające spełnienie wymagań zawartych w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 29 czerwca 2012r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać pomieszczenia i urządzenia podmiotu wykonującego działalność leczniczą (Dz. U. z 2012r. poz. 739), nowo utworzonych placówek niepublicznego lecznictwa zamkniętego dotyczyły : 1. Metamorfosis Chirurgii Jednego Dnia ul. Gawińskiego 11, Warszawa liczba łóżek - 4 (szpital chirurgii jednego dnia z blokiem operacyjnym świadczący usługi w zakresie chirurgii plastycznej, onkologicznej, ortopedycznej, otolaryngologicznej, okulistycznej); 2. Akademickie Centrum Medyczne Fundacja Nowe Horyzonty ul. Bobrowiecka 9 Liczba łóżek- 125 (w 2014r. otworzono nowy oddział rehabilitacji neurologicznej - 39 łóżek,zol i ZOL-rehabilitacyjny 86 łóżek działały w latach poprzednich); 112

113 Na terenie m. st. Warszawy znajduje się 51 placówek niepublicznego lecznictwa stacjonarnego. Część z powyższych placówek, które zostały utworzone w latach wcześniejszych boryka się z nieprawidłowościami dot. głównie barier architektonicznych, jak również funkcjonalności pomieszczeń. Placówki nowopowstałe natomiast nie budzą zastrzeżeń zarówno, co do funkcjonalności, stanu technicznego jak i zachowania czystości i porządku. Ogólna liczba zakładów lecznictwa otwartego objętych nadzorem wynosi Z czego 473 to placówki niebędące przedsiębiorcami, a 1446 będące przedsiębiorcami. Stan nadzorowanych placówek ulega sukcesywnej poprawie jednakże w części podmiotów w dalszym ciągu budzi on zastrzeżenia w zakresie sanitarnohigieniczno-technicznym. W funkcjonujących placówkach prowadzone są prace remontowe i modernizacyjne w oparciu o programy dostosowawcze w miarę posiadanych i pozyskiwanych środków finansowych. W planach kontroli wynikających z harmonogramu pracy Sekcja Higieny Lecznictwa Oddziału Epidemiologii zwiększyła nadzór nad placówkami, w których wykonywana jest indywidualna praktyka zawodowa ze zwróceniem szczególnej uwagi na gabinety o profilu zabiegowym. W roku sprawozdawczym przeprowadzono w tych obiektach łącznie 314 kontroli. Czynności kontrolne wykazywały szereg nieprawidłowości dot. zarówno warunków technicznych jak i stanu sanitarno-higienicznego, w tym głównie braku przestrzegania procedur higienicznych dot. dezynfekcji powierzchni i narzędzi, stosowania środków ochrony indywidualnej, prowadzenia kontroli wewnętrznych oraz gospodarowania odpadami medycznymi. Powyższe uchybienia skutkowały wydawaniem zaleceń, wszczęciem postępowań administracyjnych, jak również w przypadku rażących uchybień wydaniem decyzji administracyjnej. Stan techniczny w nadzorowanych placówkach przedstawia się następująco : 1. W Samodzielnym Centralnym Szpitalu Klinicznym ul. Banacha 1a w roku sprawozdawczym zgodnie z zaleceniem PPIS w m. st. Warszawie odnowiono ciągi komunikacyjne i wymieniono krany w myjniach dla chirurgów w obrębie bloku operacyjnego, zakończono remont Kliniki Chorób Wewnętrznych, Hematologii i Onkologii z pododdziałem dziennym; 113

114 2. W Szpitalu Klinicznym im. ks. Anny Mazowieckiej ul. Karowa 2 trwają prace modernizacyjne polegające na rozbudowie placówki. W roku 2014r. wyburzono budynek G dawnej Polikliniki Specjalistycznej, trwa budowa pawilonu wejściowego od strony Wybrzeża Kościuszkowskiego wraz z przebudową pomieszczenia służącego tymczasowo, jako wejście do budynku,. Modernizacja dotyczy również podjazdu dla karetek wraz z dodatkowym wejściem na Izbę Przyjęć oraz przebudowa pomieszczeń przy salach cięć cesarskich na Bloku Porodowym (pomieszczenie przygotowania pacjentki, pomieszczenie porządkowe, pomieszczenia dezynfekcji dla jednokierunkowego wyjścia brudnego). Prace modernizacyjne dotyczą wszystkich klatek schodowych budynku szpitala; 3. W Wojewódzkiej Stacji Pogotowia Ratunkowego i Transportu Sanitarnego,,MEDITRANS, ul. Poznańska 22, trwają dalsze prace modernizacyjne budynku. Zakończono przebudowę, remont i wyposażanie oddziału kardiologii z salą,,r kardiologiczną; 4. W Szpitalu Klinicznym Dzieciątka Jezus ul. Lindleya 4 nadal prowadzone są prace mające na celu dostosowanie podmiotu leczniczego do obowiązujących przepisów. Na grudzień 2014r. zaplanowano rozpoczęcie kompleksowych prac w Klinice Anestezjologii i Intensywnej Terapii zlokalizowanej w budynku nr 20; 5. W Wojewódzkim Szpitalu Chirurgii Urazowej Św. Anny ul Barska 16/20 w oddziale Urazowo-Ortopedycznym II wyremontowano trzy sale dla pacjentów, 2 pokoje lekarskie, salę opatrunkową, odmalowano ściany w dyżurce pielęgniarskiej oraz wymieniono drzwi w remontowanych pomieszczeniach; 6. W Warszawskim Szpitalu dla Dzieci ul. Kopernika 43 trwają prace związane z wieloetapowym programem przebudowy szpitala; 7. W Instytucie Reumatologii im. prof. dr hab. med. Eleonory Reicher, Warszawa ul. Spartańska 1 w 2014r. wyremontowano i przystosowano na IV piętrze w Klinice Rehabilitacji Reumatologicznej, budynek B gabinet poradni rehabilitacyjnej o charakterze konsultacyjnym tj. wymieniono podłogi na zmywalną wykładzinę podłogową, odnowiono i pomalowano ściany; 114

115 8. W obiektach Centrum Onkologii-Instytutu im. Marii Skłodowskiej Curie przeprowadzono następujące remonty wpływające na polepszenie stanu sanitarno-epidemiologicznego placówki : a) pracownia endoskopowa Kliniki Nowotworów Głowy i Szyi, b) śluza dla personelu Oddziału Anestezjologii i Intensywnej Terapii, c) zaplecze administracyjne Kliniki Onkologii i Chorób Wewnętrznych, d) gabinet diagnostyczno-zabiegowy Izby Przyjęć I, e) dział Fizykoterapii Zakładu Rehabilitacji, f) zaplecze administracyjne Zakładu Teleradioterapii, g) strop poczekalni Zakładu Teleradioterapii, h) pracownia Leków Cytostatycznych Apteki Szpitalnej, i) poczekalnie dla pacjentów Przychodni Onkologicznej I (obszar poradni Kliniki Nowotworów Piersi i Chirurgii Rekonstrukcyjnej), j) poczekalnie i poradnie, gabinety diagnostyczno-zabiegowe, rejestracja Przychodni Onkologicznej (obszar urologii, ginekologii i medycyny paliatywnej), k) Oddział Chemioterapii Dziennej Kliniki Onkologii i Chorób Wewnętrznych. 9. W Szpitalu SOLEC Sp. z o.o., ul. Solec 93, Warszawa w trakcie roku 2014r:- usunięto nieprawidłowości w Centralnej Sterylizatorni a) wymieniono zardzewiały zlew w pomieszczeniu socjalnym w Zakładzie Diagnostyki Laboratoryjnej, b) zlikwidowano wybrzuszenia w podłodze w Ciemni Pracowni Diagnostyki Obrazowej, c) pomalowano ściany i sufity na klatce schodowej prowadzącej do Zakładu Patomorfologii, d) pomalowano ściany i sufity w pomieszczeniach Zakładu Patomorfologii, e) pomalowano ściany i sufity w salach chorych, w pokojach socjalnych, w gabinetach lekarskich, f) na oddziale chirurgii ogólnej, pomalowano ściany na korytarzu i wymieniono podłogę, g) pomalowano ściany i sufity w salach chorych, w pokojach socjalnych, w gabinetach lekarskich, 115

116 h) na oddziale chorób wewnętrznych, wymieniono stolarkę (zły stan sanitarny), i) pomalowano ściany i sufity w salach chorych, w pokojach socjalnych, w gabinetach lekarskich i korytarz na oddziale ortopedycznym. 10. W Szpitalu Praskim p.w. Przemienienia Pańskiego Sp. z o. o., Al. Solidarności 67, Warszawa - trwa remont budynku A i plany przeniesienia oddziałów (w trakcie realizacji od 2014r. do 2015r.); 11. W Szpitalu Dziecięcy im. prof. dr med. Jana Bogdanowicza SP ZOZ, ul. Niekłańska 4/24; Warszawa na przełomie 2013/2014 oddano do użytku nowy pawilon miedzy innymi: SOR, Blok operacyjny; 12. W Samodzielnym Publicznym Klinicznym Szpitalu Okulistycznym ul. Sierakowskiego 13, Warszawa w 2014r. przeprowadzono prace remontowo-malarskie: malowanie ścian oraz wymieniono podłogi na salach chorych 2 i 9, pomalowano ściany w sali chorych 10, pokój zabiegowy odcinka B, dyżurkę pielęgniarską odcinka A, gabinet badań okulistycznych 107, pokoje socjalne pielęgniarek oraz salowych; 13. W Szpitalu Grochowskim im. dr med. Rafała Masztaka Sp. z o.o Warszawa, ul. Grenadierów 51/59 w 2014 roku wykonano remont i modernizację m.in. pracowni endoskopowej, Oddziału Kardiologii, Oddziału Chirurgii Ogólnej i Onkologicznej, I Oddziału Chorób Wewnętrznych; 14. W Międzyleskim Szpitalu Specjalistycznym w Warszawie ul. Bursztynowa 2 wykonano termomodernizację budynku B i C polegającą między innymi na wymianie pokrycia dachu. Pozwoliło to na eliminację przecieków na Oddziale Okulistyki, Ginekologii i Neonatologii i remont wybranych pomieszczeń. Wyremontowano i wyposażono pokoje dla noworodków wymagających opieki, sale cięć cesarskich, gabinety badań Oddziału Okulistyki. Zakupiono i zamontowano nową stację uzdatniania wody oraz został przeprowadzony remont Stacji Dializ Oddziału Nefrologii; 15. Zakład Opieki Zdrowotnej Aresztu Śledczego, ul. Rakowiecka 37A - w 2014r. wykonano tylko drobne prace tj. odnowiono (pomalowano) stolarkę okienną w salach opatrunkowych oddziału chirurgii ogólnej, urazowo ortopedycznej, uzupełniono ubytki w wykładzinie, uzupełniono ubytki podłogi w sterylizatorni, 116

117 doposażono blok operacyjny w stoliki zabiegowe. Według informacji Dyrekcji Szpitala z końcem 2014r. przestał funkcjonować w szpitalu oddział chirurgii ogólnej i urazowo ortopedycznej oraz laboratorium analityczne. 16. W Instytucie Psychiatrii i Neurologii, ul. Sobieskiego 9 przeprowadzono drobne remonty wynikające z bieżących potrzeb w oddziałach psychiatrycznych: a) Oddział F1 - malowanie sali nr 5 i gabinetu zabiegowego, b) Oddział F2 malowanie -sala 3, c) Oddział F4 malowanie -gabinet zabiegowy. 17. W Szpitalu Specjalistycznym im. Św. Rodziny, SPZOZ ul. Madalińskiego 25 zakończono prace w budynku A2, przygotowano nowe pomieszczenia na : centralną sterylizację, aptekę oraz pomieszczenia Rtg, myjnię łóżek i inkubatorów, wyremontowano pomieszczenia patologii ciąży, położnictwa, bloku porodowego, bloku operacyjnego, pomieszczeń biurowych, banku mleka; 18. W Szpitalu Czerniakowskim SPZOZ, ul. Stępińska 19/25 w 2014r. wyremontowano oddział okulistyczny, oddano do użytkowania dodatkowy odcinek oddziału internistycznego zlokalizowany na I piętrze budynku A; 19. W SPZOZ WARSZAWA-URSYNÓW, Ursynowskie Centrum Zabiegowe, ul. Kajakowa 12 pod koniec 2014r. odnawiano pomieszczenia sterylizatorni, wykonano w pomieszczeniach szpitala odnowienie polimerówna wszystkich płaskich powierzchniach (podłogi) i wykonano prace konserwacyjne i czyszczące; 20. W Mazowieckim Szpitalu Bródnowskim w Warszawie Sp. z o.o. - Bródnowskie Centrum Specjalistyczne, ul. Kondratowicza 8 w 2014r. w większości oddziałów wymieniono meble na zmywalne. W oddziale ginekologii i położnictwa pododdziału położnictwa w budynku E- zainstalowano nową wentylacje mechaniczną oraz klimatyzację. Oddział chorób wewnętrznych i gastroenterologii jest po remoncie i modernizacji. W oddziale zorganizowano magazyn bielizny czystej. Brudownik w oddziale wyposażono w myjnię dezynfektor (do basenów i kaczek). Dla potrzeb oddziału noworodkowego utworzono na poziomie (-1) punkt mycia łóżeczek inkubatorów. Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii po remoncie został doposażony 117

118 w wózki anestezjologiczne. W oddziałach psychiatrycznych nie wymieniono wyeksploatowanego sprzętu meblowego w pokojach łóżkowych i punktach pielęgniarskich, nie wymieniono materacy na niepalne w pokojach obserwacyjnych na II piętrze, nie wykonano wpustów instalacji elektrycznych na zewnątrz pokoi pacjentów na II piętrze - w terminie realizacji programu dostosowania do końca 2012r. Stan sanitarno techniczny uległ dalszemu pogorszeniu. Odnowiono tylko część oddziału na II piętrze, w którym znajdują się pokoje lekarskie. W znajdującym się w tej części pomieszczeniu pełniącym funkcję izby przyjęć (pokój bez okna wyposażony w biurko i kozetkę lekarską) ściany z ubytkami tynku. W Zespole oddziałów neurologicznych - 48 łóżek (wg rejestru) faktycznie znajduje się w nim 60 łóżek, w tym 6 łóżek neurologicznych - oddział wymaga remontu - na salach chorych, na korytarzach ubytki w podłodze. W pomieszczeniach higieniczno sanitarnych- zacieki, ubytki glazury i terakoty. Brudowniki są wspólne z pomieszczeniami porządkowymi. Na poziomie (-1) w brudowniku składowane odpady z całego oddziału (pomieszczenie nie funkcjonalne zbyt małe). Brak jest wentylacji mechanicznej-wyciągowej w myjni endoskopów.- terminy dostosowania upłynęły r. Ponadto w trakcie kontroli na terenie pracowni GOPP i DOPP stwierdzono zniszczony sprzęt meblowy (krzesła z ubytkami). W 2014r. w oddziałach zabezpieczono okna przed nadmiernym nasłonecznieniem.w przedmiotowej placówce prowadzone jest postępowanie wyjaśniające. 21. W Samodzielnym Publicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej Szpital Wolski im. Anny Gostyńskiej ul. Kasprzaka 17, Warszawa w 2014r. zostały przeprowadzone bieżące remonty (malowanie) w SOR oraz w Oddziale Chorób Wewnętrznych I piętro pawilon I, rozpoczęto budowę pawilonu kardiologicznego; 22. Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Wojewódzki Szpital Zakaźny w Warszawie ul. Wolska 37, Warszawa w 2014r. przeprowadzono dwie kontrole, dotyczące przystosowania szpitala do przyjęć pacjentów podejrzanych zakażeniem wirusa EBOLI. Kontrole wykazały nieprzystosowanie szpitala do leczenia pacjentów z gorączką krwotoczną, 118

119 wydano zalecenia. W 2014r. wyremontowano i zmodernizowano w ramach programu dostosowawczego: Oddział X oraz Oddział IX; 23. W Instytucie Kardiologii Klinika Choroby Wieńcowej, ul. Spartańska 1, Warszawa w 2014r. wyremontowano pomieszczenie sanitarno-higieniczne dla pacjentów na V piętrze; 24. W Instytucie Kardiologii im. Prymasa Tysiąclecia Kardynała Stefana Wyszyńskiego ul. Alpejska 42, Warszawa w 2014r. przeprowadzono remonty i modernizację poradni przyszpitalnych: kardiochirurgicznej, kardiologicznej, przeszczepowej, przeprowadzono remont Sali Nadzoru Kardiologicznego, remont Kliniki Zaburzeń Rytmu Serca, wybudowano i oddano do użytku kompleks laboratoryjny z pracownią genetyczną. Najczęstsze nieprawidłowości stwierdzane podczas kontroli dotyczyły : 1. W lecznictwie stacjonarnym : a) zagęszczenia łóżek w salach chorych, złego stanu technicznego pomieszczeń szpitalnych, wydzielonych pomieszczeń porządkowych, prawidłowo wyposażonych brudowników w myjnie dezynfektory lub maceratory do utylizacji wkładów jednorazowych, zbyt małego zaplecza magazynowego. 2. W placówkach lecznictwa otwartego : a) nieprawidłowo wyposażonych pomieszczeń porządkowych np. w zlew gospodarczy z dozownikiem ze środkiem dezynfekcyjnym, w pomieszczeniach sterylizacji brak prawidłowego ciągu technologicznego od brudnego do sterylnego oraz wydzielonego stanowiska do higieny rąk poza blatem roboczym, zbyt małego zaplecza magazynowego, braku dostosowania do własnych potrzeb procedur higienicznych procedury nieaktualizowane na bieżąco. Stan realizacji programów dostosowawczych W roku sprawozdawczym 2014r. na podstawie prowadzonych kontroli sanitarnych stwierdzono, iż: żaden ze szpitali publicznych, które są objęte programem dostosowawczym nie zrealizował w pełni programu dostosowawczego, 119

120 w szpitalach trwają prace remontowe oraz modernizacje, które są prowadzone etapami. Wszystkie szpitale publiczne objęte są programem dostosowawczym. Natomiast 4 szpitale będące przedsiębiorcami nie spełniają wymagań Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 26 czerwca 2012r. (Dz. U. z 2012r. poz.739) i nie posiadają programu dostosowawczego tj : 1. Prywatna Lecznica Ginekologiczno-Położnicza dr H. i J. Rudźko ul. Fieldorfa 5A, Warszawa; 2. Klinika Medyczna IBIS Sp. z o. o. szpital jednodniowy ul. Kacza 8, Warszawa; 3. Klinika Medyczna Sensor Cliniq szpital jednodniowy ul. Kacza 8, Warszawa; 4. Szpital Solec Sp. z o. o. ul. Solec 93, Warszawa. W 2014r. przestała prowadzić działalność placówka nieposiadająca programu dostosowawczego -NZOZ OMEGA - MED Szpital Jednodniowy ul. Szaserów 38, Warszawa. W przypadku placówek lecznictwa otwartego żadna z placówek w 2014r. nie zrealizowała w całości programu dostosowawczego. W placówkach lecznictwa stacjonarnego na terenie m. st. Warszawy sprzątaniem zajmują się firmy specjalistyczne, pracownicy placówek salowe, działy higieny szpitalnej lub wykorzystuje się systemy mieszane. Sprzątanie pomieszczeń prowadzone jest z podziałem na poszczególne strefy czystości z użyciem maszyn myjących, wózków specjalistycznych wyposażonych w zestawy kolorowych ścierek i wymiennych płaskich nakładek na mopy według opracowanych procedur. Część z nadzorowanych placówek posiada aparaturę do dezynfekcji powierzchni i powietrza za pomocą dyfuzji suchej i niewidocznej mgły opartej na nadtlenku wodoru np. Szpital Kliniczny ul. Karowa 2, Szpital Czerniakowski ul. Stępińska 19/25, Wojewódzki Szpital Zakaźny w Warszawie. Programy czystości i plan higieny obowiązujące w placówkach opracowane są przez pełnomocnika ds. jakości, pielęgniarki epidemiologiczne bądź zespoły kontroli zakażeń szpitalnych, następnie zatwierdzane przez dyrekcję szpitala. 120

121 W większości przypadków szpitale zapewniają środki dezynfekcyjne we własnym zakresie, natomiast w środki myjące zaopatrują podmioty firmy sprzątające. W trakcie kontroli stwierdzano najczęściej prawidłowe wyposażenie w sprzęt do sprzątania. Zastrzeżenia PPIS w m. st. Warszawie dotyczyły głównie postępowania ze sprzętem po sprzątaniu i warunków socjalnych pracowników firm sprzątających oraz wyposażania pomieszczeń porządkowych czy brudowników. Firmy świadczące usługi na terenie placówek medycznych : IMPEL Cleaning Sp. z o.o. ul. Ślężna 118 z siedzibą we Wrocławiu, EVER GRUPA Sp. z o.o., ul. Arkuszowa 39, Propel System Sp. z o.o. ul. Arkuszowa 39 Warszawa Spółdzielnia Inwalidów Naprzód ul. Żabieniec 46 z siedzibą w Krakowie, DUSSMAN Sp. z o.o. ul. Kurpińskiego 55a, Warszawa, DGP Clean Partner Sp. z o.o. z Legnicy ul. N.M. Panny 5E, IZAN sp. z o.o. z siedzibą w Krakowie, TEBIA ul. M. Świątkiewicz 58A z siedzibą w Wólce Kosowskiej, CLEAN SERVICE ul. Rosoła 44 w Warszawie, MANAGEMENT 24 ul. Kłopotowskiego 11 Warszawa, PURIT Janusz Chrapiński ul. Jana Kazimierza 60 Warszawa, Lares Sp. z o.o. ul. Stawowa 4 z siedzibą w Grodzisku Mazowieckim, Clar System ul. Janickiego 20 b z siedzibą w Poznaniu, Aspen S. A. ul. Bularnia 5 z siedzibą w Krakowie Pomimo podpisanych umów z powyższymi firmami sprzątaniem pomieszczeń wymagających zachowania podwyższonego poziomu aseptyki (tj. bloki operacyjne, OIOM, OIT, CS, część oddziałów o charakterze zabiegowym) najczęściej procedura ta wykonywana jest przez wydzielony i przeszkolony w tym zakresie personel placówki salowe. W placówkach lecznictwa otwartego sprzątaniem zajmuje się głównie personel placówek, w niewielkim stopniu firmy zewnętrzne. Używany sprzęt do sprzątania to w większości przypadków wózki dwuwiadrowe, wielorazowego użycia ściereczki oraz nakładki na mopy płaskie. Część placówek wprowadziło również jednorazowego użytku ściereczki oraz płaskie nakładki na mopy. Stwierdzane nieprawidłowości dot. głównie: nieprawidłowego postępowania ze sprzętem po sprzątaniu, jak również brak wydzielonego pomieszczenia porządkowego wyposażonego w zlew z baterią oraz brak dozowników na środek do dezynfekcji rąk. 121

122 Postępowanie z brudną bielizną : W kontrolowanych oddziałach lecznictwa stacjonarnego w większości przypadków postępowanie z brudną bielizną nie budzi zastrzeżeń. Brudna bielizna gromadzona jest w oznakowanych pojemnikach/stelażach w brudownikach lub wydzielonych pomieszczeniach porządkowych. Transport z oddziałów odbywa się przy użyciu zamykanych środków transportowych według opracowanego harmonogramu. Segregacja bielizny prowadzona jest poza oddziałami szpitalnymi w wydzielonych pomieszczeniach. Postępowanie z brudną bielizną w nadzorowanych szpitalach zgodny jest z obowiązującymi procedurami. Spośród nadzorowanych placówek tylko Centrum Onkologii ul. Wawelska 15 transportuje bieliznę do prania do macierzystej placówki przy ul. Roentgena 5 w Warszawie, gdzie znajduje się pralnia szpitalna. W pozostałych podmiotach pranie odbywa się w pralniach zewnętrznych. Zgodnie z opracowanymi procedurami w przypadku stwierdzenia u danego pacjenta alertpatogenu lub wystąpienia w oddziale szpitalnego ogniska epidemicznego, brudna bielizna pochodząca od pacjenta bezpośrednio na sali chorych gromadzona jest w czerwonych workach a następnie opisywana i przekazywana w zamkniętych pojemnikach do magazynu odpadów medycznych i traktowana, jako odpad medyczny. Usługi pralnicze świadczone są głównie przez następujące firmy : PRAWOL Alicja Wolska, Jerzy Wolski S.J. ul. Marywilska 34 K, Warszawa - PRAWOL ul. Odlewnicza 1 w Warszawie, ZP -U Olg-Mar ZPCH w Sokołowie Podlaskim ul. Tartaczna 12, Piwowar Sp. z o.o. w Nowym Dworze Mazowieckim ul. Gen. Berlinga 90, Pralnia CITO NET Łódź ul. Świętojańska 5/9, Pralnia Beata PHU ul. Wiolinowa 14 w Warszawie, Pralnia Toruńskie Zakłady Materiałów Opatrunkowych w Toruniu, ul. Żółkiewskiego 20/26, Pralnia AGNA Magdalena Jaraszek ul. Okulickiego 7/9 w Piasecznie Warsaw Medical Center WCM ul. Wynalazek 4, Propel System Sp. z o.o. ul. Arkuszowa 39 Warszawa, TOP Nowicki Dariusz ul. Bonifraterska 3/11/ Warszawa, P.P.H.U. THORAX Zbigniew Kałużny ul. Górna 74 w Konstantynowie Łódzkim, Pralnia s.c. J. Sułkowski ul. Bruna 4a/79 Warszawa z siedzibą w Wołominie, Citro-net Bydgoszcz S.A. ul. Wyścigowa 7 122

123 - Pralnia MAJA Bogumił Nowakowski ul. Majdańska 1 w Warszawie, Pralnia wodnochemiczna MAJA Jacek Bajer ul. Krasnobrodzka 11 w Warszawie Placówki lecznictwa otwartego najczęściej stosują bieliznę jednorazowego użycia (jednorazowe prześcieradła), natomiast brudna odzież ochronna personelu fartuchy i brudne nakładki na mopy oddawane są do pralni zewnętrznych. W części placówek zgodnie z opracowanymi procedurami odbywa się pranie nakładek na mopy w pralko-suszarkach zamontowanych w wydzielonych pomieszczeniach na terenie placówki. Brudna bielizna składowana jest najczęściej w zamykanych pojemnikach w pomieszczeniach porządkowych, nieliczne placówki posiadają wydzielone do tego celu magazyny bielizny brudnej. Transport wewnętrzny bielizny i brudnych nakładek odbywa się w zamykanych pojemnikach lub poprzez worki umieszczone na wózkach stosowanych do sprzątania. Stwierdzane nieprawidłowości w tym zakresie dotyczą głównie złej procedury postępowania z fartuchami ochronnymi oraz nakładkami na mopy (zbyt rzadkie przekazywanie powyższej bielizny do prania bądź w ogóle brak umowy z pralnią zewnętrzną przy jednoczesnym braku wydzielonej pralko-suszarki w kontrolowanej placówce. Dezynfekcja W większości kontrolowanych placówek dezynfekcja prowadzona jest prawidłowo. Stosowane są środki dezynfekcyjne zgodnie z ustawą z dnia 20 maja 2010r. o wyrobach medycznych (Dz. U. Nr 107, poz. 679 z późn. zm.). Przestrzegane są stężenia preparatów i czasy ich działania. Zaopatrzenie w środki dezynfekcyjne podczas kontroli było zadawalające. W roku sprawozdawczym w szpitalach zwiększono ilość myjni dezynfektorów do mycia i dezynfekcji kaczek, basenów i misek. Dodatkowo szpitale są doposażone w jednorazowe baseny i kaczki, które są poddawane niszczeniu w maceratorach. W większości placówek w zależności od warunków lokalowych występują mieszane systemy dekontaminacji. Cześć szpitali wykonuje manualne mycie narzędzi w oddziałach, a część przekazuje narzędzia bezpośrednio po użyciu do dekontaminacji do Centralnych Sterylizatorni, gdzie prowadzona jest kontrola procesów dezynfekcji. 123

124 Spośród nadzorowanych placówek lecznictwa zamkniętego 9 placówek lecznictwa stacjonarnego procesy dekontaminacji wykonuje w zewnętrznych sterylizatorniach, 5 placówek dostarcza narzędzia do sterylizatornii w swoich macierzystych jednostkach. Część placówek prowadzi kontrolki dezynfekcji w myjniach automatycznych. W większości placówek lecznictwa otwartego dezynfekcję narzędzi i sprzętu przeprowadza się ręcznie i w myjkach ultradźwiękowych w wydzielonych pomieszczeniach sterylizacji bądź w ramach sterylizacji gabinetowej zapewniającej jednokierunkowy ruch materiałów od punktu przyjęcia materiału skażonego do punktu wydania materiału sterylnego. W roku sprawozdawczym odnotowano doposażenie placówek lecznictwa otwartego oraz gabinetów w myjki ultradźwiękowe. W części placówek lecznictwa otwartego również prowadzi się rejestr kontroli procesów dezynfekcji. 1. Preparaty stosowane do dezynfekcji rąk to m.in. : Skinman Soft, Desderman N, Spitaderm, Septoderm żel, Esemptan, Manusan, AHD 2000, Sensiva, Sensiva mydło, Esentam mydło, Sendm, Manisoft 2. Preparaty stosowane do dezynfekcji skóry Octanisan, Prontosan do dezynfekcji ran, Primasept Med. do mycia skóry całego ciała pacjentów przygotowywanych do operacji w tym pacjentów z MRSA Octenisept, Braunol, Skinsept Mucosa do dezynfekcji błon śluzowych, Kodan bezbarwny, Kodan color, Esemtan pianka, Octenidol do jamy ustnej 3. Preparaty stosowane do dezynfekcji narzędzi Steranios 2%, Stabimed, Gigasept AF forte, Neodisher Mediclean Forte, Neodisher Septo DN, Gigasept, Disenfectant, ETD Cleaner, Sekusept Activ 2% Sekusept Plus 1,5 %, Sawoprim, Quartamon med, Sekumatik, Sekusept pulver z aktywatorem lub bez aktywatora, Anisyme, Perform, Gigasept instru AF, Sekusept forte, Cidex, Cidex OPA, Claner ETD do dezynfekcji endoskopów, Gigazyme enzymatyczny środek do mycia endoskopów 124

125 4. Preparaty stosowane do mycia sanitariatów, powierzchni bezdotykowych - dozowane z podajników Taski Sprint 200, Taski Sanicid, Taski Jontec 300, Brial Action Plus, Into Action Plus, Gloss Xpress Plus dozowane ręcznie Into, Magic Maxx do czyszczenia 5. Preparaty stosowane do dezynfekcji powierzchni Minuten spray, Terralin, Mikrozid, Perform, Medicarina, Anios, Biguanid Fläche N, Mikrozid li, Cleanisept, Qartamon med., Incidin Liqid Spray, Actichlor Plus, Virkon, Incidin plus, Sulfanios Fresh, Ravel, Aerodesin 2000, Tristel żel, Incidin Plus, Hospisept W większości placówek dobór preparatów jest zgodny ze wskazaniami producenta, a preparaty stosowane zgodnie z kartami charakterystyki oraz opracowanymi i wdrożonymi procedurami postępowania. W szpitalach preparaty dezynfekcyjne przechowuje się głównie w magazynach, brudownikach, a w lecznictwie otwartym i gabinetach indywidualnej praktyki lekarskiej i pielęgniarskiej w pomieszczeniach porządkowych lub/i w wydzielonych zamykanych szafach. W większości placówek lecznictwa zamkniętego funkcjonują automatycznie dozowniki, dozujące stężenia preparatów dezynfekcyjnych, pozostałe preparaty są przygotowywane przez personel placówki wg opracowanych procedur zgodnych z zaleceniami producenta lub przez apteki szpitalne. Placówki nadal doposażają się w profesjonalne pojemniki do dezynfekcji. Informacja dotycząca nazwy preparatu, stężenia terminu sporządzenia preparatu i podpis osoby sporządzającej zamieszczana jest na lub przy pojemnikach. W 2014r. stwierdzono, iż w placówkach lecznictwa zamkniętego ogółem zainstalowanych jest 178 autoklawów, 12 sterylizatorów na tlenek etylenu, 7 sterylizatorów na formaldehyd oraz 15 sterylizatorów plazmowych, 3 sterylizatory na ciepło suche.- wykorzystywane do sterylizacji szkła laboratoryjnego W placówkach lecznictwa otwartego zainstalowanych jest 1306 autoklawów. 125

126 W nadzorowanych placówkach, w których prowadzi się sterylizacje narzędzi i sprzętu medycznego wprowadzony jest system kontroli skuteczności sterylizacji z zastosowaniem zarówno bioindykatorów, jak i chemoindykatorów. Kontrola biologiczna z użyciem bioindykatorów wykonywana jest głównie z zastosowaniem Attestu, Sporali A. W przypadku szpitali w większości inkubowanie testów biologicznych następuje na miejscu przy użyciu cieplarek, pozostałe placówki kontrolę przeprowadzają w warunkach laboratoryjnych. Kontrola chemiczna wykonywana jest z zastosowaniem wskaźników chemicznych klasy IV, V i VI, które umieszczane są wewnątrz pakietów z narzędziami i dodatkowo wewnątrz pakietów reprezentatywnych. W kontrolowanych placówkach lecznictwa zamkniętego na bieżąco prowadzona jest dokumentacja poprawności procesów sterylizacji oraz ich archiwizacja. We wszystkich nadzorowanych szpitalach prowadzony jest automatyczny proces rejestracji pracy autoklawów z wydrukami. Istnieje możliwość identyfikowania pacjenta z pakietem użytym do zabiegu. W placówkach lecznictwa otwartego prowadzone są rejestry kontroli skuteczności sterylizacji w opracowanych kartach lub zeszytach. Kontrola biologiczna w placówkach otwartego lecznictwa oraz gabinetach indywidualnej praktyki lekarskiej przeprowadzana jest nie rzadziej niż 1 raz w miesiącu głównie z laboratoriach zewnętrznych na podstawie zawieranych umów. Kontrola skuteczności sterylizacji niskotemperaturowej prowadzona jest codziennie. Rodzaje stosowanych wskaźników biologicznych : para wodna: Sporal A, Ampułkowy test biologiczny Browna - Steam, Testy biologiczne fiolkowe f. 3M, Attest Częstotliwość wykonywanych badań skuteczności sterylizacji 1x w tygodniu, 1x miesiącu, 2x w tygodniu tlenek etylenu: test biologiczny Browna EO - Gaz, testy biologiczne fiołkowe, Attest każdy wsad plazma: ampułkowy test biologiczny Sterrad, testy biologiczne fiolkowe - każdy wsad formaldehyd: test biologiczny Bio Indicato GKE - Steri- Record - każdy wsad 126

127 Rodzaje stosowanych wskaźników chemicznych : para wodna: test emulacyjny klasy VI, wskaźniki chemiczne klasy V, testy paskowe TST Emulating VI klasy, COMPLY 1250, COMPLY Sterigagezintegrowany klasy V, Dual Monitor Strip, testy Bowie-Dick gke steri-record tlenek etylenu: testy paskowe Ethylene oxide integrator browne klasa V TST Emulator VI klasy, Test COMPLY 1251, wskaźnik zintegrowany klasy V Ethylene Oxide Integrator, wskaźnik chemiczny klasy V, testy Bowie-Dicka - codziennie, Comply Steri Gage EO 1244E, Attest Rapid Readout 1294 plazma: HMTS, Sterrad Chemical Indicator Strip, testy paskowe TST Emulator VI klasy, testy Bowie -Dicka - codziennie formaldehyd: - wskaźniki klasy D firmy Brown, wskaźnik chemiczny klasy V, testy paskowe TST Emulator VI klasy, testy Bowie -Dicka - codziennie. Dokumentacja skuteczności sterylizacji w lecznictwie zamkniętym prowadzona jest prawidłowo. W lecznictwie otwartym głównie w placówkach medycyny estetycznej, rzadziej w stomatologii istnieje możliwość powiązania sterylizacji z użytymi narzędziami u pacjenta. Centralne Sterylizatornie (3 strefowe) funkcjonują w następujących podmiotach : 1. Centrum Onkologii-Instytut im. Marii Skłodowskiej - Curie ul. Roentgena 5; 2. SP CSK ul. Banacha 1a; 3. Szpital Kliniczny im. ks. Anny Mazowieckiej ul. Karowa 2; 4. Wojewódzki Szpital Chirurgii Urazowej Św. Anny, ul. Barska 16/20; 5. Szpital Czerniakowski SPZOZ, ul. Stępińska 19/25; 6. Warszawski Szpital dla Dzieci, ul. Kopernika 43; 7. Centrum Medyczne Żelazna ul Żelazna 90; 8. Instytut Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka Al. Dzieci Polskich 20; 9. Szpital Praski p.w. Przemienienia Pańskiego, Al. Solidarności 67; 10. Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc, ul. Płocka 26; 11. Szpital Specjalistyczny Inflancka ul. Inflancka 6; 12. SP Szpital Kliniczny im. prof. W. Orłowskiego CMKP, ul. Czerniakowska 231; 13. Szpital Grochowski im. dr n. med. R. Masztaka, ul. Grenadierów 51/59; 14. Medicover Al. Rzeczypospolitej 5; 15. NZOZ CAROLINA MEDICAL CENTER ul. Pory 78; 16. Szpital Św. Elżbiety Mokotowskie Centrum Medyczne, ul. Goszczyńskiego; 127

128 17. Mazowiecki Szpital Bródnowski w Warszawie, ul. Kondratowicza 8; 18. Oddział szpitalny Fundacji Rozwoju Medycyny Sportowej ul. Wawelska 5; 19. Centrum Medyczne GAMMA Sp. z o. o., ul. Broniewskiego 3; 20. SP Kliniczny Szpital Okulistyczny ul. Sierakowskiego 13; 21. Warsaw Medical Center Warszawskie Centrum Medyczne, ul. Broniewskiego 3; 22. Szpital Solec Sp. z o.o., ul. Solec 93; 23. Szpital Centrum - CM ENEL-MED. S.A. Al. Solidarności 128; 24. NZOZ Magodent Szpital Onkologiczny ul. Św. Wincentego 103. Część placówek lecznictwa stacjonarnego niepublicznego posiada podpisane umowy na sterylizację narzędzi z podmiotami zewnętrznymi. W związku z powyższym posiadają opracowane procedury postępowania z narzędziami wielokrotnego użytku uwzględniające sposób transportu narzędzi do placówki, w której wykonywany jest proces dekontaminacji. Usługi deratyzacyjne i dezynsekcyjne w poszczególnych podmiotach leczniczych prowadzone są najczęściej wg harmonogramu lub wg zgłaszanych potrzeb. Najczęściej zawierane są umowy z firmami zewnętrznymi. W większości nadzorowanych placówek stacjonarnych na terenie m. st. Warszawy wykonuje się tzw. profilaktyczne akcje dezynsekcji budynków (w całości lub we wskazanych pomieszczeniach) w zależności od występujących potrzeb, przeciwko wszystkim insektom, jakie występują w placówce z zastosowaniem preparatów chemicznych oraz akcje deratyzacyjne prowadzone na terenie placówek. Polegają one na wykładaniu trutek na terenie placówek, co, do których zachodzą uzasadnione podejrzenia gniazdowania uciążliwych gryzoni. Usługi te wykonywane są przez firmy, z którymi placówki mają podpisane umowy w zakresie DDD. Preparaty używane do dezynsekcji m.in.: Alfasept super kill, Alfasekt 050SC, Attracide 26SC, Fendona 6SC, Maxforce LN, Avert, Cockrox (żele, granulaty, roztwory wodne do oprysku lub zamgławiania). Zwalczanie gryzoni odbywa się najczęściej preparatami w postaci: granulatów, past, kostek, pyłów. Najczęstszymi preparatami używanymi do deratyzacji są: Rat killer forte granulat, Rat killer perfekt kostka, Ratimor, BROS Profesjonal, Kabe kostka, Protect granulat, Klerat, Rapimor, Baraki kostki woskowe. Przeprowadzane zabiegi deratyzacji 128

129 są skuteczne. Padłe gryzonie są zbierane przez przedstawicieli firm. Tylko w Centrum Onkologii usługi te wykonują pracownicy Działu Higieny Szpitalnej w zależności od potrzeb i monitoringu. Gospodarka opadami niebezpiecznymi w większości podmiotów leczniczych odbywa się prawidłowo. Zarówno klasyfikacja, jak również segregacja odpadów medycznych w miejscu wytwarzania prowadzona jest zgodnie z obowiązującymi procedurami oraz przepisami prawa. Niebezpieczne odpady medyczne zbierane są w sposób selektywny. W każdym podmiocie leczniczym opracowano i wdrożono procedury sanitarno higieniczne dotyczące postępowania z odpadami medycznymi, które sprawdzane są podczas kontroli sanitarnych. Placówki lecznictwa zamkniętego publicznego prowadzą właściwą segregację odpadów. Niebezpieczne odpady medyczne o ostrych końcach i krawędziach przechowywane są w pojemnikach twardo ściennych, prawidłowo oznakowanych kodem odpadów, siedzibą wytwórcy oraz datą otwarcia. Pozostałe odpady medyczne gromadzone są w pojemnikach wyłożonymi czerwonymi workami foliowymi, zlokalizowanymi w miejscu wytwarzania. Odpady medyczne po max. 72 godz. (przy zachowaniu warunku wypełnienia do 2/3 ich objętości) z miejsca wytworzenia czasowo przechowywane są w brudownikach, a następnie usuwane w zamkniętych wózkach/środkach transportowych najczęściej przez pracowników transportu wewnętrznego z oddziałów szpitalnych wg opracowanego w danej placówce harmonogramu (najczęściej 2 razy dziennie lub na bieżąco) do magazynu odpadów medycznych. W ambulatoriach oraz w praktykach zawodowych, najczęściej niebezpieczne odpady medyczne gromadzone są w pojemnikach twardościennych oraz w workach jednorazowego użytku z foli polietylenowej w kolorze czerwonym. Oznakowane są kodem odpadów, siedzibą wytwórcy oraz datą otwarcia. Odpady medyczne z miejsca wytworzenia, przekazywane są w pojemnikach szczelnie zamykanych (pojemniki do wewnętrznego transportu odpadów medycznych) do urządzenia chłodniczego najczęściej umieszczonego w pomieszczeniu porządkowym. Następnie odbierane są przez firmę zewnętrzną, zajmującą się utylizacją odpadów medycznych. Klasyfikacja odpadów medycznych w większości placówek odbywa się prawidłowo, zgodnie z opracowanymi procedurami sanitarno - higienicznymi. 129

130 Do najczęstszych nieprawidłowości odnoszących się do gospodarki odpadami medycznymi, stwierdzanych podczas kontroli sanitarnych w placówkach medycznych należą: brak urządzeń chłodniczych oraz wydzielonych miejsc lub pomieszczeń do gromadzenia odpadów medycznych służących do czasowego ich przechowywania, przechowywanie odpadów medycznych w miejscu wytworzenia ponad 72 godz. oraz brak prawidłowego oznakowania pojemników twardościennych. Odbiorem odpadów medycznych ze szpitali, ambulatoriów, jak również z praktyk zawodowych zajmują się uprawnione, wyspecjalizowane firmy zewnętrzne, z którymi placówki mają podpisane umowy. Są to firmy: EMKA, EKO ABC, REMONDIS, TRANS- MED, EKO-TOP oraz UTYLIMED. Na terenie działania PPIS w m. st. Warszawie nie funkcjonuje spalarnia odpadów. W 2014r. Sekcja Higieny Lecznictwa uczestniczyła w opracowywaniu 39 ognisk epidemicznych zgłoszonych do PSSE w m.st. Warszawie i zarejestrowanych na terenie placówek lecznictwa zamkniętego w m.st. Warszawie. W 2014r.Sekcja Higieny Lecznictwa rozpatrzyła 58 interwencji, które zostały wniesione do PSSE w m. st. Warszawie. Dotyczyły one między innymi: złych warunków sanitarno-technicznych, złego stanu higienicznego, braku lub złego procesu sterylizacji narzędzi, mieszania narzędzi brudnych i sterylnych, nielegalnej działalności placówki medycznej, nieprawidłowego magazynowania i segregacji odpadów medycznych, wyrzucania odpadów medycznych do śmietnika komunalnego, pozostawienia odpadów medycznych po opuszczeniu lokalu przez podmiot leczniczy, nielegalnego z prawem działania instalacji odpływu i utylizacji, braku ciepłej wody, palenia papierosów zarówno przez personel jak i pacjentów placówek medycznych, nieprzestrzegania zasad higieny przez personel braku mycia i dezynfekcji rąk, nienoszenie odzieży ochronnej, braku rozdzielności czasowej przyjęć dzieci chorych i zdrowych w przychodni, dochodzeń epidemiologicznych związanych z podejrzeniem zakażenia pacjentki w placówkach - wirusem HPV, nieprzestrzegania procedur sanitarnych w trakcie świadczenia usług medycznych (przy poborze krwi, przy wykonywaniu iniekcji), wystąpienia wszawicy czy świerzbu w placówce służby zdrowia. Z ogólnej liczby 58 interwencji 22 uznano za zasadne, 34 jako bezzasadne, w przypadku 2 wysłano odpowiedzi do kancelarii prawniczych. 130

131 5.3 SZCZEPIENIA OCHRONNE Do istotnych metod zwalczania chorób zakaźnych należą szczepienia. Programy szczepień określają rodzaje szczepień, jakie obowiązują lub są zalecane do przeprowadzenia w celu zachowania stabilnej sytuacji epidemiologicznej. W Polsce zasadniczą grupą, do której kierowane są szczepienia to dzieci i młodzież do 19 roku życia. Polski Program Szczepień Ochronnych (PSO) składa się z trzech części : 1. Część IA- szczepienia obowiązkowe stanowią główny trzon PSO. Określone są tu rodzaje szczepień i wiek osób, u których należy je wykonać; 2. Część IB - szczepienia obowiązkowe osób narażonych w sposób szczególny na zakażenie. Są to rozszerzone grupy osób uprawnionych do bezpłatnych szczepień jak również poszerzony katalog szczepień dla określonych grup osób Szczepienia z części IA i IB PSO są obowiązkowe i są realizowane w oparciu o podstawową opiekę zdrowotną, a koszt jest pokrywany z budżetu państwa. 3. Część II PSO są to szczepienia zalecane, w których koszt szczepionek pokrywa pacjent. Podstawą prawną do regulacji szczepień ochronnych jest Ustawa o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (t.j. Dz. U. 2013, poz, 947) W oparciu o cytowaną ustawę wydane są rozporządzenia określające rodzaje szczepień obowiązkowych i zalecanych, jak również sposoby finansowania. Na podstawie w/w ustawy i rozporządzeń Ministra Zdrowia o obowiązkowych szczepieniach ochronnych i szczepieniach zalecanych, co roku Główny Inspektor Sanitarny ogłasza w formie komunikatu, w dzienniku urzędowym ministra zdrowia Program Szczepień Ochronnych (PSO) na dany rok, ze szczegółowymi wskazaniami dotyczącymi stosowania poszczególnych szczepionek, wynikającymi z aktualnej sytuacji epidemiologicznej, oraz zaleceń. PSO jest publikowany, w terminie do 31 października roku poprzedzającego realizację tego programu. Ustawa z dnia 5 grudnia 2008 o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (t.j. Dz. U. 2013, poz. 947) łącznie z ustawą o Państwowej Inspekcji Sanitarnej nakłada na pracowników inspekcji sanitarnej obowiązek 131

132 prowadzenia nadzoru nad szczepieniami ochronnymi. W Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w m.st. Warszawie nadzorem nad szczepieniami ochronnymi zajmują się pracownicy Sekcji Szczepień Ochronnych będącej jedną z trzech komórek merytorycznych wchodzących w skład Oddziału Epidemiologii. Na podstawie obowiązujących przepisów zostaje ustalone roczne zamówienia na preparaty szczepionkowe niezbędne do realizacji PSO na podległym terenie. Zamówione preparaty przechowywane są w magazynach stacji z zachowaniem łańcucha chłodniczego wymaganego dla tego typu produktów. Preparaty szczepionkowe do realizacji PSO są wydawane podmiotom leczniczym, które zawarły umowę z NFZ na świadczenia podstawowej opieki zdrowotnej. W roku 2014 wydano szczepionek. Ponadto do obowiązków pracowników Inspekcji Sanitarnej należy prowadzenie nadzoru nad właściwą realizacją szczepień ochronnych poprzez prowadzenie kontroli zgodnie z ustalonym harmonogramem. Zakres czynności kontrolnych w punktach szczepień obejmuje sprawdzanie : 1. Dokumentacji medycznej (karty uodpornienia) zapisów z wykonanych szczepień, zachowanie właściwych terminów szczepień, przestrzeganie PSO w części dotyczącej uprawnień do szczepień bezpłatnych; 2. Sposobu przechowywania preparatów szczepionkowych także w trakcie transportu z zachowaniem zasad zimnego łańcucha wymaganego dla preparatów szczepionkowych (sprzęt, sposób monitorowania temperatury w urządzeniach chłodniczych, zapisy z monitoringu); 3. Warunków, w jakich są wykonywane szczepienia ochronne (wyposażenie punktu szczepień: sprzęt, materiały, procedury); 4. Kwalifikacji personelu wykonującego szczepienia ochronne określonych w/w cytowanej ustawie; 5. Realizacji zapisów prawa odnoszących się do szczepień ochronnych w szczególności: zgłaszanie niepożądanych odczynów poszczepiennych (NOP), sposób dokumentowania wykonanych szczepień, realizowania zapisów dotyczących informowania pacjentów o szczepieniach ochronnych, gospodarki preparatami szczepionkowymi, sposobów przekazywania kart uodpornienia w przypadku zmiany świadczeniodawcy. Zdawania sprawozdań ze szczepień. 132

133 Na koniec roku 2014 w bazie danych Sekcji Szczepień Ochronnych zarejestrowanych było 606 punktów szczepień. Zlikwidowano punkty szczepień w 5 szkołach. Ponadto zarejestrowano 24 nowe podmioty lecznicze realizujące szczepienia ochronne. Na rok 2014 zaplanowanych było 205 kontroli, przeprowadzono 243 kontrole. Poza harmonogramem przeprowadzono 15 kontroli interwencyjnych związanych ze zgłoszonymi nieprawidłowościami w zakresie realizacji szczepień, kontrole sprawdzające oraz kontrole związane z nieprawidłowym zgłaszaniem niepożądanych odczynów poszczepiennych. Przedmiotem interwencji były: błędy w przeprowadzaniu szczepień ochronnych (podanie niewłaściwej szczepionki, podwójne zaszczepienie dziecka), niezachowanie procedur podczas wykonywania szczepień, nie informowanie pacjenta o szczepieniach bezpłatnych dla osób z grup ryzyka, wykonaniem szczepień płatnych u osób uprawnionych z tytułu narażenia do szczepień obowiązkowych bezpłatnych. W wyniku przeprowadzonych kontroli wydano zalecenia pokontrolne i przeprowadzono kontrole sprawdzające. Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w m. st. Warszawie wykonuje zbiorcze sprawozdanie na podstawie jednostkowych formularzy sprawozdań MZ 54 otrzymanych z punktów szczepień, które realizują szczepienia ochronne zarówno obowiązkowe jak i zalecane. Podmioty lecznicze, w których wykonywane są szczepienia sporządzają sprawozdanie na podstawie posiadanej dokumentacji szczepień, są to karty uodpornienia oraz listy osób szczepionych. Na podstawie zebranych danych przeprowadzana jest analiza stanu zaszczepienia ludności m. st. Warszawy. Na dzień 31 grudnia 2014 w Warszawie było zameldowanych osób w tym dzieci i młodzieży do 19 lat, którzy podlegają obowiązkowym szczepieniom ochronnym oraz osoby powyżej 65 roku życia, którym w ramach Samorządowych Programów Zdrowotnych dot. szczepień ochronnych realizowanych i finansowanych przez jednostki samorządu terytorialnego na terenie m. st. Warszawy zapewniono możliwość bezpłatnych szczepień przeciwko grypie. Stan zaszczepienia dzieci i młodzieży poniżej 20 lat sporządzany jest wyłącznie na podstawie przechowywanych kart uodpornienia. Ilość 133

134 przechowywanych kart uodpornienia w punktach szczepień różna jest od ilości dzieci zameldowanych w Warszawie. Wpływ na taki stan rzeczy ma migracja ludności, dowolność wyboru lekarza podstawowej opieki zdrowotnej poza miejscem zameldowania, jak również korzystanie z prywatnej opieki medycznej. Wskutek działań pracowników Inspekcji Sanitarnej podmioty lecznicze, które prowadzą wyłącznie szczepienia komercyjne zostały włączone do obowiązku zdawania sprawozdań ze szczepień ochronnych oraz prowadzenia dokumentacji szczepień w postaci kart uodpornienia. W trakcie kontroli prowadzonych w punktach szczepień kładziony jest nacisk na egzekwowanie od rodziców (opiekunów prawnych) dostarczenie karty uodpornienia. W efekcie działań podjętych przez pracowników Inspekcji Sanitarnej jak i punktów szczepień zatrzymano tendencję spadkową ilości kart uodpornienia w stosunku do ilości dzieci w poszczególnych rocznikach. Jednakże nadal utrzymują się różnice w ilości kart przechowywanych w punktach szczepień w stosunku do ilości ludności m.st Warszawy. Jako przyczynę takiego stanu rzeczy personel punktów szczepień wskazuje prowadzenie szczepień przez lekarzy prowadzących indywidualną praktykę lekarską i niechęć rodziców do wskazywania miejsca szczepień oraz uchylanie się od szczepień poprzez odmawianie dostępu do podstawowego dokumentu, jakim jest karta uodpornienia. Poniższy wykres ilustruje ilość kart uodpornienia (ilość osób objętych sprawozdaniem ze stanu zaszczepienia) w stosunku do liczby ludności m. st. Warszawy w latach

135 1 r. 2 r. 3 r. 4 r. 5 r. 6 r. 7 r. 8 r. 9 r. 10 r. 11 r. 12 r. 13 r. 14 r. 15 r. 16 r. 17 r. 18 r. 19 r. 20 r. 120,00% 100,00% 80,00% rok 2014 rok 2013 rok 2012 rok 2011 rok ,00% 40,00% 20,00% 0,00% Wykres 90. Procentowa ilość kart uodpornienia przechowywana w punktach szczepień w stosunku do ilości ludności zameldowanej w m. st. Warszawie Efekt działań ukierunkowanych na nadzór nad dokumentacją szczepień w ciągu ostatnich 5 lat przyniósł poprawę sytuacji w zakresie wyszczepialności. Nadzór nad realizacją szczepień opiera się głównie na dokumentacji prowadzonej i przechowywanej przez punkty szczepień. W celu uzyskania pełnego nadzoru nad stanem zaszczepienia ludności podjęto działania, których celem było odzyskanie przez punkty szczepień dokumentacji (kart uodpornienia) wydanej opiekunom dzieci Ścisłe stosowanie się do przepisów w kwestii przekazywania dokumentów przynosi powolną, lecz systematyczną poprawę sytuacji. Znaczny spadek ilości kart uodpornienia w roku 2010 do wartości między 70 a 80 % wyrównano w roku 2014 gdzie przekroczono dla większości roczników 90 %. Największe straty kart uodpornienia w stosunku do ludności dotyczą najstarszych roczników. W roku 2010 ilość kart uodpornienia młodzieży w 20 roku życia wynosiła 29,4% w roku, a w 2014 ilość kart szczepień w 20 roku życia wynosi już 66% młodzieży. Pomimo widocznej poprawy sytuacji kontynuowane są działania, które pozwolą na osiągnięcie wyników w całej populacji do 20 roku życia do wartości, co najmniej powyżej 95 %. 135

136 Pierwsze szczepienia zaczynają się tuż po narodzinach dziecka. Są to szczepienia przeciw gruźlicy i Wirusowemu Zapaleniu Wątroby typu B. Zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych powinny być wykonane w pierwszej dobie życia dziecka. Szczepienie przeciw gruźlicy jest szczepieniem jednorazowym. Istotą jego jest zabezpieczenie dzieci przed najcięższymi postaciami zakażenia. Wskaźnik zaszczepienia przeciw gruźlicy jest dosyć stabilny i utrzymuje się od wielu lat na podobnym poziomie między 97 a 99%. Różnice dotyczą głównie 1 roku życia dziecka i najczęściej wynika to z powodów medycznych (okresowych przeciwskazań do szczepień). Przeciwwskazaniem do szczepień BCG jest niska waga urodzeniowa dziecka poniżej 2000 g oraz niedobory odporności, które dyskwalifikują podawanie żywych szczepionek. Przy czym po ustąpienia przeciwwskazań szczepienia te są uzupełniane. Brakujące szczepienie przeciw gruźlicy powinno być uzupełnione do 15 roku życia dziecka. Dzieci urodzone w Polsce zwykle mają to szczepienie wykonane w pierwszych latach życia. Szczepienia wykonane u dzieci starszych zwykle dotyczy osób urodzonych w krajach gdzie nie są wykonywane szczepienia przeciw gruźlicy. szczepienia BCG 100,50% 100,00% 99,50% 99,00% 98,50% 98,00% 97,50% 97,00% 96,50% 96,00% 95,50% rok 2014 rok 2013 rok 2012 rok rok życia 2 rok życia Wykres 91. Stan zaszczepienia przeciw gruźlicy w latach

137 W kolejnych tygodniach życia prowadzone są szczepienia dzieci zgodnie z obowiązującym Programem Szczepień Ochronnych. Szczepienia obowiązkowe prowadzone są w poradniach podstawowej opieki zdrowotnej. Szczepienia w pierwszym roku życia dziecka wymagają podania kilku dawek w odstępach kilkutygodniowych w celu uzyskania odpowiedniego poziomu przeciwciał gwarantujących zabezpieczenie przed zachorowaniem. Po przeprowadzeniu szczepień podstawowych konieczne jest podanie dawek przypominających w odstępach kilkuletnich aby utrzymać uzyskaną odporność poszczepienną. Szczepienia, które wymagają podania cyklu szczepień oraz dawek przypominających to : 1. Szczepienie przeciw WZW B, które po rozpoczęciu w 1 dobie życia należy kontynuować, aż do podania dawki zamykającej schemat szczepienia (dla dzieci przedwcześnie urodzonych jest to 4 dawka, dla pozostałych 3 dawka podana po 6 miesiącach od 1). Odsetek dzieci, które zaszczepiono przeciw WZW B od lat utrzymuje się na poziomie przekraczającym 99%; 2. Kolejnym szczepieniem wykonywanym w pierwszych tygodniach życia jest szczepienie przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi (DTP). Schemat pełnego szczepienia obejmuje 3 dawki w pierwszym roku życia i zakończenia 4 dawką w 2 roku życia. Uzyskanie zadawalającego poziomu odporności poszczepiennej uwarunkowane jest podaniem pełnego cyklu szczepień. Odporność po szczepieniu z biegiem lat spada, dlatego też wymagane jest podawanie, co kilka lat dawek przypominających. PSO w części szczepień obowiązkowych przewiduje podanie dawek przypominających przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi w 6 roku życia (DTP) oraz 14 i 19 roku życia podania szczepionki przeciw błonicy i tężcowi (Td). Ponadto krztusiec wpisano na listę szczepień zalecanych dla wszystkich osób, które nie są wskazane do szczepień obowiązkowych. Począwszy od 3 roku życia odsetek dzieci zaszczepionych wynosi powyżej 99 %. W drugim roku życia powyżej 97% i w pierwszym roku życia ok 60 %. Przyczyną takiego stanu jest fakt, iż podanie przynajmniej 3 dawek daje odpowiednie zabezpieczenie, dlatego też w sprawozdaniu ze stanu zaszczepienia nie są umieszczone osoby, które są w trakcie szczepień, ale jeszcze nie otrzymały 3 dawki szczepionki; 137

138 3. Szczepienie przeciw poliomyelitis jest wykonywane łącznie ze szczepieniem przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi i w zależności od stosowanej szczepionki składa się z 3 lub 4 dawek. Procent dzieci zaszczepionych przeciwko poliomyelitis jest zbliżony do poziomu dla szczepień przeciwko DTP, różnice wahają się na poziomie 0,1% i wynikają ze sporadycznego stosowania rozdzielności szczepień; 4. W pierwszym roku życia dziecka wykonywane są również szczepienia przeciw zakażeniom wywołanym przez bakterie Haemophilus influenzae typ B. Jest to szczepienie obowiązkowe dla dzieci do 5 roku życia, z uwagi na fakt,dla tej grupy zakażenia HIB stanowią największe zagrożenie. Ponieważ szczepienia przeciw zakażeniom HIB jest wykonywane jednoczasowo z DTP i poliomyelitis stan zaszczepienia jest niemalże identyczny jak w dwóch poprzednich szczepieniach od ok 60% w pierwszym roku życia do pow. 99% po zakończeniu cyklu szczepień, który przypada na 2 rok życia dziecka. Do realizacji wymienionych szczepień rodzice często decydują się na preparaty wieloskładnikowe w celu zminimalizowania liczby wizyt z dzieckiem u lekarza oraz co ważniejsze ilości wkłuć, zapewniając ten sam profil szczepień; 5. W drugim roku życia oprócz zakończenia szczepień podstawowych wymienionych w punkcie powyżej dzieci są szczepione przeciwko odrze, śwince i różyczce, a kolejna dawka przypominająca podawana jest w 10 roku życia. Stan zaszczepienia przeciw odrze, śwince i różyczce wynosi od 63 % w drugim roku życia (czas rozpoczęcia szczepień) poprzez 92 % w 3 roku życia do wartości od 98%-99% dla dzieci powyżej 4 roku życia. Opóźnienia wynikają z obaw rodziców przed powikłaniami poszczepiennymi; Poniższe wykresy - 3 oraz 4 przedstawiają dane dotyczące stanu zaszczepienia z tą różnicą, że wykres nr 4 odnosi się do liczby dzieci na podstawie posiadanych kart uodpornienia natomiast wykres nr 5 do ilości ludności zameldowanej w m.st. Warszawie. Różnice w odsetku zaszczepionych wynoszą od ok 5% do nawet w niektórych przypadkach do ok 10%. I tak dla szczepień przeciw błonicy, tężcowi, krztuścowi i poliomyelitis, WZW B oraz HIB spadają do 90 %. Dla odry, świnki i różyczki spada do wartości 88,5 %. Przy założeniach, że odporność populacyjna jest osiągnięta przy wskaźniku powyżej 95 % 138

139 1 r. życia 2 r. życia 3 r. życia 4 r. życia 5 r. życia 6 r. życia 7 r. życia 8 r. życia 9 r. życia 10 r. życia 11 r. życia 12 r. życia 13 r. życia 14 r. życia 15 r. życia 16 r. życia 17 r. życia 18 r. życia 19 r. życia 20 r. życia zaniepokojenie może budzić taki stan rzeczy, wzrasta, bowiem ryzyko zwiększenia zachorowań także w grupach, które z racji przeciwwskazań nie mogą być szczepione. Dane dotyczące szczepień dzieci i młodzieży w sprawozdaniu rocznym opiera się na szczepieniach udokumentowanych w kartach uodpornienia. 120,0% 100,0% Stan zaszczepienia dzieci i młodzieży w 2014 roku 80,0% WZW B 60,0% błonica i tężec krztusiec 40,0% polio 20,0% 0,0% Odra świnka i rózyczka HIB Wykres 92. Stan zaszczepienia dzieci i młodzieży w roku 2014 na podstawie realizacji obowiązkowego Programu Szczepień Ochronnych w stosunku do ilości kart uodpornienia 139

140 1 r. 2 r. 3 r. 4 r. 5 r. 6 r. 7 r. 8 r. 9 r ,00% 90,00% stan zaszczepienia na wybrane choroby w stosunku do liczby ludności 80,00% 70,00% WZW B 60,00% 50,00% Błonica i tężec Krztusiec 40,00% 30,00% Poliomyeli tis 20,00% 10,00% Odra Świnka Różyczka HIB 0,00% Wykres 93. Stan zaszczepienia dzieci i młodzieży w roku 2014 w odniesieniu do liczby ludności zameldowanej w m.st. Warszawie 140

141 Tabela 8. Różnice procentowe w stanie zaszczepienia na wybrane choroby zakaźne w odniesieniu do ilości osób objętych sprawozdaniem na podstawie posiadanych kart uodpornienia, a ilości osób zameldowanych w Warszawie WZW B Błonica i tężec Krztusiec Poliomyelitis Odra Świnka Różyczka HIB Rok życia wg GUS wg kart wg GUS wg kart wg GUS wg kart wg GUS wg kart wg GUS wg kart wg GUS wg kart 1. 85,38% 89,5% 57,29% 60,0% 57,3% 60,0% 57,2% 59,9% 0,0% 0,0% 57,3% 60,0% 2. 97,11% 99,3% 95,08% 97,2% 95,1% 97,2% 95,1% 97,2% 62,3% 63,6% 95,2% 97,3% 3. 96,32% 99,6% 95,83% 99,1% 95,8% 99,1% 95,8% 99,1% 89,9% 92,9% 95,8% 99,1% 4. 94,69% 99,8% 94,33% 99,4% 94,3% 99,4% 94,3% 99,4% 91,1% 96,0% 94,3% 99,4% 5. 92,14% 99,7% 92,01% 99,5% 92,0% 99,5% 92,0% 99,5% 89,9% 97,3% 92,0% 99,5% 6. 90,72% 99,6% 90,7% 99,6% 90,7% 99,6% 89,1% 97,8% 90,5% 99,4% 7. 92,05% 99,7% 92,0% 99,7% 92,1% 99,7% 90,8% 98,4% 8. 91,21% 99,8% 91,2% 99,8% 91,2% 99,8% 90,6% 99,1% 9. 92,66% 99,7% 92,7% 99,7% 92,6% 99,7% 91,6% 98,6% ,14% 99,9% 93,1% 99,9% 93,1% 99,9% 92,4% 99,2% ,36% 99,9% 93,1% 99,6% ,37% 99,9% 91,7% 99,2% ,05% 99,9% 90,4% 99,2% ,17% 100,0% 86,9% 98,6% ,64% 100,0% 89,0% 99,2% ,02% 99,9% 87,3% 99,1% ,00% 100,0% 82,2% 99,1% ,43% 100,0% 79,6% 98,9% ,96% 100,0% 0,0% 0,0% 141

142 Powyższa tabela przedstawia różnice w ocenie stanu zaszczepienia ludności m.st Warszawy, jakie wynikają z udokumentowanych szczepień w kartach uodpornienia przechowywanych w punktach szczepień, a ilością ludności m. st. Warszawy oraz brakującymi kartami uodpornienia. Ocenę stanu zaszczepienia dzieci młodzieży do 19 lat zgodnie z obowiązującym Programem Szczepień Ochronnych w latach przedstawia wykres 5. Osoby zaszczepione przeciw WZW B stanowią grupę między 94% a 99%. Największe odchylenie w dół dotyczy roku Kolejne lata utrzymują stały pozom w granicach ok 97%. W przypadku szczepień przeciwko błonicy i tężcowi najniższy odsetek osób zaszczepionych odnotowano w roku zaledwie 90% w pozostałych latach utrzymuje się na poziomie powyżej 95%. Podobnie kształtuje się sytuacja w przypadku krztuśca, poliomyelitis i HIB. Najniższy odsetek osób zaszczepionych w okresie 7 lat dotyczy szczepień przeciw odrze śwince i różyczce. Najniższą wartość osiągnął w roku Wynikało to z rozpowszechnionego poglądu, że szczepienia przeciw odrze, śwince i różyczce są odpowiedzialne za występowanie autyzmu u dzieci. Tendencja spadkowa z roku 2012 i 2013 wyrównała się w roku Stan zaszczepienia populacji we wszystkich wymienionych chorobach zwiększył się do wartości powyżej 90 %. Biorąc jednak pod uwagę, fakt iż przy chorobach, dla których człowiek jest źródłem zakażenia wartości te nie są wystarczające, przekroczenie progu 95 % jest optymalnym stanem zapewniającym bezpieczeństwo epidemiologiczne. Dlatego też wskazane jest prowadzenie działań mających na celu podniesienie stanu zaszczepienia powyżej 95 % ludności. 142

143 Stan zaszczepienia w latach ,00% 100,00% 80,00% 60,00% 40,00% 20,00% WZW B błonica i tęzec krztusiec polio odra świnka i różyczka HIB 0,00% rok 2014 rok 2013 rok 2012 rok 2011 rok 2010 rok 2009 rok 2008 Wykres 94. Stan zaszczepienia dzieci i młodzieży na wybrane choroby zakaźne w latach Różyczka będąca łagodną chorobą wieku dziecięcego stanowi istotne zagrożenie w przypadku zakażenia w czasie ciąży. Przechorowanie różyczki w czasie ciąży niesie ryzyko powstania wad wrodzonych u dzieci. Dlatego też adresatami szczepienia przeciw różyczce są przede wszystkim dziewczęta (obowiązkowe szczepienia w wieku do 19 lat) i młode kobiety przed planowaną ciążą (zalecane) w celu wyeliminowania wad wrodzonych u dzieci. Pomimo wykonywanych od wielu lat szczepień potrójnych (odra, świnka i różyczka) w całej populacji dzieci szczepienia wykonane u dziewcząt przed 10 rokiem życia nie są ujęte w sprawozdaniu ze stanu zaszczepienia dziewcząt przeciw różyczce. 143

144 120,00% Szczepienie przeciw różyczce w 2014 roku 100,00% 80,00% 60,00% rok ,00% 20,00% 0,00% 10 r.życia 11 r.życia 12 r.życia 13 r.życia 14 r.życia 15 r.życia 16 r.życia 17 r życia 18 r. zycia Wykres 95. Stan zaszczepienia przeciw różyczce dziewczynek po 10 roku życia w 2014 roku 120,00% stan zaszczepienia w latach ,00% 80,00% 60,00% 40,00% rok 2014 rok 2013 rok 2012 rok ,00% 0,00% 10 r.życia 11 r.życia 12 r.życia 13 r.życia 14 r.życia 15 r.życia 16 r.życia 17 r życia 18 r. zycia Wykres 96. Stan zaszczepienia przeciw różyczce dziewczynek po 10 roku życia w latach

145 Od roku 2007 obowiązujące są szczepienia potrójne przeciw odrze śwince i różyczce w 10 roku życia, zatem 10 rok życia jest rozpoczynającym szczepienia przeciw różyczce. Zwykle rocznik rozpoczynający szczepienia ma najniższy wskaźnik. Stan zaszczepienia wyrównuje się w latach następnych. Wraz z wiekiem dzieci wzrasta liczba zabezpieczonych. W roku 2014 liczba dziewcząt w 18 roku życia zaszczepionych przeciw różyczce wynosiła 99%. Wprowadzenie szczepień przeciw zakażeniom wirusowym zapaleniom wątroby typ B znacząco poprawiło sytuację epidemiologiczną. W początkowym okresie szczepienia te obejmowały tylko wybrane grupy w sposób szczególny narażone na zakażenie. W kolejnych latach rozszerzano grupy podlegające szczepieniom obowiązkowym. W latach wprowadzono do obowiązkowego kalendarza szczepień szczepienia dzieci w 1 dobie życia. Nadal obowiązują szczepienia dla osób narażonych na zakażenie i są to: uczniowie uczelni i szkół medycznych, osoby szczególnie narażone na zakażenie w wyniku styczności z osobą zakażoną wirusem zapalenia wątroby typu B, osoby zakażone wirusem zapalenia wątroby typu C, osoby wykonujące zawód medyczny narażone na zakażenie, które nie były szczepione przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu B. Stan zaszczepienia dzieci i młodzieży objętej obowiązkowymi szczepieniami został omówiony w części analizy poświęconej stanowi zaszczepienia dzieci i młodzieży do 19 lat. 6,00% wzw b 5,00% 4,00% 3,00% 2,00% wzw b 1,00% 0,00% 2014 r r r r 2010 r. Wykres 97. Szczepienia przeciw WZW B w latach

146 Wykres przedstawiony powyżej ilustruje stan zaszczepienia ludności Warszawy w latach i odnosi się do wszystkich grup wskazanych do zaszczepienia zarówno tych obowiązkowych w związku z ryzykiem zakażenia jak i zalecanych realizowanych na koszt i życzenie pacjenta. Na wykresie następnym przedstawiony jest procentowy udział osób zaszczepionych z podziałem na grupy ryzyka. 0,03% Uczniowie szkół medycznych 10,19% Studenci uczelni medyzcnych Pracownicy ochrony zdrowia 33,56% Osoby z otoczenia nosicieli HBV 37,74% Osoby z otoczenia chorych na WZW B Osoby zakażone HCV 13,50% 0,59% 0,31% 4,00% 0,07% Chorzy przewlekle o wysokim ryzyku zakażenia Osoby szczepione przed zabiegami operacyjnymi Inne osoby Wykres 98. Procentowy udział grup ryzyka zaszczepionych w 2013 roku Kolejny wykres przedstawia stan zaszczepienia personelu medycznego zatrudnionego w warszawskich placówkach medycznych. Na różnice wpływa płynność personelu pomocniczego oraz samozatrudnienie (osoby kontraktowe nie są wykazywane przez placówki medyczne) 146

147 101,00% 100,00% 99,00% 98,00% 97,00% 96,00% 95,00% 94,00% 93,00% 92,00% Personel medyczny rok 2014 rok 2013 rok 2012 rok 2011 rok 2010 personel medyczny Wykres 99. Stan zaszczepienia personelu medycznego Część IB Programu Szczepień Ochronnych- szczepienia obowiązkowe osób narażonych w sposób szczególny na zakażenie oprócz szczepień przeciw WZW B określa szczepienia: przeciw ospie wietrznej i pneumokokom dla określonych grup dzieci. W przypadku ospy są to dzieci od 1-12 lat ze szczególnymi wskazaniami medycznymi oraz dzieci narażone ze względów środowiskowych (ze względu na czasowe lub stałe przebywanie we wspólnych pomieszczeniach: w domach opieki długoterminowej, domach dziecka, żłobkach), przy czym największy udział w tej grupie dzieci to dzieci uczęszczające do żłobka. 147

148 0,01% 0,02% 0,25% 0,27% 0,53% 4,13% Szczepienia przeciw ospie w latach ,60% 0,50% 0,40% 0,30% 0,20% 0,10% 0,00% 2014r. 2013r. 2012r. 2011r. 2010r. Ilośc osób zaszczepionych Wykres 100. Ilość osób zaszczepionych przeciw ospie wietrznej w latach Szczepienia przeciwko ospie w 2014 roku 4,50% 4,00% 3,50% 3,00% 2,50% 2,00% według grup wiekowych wg ludności ogółem 1,50% 1,00% 0,50% 0,00% 0-11 lat lat 20 pow Wykres 101. Ilość osób zaszczepionych przeciw ospie wietrznej w roku

149 0,38% 0,04% 0,54% 0,04% 0,33% 0,04% 0,22% 0,04% 0,22% 0,02% 8,28% 20,15% 21,01% 20,34% 19,28% Największą grupę osób poddanych szczepieniom stanowią dzieci do 12 roku życia, Zakażenia wywołane przez streptococcus pneumoniae mogą wywołać zapalenie ucha środkowego, płuc, a także zakażenia inwazyjne, które stanowią bezpośrednie zagrożenie dla życia. przybierające postać zapalenia płuc z bakteriemią, posocznicą (sepsą). Dzieci od 0-5 lat oraz osoby powyżej 55 roku życia są grupą, która jest szczególnie wrażliwa na ten rodzaj bakterii Do PSO wprowadzono szczepienia dla osób w wieku 0-5 lat z obniżoną odpornością jako obowiązkowe. Grupę dzieci, które ze względów medycznych są kwalifikowane do szczepień przeciw streptococcus pneumoniae rozszerzono o dzieci od 2 miesiąca życia do ukończenia 12 miesiąca życia urodzone przed ukończeniem 37 tygodnia ciąży lub urodzone z masą urodzeniową poniżej 2500 g. Szczepienia przeciw pneumokom są również rekomendowane osobom powyżej 55 roku życia, które w ocenie lekarzy są także grupą podatną na zakażenia i podobnie jak u dzieci zakażenia te przybierają ciężką postać. Jednakże dla osób dorosłych szczepienia te są rekomendowane, jako zalecane, koszt szczepionki pokrywa pacjent. Wykres poniżej przedstawia jak kształtuje się stan szczepień przeciw zakażeniom wywołanym przez pneumokoki w odniesieniu do grup wiekowych. 25,00% Szczepienie przeciw streptococcus pneumoniae 20,00% 15,00% 10,00% liczba osób szczepionych 0-4 liczba osób szczepionych 5-19 liczba osób szczepionych 20 pow 5,00% 0,00% 2014 r r r r r. Wykres 102. Szczepienia przeciw zakażeniom steptococcus pneumoniae w określonych grupach wiekowych 149

150 W grupie dzieci do lat 4 znaczącą grupą są dzieci urodzone przedwcześnie i z niską wagą urodzeniową. Znikomy odsetek od 0.02% w roku 2010 do 0.04% w kolejnych latach dotyczy osób powyżej 20 roku życia. Kolejny wykres z kolei przedstawia sytuację szczepień przeciw pneumokom w odniesieniu do całej populacji Warszawy. 1,60% Procent osób zaszczepionych p/pneumokokom 1,40% 1,20% 1,00% 0,80% 0,60% % osób zaszczepionych p/pneumokokom 0,40% 0,20% 0,00% rok 2014 rok 2013 rok 2012 rok 2011 rok 2010 Wykres 103. Procentowy udział osób zaszczepionych przeciw pneumokokom w stosunku do całej populacji Warszawy Niewielki odsetek osób szczepionych wynika z niskiego zainteresowania lekarzy POZ szczepieniami dla osób dorosłych. Jednakże od 2010 roku wskaźnik osób szczepionych wzrósł. Głównie związane jest to z rozszerzeniem grup ryzyka do, których kierowane są te szczepienia a także realizowanie przez samorząd programu profilaktycznego dla dzieci powyżej 2 roku życia. W grupie szczepień z tytułu narażenia jest także szczepienie przeciw tężcowi, które jest wykonywane, jako szczepienie poekspozycyjne osobom, które uległy zranieniu. Ponadto realizowane jest, jako zalecane dla osób mających kontakt 150

151 z ziemią (pracujących w ogrodnictwie, lub przy wykonywaniu innych prac ziemnych), także dla podróżnych wyjeżdżających w szczególności do krajów w innej strefie klimatycznej. W roku 2014 roku zostało zaszczepionych przeciw tężcowi osób, są to osoby szczepione zarówno bezpłatnie jak i w ramach szczepień zalecanych Poniższy wykres przedstawia, na jakim poziomie w latach realizowane były szczepienia przeciw tężcowi oraz błonicy, która była wykonywana wyłącznie jako szczepienie zalecane dla osób podróżujących. Odporność poszczepienna utrzymuje się ok 10 lat i wymaga podawania dawek przypominających. Szczególne znaczenie ma tu zabezpieczenie przeciw tężcowi, którego laseczki bytują w ziemi. Do zakażenia dochodzi w wyniku zanieczyszczenia rany ziemią, kurzem lub ciałem obcym zakażonym zarodnikami tężca. Szczepienia przeciw błonicy i tężcowi 2,00% 1,80% 1,60% 1,40% 1,20% 1,00% 0,80% 0,60% 0,40% 0,20% 0,00% 2014 r r 2012 r r 2010 r tężec błonica Wykres 104. Realizacja szczepień przeciw tężcowi i błonicy w latach Szczepienie przeciw wściekliźnie jest podobnie jak w przy tężcu zarówno szczepieniem wykonywanym osobom, które w wyniku kontaktu (ugryzienie, poślinienie uszkodzonej skóry) ze zwierzęciem podejrzanym o zakażenie (np. dzikie zwierzęta) zostały narażone na zakażenie. Ponadto jest stosowane w profilaktyce jako, szczepienie zalecane dla osób, które z racji wykonywanych obowiązków mają kontakt ze zwierzętami (lekarze weterynarii, leśnicy). oraz osobom wyjeżdzającym za granicę, w szczególności, gdy istnieje ryzyko kontaktu z dzikimi zwierzętami. Szczepienia poekspozycyjne wykonywane są w punkcie szczepień Poradni Chorób 151

152 Zakaźnych i Pasożytniczych Wojewódzkiego Szpitala Zakaźnego w Warszawie przy ul. Wolskiej 37. Szczepienia profilaktyczne (zalecane) są realizowane zarówno w wymienionej przychodni jak i innych punktach szczepień specjalizujących się w medycynie podróży. 0,09% 0,08% 0,07% 0,06% 0,05% 0,04% 0,03% 0,02% 0,01% 0,00% szczepienie przeciw wściekliźnie rok 2014 rok 2013 rok 2012 rok 2011 rok 2010 po ekspozycji profilaktycznie Wykres 105. Realizacja szczepień przeciw wściekliźnie w latach W roku 2014 w wyniku narażenia na zakażenie zaszczepiono 787 osób Profilaktycznie zaszczepiono 1319 osób. W stosunku do lat wzrosła liczba osób szczepionych zarówno w profilaktyce przedekspozycyjnej jak i poekspozycyjnej. Szczepienia przeciw wściekliźnie zamykają listę szczepień obowiązkowych (bezpłatnych). Część II Programu Szczepień Ochronnych poświęcona jest szczepieniom zalecanym. Rekomendacje do szczepień wynikają z charakterystyki produktów leczniczych oraz ryzyka narażenia. Koszt szczepień zalecanych pokrywa pacjent. Większość szczepień jest kierowana do całej populacji uwzględniając tryb życia, czy rodzaj wykonywanej pracy. Wyjątkiem są szczepienia przeciw zakażeniom wywołanym przez rotawirusy, które jest adresowane wyłącznie do niemowląt do 26 tygodnia życia. W roku 2014 zaszczepiono tys. osiągając wartość 56%. Od czasu wprowadzenia szczepień przeciw rotawirusom do Programu Szczepień Ochronnych poziom szczepień niemowląt utrzymuje się na poziomie powyżej 50 %. Wahania w ilości szczepień przeciw rotawirusom są w przedziale 3-7 %. Przy czym 152

153 najwyższy wskaźnik osób zaszczepionych dotyczy roku 2014, a najniższy odsetek osób szczepionych dotyczył roku ,00% Szczepienia przeciw rotawirusom 56,00% 54,00% 52,00% 50,00% rotawirusy 48,00% 46,00% 44,00% 2014 rok 2013 rok 2012 rok 2011 rok 2010 rok Wykres 106. Szczepienia niemowląt przeciw zakażeniom rotawirusowym w latach Realizacja szczepień ochronnych opiera się w głównej mierze na lekarzach pediatrach i ich pacjentach, począwszy od oddziałów noworodkowych, przenosząc się w następnie do podstawowej opieki zdrowotnej. Osoby dorosłe stanowią niewielki odsetek osób poddających się szczepieniom zalecanym. Wśród osób szczepionych powyżej 20 lat przeważającą część stanowią osoby planujące wyjazdy do krajów poza Europejskich. Szczepienia te najczęściej wykonywane są punktach szczepień specjalizujących się w medycynie podróży. Szczepienia personelu medycznego są realizowane w macierzystych zakładach pracy lub w przychodniach medycyny pracy, natomiast szczepienia uczniów szkół i uczelni medycznych zostały przeniesione do podstawowej opieki zdrowotnej. Szczepienia przeciw tężcowi opierają się głównie na szpitalnych oddziałach ratunkowych i izbach przyjęć. Natomiast szczepienia przeciw wściekliźnie to przede wszystkim Poradnia Chorób Zakaźnych i Pasożytniczych przy Wojewódzkim Szpitalu Zakaźnym w Warszawie oraz prywatne podmioty lecznicze wykonujące szczepienia komercyjne. Zapisy ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (t.j. Dz. U. 2013, poz. 947) regulują również odpowiedzialność osób odpowiedzialnych za wykonywanie szczepień nakładając między innymi obowiązek 153

154 informowania pacjentów o szczepieniach obowiązkowych i zalecanych, zgłaszania do inspekcji sanitarnej niepożądanych odczynów poszczepiennych oraz zgłaszanie osób uchylających się od obowiązkowych szczepień ochronnych. Nadal, pomimo ustawowego obowiązku informowania pacjentów przez lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej o szczepieniach zalecanych, obowiązek ten nie jest realizowany w sposób zadawalający. Kontrole przeprowadzane w podmiotach leczniczych realizujących podstawową opiekę zdrowotną są w szczególności ukierunkowane na przypominanie personelowi medycznemu o wywiązywaniu się z ustawowych obowiązków z zakresu szczepień ochronnych. Brak dostatecznej wiedzy na temat szczepień wśród personelu medycznego opiekującego się pacjentem dorosłym skutkuje niskim odsetkiem osób szczepionych przeciw chorobom, którym możemy zapobiegać poprzez szczepienia. Najpopularniejszymi szczepieniami rekomendowanymi pacjentom są szczepienia przeciw Wirusowemu Zapaleniu Wątroby typ B zalecane pacjentom przed zabiegami operacyjnymi oraz szczepienie przeciw grypie. Jednak i tu głównym odbiorcą są pacjenci po 65 roku życia, których całkowity koszt szczepień pokrywa budżet miasta. Grypa 7,00% 6,00% 5,00% 4,68% 5,53% 5,10% 5,76% 5,80% 4,00% 3,00% ilość osób zaszczepionych 2,00% 1,00% 0,00% rok 2014 rok Wykres 107. Realizacja szczepień przeciw grypie w latach

155 Grypa jest chorobą sezonową zarówno przechorowanie jak szczepienie nie daje trwałej odporności. Szczepienia przeciw grypie trzeba powtarzać, co roku. Niestety z roku na rok spada zainteresowanie ochroną przed zachorowaniem. W roku 2010 zaszczepiono osób, co stanowiło 5,80 % ludności natomiast w roku 2014 zaszczepiono osób stanowiących zaledwie 4,68% mieszkańców Warszawy. Poniżej w graficzny sposób jest przedstawiony udział grup wiekowych w szczepieniach przeciw grypie wykonanych w roku szczepienia p/grypie w 2014 roku 0,05% 0,13% 2,99% 1,51% pow 65 Wykres 108. Szczepienia przeciw grypie w roku 2014 w podziale na grupy wiekowe W katalogu szczepień zalecanych szczepienie przeciw WZW A jest rekomendowane osobom wyjeżdżającym do krajów o wysokiej i średniej endemiczności zachorowań na WZW typu A, osobom zatrudnionym przy produkcji i dystrybucji żywności, usuwaniu odpadów komunalnych i płynnych, dzieciom w wieku przedszkolnym, szkolnym i młodzieży, które nie chorowały na WZW typu A. 155

156 rok 2014 rok 2013 rok 2012 rok 2011 rok 2010 W roku 2014 zaszczepiono osoby. Wskaźnik procentowy osób szczepionych przeciw WZW A w latach ilustruje wykres przedstawiony poniżej. 1,20% 1,00% 0,80% 0,60% 0,40% 0,20% 0,00% szczepienia przeciw WZW A ilość osób zaszczepionych Wykres 109. Realizacja szczepień przeciw WZW A w latach Największą grupą osób szczepionych przeciw WZW A są osoby powyżej 20 roku życia, są to pacjenci punktów szczepień medycyny podróży. Kolejny wykres przedstawia procentowy rozkład grup wiekowych osób, u których wykonano szczepienia przeciw WZW A 156

157 szczepienia przeciw WZW A według wieku w roku % 16% 4% 2% pow Wykres 110. Procentowy udział pacjentów zaszczepionych przeciw WZW A w roku 2014 Zachorowania na krztusiec przesunęły się z grupy dzieci najmłodszych na dzieci starsze, młodzież i osoby dorosłe. Zarówno przechorowanie krztuśca jak i szczepienie nie zapewniają trwałej ochrony przed ponownym zakażeniem, dlatego też po wprowadzeniu do obowiązkowego kalendarza szczepień dawki przypominającej w 6 roku życia włączono krztusiec do szczepień zalecanych dla osób począwszy od 14 roku życia. Szczepienie przeciw krztuścowi polecane jest ponadto osobom w podeszłym wieku, które ze względu na wykonywane zajęcia są narażone na zakażenie, osobom zatrudnionym na oddziałach neonatologicznych i pediatrycznych. W roku 2014 tylko 2065 osób zadeklarowało chęć szczepienia, jest to zaledwie 0,22 procent ludności. 157

158 0,25% Ilość osób zaszczepionych p/krztuścowi 0,20% 0,15% 0,10% Odsetek osób zaszczepionych p/krztuścowi 0,05% 0,00% 2014r. 2013r. Wykres 111. Wartość procentowa osób szczepionych przeciw krztuścowi w latach Zważywszy na fakt, iż do 6 roku życia szczepienia przeciw krztuścowi są obowiązkowe niski odsetek osób szczepionych w wieku do lat 12 jest uzasadniony wcześniejszym wykonaniem szczepień obowiązkowych. Pomimo rekomendacji dla dosyć szerokiej grupy osób narażonych zaledwie 0,08 % osób pow. 30 roku życia i 0,03 w przedziale lat zdecydowało się na szczepienia. 0,14% 0,12% 0,10% ilośc osób szczepionych p/krztuścowi w 2014 r 0,08% 0,06% 0,04% ilośc osób szczepionych p/krztuścowi w 2014 r 0,02% 0,00% pow razem Wykres 112. Wskaźnik procentowy osób szczepionych na krztusiec z podziałem na kategorie wiekowe 158

159 Nieco korzystniej wygląda sytuacja szczepień przeciwko poliomyelitis. Nieznacznie wartości te są wyższe niż w przypadku szczepień przeciwko krztuścowi. Dane otrzymane pochodzą głownie z punktów szczepień, które szczepią osoby wyjeżdżające za granicę. 0,45% 0,40% 0,35% 0,30% 0,25% 0,20% 0,15% 0,10% 0,05% 0,00% Szczepienia przeciw poliomyelitis 2014 r r 2012 r r 2010 r Polio Wykres 113. Realizacja szczepienia przeciw poliomyelitis w latach Brak zainteresowania lekarzy i brak wiedzy pacjentów wpływa na niski wskaźnik również pozostałych szczepień zalecanych. I tak w roku 2014 zaszczepiono : osób przeciw odrze, śwince i różyczce. W porównaniu do roku 2013 wyraźny spadek gdzie zaszczepiono wówczas 1740 osób; osób przeciw zakażeniom Neisseria meningitis w stosunku do roku wzrost o 546 osób; osoby zaszczepione przeciw zakażeniom wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV), w roku 2013 zaszczepiono 806 osób; osób zaszczepionych przeciw durowi brzusznemu a, w roku 2013 poddało się szczepieniu 9719 osób; osób zaszczepiono przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu natomiast w roku 2013 liczba ta wynosiła 5348 osób. Poniższy wykres przedstawia odsetek osób poddanych wybranym szczepieniom ochronnym. 159

160 pow. razem pow razem pow razem pow razem pow razem 2,00% 1,80% 1,60% 1,40% 1,20% 1,00% 0,80% 0,60% 0,40% 0,20% 0,00% kzm Meningokoki rok 2014 rok 2013 rok 2012 rok 2011 rok 2010 Wykres 114. Odsetek osób szczepionych w roku 2014 na wybrane choroby zakaźne Prowadzenie nadzoru nad szczepieniami ochronnymi przez pracowników Sekcji Szczepień Ochronnych obejmuje rejestr i opracowywanie niepożądanych odczynów poszczepiennych. Od kilku lat utrzymuje się tendencja wzrostowa w ilości zgłaszanych odczynów poszczepiennych. W roku 2014 zarejestrowano 173 odczyny poszczepienne w tym 164 łagodne, 7 poważnych i 2 ciężkie. W roku 2013 ilość zarejestrowanych odczynów wynosiła 107 w tym 105 łagodnych i 2 poważne W roku 2012 zgłoszono 88 odczynów poszczepiennych. Wzrost wynika z poprawy współpracy z podmiotami leczniczymi w zakresie zgłaszania NOP jak również świadomości rodziców na temat występowania odczynów poszczepiennych i zgłaszaniem się do lekarza w przypadku występowania objawów mogących czasowo lub przyczynowo być związanych z wykonanym szczepieniem. W ramach nadzoru nad szczepieniami prowadzony jest również rejestr osób uchylających się od szczepień. Na koniec 2014 zarejestrowano 653 osoby. W tabeli poniżej podane są przyczyny, jakie rodzice wskazują przy odmowie szczepień. 160

161 Tabela 9. Przyczyny odmowy szczepień wskazywane przez rodziców L.p. Przyczyna odmowy Ilość osób Odrębność kulturowa, religijna lub etniczna Wpływ środowisk propagujących medycynę alternatywną 8 Wpływ ruchów antyszczepionkowych 9 Wcześniej NOP u osoby zobowiązanej 10 Inna przyczyna

162 6. OCENA STANU SANITARNEGO PLACÓWEK OŚWIATOWO WYCHOWAWCZYCH 6.1 WPROWADZENIE Pod nadzorem Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w m. st. Warszawie w 2014 r. znajdowało się 2282 publicznych oraz niepublicznych placówek oświatowo wychowawczych i opiekuńczych, w tym 1880 stałych i 402 sezonowe (wypoczynku zimowego oraz letniego). Wśród nich są: żłobki, przedszkola, szkoły podstawowe, gimnazja, szkoły ponadgimnazjalne, szkoły wyższe, placówki wychowania pozaszkolnego, placówki pobytu dziennego i całodobowego, bursy, internaty, schroniska i domy studenta. W roku 2014 na terenie m. st. Warszawy pracownicy Powiatowej Stacji Sanitarno Epidemiologicznej w m. st. Warszawie przeprowadzili w ramach nadzoru sanitarnego 1512 kontroli, w tym 208 kontroli w ramach nadzoru nad placówkami wypoczynku dzieci i młodzieży. Na nadzorowanym przez PPIS terenie, po znaczącym wzroście liczby wydawanych przez Oddział opinii sanitarnych dla obiektów nowo otwieranych w roku 2012, ich ilość nadal zwiększa się. W 2014 roku wydano ich 261 (w roku , , , ). Opinie wydawane były na różnego rodzaju placówki oświatowo-wychowawcze (głównie żłobki, punkty przedszkolne, przedszkola oraz placówki wsparcia dziennego ale także przedszkola, szkoły, pomieszczenia przeznaczone na kursy i szkolenia itp.). W roku 2014 r. zlikwidowano 18 placówek (11 żłobków, 4 przedszkola, 1 liceum, 2 zespoły szkół). 6.2 DZIAŁALNOŚĆ REPRESYJNA W wyniku postępowania pokontrolnego wydano 524 decyzji administracyjnych, w tym 168 zmieniających termin wykonania obowiązków. Nałożono 33 mandaty karne na łączną kwotę 7 200,- zł. Decyzje dotyczyły : 1. Stanu sanitarno - technicznego dróg, dojść, ogrodzeń, placów zabaw, placów rekreacyjnych, boisk sportowych; 162

163 2. Ciągów komunikacyjnych w budynkach (podłogi, schody, zabezpieczenia kaloryferów); 3. Placów zabaw; 4. Stanu sanitarno - technicznego sal lekcyjnych i innych sal zajęć dla dzieci i młodzieży; 5. Dostosowania mebli i posiadania certyfikowanych mebli oraz sprzętu sportowego; 6. Stanu sanitarno - higienicznego toalet, w tym sprawności technicznej armatury oraz wyposażenia w środki higieniczne; 7. Warunków do prowadzenia zajęć WF; 8. Pracowni chemicznych; 9. Pracowni komputerowych i innych pracowni zawodowych; 10. Systemu pierwszej pomocy; 11. Elewacji budynku; 12. Wewnętrznej stolarki drzwiowej i okiennej; 13. Wentylacji; 14. Przechowywania leżaków i pościeli; 15. Oznakowania ręczników, pościeli i przyborów do mycia zębów; 16. Zabezpieczenia otwartych przestrzeni pomiędzy biegami schodów i poręczy; 17. Zapewnienia prawidłowej odległości miejsca gromadzenia odpadów stałych od najbliższych drzwi i okien; 18. Zaprzestania prowadzenia zajęć w pomieszczeniach niespełniających wymagań w zakresie wysokości, usytuowania względem terenu urządzonego wokół budynku, wentylacji; 19. Braku osłon oświetlenia. W 2014 r. do Oddziału Higieny Dzieci i Młodzieży PSSE w m. st. Warszawie wpłynęło 77 interwencji, z czego: 32 uzasadnione, 45 nieuzasadnionych. Interwencje dotyczyły : 1. Złego stanu sanitarno-higienicznego oraz technicznego w placówkach, (np. sal dydaktycznych, sanitariatów, sali gimnastycznej, szatni, itp.) i terenu placówki (boiska, place zabaw, drogi i przejścia); 163

164 2. Niezachowania warunków bezpieczeństwa pomieszczeń (w tym niedostosowanie funkcjonalne), sprzętu i wyposażenia placówek oraz ergonomii mebli, nieprzymocowania na stałe sprzętów rekreacyjnych i sportowych do podłoża, niewłaściwego przechowywania leżaków i pościeli, itp.; 3. Warunków mikroklimatu (wietrzenie, temperatura, nieprzyjemny zapach, niewłaściwa wentylacja pomieszczeń, itp.); 4. Braku dostępu do WC, natrysków, braku bieżącej ciepłej wody w WC oraz brak środków higieny w WC dla uczniów; 5. Niewłaściwej higieny procesu nauczania; 6. Występowania zachorowań w placówkach: wszawicy, owsicy, świerzbu, infekcji, chorób zakaźnych wieku dziecięcego itp.; 7. Uciążliwości w wyniku remontów, w tym: zapachowe i pyłowe, niezachowania standardów dostępności do urządzeń sanitarnych oraz limitów powierzchniowych, z powodu wyłączenia z użytkowania części pomieszczeń; 8. Palenia tytoniu na terenie placówek; 9. Prowadzenia placówek bez stosownych zezwoleń, np. opinii sanitarnej, decyzji zatwierdzającej, zgłoszenia wypoczynku do KO i bazy MEN; 10. Obecności gryzoni, prusaków lub innych; 11. Zbytniego zagęszczenia dzieci w salach; 12. Braku wyznaczonego miejsca do gromadzenia odpadów stałych; 13. Prowadzenia zajęć dla dzieci w pomieszczeniach nieprzystosowanych do tego; 14. Braku warunków do mycia zębów. 6.3 WARUNKI SANITARNO-HIGIENICZNE I TECHNICZNE Wiele znajdujących się pod nadzorem PPIS w m. st. Warszawie placówek funkcjonuje w starych budynkach (z lat sześćdziesiątych, ale również z okresu przed i powojennego), co ma ujemny wpływ na ogólny stan techniczny budynków przeznaczonych na cele opiekuńcze oraz oświatowo-wychowawcze. W roku 2014 stwierdzono 24 budynki w złym stanie technicznym oraz 5 w złym stanie sanitarnohigienicznym, na 718 skontrolowanych. Na stan taki wpływ może mieć brak środków 164

165 finansowych na przeprowadzanie remontów przez Urzędy Dzielnic, przesuwanie prac remontowych na kolejne lata (wnioski o prolongaty terminu wykonania obowiązków nałożonych decyzjami administracyjnymi). W następstwie tego stanu rzeczy, w porównaniu z latami ubiegłymi, wzrosła liczba decyzji administracyjnych nakazujących doprowadzenie obiektów do właściwego stanu technicznego oraz usunięcie innych nieprawidłowości o charakterze sanitarno-higienicznym w roku 2011 wydano 66 decyzji, w tym 40 zmieniających termin natomiast w roku 2012 wydano 320 decyzji merytorycznych w tym 68 zmieniających termin realizacji obowiązków wynikających z decyzji, w roku 2013 było to 543 decyzje administracyjne (nakazowe, finansowe, umarzające postępowanie) w tym 131 zmieniających termin, w decyzje administracyjne, w tym 168 zmieniających termin. Wynika z tego wniosek, iż przesuwanie prac remontowych na kolejne lata (zmiany terminów wykonania obowiązków wynikających z decyzji administracyjnych) powodowane głównie przez niedofinansowanie placówek oświatowych, zaczyna stanowić coraz poważniejszy problem w zakresie zapewnienia wymaganego prawem odpowiedniego stanu sanitarno-technicznego. W porównaniu z rokiem 2013 wzrosła liczba rozbudowywanych, modernizowanych lub remontowanych w sposób generalny placówek oświatowowychowawczych w 2014 roku było ich 6, zmodernizowano 15 bloków sportowych, w tym 13 boisk i placów zabaw, co nadal jednak jest niewystarczające w stosunku do potrzeb warszawskich placówek. W roku 2013 odnotowano 1 taki budynek, w 2012 r. wykazano 4 takie placówki, w 2011 było ich na terenie m.st. Warszawy 10, a dwa lata wcześniej 156. W latach ubiegłych obserwowano drastyczny w porównaniu z rokiem 2012, a niepokojący w porównaniu do lat poprzednich wzrost liczby mandatów w 2010 r. za zły stan sanitarny nałożono 26 mandatów na łączną kwotę 7200 zł, w 2011 r na kwotę 7350 zł, w 2012 r. 22 na kwotę 5900 zł, natomiast w 2013 r. nałożono ich 71 na kwotę zł. W 2014 roku liczba mandatów spadła. Nałożono ich 33 na kwotę 7200 zł, co może świadczyć o poprawie stanu czystości i porządku w podległych placówkach. 165

166 Od 2009 roku Oddział Higieny Dzieci i Młodzieży pełni wzmożony nadzór nad warunkami do utrzymania higieny osobistej w szkołach. W większości placówek stwierdzono właściwe warunki: w pomieszczeniach sanitarnych znajdowało się mydło w płynie, papier toaletowy oraz ręczniki papierowe lub suszarki do rąk. Nieliczne nieprawidłowości dotyczyły braku ciepłej wody, złego stanu technicznego pomieszczeń sanitarnych, zaniedbań czystości i porządku oraz sporadycznie braku wyposażenia w środki higieny osobistej. W 2014 roku przeprowadzono ocenę warunków pobytu dzieci 5-6 letnich w tzw. oddziałach zerowych w placówkach oświatowych funkcjonujących samodzielnie lub w zespołach szkół. W ewidencji Powiatowej Stacji Sanitarno- Epidemiologicznej w m.st. Warszawie mamy 1134 takich placówek, skontrolowano 435 z nich, stwierdzając, że w 110 przedszkolach i szkołach podstawowych funkcjonują oddziały zerowe. W trakcie kontroli stwierdzono, że w 94 zapewniono właściwą infrastrukturę i wyposażenie pomieszczeń przeznaczonych do użytkowania przez oddziały zerowe. Natomiast w 16, przy niepublicznych szkołach podstawowych, nie zapewniono możliwości dożywiania dzieci dzieci przynoszą własne posiłki. 6.4 ANALIZA W ZAKRESIE HIGIENY PROCESÓW NAUCZANIA Kontrola dostosowania mebli do wzrostu uczniów w 2014 r. przeprowadzona została w publicznych oraz niepublicznych przedszkolach, szkołach podstawowych i gimnazjach. Dobór mebli do wzrostu uczniów jest niezwykle istotny, szczególnie dla uczniów szkół podstawowych oraz gimnazjalistów, którzy są w okresie intensywnego rozwoju fizycznego i ostatecznego kształtowania się układu kostnego. Liczba dzieci ze stwierdzonymi wadami postawy może sugerować niewłaściwe warunki nauki, jak również niekorzystny tryb życia uczniów po zajęciach szkolnych (dodatkowe zajęcia edukacyjne i brak aktywności fizycznej). Działania Inspekcji Sanitarnej w tym zakresie przynoszą spodziewane efekty: w porównaniu z rokiem 2012 nastąpiła poprawa w przedszkolach i gimnazjach meble niedostosowane odnotowano w przypadku 1,9% oddziałów przedszkolnych, w przypadku szkół podstawowych 4,7%, 0% w oddziałach gimnazjalnych. 166

167 Szczegółowo obraz zagadnienia pokazuje tabela poniżej: Odsetek korzystających z mebli niedostosowanych do wzrostu uczniów Przedszkola Szkoły podstawowe Gimnazja Oddziały klasowe/ grupy przedszkolne Placówki skontrolowane 6,9% 4,6% 2,7% 15,49 % 4,06% 2,05% 1,9% 6,5 % 13% 4,7% 22,5% 11,2% 0% 12,12 % 4,2% 26,31 % 5,1% 0% Analiza rozkładu zajęć lekcyjnych w roku 2014 wykazała pojedyncze nieprawidłowości w planach lekcji, co wynika często z konieczności organizacji zajęć w szkole plany zajęć powinny być tak ułożone, aby zapewnić wszystkim dzieciom lekcje z przedmiotów do prowadzenia których brakuje nauczycieli (np. fizyki, chemii, informatyki), a także muszą uwzględniać warunki lokalowe placówki. Występujące nieprawidłowości w planach lekcyjnych wynikają także ze specyfiki szkoły lub klasy (np. klasy profilowane, które mają zwiększoną liczbę godzin wf - u). Niezgodności stwierdzono w 26 oddziałach, w 4 placówkach, w roku 2013 stwierdzono niezgodności w 3 oddziałach 2 placówek na skontrolowane 804 oddziały w 85 szkołach podstawowych. W 2012 r. nie stwierdzono niezgodności z obowiązującymi przepisami. W roku 2011 nieprawidłowości stwierdzono tylko w 4 placówkach, co stanowi niespełna 20% liczby uchybień stwierdzonych dwa lata wcześniej. Problem zmianowości w szkołach podstawowych nasilił się. Z zebranych danych wynika, że w porównaniu z latami ubiegłymi znacząco wzrosła liczba placówek wprowadzających system zmianowy, w celu uniknięcia nadmiernego zagęszczenia uczniów w klasach. 167

168 Szkoły pracujące w systemie zmianowym: Rok 2011 Rok 2012 Rok Szkoły podstawowe Gimnazja Szkoły ponadgimnazjalne Zespoły szkół RAZEM Nadmierne zagęszczenie W m.st. Warszawie od około 5 lat (z zauważalnym nasileniem od roku 2008) wzrasta liczba dzieci w placówkach oświatowych i opiekuńczych. Są to zarówno placówki publiczne, jak i niepubliczne. Na sale zabaw dziecięcych adaptuje się dostępne pomieszczenia w obiektach, nie respektując obowiązujących przepisów prawa, dotyczących mikroklimatu w pomieszczeniach przeznaczonych na stały pobyt dzieci i nauczycieli. W 2014 roku podczas kontroli sanitarnych nie stwierdzono nadmiernego zagęszczenia dzieci w klasach i salach pobytu, ale może mieć to związek z wprowadzaniem zmianowości w coraz większej liczbie placówek. 6.5 OCENA PRZYGOTOWANIA I PRZEBIEGU WYPOCZYNKU LETNIEGO I ZIMOWEGO DZIECI I MŁODZIEŻY W związku ze zmianą przepisów dotyczących wypoczynku dzieci i młodzieży, przed rozpoczęciem akcji letniej i zimowej Państwowa Inspekcja Sanitarna od kilku lat nie kwalifikuje już obiektów przeznaczonych na wypoczynek dzieci i młodzieży. Na terenie m.st. Warszawy wypoczynek odbywa się w większości przypadków w obiektach znajdujących się pod stałym nadzorem Oddziału Higieny Dzieci i Młodzieży, dlatego też zarówno zimą, jak i latem, podczas 208 kontroli w trakcie trwania wypoczynku, nie stwierdzono nieprawidłowych warunków w ww. placówkach. W ogólnej ocenie wypoczynek zimowy i letni na terenie m.st. Warszawy przebiegał bez zastrzeżeń, nie odnotowano żadnych interwencji z powodu niewłaściwych warunków sanitarno-higienicznych oraz nie ukarano mandatem karnym. 168

169 6.6 NADZÓR NAD SZKOŁAMI WYŻSZYMI Na terenie m.st. Warszawy pod nadzorem Oddziału Higieny Dzieci i Młodzieży znajduje się stosunkowo niewielka liczba szkół wyższych (27), jednak funkcjonują one w kilkakrotnie większej liczbie obiektów (98). W roku 2014 przeprowadzono 29 kontroli w szkołach wyższych gdzie wydano 19 decyzji administracyjnych, wyegzekwowano 6 z lat ubiegłych. Nie nałożono w tym roku mandatów karnych za uchybienia higieniczno sanitarne. Szkoły wyższe niepubliczne z reguły mieszczą się w budynkach nowych bądź wyremontowanych. Natomiast szkoły państwowe takie, jak Uniwersytet Warszawski czy Politechnika Warszawska, zlokalizowane są na ogół w centrum miasta w budynkach starych, często zabytkowych znajdujących się pod nadzorem konserwatora zabytków. Z tego powodu odnotowuje się trudności w wyegzekwowaniu właściwego stanu technicznego; często jest to wręcz niemożliwe (np. w przypadku braku wentylacji grawitacyjnej). 6.7 MONITORING PRZESTRZEGANIA PRZEPISÓW USTAWY ANTYNIKOTYNOWEJ W każdej kontrolowanej placówce sprawdzano, czy przestrzegane są przepisy ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych. We wszystkich kontrolowanych placówkach oświatowo-wychowawczych wprowadzono całkowity zakaz palenia tytoniu i jest on przestrzegany. Wyjątek stanowił przypadek stwierdzony w trakcie czynności kontrolnych dotyczących interwencji w domu studenta. Osobę odpowiedzialną ukarano mandatem. 6.8 WSZAWICA Wszawica, świerzb, owsica zaliczane są pod względem medycznym do grupy inwazji pasożytami i nie znajdują się obecnie w wykazie chorób zakaźnych stanowiącym załącznik do obowiązującej ustawy z dnia 5 grudnia 2008r., o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. z 2013r., poz. 947), w związku z czym problem zwalczania wszawicy został obecnie 169

170 przesunięty z działań o charakterze przeciwepidemicznym, dla których prowadzenia właściwa jest Państwowa Inspekcja Sanitarna, na działania leżące w zakresie działań instytucji opiekuńczo - wychowawczych i pomocy społecznej. W przypadkach zgłaszania przez rodziców problemu wszawicy w placówkach pracownicy PSSE w m. st. Warszawie przekazują materiały informacyjne na temat radzenia sobie z wszawicą oraz stanowisko Głównego Inspektora Sanitarnego, które określa postępowanie w momencie pojawienia się wszawicy w placówce. Ponadto pracownicy Ispekcji informują rodziców zgłaszających problem o konieczności przeglądu czystości głów wszystkich domowników oraz niezbędnych działaniach mających na celu zapobieganie dalszemu rozprzestrzenianiu się wszawicy. 6.9 WNIOSKI W wyniku prowadzonego nadzoru stwierdzono występujący problem braku środków finansowych, którymi dysponują placówki, na poprawę warunków technicznych (remonty, prace konserwatorskie, wymianę wyposażenia). Zaobserwowano konieczność przedłużania terminów wykonania decyzji administracyjnych, co jest związane z brakiem środków przez organy prowadzące placówki. Brak przystosowania placówek do obowiązujących wymogów, wynika głównie z wybudowania ich we wcześniejszych latach, kiedy nie obowiązywały obecne przepisy. W roku sprawozdawczym przeprowadzono liczne kontrole interwencyjne zaobserwowano ich wzrost w porównaniu z latami ubiegłymi. Zastosowane metody pracy i konsekwentne egzekwowanie wydanych w decyzjach administracyjnych nakazów, dotyczących stanu sanitarno-technicznego nadzorowanych Placówek prowadzi do poprawy warunków pobytu dzieci i młodzieży w podległych obiektach. Wydane decyzje administracyjne przyczyniają się w nieporównywalnie większym stopniu niż wystąpienia pokontrolne do uzyskania środków finansowych na realizację nałożonych obowiązków. Z roku na rok wzrasta liczba wniosków o wydanie opinii sanitarnej. Wszystkie wnioski są rozpatrywane w oparciu o obowiązujące przepisy prawa materialnego. Podczas kontroli stwierdza się niejednokrotnie brak spełnienia określonych w ww. przepisach wymogów. 170

171 Podczas wszystkich kontroli, w ramach prowadzonego monitoringu przestrzegania ustawy antynikotynowej, w przypadkach naruszenia jej przepisów, podejmowane są działania (nakładanie mandatów karnych, wszczęcie postępowania administracyjnego), prowadzące do przestrzegania całkowitego zakazu palenia tytoniu w placówkach oświatowych. Wieloletnie, konsekwentne, prowadzone z ogromnym zaangażowaniem pracowników działania zmierzające do zapewnienia przez Placówki należytego stanu sanitarnego placów zabaw (brak zanieczyszczenia odchodami zwierzęcymi) oraz utrzymania czystości i jakości piasku w piaskownicach (piasek z przeznaczeniem do piaskownic, zabezpieczenie piaskownic plandekami lub osłonami przed zanieczyszczeniem), doprowadziły do uzyskania bardzo dużej poprawy w tym zakresie. Niepokój o bezpieczeństwo zdrowotne dzieci i młodzieży budzi wygaśnięcie przepisów prawa nakazujących pracownikom placówek oświatowych, wychowawczych i opiekuńczych posiadanie aktualnych badań i dokumentacji medycznej do celów sanitarno-epidemiologicznych. Od 2009 roku Oddział Higieny Dzieci i Młodzieży pełni wzmożony nadzór nad warunkami do utrzymania higieny osobistej w szkołach. Dzięki temu w większości placówek stwierdzono właściwe warunki: w pomieszczeniach sanitarnych znajdowało się mydło w płynie, papier toaletowy oraz ręczniki papierowe lub suszarki do rąk. Nieliczne nieprawidłowości dotyczyły wyłącznie złego stanu technicznego pomieszczeń sanitarnych. We wszystkich placówkach, które skontrolowano w 2014 r. stwierdzono, że w pomieszczeniach sanitarnych liczba urządzeń sanitarnych była wystarczająca w stosunku do ilości uczniów z nich korzystających. We wszystkich sanitariatach był zapewniony dopływ zimnej i ciepłej wody bieżącej. Podobnie, jak w latach ubiegłych, alternatywne formy wychowania przedszkolnego (w przypadku powiatu m. st. Warszawy - punkty przedszkolne), niepubliczne żłobki i kluby dziecięce zlokalizowane są przeważnie w zaadaptowanych pomieszczeniach domów jednorodzinnych lub mieszkań prywatnych. W skład ww. placówek wchodzi zazwyczaj jedna lub więcej grupa dziecięca, szatnia, kuchnia, w której zlokalizowana jest rozdzielnia posiłków, wc (często wspólne dla personelu i dzieci). Inwestorzy nie prowadzą żywienia zbiorowego, mają podpisane umowy z firmami cateringowymi. 171

172 W sąsiedztwie najczęściej brak jest miejsca do prowadzenia zajęć ruchoworekreacyjnych na zewnątrz budynku. Na terenie m. st. Warszawy problemów przysparza wciąż brak jasnych uregulowań prawnych, sprzecznych informacji odnośnie przepisów budowlanych w stosunku do punktów przedszkolnych i żłobków. Na przykład: obniżenie dopuszczalnej wysokości pomieszczeń do 2,5 m wpływa niekorzystnie na mikroklimat pomieszczeń, w których przebywają dzieci wraz z personelem, czasami do 10 godzin dziennie a brak konieczności zmiany sposobu użytkowania lokalu mieszkalnego na lokal z przeznaczeniem na placówkę oświatową wywołuje liczne konflikty pomiędzy inwestorami a mieszkańcami sąsiednich lokali, w które, z racji sprawowanego nadzoru, zaangażowana jest również Państwowa Inspekcja Sanitarna. 172

173 7. DZIAŁALNOŚĆ OPINIODAWCZA W ZAPOBIEGAWCZYM NADZORZE SANITARNYM Oddział Zapobiegawczego Nadzoru Sanitarnego Powiatowej Stacji Sanitarno- Epidemiologicznej w m. st. Warszawie w roku 2014 sprawował zapobiegawczy nadzór sanitarny na terenie m. st. Warszawy, którego celem było zapewnienie właściwego stanu sanitarno-higienicznego w realizowanych obiektach użyteczności publicznej, w zakładach produkcyjnych oraz w budynkach mieszkalnych a także dbałość o to aby obiekty mogące znacząco oddziaływać na środowisko nie powodowały zagrożenia i uciążliwości dla środowiska, w tym zdrowia i życia ludzi. W Powiatowej Stacji Sanitarno Epidemiologicznej w m. st. Warszawie w 2014 r. zadania zapobiegawczego nadzoru sanitarnego realizowane były przez zespół liczący 9 pracowników merytorycznych posiadających wykształcenie wyższe - techniczne. Zapobiegawczy nadzór sanitarny na terenie m. st. Warszawy, w szczególności, był realizowany poprzez zajmowanie stanowiska w zakresie zagadnień sanitarno-higienicznych : 1. Przy uzgadnianiu dokumentacji projektowej, w tym: przy uzgadnianiu projektów, przy wydawaniu zgód na stosowanie recyrkulacji powietrza w pomieszczeniach przedsiębiorstw podmiotów leczniczych, określaniu warunków dla lokalizacji terenowych wyrzutni powietrza wentylacyjnego; 2. Przy przekazywaniu do użytkowania nowych obiektów, w tym obiektów nowo wybudowanych; 3. Przy uzgadnianiu projektów miejscowych panów zagospodarowania przestrzennego; 4. W procedurze ocen oddziaływania na środowisko. Wśród obiektów ocenianych w 2014 r. pod względem sanitarno - zdrowotnym znalazły się między innymi takie obiekty jak: przedsiębiorstwa publicznych i niepublicznych podmiotów leczniczych, obiekty oświaty, zespoły sportoworekreacyjne, apteki i hurtownie farmaceutyczne, zakłady gastronomiczne, budynki 173

174 biurowe i biurowo-usługowe, budynki mieszkalne i mieszkalno-usługowe, hotele, centra handlowo-usługowe, stacje paliw, laboratoria badawcze, zakłady usługowe i produkcyjne. Mając na uwadze ochronę zdrowia użytkowników ocenianych obiektów zwracano szczególną uwagę na takie zagadnienia jak : 1. Zapewnienie możliwości utrzymywania prawidłowych warunków higienicznosanitarnych w obiektach; 2. Zabezpieczenie możliwości zapewnienia właściwych warunków sanitarnohigienicznych do prowadzenia żywienia i produkcji żywności; 3. Zabezpieczenie możliwości zapewnienia właściwych warunków sanitarnohigienicznych do udzielania świadczeń zdrowotnych w przedsiębiorstwach podmiotów leczniczych; 4. Zabezpieczenie możliwości zapewnienia właściwych warunków sanitarnohigienicznych dla udzielania świadczeń w zakresie opieki nad dziećmi oraz w placówkach oświatowych; 5. Właściwa gospodarka wodno-ściekowa, w tym zaopatrzenie obiektów w wodę do spożycia o odpowiedniej jakości ; 6. Właściwa wymiana powietrza w pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi; 7. Ochrona ludzi przed nadmiernym hałasem i zanieczyszczeniem powietrza poprzez egzekwowanie rozwiązań technicznych, które zapewniają spełnienie obowiązujących przepisów określających najwyższe dopuszczalne stężenia i natężenia czynników szkodliwych dla zdrowia. W 2014 roku w ramach sprawowania zapobiegawczego nadzoru sanitarnego wydano 58 zgód na zastosowanie recyrkulacji powietrza w pomieszczeniach przedsiębiorstw podmiotów leczniczych i 5 zgód na odprowadzenie powietrza wentylacyjnego wyrzutniami terenowymi. Ocena warunków sanitarnohigienicznych dotycząca rozwiązań projektowanych oparta była na analizie dokumentacji projektowej przedstawionej do uzgodnienia. Wydano 27 stanowisk. 174

175 4% 26% pozytywnie z uwagami negatywnie 70% Wykres 1. Uzgodnione projekty Ocena warunków sanitarnohigienicznych dotycząca nowych obiektów, w tym obiektów nowo wybudowanych takich jak: budynki użyteczności publicznej, budynki biurowe, obiekty usługowe i handlowe, w tym apteki i hurtownie farmaceutyczne, budynki mieszkalne, obiekty infrastruktury, w tym drogi oparta była na wynikach przeprowadzonych kontroli. Ogółem w roku 2014 przeprowadzono 513 kontroli w 421 obiektach. W trakcie 220 kontroli stwierdzono nieprawidłowości. Wydano 55 opinii o pomieszczeniach aptek i hurtowni farmaceutycznych oraz 296 decyzji i 12 opinii, w których Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w m. st. Warszawie nie sprzeciwił się dopuszczeniu do użytkowania wybudowanych obiektów. Ponadto w postępowaniach w sprawie dopuszczenia obiektów do użytkowania lub wydawania opinii o lokalach aptek i hurtowni farmaceutycznych 305 razy wnoszono uwagi do realizacji obiektów bądź wzywano inwestorów do uzupełnienia brakujących dokumentów. 175

176 Liczba obiektów bez uwag; po wyeliminowaniu nieprawidłowości; Wykres 2. Obiekty przekazane do użytkowania W celu zapewnienia mieszkańcom Warszawy oraz osobom przebywającym w mieście, czy to z tytułu wykonywania pracy, czy też turystycznie, zdrowych warunków życia, przy zajmowaniu stanowiska w sprawie uzgadniania projektów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego oraz uzgadnianiu uwarunkowań środowiskowych dla przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko zwracano szczególną uwagę na : 1. Zabezpieczenie ludzi przed hałasem ( hałas lotniczy, hałas komunikacyjny, hałas przemysłowy ); 2. Zabezpieczenie ludzi przed zanieczyszczeniami pyłowymi i gazowymi; 3. Zapewnienie prawidłowej gospodarki wodno ściekowej, w tym zaopatrzenie ludności w wodę do spożycia o odpowiedniej jakości i w odpowiedniej ilości; 4. Zapewnienie właściwej gospodarki odpadami; 5. Ochronę terenów rekreacyjnych. Wydano 36 stanowisk w postępowaniach dotyczących projektów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, w których uzgodniono 12 projektów 176

177 planów i 9 zaopiniowano w ramach postępowania w sprawie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. Dla 17 projektów planów określono zakres i stopnień szczegółowości informacji wymaganych w prognozach oddziaływania na środowisko. W jednym przypadku wydano uzgodnienie dotyczące odstąpienia od przeprowadzania strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. Wydano 226 stanowisk w postępowaniach prowadzonych w ramach ocen oddziaływania na środowisko ( 198 opinii co do potrzeby przeprowadzania oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko i 28 uzgodnień warunków realizacji przedsięwzięć mogących oddziaływać na środowisko ). W odniesieniu do 28 przedsięwzięć uznano za konieczne przeprowadzenie postępowania w sprawie ocen oddziaływania na środowisko. Ogółem w roku 2014 Oddział Zapobiegawczego Nadzoru Sanitarnego wydał 1551 stanowisk, w tym 301 negatywnych. Wydano 1813 dokumenty. W stosunku do roku 2013 zwiększyła się liczba stanowisk negatywnych o 23,4% podczas gdy liczba stanowisk zajętych ogółem zmalała o 1,9 %. 177

178 8. DZIAŁALNOŚĆ OŚWIATY ZDROWOTNEJ I PROMOCJI ZDROWIA 8.1 WSTĘP W ramach realizacji zadań Państwowa Inspekcja Sanitarna, oprócz zapobiegawczego i bieżącego nadzoru sanitarnego nad warunkami środowiska, zgodnie z art. 6 ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej z dnia 14 marca 1985r. z późn. zm., jest zobligowana m.in. do koordynacji i nadzoru działalności oświatowozdrowotnej w celu kształtowania odpowiednich postaw i zachowań zdrowotnych adresatów tych działań w różnych środowiskach. Oddział Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia realizował te przedsięwzięcia w 2014r. w oparciu o wytyczne Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Warszawie, założenia Narodowego Programu Zdrowia na lata , sytuację epidemiologiczną Warszawy oraz pozyskane informacje w ramach prowadzonej diagnozy o problemach i potrzebach lokalnych środowisk, szczególnie w placówkach oświatowo-wychowawczych w zakresie edukacji zdrowotnej PODMIOTY OBJĘTE ODDZIAŁYWANIEM Populację do objęcia działań stanowili mieszkańcy Warszawy osób zorganizowani w następujących środowiskach : 1. Placówki oświatowo - wychowawcze w tym : przedszkola 818 (w tym 348 placówki niepubliczne, 119 punktów przedszkolnych oraz 14 zespołów wychowania przedszkolnego) szkoły podstawowe 319 (w tym 104 placówki niepubliczne) gimnazja 235 (w tym 73 placówki niepubliczne) szkoły ponadgimnazjalne 266 (w tym 85 placówek niepublicznych) szkoły wyższe 58 inne placówki nauczania i wychowania

179 2. Zakłady Opieki Zdrowotnej w tym: szpitale zakłady opieki zdrowotnej, w tym poz. 120 (w tym 76 niepublicznych) 1577 (poz.+ specjalistyczne) 3. Inne, w tym m.in. zakłady pracy. Zadania oświatowe były realizowane przez 10 pracowników oddziału OZiPZ przygotowanych merytorycznie do ich wdrażania, posiadających kierunkowe wykształcenie oraz w większości dodatkowe kwalifikacje (specjalizacja lub/i studia podyplomowe). Zgodnie z przyjętymi procedurami obowiązującymi w działalności OZ i PZ, realizacja wszystkich programów opiera się na jednakowym schemacie metodologicznym i obejmuje następujące etapy postępowania : 1. Oferta - przekazanie propozycji programów do placówek, do realizacji których jest adresowany (określony typ placówek oświatowo - wychowawczych); 2. Deklaracja - podpisana przez dyrektora placówki, tym samym zgoda na udział w programie ze wskazaniem koordynatora szkolnego odpowiedzialnego za jakość wdrażanego programu; 3. Szkolenia - dla koordynatorów szkolnych z zakresu merytorycznego uzasadnienia problemu obejmującego program oraz metodyki jego wdrażania (w trakcie szkolenia - przekazanie materiałów zawierających treści objęte szkoleniem); 4. Wizytacje - weryfikacja wdrażanego programu w danej placówce zgodnie z harmonogramem wizytacji; 5. Sprawozdanie ocena wdrażanego programu zgodnie z opracowanym drukiem sprawozdawczym, w którym zawarte są m.in. uwagi, wnioski i propozycje zmian, które zdaniem koordynatora szkolnego należałoby wprowadzić. W roku 2014 działalność OZ i PZ można pogrupować w dwa główne bloki merytoryczne tj. kształtowanie zdrowego stylu życia i profilaktyki chorób zachowaniozależnych (8.3.) oraz profilaktykę chorób zakaźnych (8.4.). 179

180 8.2. DIAGNOZA W ZAKRESIE STANU ZAGROŻEŃ I POTRZEB EDUKACJI ZDROWOTNEJ Wykorzystując obowiązujący dokument podczas przeprowadzanych wizytacji pn. protokół z wizytacji w ramach diagnozy przedsięwzięć prozdrowotnych w placówce nauczania i wychowania pracownicy OZiPZ gromadzą informacje dotyczące zarówno dotychczas prowadzonych działań z zakresu edukacji zdrowotnej, jak i problemów, które wymagają rozwiązania w danej placówce. Dane te pozwalają nam zaobserwować trendy, jakie pojawiają się w danym środowisku dzieci i młodzieży, zaproponować pomoc placówkom w ich rozwiązaniu, wykorzystać zalecane programy do zmian zachowań i negatywnych nawyków zdrowotnych a także wyniki tych obserwacji przedstawić władzom samorządowym do podjęcia ewentualnych interwencji. Poniżej zestawiono dane uzyskane z 74 placówek oświatowo- wychowawczych z roku 2013 oraz 225 z roku Dotyczą one najważniejszych problemów zdrowotnych, których występowanie w szkole stwierdzono wspólnie z Dyrekcją (lub innymi przedstawicielami placówki) podczas wizytacji. Zaklasyfikowano je do ośmiu większych grup. 1. Pierwsza dotyczy (szeroko rozumianych) używek styczności uczniów z alkoholem, tytoniem, narkotykami i innymi środkami psychoaktywnymi. Odsetek szkół, które zadeklarowały występowanie tego problemu w 2013 roku wyniósł 28%, podczas gdy w roku kolejnym wzrósł do 45% informacje te przedstawiono na wykresie poniżej; 180

181 Wykres 1. Odsetek placówek, które potwierdziły występowanie problemu z używkami 2. Drugim obszarem, o który pytano w szkołach, są środowiskowe problemy zdrowotne, tj. wady postawy, wzroku, słuchu i innych narządów. Jak widać na wykresie poniżej, na przestrzeni roku odsetek placówek, które borykają się z takimi schorzeniami wzrósł o 45% - informacje te przedstawiono na wykresie poniżej; 24% 69% 2013 rok 2014 rok Wykres 2. Odsetek placówek, które potwierdziły występowanie środowiskowych problemów zdrowotnych 181

182 3. Kolejną diagnozowaną grupą problemów są te dotyczące żywienia dzieci i młodzieży niedożywienie, otyłość, anoreksja, bulimia. Tutaj także można zauważyć wzrost problemów zdrowotnych o 10% w stosunku do roku informacje te przedstawiono na wykresie poniżej. 18% 28% 2013 rok 2014 rok Wykres 3. Odsetek placówek, które potwierdziły występowanie problemów żywieniowych 4. Porównując wyniki Diagnoz z 2014 z tymi z roku poprzedniego, stwierdza się zwiększenie występowania chorób zakaźnych (w tym: choroby brudnych rąk, żółtaczka, SEPSA, i inne) w wizytowanych placówkach na terenie m.st. Warszawy. Szczegółowe dane zaprezentowane są na poniższym wykresie; 182

183 4% 6% 2013 rok 2014 rok Wykres 4. Odsetek placówek, które potwierdził występowanie chorób zakaźnych 5. Jedną z diagnozowanych kwestii zdrowotnych jest również agresja przemoc i stres wśród uczniów. W 2013 roku ich występowanie stwierdzono w 18% odwiedzanych szkół, natomiast w kolejnym nastąpił wzrost o 2 punkty procentowe - informacje te przedstawiono na wykresie poniżej. Należy zauważyć, że wśród dzieci i młodzieży pojawiły się nowe zaburzenia będące wynikiem nieumiejętności radzenia sobie z sytuacjami stresowymi (nerwice, depresja) - informacje te przedstawiono na wykresie poniżej; 183

184 Wykres nr 5 Odsetek placówek, które potwierdziły występowanie problemu z agresją i przemocą wśród uczniów 6. Problemem zdrowotnym, którego częstotliwość występowania znacznie wzrosła na przestrzeni analizowanych dwóch lat, jest wszawica. W 2013 borykało się z nią 10 % wizytowanych szkół, a w roku % (informacje te zgromadzone są na wykresie poniżej); 10% 50% 2013 rok 2014 rok Wykres 6. Odsetek placówek, które potwierdziły występowanie problemu z wszawicą 7. Problemem zdrowotnym, który pierwszy raz zdiagnozowaliśmy wśród dzieci i młodzieży w 2013 roku były choroby układu krążenia. W porównaniu do 2014 ogólny odsetek szkół, które potwierdzają problem chorób serca i układu krążenia wzrósł o 9% - szczegółowe dane zaprezentowane są na poniższym wykresie. Jednak, gdy przeanalizujemy problem zdrowotny 184

185 w jednej grupie wiekowej (pn. młodzież szkół ponadgimnazjalnych zauważa się znaczny wzrost zachorowań ); 10% 19% 2013 rok 2014 rok Wykres 7. Odsetek placówek, które potwierdziły występowanie problemu chorobami układu krążenia 8. Kolejną diagnozowaną grupą problemów są dotyczące chorób metabolicznych u dzieci i młodzieży cukrzyca. Odsetek szkół, które zadeklarowały występowanie tego problemu w 2013 roku wyniósł 27%, podczas gdy w roku kolejnym wzrósł do 34% informacje te przedstawiono na wykresie poniżej; 27% 34% 2013 rok 2014 rok Wykres 8. Odsetek placówek, które potwierdziły występowanie problemu cukrzycy 185

186 Wniosek: dane takie gromadzone systematycznie pozyskane z większej liczby placówek oświatowo wychowawczych pozwolą na zsynchronizowanie działań, które zminimalizują obserwowane negatywne zachowania. Działania te są ujęte zarówno w podstawach programowych, jak również w szkolnych programach profilaktyki oraz podejmowane jako inicjatywy własne tj. władz miasta, dyrektorów placówek przy wsparciu rodziców czy opiekunów. Uzyskane dane pozwolą również wychwycić skalę problemu w placówce i jego zasięg na terenie dzielnicy i miasta. 8.3 PROGRAMY I DZIAŁANIA Z ZAKRESU KSZTAŁTOWANIA ZDROWEGO STYLU ŻYCIA I PROFILAKTYKI CHORÓB ZACHOWANIOZALEŻNYCH TRZYMAJ FORMĘ PROGRAM OGÓLNOPOLSKI; VI EDYCJA PROGRAMU W 2013 / 2014 r. Celem programu "Trzymaj Formę!" jest edukacja w zakresie trwałego kształtowania prozdrowotnych nawyków wśród młodzieży szkolnej poprzez promocję zasad aktywnego stylu życia i zbilansowanej diety, w oparciu o odpowiedzialność indywidualną i wolny wybór jednostki. Adresatami bezpośrednimi są uczniowie szkół podstawowych klas IV - VI oraz I - III klas gimnazjalnych w m.st. Warszawie, ich rodzice i opiekunowie; adresatami pośrednimi są koordynatorzy szkolni (nauczyciele, pielęgniarki medycyny szkolnej). Udział w programie w roku szkolnym 2013/2014 zadeklarowało 53 szkół podstawowych co stanowi 24,54% w stosunku do ogólnej liczby szkół podstawowych w Warszawie ( %) oraz 47 gimnazjów co stanowi 29,94% w stosunku do ogólnej liczby gimnazjów w Warszawie ( %). Ankiety informujące, że program zrealizowano zwróciło 37 szkół podstawowych oraz 29 szkół gimnazjalnych. W programie uczestniczyło 4322 uczniów szkół podstawowych (24821 uczniów klas V oraz 1840 uczniów klas VI), liczba uczniów szkół gimnazjalnych biorących udział w programie wyniosła 5796 (2175 uczniów klas I, 1877uczniów klas II oraz 1744 uczniów klas III). Liczba uczniów, którzy sporadycznie uczestniczyli w działaniach programowych wyniosła 90 w przypadku szkół gimnazjalnych oraz 844 w przypadku 186

187 szkół podstawowych. Rodziców uczestniczących w spotkaniach dotyczących tematyki programu było Program został pozytywnie przyjęty przez społeczność szkolną, umożliwił integrację młodzieży, uczniów oraz kadry pedagogicznej. Na poniższych wykresach przedstawiono obrazowo liczbę szkół oraz uczniów uczestniczących oraz zadeklarowanych w programie w latach / liczba szkół realizujących program / liczba szkół zadeklarowanych do programu Wykres 9. Ilość szkół podstawowych oraz gimnazjalnych zadeklarowany oraz biorących udział w programie Trzymaj formę. 2014/ liczba uczniów realizujących program 2013/ liczba uczniów zadeklarowanych do programu Wykres 10. Ilościowy udział dzieci ze szkół podstawowych oraz gimnazjalnych biorących udział w programie Trzymaj formę. 187

188 8.3.2 DZIAŁANIA Z ZAKRESU PROFILAKTYKI ANTYTYTONIOWEJ 1. Czyste powietrze wokół nas - (program ogólnopolski VII edycja programu w roku 2014/2014.). Skierowany jest do dzieci 5 i 6 letnich, ich rodziców i opiekunów. Do głównych celów programu należą wzrost kompetencji rodziców w zakresie ochrony dzieci przed ekspozycją na dym tytoniowy oraz zwiększenie umiejętności dzieci w zakresie radzenia sobie w sytuacjach, gdy przebywają w zadymionych pomieszczeniach lub gdy dorośli palą przy nich tytoń; W roku szkolnym 2014/2015 do udziału w programie przystąpiło 101 placówek oświatowo-wychowawczych, 18% w stosunku do ogólnej liczby placówek m. st. Warszawie ( %). W obecnym roku szkolnym programem zostanie objętych 5489 uczniów. 2014/2015 Edycja VII 5489 wykonanie na podstawie sprawozdania 2013/2014 Edycja VI zadeklarowana liczba uczniów Wykres 11. Ilościowy udział dzieci z przedszkoli i oddziałów przedszkolnych biorących udział w programie Czyste powietrze wokół nas 188

189 2014/2015 Edycja VII 101 wykonanie na podstawie sprawozdania 2013/2014 Edycja VI zadeklarowana liczba placówek Wykres 12. Ilościowy udział przedszkoli i oddziałów przedszkolnych biorących udział w programie Czyste powietrze wokół nas 2. Nie pal przy mnie, proszę - (program ogólnopolski, rok szkolny 2014/ V edycja programu). Program skierowany jest do uczniów klas I-III szkoły podstawowej oraz ich najbliższego otoczenie tj. rodziców, kadry nauczycielskiej; Do celów programu należy m.in. poszerzenie informacji na temat zdrowia, uświadomienie szkodliwości dymu tytoniowego, wykształcenie u dzieci świadomej umiejętności radzenia sobie w sytuacjach, w których inne osoby pala przy nich papierosy. W roku szkolnym 2014/2015 do udziału w programie przystąpiło 65 szkół podstawowych (30,1%). Ilościowy udział szkół w poszczególnych edycjach przedstawia wykres 13. W obecnym roku szkolnym programem zostanie objętych uczniów 189

190 2014/2015 V edycja 65 liczba placówek, gdzie zrealizowano program 2013/2014 IV edycja liczba placówek zadeklarowanych Wykres 13. Ilościowy udział placówek oświatowo-wychowawczych biorących udział w programie Nie pal przy mnie, proszę 2014/2015 V edycja /2014 IV edycja liczba uczniów, któzy wzięli udział w programie liczba uczniów zadeklarowanych Wykres 14. Liczba uczniów biorących udział w programie Nie pal przy mnie proszę 3. Znajdź właściwe rozwiązanie (program ogólnopolski, rok szkolny 2014/ V edycja programu). Program adresowany do starszych uczniów szkoły podstawowej (kl. IV-VI) oraz uczniów szkoły gimnazjalnej (kl. I-III). Do celów programu należy zaliczyć m.in. zapobieganie paleniu tytoniu wśród uczniów, uczenie rozpoznawania uczuć przeżywanych w sytuacjach trudnych, wykształcenie zachowań asertywnych. W roku szkolnym 2014/2015 przystąpienie do programu zdeklarowało 77 placówek oświatowo- 190

191 wychowawczych tj. 20,64%. Programem objętym zostanie łącznie uczniów z szkół podstawowych i gimnazjum; 2014/2015 V edycja 77 liczba placówek, gdzie zrealizowano program 2013/2014 IV edycja liczba placówek zadeklarowanych Wykres 15. Ilościowy udział placówek oświatowo-wychowawczych biorących udział w programie Znajdź właściwe rozwiązanie 2014/2015 V edycja liczba uczniów, któzy wzięli udział w programie 2013/2014 IV edycja liczba uczniów zadeklarowanych Wykres 16. Liczba uczniów biorących udział w programie Znajdź właściwe rozwiązanie 191

192 4. Światowy Dzień bez Tytoniu (31 maja) Podjęto współpracę z firmą Warexpo Sp. z o.o. mającą na celu ekspozycję plakatów nikotynowych na warszawskich słupach ogłoszeniowych; Zamieszczono informację na stronie internetowej PSSE w m.st. Warszawie oraz na tablicach informacyjnych w obydwu siedzibach. (ul. Kochanowskiego 21 oraz przy ul. Cyrulików 35). Dystrybuowano materiały akcydensowe nt szkodliwości palenia tytoniu do 39 publicznych przedsiębiorstw podmiotów leczniczych oraz do placówek oświatowo-wychowawczych (szkoły ponadgimnazjalne), działaniami edukacyjnymi objęto mieszkańców Warszawy. 5. Światowy Dzień Rzucania Palenia Tytoniu (3 czwartek listopada r.) w ramach obchodów w/w dnia zamieszczono informacje na stronie internetowej PSSE w m.st. Warszawie oraz na tablicach informacyjnych w obu siedzibach stacji z materiałami edukacyjnymi na temat szkodliwości palenia oraz informacjami o obchodach Światowego Dnia Rzucania Palenia; Przekazano również materiały edukacyjne do 60 placówek oświatowowychowawczych w m.st. Warszawie oraz przedsiębiorstw podmiotów leczniczych, działania edukacyjne skierowano do osób.. 6. Monitorowanie przestrzegania przepisów ustawy ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (Dz. U. z 1996r., nr 10, poz. 55 z późn. zm.). Przepisy ustawy realizowało w 2014r 6856 podmiotów leczniczych, placówek oświatowo- wychowawczych i innych zakładów pracy; Comiesięczne sprawozdania z monitoringu ustawy przesłane były do Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Warszawie. 192

193 8.3.3 PROGRAMY DOTYCZĄCE PROFILAKTYKI NOWOTWOROWEJ 1. Wybierz Życie Pierwszy Krok (program wojewódzki; VII edycja programu w roku 2014/2015). Program odnosi się do profilaktyki raka szyjki macicy. Adresowany jest do starszych uczniów ( chłopcy i dziewczęta- kl. III) ze szkół gimnazjalnych, młodzieży ze szkół ponadgimnazjalnych (kl. I-III), rodziców oraz kadry pedagogicznej. Celem głównym programu jest zmniejszenie występowania raka szyjki macicy i obniżenie umieralności na tą chorobę. Aby ten cel osiągnąć pośredni adresaci tego programu, czyli jego realizatorzy szkolni (nauczyciele przedmiotowi, pielęgniarki medycyny szkolnej, pedagodzy, psycholodzy) powołani są do podnoszenia wiedzy na temat zagrożeń związanych z zakażeniami wirusem HPV oraz do kształtowania świadomości zdrowotnej młodzieży szkolnej w zakresie roli profilaktyki pierwotnej i wtórnej raka szyjki macicy; W roku szkolnym 2013/2014 przystąpienie do programu zadeklarowało 57 placówek oświatowo-wychowawczych, w tym: 20 szkół gimnazjalnych, co stanowi 13,1 % wszystkich szkół gimnazjalnych w m.st. Warszawie oraz 37 szkół ponadgimnazjalnych, co stanowi 18% wszystkich szkół ponadgimnazjalnych w m.st. Warszawie. Liczba uczniów zadeklarowana do udziału w programie wyniosła łącznie Program zrealizowało 37 placówek oświatowo-wychowawczych, liczba uczniów biorących udział w programie wyniosła W roku szkolnym 2014/2015 inicjującym VII edycję programu zadeklarowało przystąpienie 45 placówek oświatowo-wychowawczych. Poniższe wykresy ilustrują ilościowy udział szkół i uczniów w programie Wybierz Życie Pierwszy Krok na przestrzeni dwóch ostatnich edycji ( VI, VII) tj. roku szkolnego 2013/2014 oraz 2014/20 193

194 Wykres 17. Udział liczby placówek oświatowo-wychowawczych oraz liczby uczniów biorących udział w programie Wybierz Życie Pierwszy Krok Wykres 18. Liczba uczniów biorących udział w programie Wybierz Życie Pierwszy Krok 2. Zdrowe Piersi Są OK! - (program wojewódzki; III edycja programu w roku 2014/2015). Dotyczy profilaktyki raka piersi. Program adresowany do uczniów ( dziewczęta i chłopcy) ze szkół ponadgimnazjalnych (kl. I-III), rodziców i kadry pedagogicznej. Celem głównym jest kształtowanie wśród uczennic szkół ponadgimnazjalnych oraz kobiet z ich otoczenia nawyku pielęgnacji i dbałości o piersi. Powyższy cel jest realizowany poprzez zwiększenie wiedzy 194

195 dotyczącej metod wczesnego wykrywania zmian chorobowych w piersiach, ukazanie czynników ryzyka zachorowania na raka piersi oraz zapoznanie z metodami prawidłowej pielęgnacji biustu; W roku szkolnym 2013/2014 przystąpienie do programu zadeklarowały 24 szkoły ponadgimnazjalne, co stanowi 11,6 % wszystkich szkół ponadgimnazjalnych z m. st. Warszawy. Liczba uczniów zadeklarowanych do programu wyniosła 5808 uczniów. Wszystkie deklarujące udział szkoły zrealizowały program. Liczba uczniów biorących udział w programie w roku szkolnym 2013/2014 wyniosła W roku szkolnym 2014/2015 rozpoczynającym III edycję programu 30 szkół zadeklarowało przystąpienie do realizacji projektu. Liczba uczniów, którą planuje się objąć programem wynosi uczniów. Poniższe wykresy ilustrują ilościowy udział szkół i uczniów w programie Zdrowe Piersi są OK! na przestrzeni dwóch ostatnich edycji ( II, III) tj. roku szkolnego 2013/2014 oraz 2014/ / liczba placówek które zrealizowały program 2013/ liczba placówek zadeklarowanych Wykres 19. Ilościowy udział placówek oświatowo-wychowawczych biorących udział w programie Zdrowe Piersi są OK! 195

196 2014/ liczba uczniów którzy zrealizowali program 2013/ liczba uczniów zadeklarowana Wykres 20. Liczba uczniów biorących udział w programie Zdrowe Piersi są OK! 3. Od Samobadania Piersi Do Mammografii kampania edukacyjna o zasięgu lokalnym adresowana do młodych ludzi w wielu lat. Jej celem jest kształtowanie odpowiedzialności za zdrowie i życie swoje oraz swojego otoczenia. Edukacja realizowana jest poprzez przekazanie podstawowej wiedzy na temat raka piersi dotyczącej m. in.: czynników ryzyka, objawów choroby; uwrażliwienie młodych kobiet na profilaktykę; kształtowanie postaw zdrowotnych (samokontrola organizmu, możliwość identyfikacji znaków ostrzegawczych, wyrobienie nawyku poddawania się badaniom profilaktycznym). Istotnym elementem kampanii jest oddziaływanie wyedukowanej młodzieży na swoje najbliższe otoczenie (rodzinę, znajomych) w zakresie motywowania do podjęcia działań profilaktycznych. W ramach kampanii wykorzystywane są materiały opracowane i rozpowszechniane przez Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjne Programy Wczesnego Wykrywania Raka Piersi oraz Profilaktyki i Wczesnego Wykrywania Raka Szyjki Macicy. Kampania edukacyjna Od Samobadania do Mammografii stanowi jedno z wielu działań z zakresu profilaktyki chorób onkologicznych. W ramach profilaktyki chorób onkologicznych, w tym kampanii Od Samobadania do Mammografii wydano materiały kampanijne dla 42 placówek oświatowo-wychowawczych w trakcie szkolenia metodycznego 196

197 w dn r. Odbiorcami kampanii są uczniowie ze szkół ponadgimnazjalnych w m.st. Warszawie tj osób. Jednocześnie 2 placówki zrealizowały założenia kampanii jako programu edukacyjnego ( taką formę miała kampania do września 2013r.) skierowanego do uczniów szkół ponadgimnazjalnych w m.st. Warszawie. Edukacją zostało objętych 239 uczniów. Ponadto założenia kampanii promowano na stronie internetowej Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej oraz na tablicach informacyjnych w obu jej siedzibach w lutym z okazji Światowego Dnia Walki z Rakiem oraz w październiku-miesiącu Świadomości Walki z Rakiem; W ramach kampanii edukacyjnej pracownicy oddziału OZiPZ współpracowali z 693 placówkami oświatowo - wychowawczymi, podmiotami leczniczymi i innymi zakładami. Działania z zakresu chorób onkologicznych, w tym kampanii Od Samobadania do Mammografii skierowano odbiorców ŚWIATOWY DZIEŃ ZDROWIA (7 kwietnia każdego roku). Światowy Dzień Zdrowia World Health Day obchodzony jest 7 kwietnia z okazji rocznicy powstania WHO w 1948 roku. Każdego roku ogłaszany jest temat przewodni, który podkreśla priorytetowy obszar problemów zdrowia publicznego na świecie. Tematem przewodnim 2014 były choroby przenoszone przez wektory. Wektory to organizmy, które są przenosicielami patogenów lub pasożytów. Poprzez wędrówkę i kontakt z otoczeniem przenoszą groźne drobnoustroje na inne organizmy, często na ludzi. W ten sposób mogą wywołać choroby, które zagrażają życiu lub zdrowiu człowieka. Przykładem wciąż groźnej choroby pasożytniczej jest malaria, która w 2010 roku pochłonęła ofiar, natomiast w ostatnim czasie znacznie wzrosło rozpowszechnienie gorączki denga, której wzrost na przełomie 50 lat jest 30-krotny. Do innych chorób przenoszonych przez wektory zaliczamy miedzy innymi Gorączkę Zachodniego Nilu, chikungunye, odkleszczowe zapalenie mózgu czy boreliozę. W ramach obchodów Światowego Dnia Zdrowia pracownicy OZiPZ PSSE w m.st. Warszawie opracowali pisma informacyjne i materiały edukacyjne związane z tematyką Hasła Roku oraz Światowym Dniem Zdrowia. Pisma wraz z załączonymi materiałami (prezentacją multimedialną, gazetką informacyjną o Światowym Dniu 197

198 Zdrowia, plakatami WHO dotyczącymi chorób wektorowych) wysłano drogą mailową do dyrektorów szkól gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych w m. st. Warszawie (do 498 placówek), do dyrektorów zakładów opieki zdrowotnej i szpitali w m. st. Warszawie (23 podmioty lecznicze) oraz do dyrektora Biura Edukacji i dyrektora Biura Polityki Zdrowotnej. Materiał informacyjny zamieszczono na tablicach informacyjnych w siedzibach PSSE m. st. Warszawie również na stronie internetowej. Pracownik OZiPZ uczestniczył w spotkaniu ze szkolnymi koordynatorami akcji w dzielnicy Praga Południe, na którym poruszono kwestię chorób odkleszczowych oraz tematykę Światowego Dnia Zdrowia W ramach akcji Zima w mieście edukowano dzieci na temat profilaktyki chorób odkleszczowych. Wygłoszono 3 pogadanki dla 119 odbiorców (dzieci, opiekunowie), które zostały wsparte prezentacją multimedialną i filmem edukacyjnym. Przesłano e (do szkół ponadgimnazjalnych, gimnazjalnych oraz podmiotów leczniczych) informację o możliwości odbioru materiałów akcydensowych do wykorzystania w pracy własnej placówki. Zwrócono sie również do partnerów z prośbą o informację zwrotną dotyczącą podejmowanych działań, wykorzystania materiałów oraz szacunkowej liczby odbiorców działań, podjętych w ramach Światowego Dnia Zdrowia-uzyskano informacje od 30 podmiotów. Działaniami edukacyjnymi objęto mieszkańców Warszawy PROGRAMY I DZIAŁANIA W ZAKRESIE CHORÓB ZAKAŹNYCH W roku 2014 działania profilaktyczne z zakresu HIV/AIDS były realizowane w następującym zakresie : 1. Zrealizowano kampanię informacyjną "Znam rekomendacje PTN AIDS. Zalecam test na HIV" skierowaną w szczególności do lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej, lekarzy ginekologów oraz pielęgniarek i położnych, a poprzez te grupy zawodowe - do ogółu społeczeństwa, która rozpoczęła się w listopadzie 2013r. i trwała do końca 2014 r.; Celem działań kampanijnych jest upowszechnienie wczesnej diagnostyki zakażenia HIV, popularyzacja aktualnych rekomendacji Polskiego Towarzystwa Naukowego AIDS (PTN AIDS) w zakresie testowania w kierunku 198

199 HIV oraz przypomnienie, że zakażenie HIV należy wziąć pod uwagę w trakcie diagnostyki. W związku z powyższym Oddział Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia Powiatowej Stacji Sanitarno Epidemiologicznej w m.st. Warszawie przekazał interesantom materiały profilaktyczne: broszury, ulotki i plakaty skierowane do lekarzy i położnych. 2. Bezpieczny Przedszkolak - ( projekt autorski o zasięgu lokalnym). Skierowany jest do dzieci przedszkolnych w wieku 4-6 lat. Jego wiodącym celem jest kształtowanie świadomości zdrowotnej oraz nawyków dbania o własne zdrowie w codziennych sytuacjach życiowych przedszkolaków. Aby ten cel osiągnąć opracowano scenariusz zajęć dla dzieci wraz z materiałami dydaktycznymi. Za ich pomocą nauczyciel wychowania przedszkolnego kształtuje nawyki higieniczne i zachowania prozdrowotne wśród swoich podopiecznych; przekazuje wiedzę o tym jak zachować się w sytuacjach, kiedy dziecko narażone jest na kontakt z wirusami/bakteriami poprzez skaleczenia/zadrapania/otarcia naskórka; pomaga dziecku w ocenie zachowań służących i zagrażających zdrowiu. W roku szkolnym 2013/2014 w projekcie brało udział 16 Przedszkoli, które uprzednio przysłały ankietę z realizacji projektu i wyraziły zainteresowanie otrzymaniem dyplomu uznania za działania wzmacniające z zakresu edukacji zdrowotnej w placówce. W ramach projektu Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna zorganizowała naradę dla Dyrektorów przedszkoli biorących udział projekcie. Narada miała charakter edukacyjno-podsumowujący realizację projektu za rok 2013/2014. Oddział Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia nawiązał również współpracę z firmą Nowa Szkoła dzięki której każda z 16 placówek została nagrodzona upominkiem i dyplomem za udział w projekcie. Na początku roku szkolnego 2014/2015 przesłano ofertę projektu do placówek przedszkolnych na terenie m.st. Warszawy. Natomiast w dniu podczas szkolenia metodycznego z zakresu programów edukacyjnych skierowanych do Przedszkoli wydano materiały edukacyjne 8 placówkom przedszkolnym; 199

200 3. Obchody Światowego Dnia Pamięci o Zmarłych na AIDS 17 maja (trzecia niedziela maja każdego roku). Światowy Dzień Pamięci o Zmarłych na AIDS był obchodzony w roku 2014 już po raz 32. Dzień ten jest upamiętnieniem osób chorych na AIDS, które zmarły w wyniku tej choroby. Z okazji tego dnia na całym świecie, jak również w Polsce są organizowane happeningi, spotkania, koncerty, które są wyrazem pamięci osób zmarłych na AIDS. Oddział Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia włączył się do obchodów tego dnia poprzez przesłanie materiałów edukacyjnych do placówek oświatowo-wychowawczych (szkoły gimnazjalne i ponadgimnazjalne) do wykorzystania w zajęciach z uczniami. Z informacji zwrotnej wynika, iż działaniem objętych zostało 2703 odbiorców (uczniowie, kadra pedagogiczna). Ponadto opracowano i zamieszczono informacje o Światowym Dniu Pamięci o Zmarłych na temat AIDS na tablicach informacyjnych w siedzibie PSSE na stronie internetowej; 4. Światowy Dzień AIDS - 1 grudnia Z inicjatywy Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) dzień ten jest uroczyście obchodzony od 1988r. w celu uświadomienia zagrożenia oraz poszerzenia wiedzy na temat HIV/AIDS. Symbolem tego dnia jest czerwona wstążeczka, którą uczestnicy obchodów 1 grudnia przywdziewają na znak solidarności z chorymi na AIDS. Z okazji obchodów tego dnia Oddział Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia zamieścił informację na stronie internetowej i tablicach informacyjnych w siedzibie PSSE. Polska Fundacja Pomocy Humanitarnej Res Humanae zorganizowała XXI Konferencje Człowiek żyjący z HIV w rodzinie i społeczeństwie, która odbyła się z okazji Światowego dnia AIDS w dniach 1-2 grudnia 2014r. w Warszawie. W konferencji uczestniczyli przedstawiciele Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia PSSE w m.st. Warszawie. 200

201 8.4.2 PROFILAKTYKA ZAKAŻEŃ MENINGOKOKAMI 1. Ogólnopolska Kampania Profilaktyki Zakażeń Meningokokowych Nie! dla meningokoków została zainicjowana w 2008 roku, by informować Polaków o groźnych zakażeniach wywoływanych przez meningokoki typu C oraz by edukować polskie społeczeństwo o profilaktyce zachorowań. Profilaktyka zakażeń meningokokowych przyczynia się do znaczącej redukcji zachorowań i obniżenia śmiertelności z powodu chorób wywoływanych przez tę grupę bakterii; W ramach kampanii pracownicy oddziału OZiPZ przekazali materiały informacyjno- edukacyjne placówkom nauczania i wychowania celem wykorzystania na zajęciach z dziećmi, młodzieżą i rodzicami. Materiały edukacyjne dotyczące zakażeń meningokokami grypy C rozdano również wychowawcom grup podczas akcji Zima w mieście i Lato w Mieście przekazano do przychodni zdrowia i Centrum Zdrowia Dziecka. Działaniami edukacyjnymi objęto 6674 osoby. Dodatkowo Powiatowa Stacja Sanitarno- Epidemiologiczna w m.st. Warszawie zamieściła informację o kampanii dotyczącej Profilaktyki Zakażeń Meningokokowych na swojej stronie internetowej. 2. W szkolnym 2013/ szkoły realizowały założenia kampanii w ramach programu edukacyjnego pn.,,pierwszy Dzwonek. Celem w/w programu jest przekazanie dzieciom i młodzieży informacji dotyczących możliwych dróg zakażenia meningokokami grupy C, podstawowych zasad profilaktyki zakażeń wywołanych przez meningokoki grupy C, utrwalenia podstawowych zasad higieny. Realizatorzy szkolni otrzymali teczki zawierające poradnik ze scenariuszami zajęć, plakat edukacyjny, film edukacyjny w dwóch wersjach (dla dzieci i młodzieży ) oraz ulotki informacyjne do wykorzystania podczas lekcji i do przekazania rodzicom w dwóch wersjach ( dla dzieci i młodzieży). Działaniami edukacyjnymi objęto uczniów i rodziców; 201

202 W ramach profilaktyki chorób przenoszonych przez wektory realizowano dwa projekty : 1. Chroń się przed kleszczami wszystkimi sposobami (program w roku szkolnym 2013/2014 o zasięgu wojewódzkim, od roku szkolnego 2014/2015 interwencja lokalna); Głównym celem jest edukacja na temat kleszczy, chorób odkleszczowych i zapobieganiu chorobom przenoszonym przez kleszcze. W roku szkolnym 2013/2014 program był skierowany do dzieci w wieku przedszkolnym, uczniów klas I-VI szkół podstawowych oraz ich rodziców i kadry pedagogicznej. Przystąpienie do programu zadeklarowało 79 placówek oświatowowychowawczych, w tym: 43 Przedszkola, co stanowi 12,7 % wszystkich przedszkoli w m.st. Warszawie oraz 36 Szkół Podstawowych, co stanowi 16,7 % wszystkich szkół podstawowych w m.st. Warszawie. Liczba uczniów zadeklarowana do udziału w programie wyniosła łącznie dzieci przedszkolnych i uczniów szkół podstawowych. Wszystkie placówki deklarujące udział zrealizowały założenia projektu. Edukacją objęto dzieci i rodziców. Z uwagi, że I edycja programu miała formę pilotażową do programu została zaproszona określona liczba przedszkoli i szkół podstawowych. Z każdej zadeklarowanej placówki przedszkolnej były wytypowane po 2 grupy i 4 klasy w szkołach podstawowych. Różnica ilościowa pomiędzy uczniami zadeklarowanymi a realizującymi program związana jest z tym, że większość przedszkolnych i szkolnych realizatorów korzystając z dostarczonych przez OZiPZ materiałów działaniami edukacyjnymi objęła większą grupę dzieci. 202

203 2013/ Liczba szkół biorąca udział w programie Liczba szkół zadeklarowana Wykres 21. Ilościowy udział placówek oświatowo-wychowawczych biorących udział programie Chroń się przed kleszczami wszystkimi sposobami 2013/ Liczba uczniów biorących udział w programie Liczba uczniów zadeklarowana do programu Wykres 22. Liczba uczniów biorących udział w programie Chroń się przed kleszczami wszystkimi sposobami 2. Profilaktyka chorób odkleszczowych - mając na uwadze wzrost zachorowań na terenie województwa mazowieckiego na Kleszczowe Zapalenie Mózgu Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w m. st. Warszawie prowadził działania edukacyjne adresowane do ogółu społeczeństwa. Celem interwencji jest zmniejszenie zachorowań na choroby przenoszone przez kleszcze na człowieka tj. kleszczowe zapalenie opon mózgowo- rdzeniowych i mózgu 203

204 oraz boreliozę. Działania edukacyjne zwracały uwagę na sytuację epidemiologiczną chorób odkleszczowych w Polsce i województwie mazowieckim. Omawiano na pogadankach dla dzieci kleszcze, zasady rozmnażania się, bytowania i odżywiania; rodzaje chorób przenoszonych przez kleszcza na człowieka oraz informowano o profilaktyce chorób przenoszonych przez kleszcze na człowieka; W ramach profilaktyki chorób odkleszczowych pracownicy oddziału OZiPZ przekazali materiały informacyjno- edukacyjne dotyczące profilaktyki chorób odkleszczowych( ulotki, plakaty, filmy edukacyjne) placówkom nauczania i wychowania w m.st. Warszawie, ZOZ- om, Centrum Zdrowia Dziecka, Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc oraz organizatorom festynów zdrowia i festynów sportowych w dzielnicach: Bemowo i Mokotów celem zapoznania i wykorzystania w edukacji dzieci, młodzieży, opiekunów i pacjentów. W ramach akcji Zima w mieście pracownik OZiPZ uczestniczył w spotkaniu ze szkolnymi koordynatorami akcji w dzielnicy Praga Południe, na którym poruszono kwestię chorób odkleszczowych.w czasie zimowego wypoczynku dzieci i młodzieży edukowano na temat profilaktyki chorób przenoszonych przez kleszcze. Wygłoszono 4 pogadanki dla 143 odbiorców (dzieci, opiekunowie), które zostały wsparte prezentacją multimedialną i filmem edukacyjnym. W ramach akcji Lato w mieście pracownicy OZ i PZ przeprowadzili 34 pogadanki dla 1090 odbiorców (dzieci, opiekunowie). Materiały edukacyjne przekazano również wychowawcom grup do wykorzystania w pracy własnej z dziećmi i ich rodzicami w trakcie roku szkolnego. Dodatkowo Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w m.st. Warszawie zamieściła informację o profilaktyce chorób odkleszczowych na tablicach informacyjnych w obydwu siedzibach oraz na stronie internetowej. Współpracowano z 117 podmiotami a działaniami edukacyjno- informacyjnymi objęto osób. 204

205 8.4.4 PROFILAKTYKA GRYPY Celem akcji edukacyjnej adresowanej do dzieci i młodzieży uczęszczających do szkół w Warszawie, ich rodziców oraz społeczeństwa m. st. Warszawy było zmniejszenie zagrożenia zakażeniem wirusem grypy, zmniejszenie szybkości szerzenia się zakażeń w społeczeństwie, podnoszenie wiedzy populacji nt. możliwych sposobów zabezpieczania się przed zachorowaniem na grypę, edukacja w dziedzinie profilaktyki oraz szczepień ochronnych. W ramach profilaktyki antygrypowej pracownicy oddziału OZiPZ wygłosili pogankę dla koordynatorów akcji Zima w mieście w dzielnicy Praga Południe 24 odbiorców; 3 pogadanki dla 119 uczniów zimowego wypoczynku oraz jedną dla seniorów w ramach Mazowieckiej Akademii Seniora 50 odbiorców. Przekazano również materiały akcydensowe dyrektorom placówek oświatowowychowawczych; Zakładom Lecznictwa Zamkniętego oraz Uniwersytetowi Trzeciego Wieku celem zapoznania i wykorzystania w zajęciach z dziećmi, młodzieżą i rodzicami oraz seniorami. Ponadto zamieszczono informację nt. profilaktyki grypy na stronie internetowej Powiatowej Stacji Sanitarno- Epidemiologicznej, wyłożono materiały w stelażu oraz zamieszczono na tablicy informacyjnej w holu głównym PSSE w m. st. Warszawie. Współpracowano z 86 partnerami, działaniami edukacyjnymi objęto osób 8.5 POZOSTAŁE DZIAŁANIA W RAMACH EDUKACJI ZDROWOTNEJ AKCJA ZIMA W MIEŚCIE Z w M. Dotyczy propagowania bezpiecznego spędzania wolnego czasu podczas zimowego wypoczynku dzieci i młodzieży na terenie miasta stołecznego Warszawy. Adresatem akcji byli: dzieci i młodzież biorące udział w ogólno-miejskim programie Zima mieście ; opiekunowie, wychowawcy, pedagodzy i rodzice. Pracownicy OZiPZ nawiązali współpracę 95 partnerami, działaniami informacyjno- edukacyjnymi objęto osoby. W ramach zimowego wypoczynku edukowaliśmy dzieci, opiekunów i rodziców na temat: profilaktyki grypy, profilaktyki chorób odkleszczowych, profilaktyki zakażeń meningokokami oraz profilaktyki chorób odzwierzęcych i pasożytniczych. 205

206 W ramach zimowego wypoczynku pracownicy OZiPZ wygłosili 4 pogadanki na temat profilaktyki grypy, 4 na temat antybiotykooporności oraz 4 na temat profilaktyki chorób odkleszczowych; wykonano 3 projekcje filmu Profilaktyka chorób odkleszczowych. Edukacją zdrowotną objęto 667 dzieci i opiekunów. Przekazano partnerom materiały do wykorzystania w pracy z dziećmi. Materiały edukacyjne zamieszczono na tablicach informacyjnych i stronie internetowej PSSE AKCJA LATO W MIEŚCIE L w M : Dotyczy propagowania bezpiecznego spędzania wolnego czasu podczas letniego wypoczynku dzieci i młodzieży na terenie miasta stołecznego Warszawy. Adresatem akcji byli: dzieci i młodzież biorące udział w ogólno-miejskim programie Lato w mieście ; opiekunowie, wychowawcy, pedagodzy i rodzice. Pracownicy oddziału OZiPZ nawiązał współpracę z 45 placówkami biorącymi udział w akcji Lato w mieście, działaniami edukacyjnymi objęto dzieci, młodzieży, opiekunów i rodziców. W ramach letniego wypoczynku pracownicy OZiPZ wykonali 8 projekcji filmu edukacyjnego pn. Bezpieczne wakacje który sygnalizuje niebezpieczeństwa, jakie mogą wystąpić w trakcie wakacji oraz przedstawia bezpieczne zachowania nad wodą i skoków do wody oraz 38 projekcji filmu nt. profilaktyki chorób odkleszczowych. Uzupełnieniem każdego spotkania była pogadanka skierowana do dzieci i opiekunów na temat zagrożeń podczas wypoczynku nad wodą, w lesie oraz z powodu braku higieny osobistej. Pracownicy OZ i PZ wygłosili 38 pogadanek. W zajęciach uczestniczyło 960 dzieci oraz 130 opiekunów i wychowawców. Każdy z uczestników spotkania edukacyjnego miał możliwość sprawdzenia swojej wiedzy, dzieci odpowiadały na pytania. Opiekunom i wychowawcom przekazano ulotki (1660 szt.), prezentację multimedialną (38 szt.) oraz film (38 szt.) do wykorzystania w zajęciach z pozostałymi uczestnikami letniego wypoczynku w późniejszym terminie. Przedsięwzięcie, którego celem było zapoznawanie dzieci i młodzieży z wiedzą związaną z niebezpieczeństwami mogącymi się pojawić podczas letniego wypoczynku poza domem a następnie wykorzystanie z tej wiedzy w praktyce okazał się niezwykle interesujący i pożyteczny. 206

207 8.5.4 PROFILAKTYKA CHORÓB PASOŻYTNICZYCH I ODZWIERZĘCYCH Mając na uwadze zapewnienie bezpieczeństwa, w tym bezpieczeństwa sanitarnego dzieci bawiących się w piaskownicach pracownicy OZ i PZ podejmowali działania z zakresu profilaktyki chorób pasożytniczych i odzwierzęcych. Podczas trwania akcji Zima w mieście i Lato w Mieście edukowano dzieci, młodzież i opiekunów. Podczas szkoleń organizowanych dla szklonych realizatorów programów koordynowanych przez oddział OZiPZ edukowano nauczycieli, pedagogów i pielęgniarki medycyny szkolnej. Pracownicy oddziału OZ i PZ przeprowadzili w 37 placówkach biorących udział w zimowym i letnim wypoczynku dzieci pogadanki dla 1200 odbiorców. Przekazano materiały akcydensowe placówkom oświatowowychowawczym, Przychodniom Zdrowia i szpitalom. Dodatkowo zamieszczono informację o profilaktyce chorób pasożytniczych i odzwierzęcych na tablicach informacyjnych, umieszczono materiał na stronie internetowej PSSE w m. st. Warszawie. Współpracowano z 69 podmiotami a działaniami edukacyjno - informacyjnymi objęto osób ANTYBIOTYKOTERAPIA 18 LISTOPADA EUROPEJSKI DZIEŃ WIEDZY O ANTYBIOTYKACH Odkrycie antybiotyków, obok opracowania i wprowadzenia masowych szczepień ochronnych, należy do największych osiągnięć medycyny zakażeń. Dzięki ich zastosowaniu skuteczna broń przeciw drobnoustrojom stała się powszechnie dostępna. Nieuleczalne wcześniej choroby przestały budzić niepokój, wydawało się, że wszystkie infekcje bakteryjne można zwalczyć antybiotykami. Niestety wizja eliminacji chorób zakaźnych i zakażeń okazała się zbyt optymistyczna. W ostatnim ćwierćwieczu, w związku z globalnymi zmianami społecznymi, zdrowotnymi i klimatycznymi, drobnoustroje znowu wywołują nowe zagrożenia epidemiczne. Jednym z nich jest gwałtownie narastająca oporność na antybiotyki i chemioterapeutyki. Działania edukacyjne oddziału OZ i PZ prowadzili cały rok jednak wzmożone działania oscylowały wokół Europejskiego Dnia Wiedzy o Antybiotykach. Przekazano do placówek oświatowo - wychowawczych, ZOZ-ów, Zakładów Lecznictwa Zamkniętego materiały ulotki i plakaty edukacyjne. Wygłoszono 4 pogadanki 207

208 na temat antybiotykooporności dla 170 odbiorców. Dodatkowo Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w m.st. Warszawie zamieściła informację o niebezpieczeństwie nadużywania antybiotyków na tablicach informacyjnych, zorganizowano 2 mini wystawy plakatów oraz umieszczono materiał na stronie internetowej. Współpracowano z 150 podmiotami a działaniami edukacyjnymi objęto osób PROFILAKTYKA WSZAWICY Celem działań edukacyjnych było podnoszenie wiedzy dotyczącej wszawicy wśród opiekunów, uwrażliwienie na przestrzeganie zasad higieny, informowanie o postępowaniu w przypadku wystąpienia choroby. Pracownik oddziału OZiPZ na prośbę dyrektora Szkoły Podstawowej z Dzielnicy Targówek uczestniczył w naradzie interdyscyplinarnej poświęconej problemowi występowania wszawicy w placówce. W naradzie uczestniczyli: przedstawiciele Urzędu Dzielnicy Targówek, przedstawiciele ZOZ Targówek, pracownicy Ośrodka Pomocy Społecznej, przedstawiciele rady rodziców oraz pielęgniarka środowiska nauczania i wychowania. Podjęto decyzję, że pracownik OZiPZ wygłosi wykład na temat profilaktyki wszawicy dla rodziców. Działaniami informacyjno- edukacyjnymi objęto ok. 600 rodziców i nauczycieli. Do placówki przesłano materiały edukacyjne w formie elektronicznej - po wykładzie każdy rodzic otrzymał ulotkę informacyjną. Na prośbę Naczelnika Wydziału Oświaty i Wychowania dla Dzielnicy Wilanów w formie elektronicznej przekazano materiały dotyczące profilaktyki wszawicy, które przekazano dyrektorom placówek w celu wykorzystania podczas pogadanek z rodzicami. Na prośbę rady rodziców w formie elektronicznej przekazano materiały informacyjne do szkół podstawowych w dzielnicy Bielany, celem edukacji rodziców i opiekunów dzieci. Działaniami edukacyjnymi objęto 1242 rodziców 208

209 8.5.7 ŚRODKI ZASTĘPCZE O DZIAŁANIU PSYCHOAKTYWNYM 1. Środki zastępcze o działaniu psychoaktywnym tzw. dopalacze; Z uwagi na zagrożenie dla życia i zdrowia dzieci i młodzieży, wynikające z wciąż powszechnej dostępności do substancji o działaniu psychoaktywnym tzw. dopalaczy, Oddział OZIPZ zorganizował konferencję szkoleniową Dopalacze wiemy więcej skuteczniej możemy działać. Niniejsze przedsięwzięcie skierowane było przede wszystkim do koordynatorów/realizatorów profilaktyki uzależnień w placówkach oświatowo-wychowawczych (szkoły gimnazjalne i ponadgimnazjalne), a także do osób zajmujących się edukacją i polityką zdrowotną w strukturach miasta i województwa oraz specjalistów prowadzących terapię osób uzależnionych. Łącznie w konferencji wzięło udział 127 osób. Podczas spotkania przekazano uczestnikom materiały edukacyjne wspomagające prowadzenie zajęć z uczniami oraz rodzicami uczniów. Dodatkowo rozdystrybuowano w ciągu roku ulotki (5100 szt.) do szkół oraz innych instytucji. Ulotki w formie elektronicznej zamieszczono na stronie internetowej PSSE w m.st. Warszawie z możliwości pobrania i wydrukowania we własnym zakresie. Współpracowano z 574 podmiotami, działaniami informacyjnoedukacyjnymi objęto osób. 2. ARS, czyli jak dbać o miłość - profilaktyczny programu w zakresie przeciwdziałania uzależnieniu od alkoholu, tytoniu i innych środków psychoaktywnych współfinansowanego w ramach Szwajcarsko-Polskiego Programu Współpracy; Program edukacyjny adresowany jest do młodzieży ze szkół ponadgimnazjalnych. Głównym celem jest edukacja w zakresie skutków zdrowotnych i społecznych używania substancji psychoaktywnych. Wyjątkowość programu polega na kompleksowym podejściu do profilaktyki uzależnień w kontekście wartości wyznawanych przez młodych ludzi. Młodzież uczestnicząca w programie zdobywa wiedzę na temat wpływu używania alkoholu, narkotyków i innych środków psychoaktywnych na relacje międzyludzkie oraz dokonywanie ważnych wyborów życiowych. Istotnym 209

210 elementem programu jest budzenie odpowiedzialności w kontekście przyszłych postaw rodzicielskich, a także uświadomienie młodzieży szkodliwego wpływu używania substancji psychoaktywnych przez kobiety w ciąży na zdrowie ich potomstwa. W roku szkolnym 2013/ 2014 pracownicy oddziału OZiPZ prowadzili rekrutację do programu wśród zainteresowanych placówek. Informacja o możliwości realizacji programu przez placówki oświatowo wychowawcze na terenie m. st. Warszawy została wysłana do blisko 500 palcówek Do pisma PPIS w m. st. Warszawie dołączono list Głównego Inspektora Sanitarnego, konspekt programu edukacyjnego pt. ARS, czyli jak dbać o miłość?, autorstwa dra Krzysztofa Wojcieszka wraz z deklaracją przystąpienia do programu. Zwrócono się również do Dyrektora Biura Edukacji Miasta St. Warszawy o rekomendację w/w programu oraz rozpropagowania go w środowisku placówek ponadgimnazjalnych. Założenia programu prezentowane są również podczas wizytacji pracowników OZiPZ PSSE w m. st. Warszawie w placówkach ponadgimnazjalnych. Mimo tak szerokiej akcji informacyjnej liczba placówek, deklarujących udział w programie wyniosła w bieżącej edycji niespełna 12,5% ogółu placówek. Szkolenie metodyczne Główny Inspektorat Sanitarny zorganizował w lutym 2014r; uczestniczyło w nim 12 koordynatorów szkolnych oraz 2 koordynatorów powiatowych. W projekcie uczestniczyło 233 uczniów. 210

211 Wykres 23. Ilościowy udział placówek oświatowo-wychowawczych biorących udział w programie ARS, czyli jak dbać o miłość Wykres 24. Liczba uczniów biorących udział w programie ARS, czyli jak dbać o miłość 3. W ramach Kampanii Społecznej Profilaktyczny program w zakresie przeciwdziałania uzależnieniu od alkoholu, tytoniu i innych środków psychoaktywnych realizowanej w ramach Szwajcarsko - Polskiego Programu Współpracy pracownicy OZiPZ zorganizowali konferencję poświęconą profilaktyce środków psychoaktywnych, na której omówiono założenia Kampanii Społecznej w ramach w/w Projektu; Konferencja adresowana była do dyrektorów placówek oświatowowychowawczych, nauczycieli, pedagogów i psychologów szkół gimnazjalnych 211