POWIATOWA STACJA SANITARNO-EPIDEMIOLOGICZNA W M. ST. WARSZAWIE

Transkrypt

1 POWIATOWA STACJA SANITARNO-EPIDEMIOLOGICZNA W M. ST. WARSZAWIE OCENA STANU SANITARNOHIGIENICZNEGO ORAZ SYTUACJI EPIDEMIOLOGICZNEJ m. st. Warszawy w roku 2015 Luty 2016 r. 1

2 SPIS TREŚCI 1. Charakterystyka działalności Powiatowej Stacji Sanitarno Epidemiologicznej w m. st. Warszawie. 2. Higiena środowiska. 3. Stan sanitarnohigieniczny zakładów pracy. 4. Obiekty żywności, żywienia i przedmiotów użytku. 5. Stan epidemiologiczny w zakresie chorób zakaźnych. 6. Ocena stanu sanitarnego placówek oświatowo wychowawczych. 7. Działalność opiniodawcza w zapobiegawczym nadzorze sanitarnym. 8. Działalność promocji zdrowia. 9. Ocena sytuacji kryzysowej w obszarze odpowiedzialności Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w m. st. Warszawie w 2015 r. 10. Wnioski. 2

3 1. CHARAKTERYSTYKA DZIAŁALNOŚCI POWIATOWEJ STACJI SANITARNO EPIDEMIOLOGICZNEJ W M. ST. WARSZAWIE Powiatowa Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w m. st. Warszawie jest podmiotem leczniczym, w stosunku do którego uprawnienia organu założycielskiego posiada Wojewoda Mazowiecki. Ze względu na duży obszar działania oraz określone rozmieszczenie w terenie nadzorowanych obiektów, Powiatowa Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w m. st. Warszawie posiada następujące placówki usytuowane w 2 punktach miasta: 1) Placówka PSSE ul. Kochanowskiego 21 (siedziba główna Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego); 2) Placówka PSSE ul. Cyrulików 35. Łącznie w Stacji zatrudnionych jest 213 pracowników. Stan na r. w poszczególnych komórkach organizacyjnych kształtuje się następująco: 1) Dyrektor -1 osoba 2) Zastępca Dyrektora -1 osoba 3) Zastępca Dyrektora ds. Ekonomiczno Administracyjnych -1 osoba 4) Higiena Żywności, Żywienia i Przedmiotów Użytku -48 osób 5) Higiena Komunalna -27 osób 6) Higiena Pracy -23 osoby 7) Higiena Dzieci i Młodzieży -15 osób 8) Epidemiologia -30 osób 9) Promocja Zdrowia -10 osób 10) Zapobiegawczy Nadzór Sanitarny -14 osób 11) Główny Specjalista ds. Nadzoru Jakości -2 osoby 12) Pracownicy administracyjni i samodzielne stanowiska -41osób 3

4 Działalnością Powiatowej Stacji Sanitarno Epidemiologicznej w m. st. Warszawie kieruje Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w m. st. Warszawie, który jednocześnie pełni funkcję dyrektora. Zgodnie z ustawą z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (t. j. Dz. U. z 2015 r. poz. 1412) realizuje zadania w zakresie: 1) Higieny środowiska; 2) Higieny pracy w zakładach pracy; 3) Higieny procesów nauczania i wychowania; 4) Higieny wypoczynku i rekreacji; 5) Zdrowotnym żywności, żywienia i przedmiotów użytku; 6) Higieniczno sanitarnym, jaki powinien spełniać personel medyczny, sprzęt oraz pomieszczenia, w których są udzielane świadczenia zdrowotne w celu ochrony zdrowia ludzkiego przed niekorzystnym wpływem szkodliwości i uciążliwości środowiskowych, zapobiegania powstawaniu chorób, w tym chorób zakaźnych i zawodowych. W ramach sprawowanego zapobiegawczego i bieżącego nadzoru sanitarnego, pracownicy Powiatowej Stacji Sanitarno Epidemiologicznej w m. st. Warszawie przeprowadzili w 2015 r. łącznie kontroli oraz nałożyli ogółem mandatów na łączną kwotę zł. 4

5 SCHEMAT ORGANIZACYJNY Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w m. st. Warszawie 5

6 2. HIGIENA ŚRODOWISKA W roku 2015 w ewidencji Oddziału Higieny Komunalnej Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w m. st. Warszawie (stan na koniec roku) znajdowało się 3434 obiektów, z czego zaplanowano do kontroli 1580, co stanowi około 46 % znajdujących się w bazie wszystkich nadzorowanych obiektów. Łącznie przeprowadzono 2251 kontroli w obiektach objętych nadzorem oraz innych obiektach w związku z interwencjami od mieszkańców JAKOŚĆ WODY PRZEZNACZONEJ DO SPOŻYCIA PRZEZ LUDZI Aglomerację warszawską liczącą około mieszkańców w wodę przeznaczoną do spożycia zaopatruje przede wszystkim Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w m. st. Warszawie. Woda do produkcji ujmowana jest głównie z wód powierzchniowych. Ujęcie wody zlokalizowane na Zalewie Zegrzyńskim, mieszczące się na terenie powiatu legionowskiego, zasila Zakład Wodociągu Północnego w Wieliszewie. Źródłem wody dla dwóch pozostałych zakładów ujmujących wodę infiltracyjną tj. Zakładu Wodociągu Centralnego i Zakładu Wodociągu Praskiego jest rzeka Wisła. Wodociągi warszawskie ujmują także wody głębinowe. Teren dzielnicy Warszawy Wawer zaopatrywany jest w wodę z lokalnych stacji uzdatniania wody SUW Falenica i SUW Radość. Dzielnica Warszawa Wesoła korzysta z wody z własnych studni. Stan zwodociągowania m. st. Warszawy wynosi 97,7% ogólnej liczby mieszkańców. Woda po uzdatnieniu za pomocą systemów pompowych oraz poprzez sieć dystrybucyjną dostarczana jest do odpowiednich stref zasilania. Lewobrzeżna Warszawa zasilana jest w wodę z Zakładu Wodociągu Centralnego i uzupełniana z Zakładu Wodociągu Północnego poprzez przepompownię znajdującą się na Marymoncie. Prawobrzeżna część Warszawy oraz tereny podskarpowe (Powiśle, Sadyba, Wilanów) zaopatrywana jest przez Zakład Wodociągu Praskiego i Zakład Wodociągu Północnego poprzez stację strefową zlokalizowaną na Białołęce. Zasięg zasilania poszczególnych Zakładów nie jest stały i może ulegać zmianie w zależności od układu ciśnienia i zapotrzebowania na wodę. W zależności od potrzeb, jak również w sytuacjach kryzysowych poszczególne zakłady mogą się wzajemnie uzupełniać i zastępować w dostawie wody. Wodociągi warszawskie sprawują wewnętrzną kontrolę jakości wody. Podstawowym źródłem informacji 6

7 określającym jakość wody są wyniki badań próbek wody pobieranych na wyjściach do sieci miejskiej oraz z hydrantów zlokalizowanych na terenie miasta. Aktualne wyniki z badań wody zamieszczane są na stronie internetowej MPWiK w m. st. Warszawie S.A. Raz w miesiącu na łamach Gazety Wyborczej pojawia się informacja o jakości wody, która opatrzona jest komentarzem Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w m. st. Warszawie informacja dostępna jest na stronie internetowej Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w m. st. Warszawie. Na mocy ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. z 2015 r., poz. 139) oraz ustawy z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz. U. z 2015 r., poz. 1412) nadzór nad urządzeniami wodnymi oraz ocenę jakości wody przeznaczonej do spożycia prowadzą organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Bieżący nadzór sanitarny nad jakością wody sprawowany jest w formie monitoringu cyklicznych badań próbek wody, które pobiera się z ustalonych, stałych punktów zlokalizowanych głównie u odbiorców usług, zaś oceny dokonuje się na podstawie uzyskanych wyników z w/w badań w odniesieniu do limitów przedstawionych w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. z 2007 r., Nr 61, poz. 417 z późn. zm.), które obowiązywało do dnia r. a następnie w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 13 listopada 2015 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. z 2015 r., poz. 1989). Ilość punktów pobierania próbek wody do celów monitoringowych w sieci wodociągów warszawskich wytypowano w zależności od wielkości produkcji poszczególnych zakładów: 1. Wodociąg Centralny 32 punkty w sieci + 4 wyjścia do sieci; 2. Wodociąg Praski 14 punktów w sieci + 2 wyjścia do sieci; 3. Wodociąg Północny 17 punktów w sieci + 1 wyjście do sieci; 4. Wodociąg Publiczny Falenica Radość 4 punkty w sieci; 5. Wodociąg Publiczny Warszawa Wesoła 5 punktów w sieci. W trzech, charakterystycznych dla poszczególnych ujęć wody punktach w sieci (Centralny, Praski, Północny), prowadzony jest monitoring codzienny. Z punktów zlokalizowanych w sieci, próbki wody pobierane są raz na miesiąc celem przeprowadzenia wymaganych, podstawowych oznaczeń mikrobiologicznych i fizyko chemicznych, zaś w próbkach wody pobieranych raz na kwartał z wyjść do sieci 7

8 u producenta oraz w kilku innych punktach w sieci, przeprowadzane są oznaczenia w zakresie monitoringu przeglądowego, który ocenia dodatkowo poziom zawartości metali ciężkich, pestycydów oraz innych także szkodliwych substancji wymienionych w w/w rozporządzeniu. W 2015 r. z wodociągu publicznego warszawskiego pobrano i zbadano wodę przeznaczoną do spożycia w ilości: próbki w zakresie oznaczeń mikrobiologicznych; próbki w zakresie oznaczeń fizyko - chemicznych. Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w m. st. Warszawie prowadzi także nadzór nad jakością wody ujmowanej z ujęć głębinowych, studni oligoceńskich, które stanowią alternatywne źródło zaopatrzenia ludności w wodę. W obecnej chwili do codziennego użytku mieszkańców przeznaczonych jest około 100 takich ujęć. W 2015 r. z ujęć głębinowych pobrano i zbadano wodę przeznaczoną do spożycia w ilości: próbki w zakresie oznaczeń mikrobiologicznych; próbki w zakresie oznaczeń fizyko- chemicznych. Jakość wody w wodociągu warszawskim oraz z ujęć oligoceńskich najczęściej kwestionowana była ze względu na ponadnormatywne zawartości związków żelaza i manganu, a co za tym idzie podwyższoną mętnością wpływającą bezpośrednio na barwę wody. Wystąpienie przekroczeń w/w parametrów jest wynikiem wtórnego zanieczyszczenia sieci wodociągowej. Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w m. st. Warszawie w ramach bieżącego nadzoru sanitarnego sprawuje także kontrolę nad jakością wody ciepłej w kierunku obecności bakterii Legionella sp. W 2015 r. roku pobrano 124 próby z 35 obiektów służby zdrowia (szpitale, DPS-y, ZOL-e) JEZIORKO CZERNIAKOWSKIE MIEJSCE PRZEZNACZONE DO KĄPIELI Na terenie m. st. Warszawy znajduje się jedno zorganizowane miejsce przeznaczone do kąpieli Jeziorko Czerniakowskie. W 2015 r. miejsce to zostało przygotowane i prowadzone przez Stołeczne Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe. Funkcjonowało ono w okresie r. Analiza próbki wody pobranej przed dopuszczeniem jeziorka do kąpieli wykazała, że spełnia ona 8

9 wymagania zawarte w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 8 kwietnia 2011 r. w sprawie prowadzenia nadzoru nad jakością wody w kąpielisku i miejscu wykorzystywanym do kąpieli (Dz. U. z 2011 r. Nr 86, poz. 478). W dniu r. pracownik WOPR-u przekazał informację dotyczącą pojawienia się zakwitu sinic i zaprzestania funkcjonowania miejsca wykorzystywanego do kąpieli (wywieszenie czerwonej flagi) USTĘPY PUBLICZNE I OGÓLNODOSTĘPNE W OBIEKTACH UŻYTECZNOŚCI PUBLICZNEJ W roku 2015 w ewidencji znajdowało się 80 ustępów publicznych wolnostojących oraz ogólnodostępnych zlokalizowanych w obiektach użyteczności publicznej, znajdujących się m.in. na dworcach kolejowych, stacjach Metra oraz w centrach handlowych. Należy podkreślić, że ajenci utrzymują pomieszczenia w należytej czystości, stosują środki dezynfekcyjne, zapewniają mydło w płynie, ręczniki jednorazowe. Grupa tych obiektów sukcesywnie poprawia swój stan sanitarny BASENY KĄPIELOWE W ewidencji znajdowało się 61 pływalni, w tym 55 to pływalnie kryte. We wszystkich obiektach podczas planowych kontroli egzekwowany był obowiązek wykonywania przez właścicieli lub administratorów obiektów badań wody basenowej, głównie pod względem mikrobiologicznym. W obiektach skontrolowanych na podstawie przedstawionych wyników badań, nie odnotowano przypadku wystąpienia bakterii Legionella sp. Od kwietnia 2011 r. właściciele basenów przejęli obowiązek systematycznego badania jakości wody na własny koszt. Badanie wody basenowej przeprowadzane jest w większości obiektów średnio 1 x na 2 miesiące w zakresie parametrów: mikrobiologicznych (liczba Escherichia coli, liczba bakterii z grupy coli, liczba gronkowców koagulazo - dodatnich) oraz chemicznych (chlor wolny). 9

10 2.5. DOMY POMOCY SPOŁECZNEJ Przeprowadzono kontrolę w 18 domach pomocy społecznej. W jednym ze skontrolowanych obiektów wydano decyzję administracyjną w związku ze stwierdzonymi przekroczeniami dopuszczalnej liczby bakterii Legionella sp. w instalacji ciepłej wody. Większość skontrolowanych obiektów odpowiada wymaganiom sanitarnym, a ich stan oceniony został jako dobry lub dostateczny. Nadal zdarzają się przypadki otwierania prywatnych domów opieki bez opinii sanitarnej, gdzie warunki nie odpowiadają wymaganiom (brak windy, nieodpowiednia ilość urządzeń sanitarnych, itp.). Obserwuje się poprawę stanu sanitarnego nadzorowanych obiektów. W dalszym ciągu część placówek działających na podstawie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej ze względu na niedostosowanie do wymaganych standardów nie posiada zezwolenia Wojewody Mazowieckiego. Podczas kontroli udzielany był instruktaż dotyczący sposobu postępowania z odpadami medycznymi oraz wydawane były zalecenia zobowiązujące podmioty do właściwego przechowywania i usuwania tych odpadów NOCLEGOWNIE DLA BEZDOMNYCH Skontrolowano 18 placówek świadczących pomoc noclegową dla ludzi bezdomnych na terenie m.st. Warszawy. Łączna ilość miejsc w skontrolowanych obiektach wynosi ok Remonty prowadzone są na bieżąco, w miarę dostępności środków finansowych, a wykonywane są głównie przez mieszkańców i personel. Ogólny stan sanitarno porządkowy i techniczny w skontrolowanych obiektach nie budził poważniejszych zastrzeżeń. Czystość bieżąca zachowana. Zapewnione są środki do mycia i dezynfekcji. W okresie zimowym w miarę możliwości lokalowych w poszczególnych obiektach organizowane są dodatkowe miejsca noclegowe oraz posiłki. Zapewnione są koce, kołdry, bielizna pościelowa itp. 10

11 2.7. HOTELE W ewidencji znajdują się ogółem 174 obiekty hotelarskie hotele skategoryzowane i inne świadczące usługi hotelarskie. Łącznie skontrolowano 161 obiektów. W większości obiektów stan sanitarno - porządkowy oraz techniczny nie budził zastrzeżeń. W pięciu obiektach zostało wszczęte postępowanie administracyjne zakończone wydaniem decyzji w sprawie wykonania badań na obecność bakterii Legionella sp. Na wniosek właścicieli/zarządców obiektów hotelarskich Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w m. st. Warszawie wydaje opinię o spełnianiu wymagań sanitarnych przez podmioty ubiegające się o kategoryzację ZAKŁADY FRYZJERSKIE, FRYZJERSKO - KOSMETYCZNE, KOSMETYCZNE, ODNOWY BIOLOGICZNEJ, TATUAŻU I SOLARIA W ewidencji na koniec 2015 r. znajdowały się 1844 zakłady świadczące usługi fryzjerskie, fryzjersko-kosmetyczne, odnowy biologicznej oraz tatuażu, z czego skontrolowano 838. Przeprowadzono 927 kontroli. Stan sanitarny większości zakładów fryzjerskich i kosmetycznych istniejących na terenie m. st. Warszawy oceniono jako dobry, częściowo dostateczny. Gorsza ocena wiąże się z lokalizacją zakładów w starym budownictwie, z gorszą funkcjonalnością, małą powierzchnią oraz brakiem właściwego zaplecza. Najczęściej stwierdzone uchybienia to: zły stan sanitarno-porządkowy i techniczny pomieszczeń, brak wydzielonego pomieszczenia bądź miejsca do przechowywania sprzętu porządkowego, brak pomieszczenia sanitarnohigienicznego oraz nieprawidłowa dezynfekcja i sterylizacja sprzętu naruszającego ciągłość tkanki. Coraz częściej obserwuje się wzrost świadomości klientów wymuszający podnoszenie standardu świadczonych usług, w tym również podnoszenie standardu zajmowanych przez usługodawców pomieszczeń. Podczas kontroli prowadzony był często instruktaż w zakresie dezynfekcji i sterylizacji sprzętu fryzjerskiego i kosmetycznego. 11

12 2.9. OBIEKTY TRANSPORTU Nadzorem sanitarnym objęte były obiekty transportu kolejowego, zajezdnie i pętle tramwajowe, autobusowe, środki transportu wraz z ekspedycjami, dworce kolejowe. Stan sanitarno-techniczny pętli i ekspedycji nie budził zastrzeżeń. Kontroli poddano 90 autobusów komunikacji publicznej, 7 autobusów turystycznych, 68 tramwajów, 36 samochodów służących do przewozu zwłok i szczątków ludzkich wykorzystywanych przez zakłady pogrzebowe, 5 samochodów do przewozu bielizny SŁUŻBA ZDROWIA Działem wiodącym podczas prowadzonych kontroli obiektów służby zdrowia jest Oddział Epidemiologii (Nadzór Higieny Lecznictwa). Uczestniczono w kontrolach kompleksowych w tych obiektach zgodnie z przekazywanym harmonogramem kontroli. Zgodnie z przyjętym harmonogramem kontroli jakości wody w instalacjach ciepłej wody, w ramach nadzoru wykonywano badania wody na obecność bakterii Legionella sp., a w przypadku ich stwierdzenia wszczynane było postępowanie administracyjne. Pobrano 124 próby wody z 35 obiektów służby zdrowia (szpitale, DPS-y, ZOL-e). W 11 przypadkach nałożono w drodze decyzji obowiązek doprowadzenia jakości wody w instalacji ciepłej wody do obowiązujących norm INNE OBIEKTY UŻYTECZNOŚCI PUBLICZNEJ Oprócz obiektów zawartych w poszczególnych grupach nadzorem Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w m. st. Warszawie objęte są także inne obiekty użyteczności publicznej tj. kina, teatry, pralnie wodne, magle, cmentarze, zakłady pogrzebowe, biblioteki, stacje paliw, parki, muzea, itp. Na koniec 2015 r. nadzorem objętych było 945 takich obiektów. 12

13 2.12. INTERWENCJE DOTYCZĄCE STANU SANITARNEGO W 2015 r. do Oddziału Higieny Komunalnej wpłynęło 776 interwencji od mieszkańców, 658 rozpatrywano we własnym zakresie. Zdarzały się interwencje anonimowe, które po rozważeniu zagrożenia, były rozpatrywane normalnym trybem bądź zgodnie z Kodeksem postępowania administracyjnego pozostawiane bez rozpoznania. Większość interwencji dotyczyła niewłaściwego stanu sanitarnego posesji, uciążliwości powodowanej pracą różnego rodzaju urządzeń w budynkach mieszkalnych oraz działalnością gospodarczą, uciążliwością zapachową, złym stanem technicznym budynków, altan śmietnikowych, złą jakością wody, bytowaniem gołębi i kotów, obecnością gryzoni w obrębie nieruchomości. Podejmowane działania polegały na dokonaniu kontroli, która w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości skutkowała wszczęciem postępowania administracyjnego. Wpływały także interwencje dotyczące złej jakości wody w miejskiej sieci wodociągowej oraz ujęciach wody oligoceńskiej. Zazwyczaj były to zgłoszenia telefoniczne od mieszkańców. Mieszkańcy byli informowani o prowadzonym nadzorze, badaniach monitoringowych oraz aktualnych wynikach tych badań. Analizując treść składanych wniosków można uznać, że tak jak w poprzednich latach główną przyczyną pism dotyczących niewłaściwego stanu sanitarnego posesji są niedociągnięcia w pracy administratorów budynków mieszkalnych. Obserwuje się również brak współpracy między administracjami a wspólnotami mieszkaniowymi. Nadal wpływają interwencje dotyczące uciążliwości hałasowych powodowanych zbyt głośną pracą urządzeń zainstalowanych w budynkach, gdzie stroną postępowania są Wspólnoty Mieszkaniowe, czy też deweloperzy zarządzający nieruchomością. Interwencje dotyczące uciążliwości hałasowych w lokalach mieszkalnych powstające głównie podczas pracy urządzeń lub instalacji znajdujących się w danym budynku np. od instalacji centralnego ogrzewania, systemów pomp, mechanizmów bram garażowych lub dźwigów osobowych w budynkach po wyroku Sądu Najwyższego r., sygn. Akt II OSK 1840/13 stwierdzającego brak kompetencji PIS do rozpatrywania tego typu spraw są przekazywane do Powiatowego Inspektoratu Nadzoru Budowlanego. Sprawy niezakończone zostały przekazane do odpowiedniego organu administracji publicznej. W okresie letnim zdarzały się interwencje dotyczące zbyt małej częstotliwości odbioru odpadów komunalnych, spowodowane zmianą w 2014 r. regulaminu 13

14 utrzymania czystości i porządku na terenie m. st. Warszawy - odbiór odpadów zmieszanych z posesji w zabudowie jednorodzinnej odbywa się co 2 tygodnie. Usuwanie odpadów realizują firmy działające na zlecenie Prezydenta Miasta Stołecznego Warszawy, w ramach miejskiego systemu gospodarowania odpadami. W 2015 r. Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w m. st. Warszawie pozytywnie zaopiniował zmianę w w/w regulaminie dotyczącą częstotliwości odbioru odpadów zielonych z nieruchomości. Nadal odnotowuje się zgłoszenia dotyczące działalności obiektów świadczących usługi opiekuńcze dla osób starszych. Przeprowadzone kontrole wykazały wiele nieprawidłowości, m.in. niewłaściwą gospodarkę odpadami medycznymi, nieodpowiednią organizację zaplecza, nieprawidłowego obiegu bielizny czystej i brudnej. Nakładano grzywny w drodze mandatu karnego oraz wszczynano postępowanie administracyjne w przedmiocie wydania decyzji nakazującej. W 2015 r. w dalszym ciągu wpływały zgłoszenia dot. nieprzyjemnego zapachu w okolicy Zakładu Unieszkodliwiania Odpadów Kampinoska OUZ1 przy ul. Kampinoskiej 1 w Warszawie. W toku przeprowadzonego postępowania wyjaśniającego ustalono, że zakład działa legalnie w oparciu o wymagane prawem zezwolenia oraz nie narusza żadnych przepisów sanitarnych. Ze względu na brak odpowiednich uregulowań prawnych określających normy emisji dla odorów PPIS przyjął stanowisko, zgodnie z którym problem likwidacji uciążliwości powodowanej działalnością zakładu powinien zostać rozwiązany poprzez wyegzekwowanie przestrzegania odpowiednich standardów emisyjnych wynikających z prawa ochrony środowiska. Organem właściwym w tym zakresie jest Mazowiecki Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska, który prowadzi stosowne postępowanie w tej sprawie WNIOSKI Łącznie w 2015 r. przeprowadzono 2251 kontroli w obiektach objętych nadzorem oraz innych obiektach w związku z interwencjami od mieszkańców. Wydano: 559 decyzji merytorycznych w różnego rodzaju sprawach (zezwolenia na ekshumację, transport zwłok lub szczątków ludzkich poza granice RP, oraz nakładające wykonanie określonych obowiązków). W związku ze wszczętymi postępowaniami wydano 140 decyzji płatniczych, 110 postanowień w tym 14

15 10 o nałożeniu grzywny oraz 7 tytułów wykonawczych. W wyniku nieprawidłowości stwierdzanych w trakcie kontroli nałożono 78 mandatów karnych, na łączną kwotę PLN. Należy zauważyć, iż stan sanitarny kontrolowanych obiektów w zakresie higieny komunalnej, nieznacznie się poprawia w związku z większą świadomością osób odpowiedzialnych za utrzymywanie tych obiektów we właściwym stanie sanitarnym. Od kilku lat na wysokim poziomie utrzymuje się duża ilość interwencji, wnoszonych przez mieszkańców, rozpatrywanych przez Oddział Higieny Komunalnej, co ma bezpośredni wpływ na zmniejszenie ilości kontroli prowadzonych w ramach ustalanego harmonogramu kontroli obiektów użyteczności publicznej. Z uwagi na konieczność stosowania procedur wynikających z przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej w szczególności konieczności zawiadamiania przedsiębiorcy o kontroli brak jest możliwości kontrolowania faktycznego stanu obiektu. Z tego też powodu w ostatnich latach spadła ilość mandatów nakładanych za uchybienia w tym zakresie. 15

16 3. STAN SANITARNOHIGIENICZNY ZAKŁADÓW PRACY Oddział Higieny Pracy Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w m. st. Warszawie wykonuje nałożone zadania przede wszystkim poprzez nadzór nad warunkami zdrowotnymi środowiska pracy, prowadzenie postępowań w sprawach chorób zawodowych oraz kontrole obrotu chemikaliami. W 2015 r. przeprowadzono ogółem 1270 kontroli w 1010 zakładach pracy, w tym m. innymi: kontroli w ramach nadzoru nad substancjami i mieszaninami chemicznymi (wprowadzanymi do obrotu i stosowanymi w procesie pracy); kontrole dotyczące nadzoru nad produktami biobójczymi; kontroli w ramach nadzoru nad czynnikami biologicznymi; kontroli dotyczących substancji, preparatów, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym. Ogółem wydano 381 decyzji administracyjnych w ramach prowadzonego nadzoru bieżącego zawierających 788 nakazów zobowiązujących pracodawców do usunięcia stwierdzonych uchybień. Zakres działań Oddziału Higieny Pracy przedstawia poniższy wykres. Wykres 1. Struktura działalności Oddziału Higieny Pracy 16

17 3.1. NADZÓR BIEŻĄCY NAD ZAKŁADAMI PRACY W roku 2015 Oddział Higieny Pracy PSSE w m. st. Warszawie obejmował nadzorem bieżącym 4067 zakładów pracy, w których zatrudnionych było około 264 tys. pracowników. Struktura tych zakładów przedstawia się następująco: zakłady pracy zatrudniające do 9 pracowników stanowią 46,99%, od 10 do 49-32,04%, od 50 do ,98%, a zatrudniające powyżej 250 osób 5,99 % wszystkich przedsiębiorstw znajdujących się w ewidencji Oddziału. W podobny sposób przedstawia się struktura zatrudnienia w zakładach skontrolowanych w 2015 r. Wykres 2. Struktura zatrudnienia w zakładach będących pod nadzorem Oddziału Higieny Pracy w 2015 r. Wykres 3. Struktura zatrudnienia w zakładach skontrolowanych w 2015 r. 17

18 Warunki środowiska pracy oceniano między innymi w oparciu o: 1. ocenę zgodności wyników pomiarów czynników szkodliwych (fizycznych i chemicznych) wykonywanych na stanowiskach pracy z obowiązującymi normatywami higienicznymi; 2. analizę dokonanej przez pracodawcę oceny ryzyka zawodowego na poszczególnych stanowiskach pracy; 3. wyposażenie zakładu w środki ochrony zbiorowej i indywidualnej oraz instrukcje stanowiskowe; 4. kontrole profilaktycznych badań lekarskich pracowników; 5. stan sanitarnohigieniczny poszczególnych pomieszczeń zakładu. W toku realizacji zadań wynikających ze sprawowania nadzoru bieżącego przez pion higieny pracy wydano 110 nakazów zobowiązujących pracodawców do wykonania badań środowiskowych na wytypowanych stanowiskach pracy. W trakcie analizy wyników pomiarów przeprowadzonych na poszczególnych stanowiskach pracy w 17 zakładach stwierdzono przekroczenia normatywów higienicznych czynników szkodliwych dla zdrowia. Liczba pracowników zatrudnionych w skontrolowanych w 2015 r. zakładach w warunkach przekroczenia NDN (najwyższe dopuszczalne natężenie) lub NDS (najwyższe dopuszczalne stężenie) wynosiła: 1. dla czynników chemicznych 198 osób; 2. dla pyłów 51 osób; 3. dla czynników fizycznych (głównie hałasu) 254 osoby. W związku z powyższym wydano 20 nakazów dotyczących obniżenia stężeń i natężeń czynników szkodliwych na przebadanych stanowiskach pracy, na których stwierdzono przekroczenie normatywów higienicznych. Ponadto zostały unieruchomione 2 stanowiska pracy w 2 zakładach na skutek stwierdzonego przekroczenia NDSCh (najwyższego dopuszczalnego stężenia chwilowego) tetrachloroetenu. Pracodawcy w trybie pilnym poprawili warunki pracy. W ramach wykonywanych zadań przeprowadzono 115 kontroli w 97 zakładach pracy, w których stosowane są substancje, preparaty, czynniki lub procesy technologiczne o działaniu rakotwórczym lub mutagennym. Wydano 11 decyzji w sprawie usunięcia stwierdzonych nieprawidłowości, takich jak: brak informacji o czynnikach rakotwórczych, brak rejestru prac i pracowników narażonych na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin lub procesów technologicznych 18

19 o działaniu rakotwórczym lub mutagennym, brak lub niepełna ocena ryzyka zawodowego. W 2015 roku przeprowadzono 15 kontroli w firmach zajmujących się usuwaniem i zabezpieczaniem wyrobów zawierających azbest. Oceniano je, m. innymi pod względem posiadanych zezwoleń na prowadzenie ww. prac, wyposażenia pracowników w odzież i środki ochrony zgodne z przepisami, a także sposobu wykonywanych czynności w czasie kontaktu z azbestem. Spośród zakładów znajdujących się w ewidencji pionu higieny pracy, w których występują szkodliwe czynniki biologiczne skontrolowano 220. Wydano 6 nakazów zobowiązujących do usunięcia uchybień, takich jak: brak prowadzonego rejestru prac i rejestru pracowników zatrudnionych w narażeniu na czynniki biologiczne, brak opracowanych procedur i instrukcji. Zgodnie z przepisami pracodawca zobowiązany jest do systematycznej oceny i dokumentowania ryzyka zawodowego na poszczególnych stanowiskach pracy, do stosowania niezbędnych środków profilaktycznych zmniejszających to ryzyko oraz informowania o nim pracowników. W wyniku przeprowadzonych kontroli wydano 125 nakazów zobowiązujących pracodawców do usunięcia nieprawidłowości w tym zakresie. W toku prowadzonych postępowań administracyjnych wydano 125 nakazów zobowiązujących pracodawców do poprawy stanu sanitarnohigienicznego pomieszczeń pracy, 92 nakazy dot. pomieszczeń socjalnych i sanitarnych. Wydano również 7 nakazów zobowiązujących pracodawców do przedstawienia aktualnych zaświadczeń lekarskich o braku przeciwwskazań do wykonywania pracy na danym stanowisku pracy. Wykres 4. Struktura nakazów wydanych w ramach nadzoru bieżącego 19

20 3.2. NADZÓR CHEMICZNY KONTROLA OBROTU CHEMIKALIAMI. W roku 2015 kontynuowano nadzór nad podmiotami zajmującymi się wytwarzaniem, wprowadzaniem do obrotu substancji i mieszanin chemicznych stwarzających zagrożenie dla ludzi i środowiska, polegający na kontroli: 1. przekazywania prawidłowych informacji w łańcuchu dostaw (karty charakterystyki, raporty bezpieczeństwa chemicznego, scenariusze narażenia, ocena ryzyka zawodowego, itp.) w obrocie krajowym, unijnym; 2. zgodności danych w kartach charakterystyki substancji i mieszanin chemicznych z obowiązującymi wymogami prawa; 3. zgodności oznakowania na etykietach opakowań substancji i mieszanin chemicznych z obowiązującymi wymogami prawa; 4. prawidłowości klasyfikacji zagrożeń substancji i mieszanin chemicznych; 5. legalności wprowadzania do obrotu substancji chemicznych (rejestracja właściwa i wstępna substancji chemicznych) w ścisłej współpracy z Inspektorem ds. Substancji Chemicznych w Łodzi, Głównym Inspektoratem Sanitarnym i Europejską Agencją Chemiczną w Helsinkach; 6. respektowania zezwoleń, ograniczeń i zakazów w związku z wprowadzaniem do obrotu produktów pod kątem zawartości w nich niedozwolonych substancji rakotwórczych/mutagennych (ścisła współpraca z Inspekcją Handlową, Urzędem Celnym); 7. przekazywania Inspektorowi ds. Substancji Chemicznych wymaganych informacji o wprowadzaniu substancji/mieszanin niebezpiecznych na teren RP; 8. zgodności danych z kart charakterystyki i etykiet wprowadzanych do obrotu detergentów w sprawie bezpieczeństwa chemicznego dla człowieka i środowiska (arkusze danych dla służb medycznych, scenariusze narażenia, biodegradowalność itp.) KONTROLA OBROTU PRODUKTAMI BIOBÓJCZYMI Państwowa Inspekcja Sanitarna kontynuowała również nadzór nad wprowadzaniem do obrotu produktów, które podlegają obowiązkowi rejestracji 20

21 i udzielania zezwoleń. Jest to związane z koniecznością ochrony zdrowia ludzkiego, jak i środowiska naturalnego, ze względu na obecność substancji biologicznie czynnych w składzie tych produktów. W/w mieszaniny wykorzystuje się głównie do dezynfekcji, usuwania, odstraszania, wabienia i zabijania mikroorganizmów oraz innych szkodników (m. in. komary, meszki itp.). Zasady wprowadzania do obrotu, a także nadzoru nad ww. produktami zostały ujęte w Ustawie z dnia r. o Produktach Biobójczych (znowelizowanej r.). W związku z powyższym działania prowadzone w terenie obejmowały: 1. kontrole posiadania, wymaganego Ustawą o Produktach Biobójczych, zezwolenia Ministra Zdrowia; 2. weryfikację substancji czynnych, w związku z decyzjami Komisji Europejskiej o wyłączeniu niektórych substancji ze stosowania w produktach biobójczych; 3. sprawdzanie dokumentacji w/w produktów, a głównie zgodności danych zawartych na etykiecie oraz w karcie charakterystyki z zezwoleniem Ministra Zdrowia (m. in. klasyfikacji zawartej w karcie charakterystyki mieszaniny z danymi zamieszczonymi w zezwoleniu); 4. ocenę zgodności oznakowania opakowań z danymi zamieszczonymi w karcie oraz obowiązującymi wymogami prawa; 5. zakres i poprawność stosowania w działalności zawodowej w/w produktów KONTROLA STOSOWANIA CHEMIKALIÓW Państwowa Inspekcja Sanitarna obejmuje też swoim nadzorem firmy stosujące w działalności zawodowej środki chemiczne. W związku z zapisami Kodeksu pracy i rozporządzeń wykonawczych dokonuje się kontroli z zakresu, między innymi: 1. oceny dokumentacji dotyczącej bezpieczeństwa chemicznego (instrukcje obsługi, instrukcje BHP, szkolenia, ocena ryzyka zawodowego itp.); 2. przestrzegania zapisów bezpiecznego stosowania w działalności zawodowej oraz bezpiecznego przechowywania chemikaliów w magazynach i innych pomieszczeniach pracy. Poniżej przedstawiono strukturę w/w kontroli. 21

22 Wykres 5. Tematyka kontroli w zakresie bezpieczeństwa chemicznego w 2015 r. W związku z wymogami zawartymi w rozporządzeniach REACH i CLP dot. konieczności przekazywania informacji do Europejskiej Agencji Chemikaliów w Helsinkach (ECHA) o przestrzeganiu legalności i prawidłowości obrotu chemikaliami zostały przygotowane 5-letnie programy sprawozdawcze zawierające wytyczne o sposobie kontroli obiektów zajmujących się w/w zagadnieniami. W związku z czym na bieżąco aktualizowana jest ewidencja i dane firm zajmujących się obrotem chemikaliami. Szczególny nacisk położony jest na kontrole podmiotów dystrybuujących substancje/mieszaniny stwarzające duże ryzyko dla zdrowia, tj. rakotwórcze, mutagenne, wpływające na rozrodczość oraz zaklasyfikowane jako żrące, toksyczne, szkodliwe dla środowiska i zdolne do bioakumulacji oraz zagadnienia związane z rejestracją tych substancji. Na terenie nadzorowanym przez Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w m. st. Warszawie przeważają podmioty zajmujące się dystrybucją chemikaliów. W 2015 r. w ewidencji Oddziału Higieny Pracy znajdowały się 254 zakłady zajmujące się wprowadzaniem do obrotu substancji i mieszanin chemicznych; w zakładach tych zatrudnionych było około 14,5 tys. pracowników. Ogółem skontrolowano 598 zakładów zajmujących się dystrybucją i stosowaniem substancji i mieszanin chemicznych; przeprowadzono łącznie 649 kontroli w tym zakresie. W ich trakcie stwierdzono nieprawidłowości dotyczące głównie braku lub niewłaściwych kart charakterystyki mieszanin i substancji chemicznych oraz nieprawidłowych oznakowań na etykietach opakowań. W efekcie działań kontrolnych 22

23 dla 412 substancji/mieszanin chemicznych zakwestionowano karty charakterystyki, a dla 363 substancji/mieszanin chemicznych zakwestionowano oznakowanie. Wycofano z obrotu 2 produkty biobójcze wprowadzane do obrotu bez stosownego zezwolenia. Stwierdzone uchybienia skutkowały wydaniem 82 decyzji i 137 zaleceń pokontrolnych w zakładach, w których stwierdzono uchybienia. Poniżej przedstawiono strukturę nakazów decyzji (wykres 6). Wykres 6. Struktura wydanych decyzji w zakresie bezpieczeństwa chemicznego w 2015 r KONTROLA OBROTU PREKURSORÓW NARKOTYKOWYCH W zakresie obrotu prekursorami przeprowadzono kontrole dotyczące: 1. Wydawania zezwoleń na wywóz/przywóz prekursorów kat.2; 2. Nadzoru nad obrotem prekursorami kat. 3; 3. Obrotu środkami zastępczymi (m. in. we współpracy z Urzędem Celnym, Prokuraturą i Policją) KONTROLA OBROTU DETERGENTÓW (PRODUKTÓW DO MYCIA I CZYSZCZENIA) Do obowiązków Państwowej Inspekcji Sanitarnej należy też nadzór nad produktami do czyszczenia i mycia, czyli tzw. detergentami. Zwracano szczególną uwagę na 23

24 przekazywanie przez dystrybutorów, zgodnej z prawem informacji na etykiecie o bezpiecznym stosowaniu danego detergentu w trakcie użytkowania oraz o umieszczaniu nazw substancji z grupy powodujących uczulenia, ze względu na coraz częstsze przypadki występowania alergii u osób stosujących te produkty lub innych niepokojących objawów, zwłaszcza, gdy odbiorcą tych produktów jest konsument, a nie firma stosująca je w działalności zawodowej KONTROLE ZWIĄZANE Z REALIZACJĄ ZAPISÓW USTAWY O PRZECIWDZIAŁANIU NARKOMANII (Dz. U. z 2012 r. poz. 124 z późn. zm.) W roku 2015 ze względu na zmianę ww. ustawy poprzez wprowadzenie do załączników kilkuset nowych substancji o działaniu psychotropowym lub odurzającym na rynek wewnętrzny Polski trafiły nowe substancje psychoaktywne, które w okresie letnim spowodowały dużą liczbę zatruć u konsumentów na terenie całego kraju. Wykres 7. Liczba podejrzeń zatruć środkami zastępczymi w latach Na terenie m. st. Warszawy zaobserwowano sześciokrotny wzrost zatruć środkami zastępczymi. Jak pokazują dane zbierane na terenie całego kraju w latach najczęściej po środki oddziaływujące na ośrodkowy układ nerwowy sięgały osoby młode w wieku od 14 do 24 lat., co również obserwuje się na terenie m. st. Warszawy. 24

25 Wykres 8. Rozkład wiekowy osób, którym udzielono pomocy medycznej w związku z podejrzeniem zatrucia środkami zastępczymi na terenie kraju w latach Porównując wiek osób, którym udzielono pomocy medycznej w związku z podejrzeniem zatrucia środkami zastępczymi na terenie podległym Państwowemu Powiatowemu Inspektorowi Sanitarnemu w m. st. Warszawie obserwuje się wzrost liczby zatruć wśród młodzieży w wieku lat w stosunku do roku 2014, natomiast spadek u ludzi powyżej 19 roku życia. Wykres 9. Rozkład wiekowy osób, którym udzielono pomocy medycznej w związku z podejrzeniem zatrucia środkami zastępczymi na terenie powiatu warszawskiego w latach

26 Wzrost bezwzględnej liczby podejrzeń zatruć w 2015 roku spowodował wzmożenie nadzoru nad środkami zastępczymi we współpracy z organami ścigania. Poza kontrolami związanymi z handlem środkami zastępczymi prowadzono akcje przesłuchiwania osób zatrutych tego typu substancjami, w celu uzyskania informacji o sposobie nabycia, okolicznościach zatrucia oraz uświadomienia problemu związanego z uzależnieniami. Ponadto we współpracy z Oddziałem Promocji Zdrowia prowadzono szereg szkoleń o tematyce uzależnień i zagrożeń ze strony środków zastępczych, głównie dla pracowników oświaty, służb medycznych, służby więziennej, strażników miejskich i policji oraz dla przedstawicieli Urzędu m. st. Warszawy odpowiedzialnych za bezpieczeństwo i profilaktykę zdrowotną mieszkańców stolicy. Dane w tym zakresie podano poniżej wykres 10. Wykres 10. Liczba odbiorców szkoleń z zakresu profilaktyki uzależnień środkami zastępczymi 26

27 Tabela 1. Działania w ramach nadzoru nad środkami zastępczymi Liczba przeprowadzonych kontroli w stacjonarnych punktach 8 sprzedaży dopalaczy Liczba wydanych decyzji dotyczących środków zastępczych 10 Liczba zabezpieczonych opakowań produktów (saszetki do 1g) 334 Liczba pobranych próbek do badań 15 Liczba przebadanych próbek 15 Liczba podmiotów oferujących w sprzedaży środki zastępcze 2 Kwota nałożonych kar (w zł) Liczba zawiadomień skierowanych do organów ścigania 1 Liczba zatruć 160 Liczba szkoleń dla pracowników oświaty, służby więziennej 18 Spośród przebadanych próbek w 8 przypadkach stwierdzono obecność substancji o działaniu psychoaktywnym. W 2015 r. do Powiatowej Stacji Sanitarno Epidemiologicznej w m. st. Warszawie wpłynęło 111 spraw przekazanych przez Urzędy Celne w związku ze stwierdzeniem w przesyłkach środków zastępczych. W ramach prowadzonych działań wystąpiono o pomoc prawną do powiatowych inspektorów sanitarnych właściwych ze względu na miejsce zamieszkania adresatów przesyłek, w celu sprawdzenia, czy ww. produkty nie zostały sprowadzone do dalszej dystrybucji. Równocześnie Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w m. st. Warszawie prowadził analogiczne postępowania w stosunku do adresatów przesyłek zamieszkałych na terenie dla niego właściwym. W wyniku podjętych działań wysłano 73 wezwania, w odpowiedzi na które zgłosiło się 12 osób, natomiast w pozostałych przypadkach otrzymano zwroty przesyłek z adnotacją adresat nieznany lub brak podjęcia w terminie. W związku z tym nawiązano współpracę z komendami rejonowymi policji w celu zidentyfikowania i przesłuchania adresatów przesyłek. 3.3 POSTĘPOWANIE W SPRAWACH CHORÓB ZAWOWODYCH Negatywne oddziaływanie środowiska pracy na zdrowie zatrudnionych, zwłaszcza w warunkach, w których stwierdzane są przekroczenia dopuszczalnych normatywów higienicznych, powoduje występowanie chorób zawodowych. 27

28 W roku 2015 do Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w m. st. Warszawie wpłynęło 121 zgłoszeń podejrzeń chorób zawodowych, o ponad 12% mniej niż w roku ubiegłym. Pracownicy pionu higieny pracy zrealizowali 525 wizytacji w ramach prowadzonych 314 postępowań wyjaśniających i sporządzili 409 kart oceny narażenia zawodowego. Wydano 40 decyzji prawomocnych o stwierdzeniu choroby zawodowej, 76 decyzji o braku podstaw do stwierdzenia choroby zawodowej oraz 13 postanowień i 9 innych decyzji dotyczących spraw chorób zawodowych wydanych zgodnie z Kodeksem postępowania administracyjnego. Dane obrazujące rozpatrywane sprawy i stwierdzone choroby zawodowe na terenie objętym nadzorem przez PPIS w m. st. Warszawie przedstawiono na wykresach i w tabeli 2. Wykres 11. Działanie w ramach postępowania w sprawach chorób zawodowych w latach

29 Wykres 12. Liczba decyzji w sprawach chorób zawodowych w latach Tabela 2. Choroby zawodowe stwierdzone w latach z podziałem według wykazu chorób zawodowych. Numer choroby zawodowej/nazwa z wykazu chorób zawodowych 2011r. 2012r. 2013r. 2014r r. liczba liczba Liczba przypadków przypadków przypadków Liczba Liczba przypadków przypadków Zatrucia ostre albo przewlekłe lub ich następstwa wywołane 1 przez substancje chemiczne 3. Pylice płuc Choroby opłucnej lub osierdzia wywołane pyłem azbestu 6 29

30 Numer choroby zawodowej/nazwa z wykazu chorób zawodowych 2011r. 2012r. 2013r. 2014r r. liczba liczba Liczba Liczba przypadków przypadków przypadków przypadków Liczba przypadków Przewlekłe obturacyjne zapalenie oskrzeli, które spowodowało trwałe upośledzenie sprawności wentylacyjnej płuc z obniżeniem natężonej objętości wydechowej pierwszosekundowej (FEV1) poniżej 60% wartości należnej, wywołane narażeniem 1 1 na pyły lub gazy drażniące, jeżeli w ostatnich 10 latach pracy zawodowej co najmniej w 30% przypadków stwierdzono na stanowisku pracy przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń 6. Astma oskrzelowa Alergiczny nieżyt nosa Przedziurawienie przegrody nosa wywołane substancjami o działaniu żrącym lub drażniącym 16 Choroby wywołane działaniem promieniowania jonizującego 1 30

31 Numer choroby zawodowej/nazwa z wykazu chorób zawodowych 2011r. 2012r. 2013r. 2014r r. liczba liczba Liczba Liczba przypadków przypadków przypadków przypadków Liczba przypadków Przewlekłe choroby narządu głosu spowodowane nadmiernym wysiłkiem głosowym, trwającym co najmniej 15 lat: 17. Nowotwory złośliwe powstałe w następstwie działania czynników występujących w środowisku pracy, uznanych za rakotwórcze u ludzi: 18. Choroby skóry: Przewlekłe choroby układu ruchu wywołane sposobem wykonywania pracy: 20. Przewlekłe choroby obwodowego układu nerwowego wywołane sposobem wykonywania pracy

32 Numer choroby zawodowej/nazwa z wykazu chorób zawodowych 2011r. 2012r. 2013r. 2014r r. liczba liczba Liczba Liczba przypadków przypadków przypadków przypadków Liczba przypadków Obustronny trwały ubytek słuchu typu ślimakowego spowodowany hałasem, wyrażony podwyższeniem progu słuchu o wielkości co najmniej 45 db w uchu lepiej słyszącym, obliczony jako średnia arytmetyczna dla częstotliwości audiometrycznych 1, 2 i 3 khz 22. Zespół wibracyjny Choroby układu wzrokowego wywołane czynnikami fizycznymi, 1 1 chemicznymi lub biologicznymi 26. Choroby zakaźne lub pasożytnicze albo ich następstwa Razem:

33 Wykres 13. Najczęściej występujące choroby zawodowe w latach Z przedstawionych danych wynika, że ogólna liczba chorób zawodowych stwierdzonych w 2015 r. wynosiła 40, prawie tyle samo co w roku 2014 (41). Nadal dominowały choroby zakaźne (14); jednak w roku 2015 przeważały przypadki gruźlicy (6), następnie wzw (4 typu C i 1 typu B), występujące wśród pracowników ochrony zdrowia. Ponadto zaobserwowano 2 przypadki boreliozy u pracowników zatrudnionych w terenie otwartym i 1 bakteryjne zapalenie spojówek o etiologiii zawodowej. Liczby chorób wywołanych sposobem wykonywania pracy uległy obniżeniu, zarówno w grupie przewlekłych chorób układu ruchu (z 9 do 6 przypadków), jak i w grupie przewlekłych chorób obwodowego układu nerwowego (z 7 do 5). W bieżącym roku sprawozdawczym, podobnie jak w latach , nie wystąpiły wśród zatrudnionych na terenie m. st. Warszawy nowotwory złośliwe powstałe w następstwie działania w środowisku pracy czynników uznanych za rakotwórcze u ludzi. Odnotowano 1 przypadek choroby opłucnej wywołanej pyłem azbestu. W celu ograniczenia zagrożeń obecnych w środowisku pracy, mających istotny wpływ na powstawanie chorób zawodowych, stosuje się różnego typu zabezpieczenia, 33

34 takie jak między innymi ochrony osobiste i zbiorowe oraz odpowiednie rozwiązania organizacyjne, np.: skrócenie czasu narażenia i rotacja pracowników. WNIOSKI: 1. W roku 2015, w ramach wykonywanych zadań w pionie higieny pracy, przeprowadzono 1270 kontroli w 1010 zakładach pracy; ogółem wydano 381 decyzji administracyjnych z zakresu bieżącego nadzoru sanitarnego, zawierających 789 nakazów; 2. W ramach nadzoru nad bezpieczeństwem chemicznym, w trakcie wprowadzania substancji i mieszanin chemicznych do obrotu oraz stosowania ich w działalności zawodowej, przeprowadzono 649 kontroli, wydano 143 nakazy i 137 zaleceń pokontrolnych zobowiązujących do usunięcia stwierdzonych uchybień; 3. W ramach nadzoru nad zakazem wprowadzania do obrotu środków zastępczych przeprowadzono kontrole, w trakcie których zabezpieczono 334 opakowania, przebadano 15 produktów, w 8 stwierdzono substancje uznawane za środki zastępcze. Wraz z Oddziałem Promocji Zdrowia przeprowadzono działania profilaktyczne w postaci szkoleń dla przedstawicieli organów prewencji i nadzoru oraz szeroko rozumianej kadry pedagogicznej; 4. Prowadzono 314 postępowań w sprawach chorób zawodowych; wydano 40 decyzji o stwierdzeniu choroby zawodowej i 76 decyzji o braku podstaw do stwierdzenia ww. Wśród stwierdzonych chorób dominowały choroby zakaźne i pasożytnicze (14), głównie wśród pracowników ochrony zdrowia, a także przewlekłe choroby układu ruchu i przewlekłe choroby obwodowego układu nerwowego spowodowane sposobem wykonywania pracy (11 przypadków). 34

35 4. OBIEKTY ŻYWNOŚCI, ŻYWIENIA i PRZEDMIOTÓW UŻYTKU W roku 2015 r. na terenie miasta stołecznego Warszawy nadzorem sanitarnym objęte były obiekty związane z działalnością żywnościowo-żywieniową oraz obiekty mające pośrednio wpływ na jakość zdrowotną żywności, określone jako wytwórnie materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością. Zgodnie z obowiązującą klasyfikacją statystyczną działające zakłady dzielimy na: 1. obiekty produkcji żywności; 2. obiekty obrotu żywnością; 3. obiekty żywienia zbiorowego otwarte; 4. zakłady żywienia zbiorowego zamknięte (stołówki, bufety w szkołach, żłobkach, przedszkolach, szpitalach, domach opieki, zakładach pracy); 5. wytwórnie i miejsca obrotu materiałami i wyrobami przeznaczonymi do kontaktu z żywnością i miejsca obrotu. Ogółem pod nadzorem Inspekcji były w m. st. Warszawie obiekty. Obiekty produkcji żywności 88 Obiekty obrotu żywnością Zakłady żywienia zbiorowego otwarte Zakłady żywienia zbiorowego zamknięte Wytwórnie i miejsca obrotu materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością Wykres 1. Struktura obiektów w 2015 r. 35

36 Przy corocznej ocenie sanitarnej, uwzględniającej stan techniczny oraz higieniczny obiektów wzięto pod uwagę: 1. wyniki bieżących kontroli sanitarnych; 2. ocenę stanu sanitarnego, według ujednoliconego systemu ocen (arkusza oceny zakładu); 3. ocenę jakości zdrowotnej żywności na podstawie badań laboratoryjnych próbek pobranych w obiektach produkujących i wprowadzających żywność do obrotu. W roku ubiegłym przeprowadzono 7242 kontrole sanitarne, w tym 7200 w obiektach żywności i żywienia, 10 w miejscach obrotu materiałami i wyrobami przeznaczonymi do kontaktu z żywnością oraz 32 kontrole w zakładach produkcji i obrotu kosmetykami. Ze względu na stwierdzenie złego stanu sanitarnohigienicznego zagrażającego bezpieczeństwu zdrowotnemu produkowanej lub sprzedawanej żywności zamknięto lub ograniczono zakres prowadzonej działalności w 188 obiektach żywieniowożywnościowych. Piekarnie - 6 Ciastkarnie - 2 Zakłady garmażeryjne Inne wytwórnie żywności - 5 Obiekty ruchome i inne obiekty obrotu Kioski spożywcze - 2 Sklepy spożywcze Magazyny hurtowe - 5 Zkłady żywienia zbiorowego otwarte - 90 Zakłady żywienia zbiorowego zamkniętego - 22 Wykres 2. Wydane decyzje zamknięcia lub ograniczenia działalności w podziale na rodzaje obiektów 36

37 W innych przypadkach naruszenia przepisów prawa żywnościowego Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w m. st. Warszawie wydał 806 decyzji nakazujących poprawę stanu sanitarnohigienicznego oraz 2476 decyzji finansowych. Ponadto w 2015 r. zgodnie z ustawowym obowiązkiem zatwierdzania nowootwieranych obiektów żywieniowo-żywnościowych Inspektor wydał 2500 decyzji zatwierdzających i 32 decyzje odmowy zatwierdzenia ze względu na brak wymaganych prawem warunków do produkcji/sprzedaży żywności. W związku ze zgłoszeniami mieszkańców, w roku 2015 przeprowadzono 1251 kontroli interwencyjnych. Interwencje, których zasadność potwierdzono w czasie przeprowadzanych kontroli dotyczyły sprzedaży artykułów spożywczych przeterminowanych, niewłaściwej jakości posiłków dostarczanych z zakładów cateringowych do szkół, przedszkoli, szpitali, przechowywania żywności w nieprawidłowych temperaturach, braku zachowania czystości w zakładach, uciążliwości związanych z wadliwie działającą wentylacją w lokalach przenikanie zapachów do mieszkań, sprzedaży środków spożywczych z samochodów w niehigienicznych warunkach bez wymaganych zezwoleń, decyzji Kontrole interwencyjne Wykres 3. Ilość załatwionych interwencji w latach Z dniem wejścia w życie Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 26 sierpnia 2015 r. w sprawie grup środków spożywczych przeznaczonych do 37

38 sprzedaży dzieciom i młodzieży w jednostkach systemu oświaty (tj. wymagań, jakie muszą spełniać środki spożywcze stosowane w ramach żywienia zbiorowego dzieci i młodzieży w tych jednostkach), do PSSE wpłynęło 20 interwencji dotyczących naruszenia ww. rozporządzenia. W czasie przeprowadzanych kontroli pracownicy Inspekcji udzielali instruktażu dotyczącego wdrażania wymienionego przepisu. W czasie kontroli stwierdzano, że wiele kiosków na terenie placówek oświatowych zakończyło działalność. W minionym roku na podmioty, które rozpoczęły lub rozszerzyły działalność bez uzyskania decyzji zatwierdzającej wymaganej przepisami Ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia z dnia 25 sierpnia 2006 r., Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w m. st. Warszawie skierował do Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Warszawie 268 wniosków o nałożenie kar pieniężnych. Z analizy danych wynika, że w 2015 r. stan sanitarny obiektów żywnościowo - żywieniowych uległ nieznacznemu pogorszeniu, o czym świadczy większa liczba ognisk zatruć pokarmowych, wydanych decyzji nakazujących ( , ) oraz liczba nałożonych mandatów ( / PLN, / PLN). Do obiektów, w których stwierdzany był niezadowalający stan sanitarno-higieniczny należały sklepy spożywcze oraz zakłady żywienia zbiorowego otwarte, w tym punkty małej gastronomii oraz prowadzące działalność w systemie cateringowym. Do najistotniejszych i najczęściej stwierdzanych uchybień sanitarnych w ww. zakładach należały: 1) zły stan sanitarny i techniczny pomieszczeń produkcji i sprzętu; 2) brak wdrożonego systemu HACCP; 3) nieprawidłowe przechowywanie surowców i wyrobów gotowych w urządzeniach chłodniczych; 4) brak informacji dotyczących składników alergennych występujących w sprzedawanych posiłkach; 5) prowadzenie obróbki wstępnej warzyw przy braku warunków lokalowych; 6) serwowanie dań w naczyniach wielorazowego użytku przy braku warunków do ich mycia i dezynfekcji. 38

39 , ,8 0 Ilość mandatów karnych Suma mandatów karnych w tys. PLN Wykres 4. Liczba i kwota mandatów nałożonych w latach r. W roku ubiegłym kontynuowany był wzmożony nadzór nad: 1. obiektami wykazującymi zły stan sanitarny; 2. obiektami, które ze względu na dużą produkcję lub obrót żywnością przekładają się na dużą liczbę konsumentów; 3. prawidłowym znakowaniem oraz reklamą środków spożywczych szczególnie suplementów diety. W 2015 r. (podobnie jak w latach ubiegłych) były podejmowane czynności w ramach europejskiego systemu szybkiego ostrzegania o niebezpiecznych produktach żywnościowych (RASFF) oraz wyrobach do kontaktu z żywnością. Pracownicy Inspekcji w związku z 95 powiadomieniami podjęli działania kontrolne mające na celu wycofanie oraz nadzorowanie procesu wycofywania z obrotu ww. produktów. W toku prowadzonych działań wycofano z obrotu kg i szt. szkodliwych artykułów spożywczych oraz wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością, które zostały przekazane do utylizacji. Najczęstszą przyczyną zakwestionowania powyższych produktów były zagrożenia chemiczne 43 przypadki. W ramach prowadzonego nadzoru w stołówkach szkolnych i przedszkolnych na podstawie jadłospisów dokonywana jest teoretyczna ocena sposobu żywienia, w wyniku której najczęściej stwierdzaną nieprawidłowością było małe urozmaicenie posiłków oraz mały udział owoców i warzyw. 39

40 Pod szczególnym nadzorem znajdował się obrót suplementami diety oraz środkami specjalnego przeznaczenia żywieniowego. W 2015 r. w wyniku prowadzonych postępowań w stosunku do ww. grup środków spożywczych PPIS wydał 77 decyzji administracyjnych. W przypadkach stwierdzenia nieprawidłowego oznakowania i niedozwolonych treści w prezentacji i reklamie, przypisującej środkom spożywczym właściwości lecznicze i zapobiegające chorobom, wydano 10 decyzji nakazujących usunięcie treści wprowadzających konsumenta w błąd. Prowadzona jest współpraca z Komendą Stołeczną Policji w sprawach dotyczących podejrzenia popełnienia przestępstwa przez przedsiębiorców w zakresie prowadzenia sprzedaży produktów niezgodnych z przepisami. W ramach urzędowej kontroli żywności oraz monitoringu realizowano pobór próbek do badań laboratoryjnych. W roku sprawozdawczym pobrano 665 próbek żywności i wyrobów do kontaktu z żywnością z których zakwestionowano 7, ze względu na nieprawidłową jakość zdrowotną. W roku ubiegłym sprawowano również nadzór sanitarny nad następującymi zakładami: 1. wytwórniami i zakładami konfekcjonującymi kosmetyki; 2. obiektami obrotu kosmetykami (dystrybutorami). Najczęściej powtarzające się uchybienia w grupie wytwórni i miejscach obrotu kosmetykami to: 1. nieprawidłowe oznakowanie kosmetyków zamieszczanie oświadczeń wykraczających poza definicję kosmetyku; 2. nieprawidłowości w dokumentacji; 3. nieprawidłowe warunki produkcji. Za stwierdzone nieprawidłowości nałożono 1 mandat na kwotę 500 PLN. W 2015 r. podejmowano współpracę z Inspekcją Weterynaryjną, Policją i Strażą Miejską. Przeprowadzono 2 kontrole sanitarne przy współudziale przedstawicieli Powiatowego Inspektoratu Weterynarii w Warszawie, w magazynach hurtowych oraz 4 kontrole dodatkowo z Wojskową Inspekcją Weterynaryjną. Stwierdzono nieprawidłowości o charakterze sanitarnohigienicznym, za które nałożono 3 mandaty karne na łączną kwotę 1500 PLN. 40

41 Przy współudziale przedstawicieli Policji i Straży Miejskiej przeprowadzono 5 kontroli samochodów, z których sprzedawano nieopakowane jednostkowo pączki, kanapki, kremówki. W trakcie kontroli stwierdzono niehigieniczne warunki sprzedaży i przechowywania. Odpowiedzialnych ukarano 5 mandatami karnymi na kwotę 2500 PLN. W każdym przypadku podejmowania działań przez przedstawicieli Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w m. st. Warszawie dokonywano szczegółowej analizy zagrożeń pod kątem liczby narażonych osób, wielkości produkcji oraz wpływu na bezpieczeństwo żywności i żywienia. Realizowany przez Państwową Inspekcję Sanitarną system kontroli, którym objęto obiekty żywnościowo-żywieniowe oraz wytwórnie i miejsca obrotu materiałami i wyrobami przeznaczonymi do kontaktu z żywnością pozwala na szybką interwencję i likwidację każdego potencjalnego zagrożenia pojawiającego się na skutek złamania przepisów sanitarnych. 41

42 5. STAN EPIDEMIOLOGICZNY W ZAKRESIE CHORÓB ZAKAŹNYCH 5.1. HIGIENA LECZNICTWA W 2015r. Sekcja Higieny Lecznictwa Oddziału Epidemiologii Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w m.st. Warszawie wykonała łącznie 1015 kontroli sanitarnych wynikających zarówno z planu pracy (431 zaplanowanych kontroli sanitarnych), zgłoszonych interwencji, jak również czynności kontrolnych przeprowadzonych na wniosek strony celem wydania opinii sanitarnych w formie decyzji do rejestracji, zgłoszenia podejrzenia ognisk epidemicznych. Ponadto, przeprowadzano kontrole tematyczne w związku z rozprzestrzenianiem się na terenie szpitali warszawskich zakażeń o etiologii Clostridium difficile oraz pałeczek jelitowych Enterobacteriaceae produkujących karbapanemazy, w tym szczepów Klebsiella pneumoniae wytwarzających karbapanemazy typu NDM. Zgodnie z harmonogramem pracy pracownicy Sekcji Higieny Lecznictwa prowadzili nadzór nad gabinetami indywidualnej praktyki lekarskiej. Nieprawidłowości stwierdzane podczas kontroli to m.in. brak prawidłowo urządzonego ciągu technologicznego sterylizacyjnego, brak prowadzenia kontroli wewnętrznych, brak lub nieaktualne procedury sanitarnohigieniczne, nieprawidłowa gospodarka odpadami medycznymi. W większości przypadków stwierdzane nieprawidłowości w gabinetach były usuwane w trybie pilnym. W jednym przypadku po kontroli interwencyjnej gabinetu, Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w m.st. Warszawie wydał decyzję nakazującą usuniecie nieprawidłowości. Wydano ogółem: opinii sanitarnych w formie decyzji do rejestracji dla nowych placówek oraz rozszerzenia dla placówek już istniejących, a także w związku z ich przekształceniem; decyzji nakazowych, w tym: 1 decyzję unieruchamiającą (w wyniku przeprowadzenia kontroli interwencyjnej unieruchomiono placówkę La Dental Spa Al. Jana Pawła II 45A lok. 43B, Warszawa do czasu usunięcia naruszeń wymagań higienicznych i zdrowotnych powodujących bezpośrednie zagrożenie zdrowia ludzi, 13 decyzji w szpitalach, z czego 10 w szpitalach niebędących przedsiębiorcami oraz 3 w szpitalach będących przedsiębiorcami, 42

43 4 decyzje w przychodniach niebędących przedsiębiorcami, 1 decyzję w gabinecie indywidualnej praktyki o profilu zabiegowym; decyzji finansowych. Decyzje nakazowe wydano w następujących placówkach: 1. Przychodnia Dermatologiczno Wenerologiczna, ul. Nowogrodzka 82 Szpitala Klinicznego Dzieciątka Jezus, ul. Lindleya 4 w Warszawie. Decyzja wydana dnia r. z terminem realizacji do r. w wyniku kontroli związanej z interwencją zgłoszoną przez osobę prywatną. Na wniosek Dyrekcji Szpitala przedłużono termin realizacji do r.; 2. Szpital Kliniczny Dzieciątka Jezus, ul. Lindleya 4 w Warszawie, dotyczyła stanu technicznego Bloku Operacyjnego Kliniki Ortopedii i Traumatologii Narządu Ruchu, Kliniki Dermatologicznej, Bloku Operacyjnego Kliniki Urologii Ogólnej, Onkologicznej i Czynnościowej. Decyzja wydana r. z terminem wykonania do r.; 3. Zakład Chorób Błony Śluzowej i Przyzębia, ul. Miodowa 18, Warszawa Szpitala Klinicznego Dzieciątka Jezus, ul. Lindleya 4, Warszawa dotyczyła zapewnienia prawidłowego ciągu technologicznego sterylizacyjnego z terminem wykonania do r.; 4. Wojewódzki Szpital Chirurgii Urazowej św. Anny, ul. Barska 16/20 w Warszawie (aktualnie Mazowiecki Szpital Chirurgii Urazowej św. Anny Sp. z o.o., ul. Barska 16/20, Warszawa). Decyzja wydana dnia r. dotyczyła stanu technicznego i sanitarnego w Bloku Operacyjnym Chirurgii Ogólnej oraz w Oddziale Wewnętrznym i Kardiologii z terminem wykonania do r.; 5. Samodzielny Wojewódzki Zespół Publicznych Zakładów Psychiatrycznej Opieki Zdrowotnej w Warszawie, ul. Nowowiejska 27, Warszawa dotyczyła doprowadzenia do należytego stanu sanitarno-technicznego IV Oddziału Psychiatrycznego z terminem realizacji do r. i r.; 6. Samodzielny Wojewódzki Zespół Publicznych Zakładów Psychiatrycznej Opieki Zdrowotnej w Warszawie, ul. Nowowiejska 27, Warszawa decyzja dotyczyła doprowadzenia do należytego stanu sanitarnego III Oddział Psychiatryczny oraz zainstalowania wentylacji mechaniczno-wyciągowej w brudowniku z terminem realizacji do r. i r.; 43

44 7. Samodzielny Wojewódzki Zespół Publicznych Zakładów Psychiatrycznej Opieki Zdrowotnej w Warszawie, ul. Nowowiejska 27, Warszawa decyzja dotyczyła doprowadzenia do należytego stanu sanitarnego II Oddział Psychiatryczny oraz zainstalowania wentylacji mechaniczno-wyciągowej w brudowniku z terminem realizacji do r.; 8. Samodzielny Wojewódzki Zespół Publicznych Zakładów Psychiatrycznej Opieki Zdrowotnej w Warszawie, Oddział VIII Dzienny Psychiatryczno - Geriatryczny, Oddział XX Dzienny Psychiatryczny GAWRA, Oddział XI Rehabilitacji Psychiatrycznej, ul. Dolna 42 w Warszawie, decyzja dotyczyła doprowadzenia do należytego stanu sanitarnego i wyposażenia w Oddziale XI Rehabilitacji Psychiatrycznej w terminie do r. i r.; 9. Szpital SOLEC Sp. z o. o., ul. Solec 93, Warszawa, decyzja dotyczyła doprowadzenia do należytego stanu sanitarnego-technicznego pomieszczeń Oddziału Anestezjologii i Intensywnej Terapii z terminem realizacji do r.; 10. Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej MEDICAL HAIR&ESTHETIC, ul. Arabska 5, Warszawa, decyzja dotyczyła doprowadzenia do należytego stanu sanitarnego-technicznego oraz wyposażenia bloku operacyjnego oddziału w terminie do r.; 11. Szpital Czerniakowski SPZOZ, ul. Stępińska 19/25, Warszawa, decyzja dotyczyła dostosowania pomieszczeń Oddziału Okulistyki, Chirurgii urazowoortopedycznej, odcinka B oddziału laryngologii, bloków operacyjnych, pracowni endoskopowej górnych dróg oddechowych, centralnej sterylizatorni w terminie do r.; 12. Szpital Czerniakowski SPZOZ, ul. Stępińska 19/25, Warszawa, decyzja dotyczyła zapewnienia pomieszczeń brudownika i porządkowego w oddziale chirurgii ogólnej, naczyniowej i onkologicznej w terminie do r.; 13. Instytut Psychiatrii i Neurologii, ul. Sobieskiego 9, Warszawa decyzja dotyczyła zapewnienia m.in. prawidłowej wentylacji w brudowniku w Oddziale Rehabilitacji II Kliniki Neurologii, prawidłowego ciągu technologicznego sterylizacji, prawidłowego wyposażenia brudowników w oddziałach: Oddział Rehabilitacji II Klinki Neurologii i w Klinice Psychiatrii Dzieci i Młodzieży w terminie do r.; 44

45 14. Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Praskie Centrum Chirurgii Jednego Dnia PRAG-MED., ul. Brzeska 12, Warszawa decyzja dotyczyła zapewnienia prawidłowej wentylacji na sali operacyjnej, prawidłowego wyposażenia brudownika w terminie do r.; 15. Szpital Bielański im. ks. J. Popiełuszki Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Warszawie, ul. Cegłowska 80, decyzja dotyczyła zapewnienia prawidłowej wentylacji w pomieszczeniach sterylizacji oraz w brudowniku Oddziału Intensywnej Terapii w terminie do r.; 16. Samodzielny Zespół Publicznych Zakładów Lecznictwa Otwartego Warszawa Praga-Północ, ul. Jagiellońska 34, Warszawa decyzja dotyczyła Centrum Diagnostyczno Specjalistycznego ul. Dąbrowszczaków 5A, Warszawa w zakresie wyposażenia gabinetów stomatologicznych w umywalki do mycia rąk oraz prawidłowy ciąg sterylizacji w terminie do r.; 17. Samodzielny Zespół Publicznych Zakładów Lecznictwa Otwartego Warszawa Praga-Północ, ul. Jagiellońska 34, Warszawa decyzja dotyczyła Przychodni Internistycznej ul. Gilarska 23, Warszawa w zakresie wyposażenia gabinetu stomatologicznego w umywalkę do mycia rąk w terminie do r.; 18. Gabinet Stomatologiczny dr n. med. Wojciech Pawlikowski ul. Marszałkowska 56 m. 2, Warszawa decyzja dotyczyła zapewnienia ciepłej wody przy umywalce w pomieszczeniu higieniczno-sanitarnym oraz prawidłowego ciągu technologicznego sterylizacji w terminie do r. Przedstawiciele Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w m. st. Warszawie wykonując czynności kontrolne w roku sprawozdawczym 2015 objęli nadzorem 5381 placówek. Na terenie miasta stołecznego Warszawy znajdują się 32 placówki publicznego lecznictwa stacjonarnego i 52 placówki niepublicznego lecznictwa stacjonarnego. Część z powyższych placówek, które zostały utworzone w latach wcześniejszych boryka się z nieprawidłowościami dot. głównie barier architektonicznych, jak również funkcjonalności pomieszczeń. Placówki nowopowstałe natomiast nie budzą zastrzeżeń zarówno, co do funkcjonalności, stanu technicznego jak i zachowania czystości i porządku. 45

46 Ogólna liczba zakładów opieki zdrowotnej lecznictwa otwartego objętych nadzorem wynosi Z czego 473 to placówki niebędące przedsiębiorcami, a 1528 będące przedsiębiorcami. Stan techniczny nadzorowanych placówek ulega sukcesywnej poprawie, jednakże w części podmiotów w dalszym ciągu budzi on zastrzeżenia. W funkcjonujących placówkach prowadzone są prace remontowe i modernizacyjne w oparciu o programy dostosowawcze w miarę posiadanych i pozyskiwanych środków finansowych. W roku sprawozdawczym w przypadku placówek lecznictwa zamkniętego i otwartego odnotowano: Nowopowstałe: Lecznictwo zamknięte: 1) Szpital Pediatryczny, ul. Żwirki i Wigury 63a, Warszawa LICZBA ŁÓŻEK 379. Lecznictwo otwarte: 1) SZPZLO Warszawa Mokotów Przychodnia Lekarska, ul. Kolegiacka 3, Warszawa; 2) SZPZLO Warszawa Mokotów Przychodnia Lekarska, ul. Klimczaka 43, Warszawa; 3) SZPZLO Warszawa-Wawer Przychodnia Nr 4, ul. Begonii 10, Warszawa; 4) Laboratorium Histopatologiczne, ul. Madalińskiego 25, Warszawa; 5) Europejski Instytut Dermatologii Estetycznej, Laserowej i Kosmetyki "Beauty Derm" Beata Kociemba, ul. Domaniewska 22a/6, Warszawa; 6) Centrum Medyczne MACROMEDICA, ul. Gagarina 26/U5, Warszawa; 7) Usługi Stomatologiczne Bożena Baran, ul. Próżna 5 m. 22, Warszawa; 8) ScanDental Grażyna Lupa, ul. Próżna 5 m. 22, Warszawa; 9) Centrum Edukacji i Specjalistycznej Opieki Medycznej DiaMedic, ul. Chałubińskiego 8, Warszawa; 10) Chrobry Stomatologia, ul. Bolesława Chrobrego 23/11, Warszawa; 11) VIP Clinic Anita Zawadzińska, ul. Osmańczyka 16 lok. 4, Warszawa. 46

47 Zlikwidowane: Lecznictwo zamknięte: 1) Samodzielny Publiczny Dziecięcy Szpital Kliniczny Filia, ul. Działdowska 1 - przeniesienie świadczeń do nowego szpitala przy ul. Żwirki i Wigury 63a, Warszawa; 2) Samodzielny Publiczny Dziecięcy Szpital Kliniczny, ul. Marszałkowska 24 przeniesienie świadczeń do nowego szpitala przy ul. Żwirki i Wigury 63a, Warszawa; 3) Szpital Allenort Kardiologia od dnia r. szpital został włączony w struktury Medicover, Al. Rzeczypospolitej 5, Warszawa. Lecznictwo otwarte: 1) Ośrodek Terapii "GOPLAŃSKA", ul. Goplańska 44, Warszawa; 2) SZPZLO Warszawa Mokotów Przychodnia Lekarska, ul. Kostki Potockiego 20, Warszawa; 3) SZPZLO Warszawa Wawer Przychodnia Rejonowa Nr 2, ul. Korkowa 87, Warszawa; 4) NZOZ Conti Medica Sp. z o. o., ul. Goszczyńskiego 1, Warszawa; 5) Europejski Instytut Dermatologii Estetycznej, Laserowej i Kosmetyki "Beaty Derm" Beata Kociemba, ul. Bukowińska12 lok. 103, Warszawa; 6) Praktyka Stomatologiczna Monika Borkowska, ul. Wiśniowa 40 b lok. P-7, Warszawa. Na podstawie art. 100 ust. 5 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. z 2015 r. poz. 618) Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w m.st. Warszawie wydał 529 opinii sanitarnych w formie decyzji do celów rejestracji podmiotów leczniczych, z czego: - 1 decyzja dotyczyła utworzenia nowego Szpitala Pediatrycznego w Warszawie, ul. Żwirki i Wigury 63a; - 82 decyzje dla podmiotów wykonujących ambulatoryjne świadczenia zdrowotne w nowej lokalizacji; dla indywidualnych praktyk lekarskich, z czego 78 opinii w gabinetach zabiegowych i 24 w gabinetach niezabiegowych. Pozostałe decyzje dotyczyły rozszerzenia działalności w istniejących obiektach. 47

48 Opinie były wydawane w oparciu o Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 26 czerwca 2012 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać pomieszczenia i urządzenia podmiotu wykonującego działalność leczniczą (Dz. U. z 2012 r. poz. 739). Placówki medyczne nie budzą zastrzeżeń zarówno, co do funkcjonalności jak i stanu technicznego. Stan techniczny placówek nadzorowanych przez Sekcję Higieny Lecznictwa ulega sukcesywnej poprawie, jednakże w części podmiotów nadal budzi zastrzeżenia. Lecznictwo zamknięte publiczne: 1) Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Szpital Wolski im. Anny Gostyńskiej, ul. Kasprzaka 17, Warszawa. Stan techniczny pomieszczeń Oddziałów dobry, za wyjątkiem Oddziału Kardiologicznego, dla potrzeb którego budowany jest nowy pawilon. W 2015 r. został otwarty nowy Oddział Geriatrii na 36 łóżek; 2) Instytut Matki i Dziecka, ul. Kasprzaka 17a, Warszawa. W 2015r. w ramach programu dostosowawczego przeprowadzono rozbudowę i modernizację Izby Przyjęć; 3) Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Wojewódzki Szpital Zakaźny, ul. Wolska 37, Warszawa. Stan techniczny dobry. W 2015 r. nie zostały przeprowadzone żadne prace remontowe. 4) Instytut Kardiologii Klinika Choroby Wieńcowej, ul. Spartańska 1, Warszawa. Stan techniczny niezadowalający, przez co jest utrudniona funkcjonalność placówki. W 2015 r. nie zostały przeprowadzone żadne prace remontowe w obiekcie ze względu na nieuregulowany status prawny; 5) Instytut Kardiologii im. Prymasa Tysiąclecia Stefana Kardynała Wyszyńskiego, ul. Alpejska 42, Warszawa. Stan techniczny placówki dobry. W 2015 r. nie zostały przeprowadzone żadne prace remontowe; 6) Szpital Kliniczny Dzieciątka Jezus, ul. Lindleya 4, Warszawa. Nadal prowadzone są prace mające na celu dostosowanie jednostek organizacyjnych szpitala do obowiązujących przepisów. W roku sprawozdawczym rozpoczęto kompleksowe prace w Klinice Anestezjologii i Intensywnej Terapii zlokalizowanej w budynku nr 20. Na czas remontu OIOM funkcjonuje w strukturach pomieszczeń po I Klinice Ortopedii, a POP w pomieszczeniach oddziału ortopedii, co utrudnia funkcjonowanie klinik w budynku. W roku 2015 odnotowano zły stan sanitarny i techniczny: Bloku Operacyjnego Kliniki Ortopedii 48

49 i Traumatologii Narządu Ruchu, Kliniki Dermatologicznej, Bloku Operacyjnego Kliniki Urologii Ogólnej, Onkologicznej i Czynnościowej. W wyniku przeprowadzonych kontroli Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w m. st. Warszawie nakazał, w drodze decyzji, usunięcie stwierdzonych uchybień z terminem realizacji do r.; 7) Szpital Kliniczny im. ks. Anny Mazowieckiej przy ul. Karowej 2 w Warszawie. Trwa rozbudowa i modernizacja szpitala związana z dostosowaniem warunków udzielania świadczeń do obowiązujących wymogów. Powstało nowe skrzydło szpitala od ul. Dobrej, gdzie mieszczą się nowoczesne Oddziały Mikroinwazyjnej Chirurgii Ginekologicznej, Onkologii Ginekologicznej, a także Patologii Ciąży. Zmienił się wygląd reprezentacyjnego wejścia do Szpitala. W nowo wybudowanej części funkcjonuje Izba Przyjęć oraz Przychodnia; 8) Wojewódzka Stacja Pogotowia Ratunkowego Meditrans SPZOZ w Warszawie, ul. Poznańska 22. Zakończono remont oddziału kardiologicznego. Aktualnie trwa remont pomieszczeń Centrum Powiadamiania Ratunkowego - planowane zakończenie koniec stycznia 2016r.; 9) Samodzielny Publiczny Centralny Szpital Kliniczny w Warszawie, ul. Banacha 1a; 10) Stan techniczny sukcesywnie ulega poprawie poprzez trwające modernizacje klinik. Podczas remontów przy sali chorych zapewnia się węzeł sanitarny. Prace remontowe trwają przy wyłączeniu części klinik, co utrudnia ich funkcjonowanie. W roku sprawozdawczym Centralny Szpital Kliniczny wydzierżawił Centralną Sterylizatornię firmie Citonet Warszawa Sp. z o.o., która od r. świadczy usługi dekontaminacji sprzętu i narzędzi oraz sterylizacji bielizny dla potrzeb SP CSK przy ul. Banacha 1a; 11) Mazowiecki Szpital Chirurgii Urazowej Św. Anny w Warszawie, ul. Barska 16/20. W roku sprawozdawczym stwierdzono zły stan sanitarny w Bloku Operacyjnym Chirurgii Ogólnej oraz w Oddziale Chorób Wewnętrznych i Kardiologii. W wyniku przeprowadzonych kontroli Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w m. st. Warszawie nakazał, w drodze decyzji, usunięcie stwierdzonych uchybień z terminem realizacji do r.; 12) Warszawski Szpital dla Dzieci w Warszawie, ul. Kopernika 43. W 2015 r. zakończono budowę i uzyskano dopuszczenie do użytkowania budynku szpitalnego C z łącznikiem, w którym zlokalizowano blok operacyjny, izbę przyjęć 49

50 i pomocy doraźnej, oddziały rehabilitacji. Na terenie szpitala nadal trwają prace budowlane związane z modernizacją budynku chirurgicznego, co powoduje utrudnienia w funkcjonowaniu szpitala; 13) Szpital Pediatryczny w Warszawie, ul. Żwirki i Wigury 63a. Stan techniczny dobry sukcesywnie urządzany i wyposażany w roku Część wyposażenia przeniesiona ze Szpitala Dziecięcego, ul. Działdowska 1 i ze Szpitala Dziecięcego, ul. Marszałkowska 24; 14) Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny im. prof. W. Orłowskiego CMKP, ul. Czerniakowska 231, Warszawa. Stan techniczny szpitala z zastrzeżeniami. Według uzyskanych informacji Dyrekcja wystąpiła o środki finansowe do Ministerstwa Zdrowia na modernizację szpitala. W 2015r. podczas kontroli kompleksowej szpitala, stwierdzono nieprawidłowości. Część nieprawidłowości usunięto; 15) Szpital Specjalistyczny Inflancka im. Krysi Nizińskiej Zakurzonej SPZOZ, ul. Inflancka 6, Warszawa. Stan techniczny dobry, zmodernizowany w latach poprzednich; 16) Szpital Bielański im. ks. J. Popiełuszki Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Warszawie, ul. Cegłowska 80. W roku sprawozdawczym nastąpiły zmiany organizacyjne na Oddziale Neonatologicznym oraz w Pododdziale Patologii i Intensywnej Terapii Noworodka (zmiany w liczbach łóżek). Przebudowano budynek B i oddano do użytkowania. W Oddziale Otolaryngologii w brudowniku zapewniono wentylację mechaniczną wyciągową. Na oddziale Gastroenterologii w Pracowni Endoskopii dolnego odcinka zamontowano bidet (ujęty w programie dostosowawczym). Ponadto w 2015 r. dopuszczono do użytkowania nadbudowy budynku G oraz części kondygnacyjnej budynku F z przeznaczeniem na Oddział Chirurgii Naczyniowej i Oddział Internistyczny. Przeprowadzono zmiany organizacyjne w liczbie łóżek Oddziału Otolaryngologicznego, Gastroenterologicznego oraz I i II Oddziału Wewnętrznego w związku z przebudową szpitala. Na Oddziale Intensywnej Terapii przeorganizowano pomieszczenia oraz zwiększono liczbę łóżek. Zwiększono liczbę łóżek na SOR; 17) Szpital Dziecięcy im. prof. dr med. Jana Bogdanowicza SPZOZ, ul. Niekłańska 4/24, Warszawa. Funkcjonalność Oddziału Laryngologii 50

51 utrudniona poprzez brak dodatkowych łóżek w pokojach dzieci lub w odrębnym pomieszczeniu przeznaczonym dla rodziców lub opiekunów; 18) Centrum Zdrowia Dziecka w Warszawie, Al. Dzieci Polskich 20. Oddano do użytkowania w nowym budynku blok operacyjny (10 sal operacyjnych i 1 salę zabiegową), a także nowy Oddział Intensywnej Terapii II (dobudowana część budynku D); 19) Zakład Opieki Zdrowotnej Aresztu Śledczego w Warszawie, ul. Rakowiecka 37A. W 2015r. Oddział Psychiatryczny na II piętrze budynku E został przeniesiony do pomieszczeń po zlikwidowanym Oddziale Chirurgii Ogólnej i Urazowo Ortopedycznej na I piętrze. Cały pawilon, w tym oddział wymaga wymiany okien i hydrauliki. W Oddziale Psychiatrii odnowiono ściany i sufity, uzupełniono ubytki glazury, uzupełniono ubytki w podłodze, na II piętrze zorganizowano pomieszczenie porządkowe, dyżurkę pielęgniarską. Na I piętrze zorganizowano brudownik (bez myjni dezynfektora); 20) Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie, ul. Sobieskiego 9. Część oddziałów o złym stanie technicznym i funkcjonalności. W roku sprawozdawczym Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w m.st. Warszawie wydał decyzję nakazująca oddzielenie brudowników od pomieszczeń porządkowych w Oddziale Rehabilitacji II Klinki Neurologii, w Klinice Psychiatrii Dzieci i Młodzieży, wyposażenie brudowników w urządzenia do dekontaminacji basenów i kaczek, zapewnienie wentylacji w brudownikach oraz zapewnienie ciągu sterylizacyjnego w Klinice Neurologii. W 2015r. odnowiono framugi w drzwiach, ściany i sufity zalanego pomieszczenia higieniczno-sanitarnego Oddziału Dziennego Nerwic, wymieniono zniszczoną stolarkę okienną w budynku Instytutu, w tym we wszystkich oddziałach psychiatrycznych. Pod koniec 2015 r. rozpoczęto remont generalny Kliniki Nerwic (pacjenci przeniesieni do różnych oddziałów psychiatrycznych) i Oddziału Psychiatrii F4 (pacjenci z oddziału przeniesieni do Oddziału Rehabilitacji Neurologicznej - na I piętro - zagęszczenie sal chorych). Poza tym ujęte w programie dostosowawczym oddziały psychiatryczne wymagają generalnych remontów; 21) Instytut Hematologii i Transfuzjologii w Warszawie, ul. Gandhi 14. Pomieszczenia Instytutu są w dobrym stanie technicznym. W 2015 r. remontów nie przeprowadzano. Modernizacji wymaga sterylizatornia lokalna zlokalizowana przy ul. Chocimskiej 5; 51

52 22) Szpital Specjalistyczny im. Św. Rodziny w Warszawie, SPZOZ, ul. Madalińskiego 25. W 2015 r.: wyposażono w sprzęt i uruchomiono Centralną Sterylizację i myjnię inkubatorów; wyposażono w sprzęt i uruchomiono blok porodowy, blok operacyjny, oddział anestezjologii z łóżkami intensywnej opieki medycznej, Izbę Przyjęć, dobudowaną część oddziału położnictwa i pododdziału intensywnej terapii noworodka. Remontu wymaga oddział ginekologii i stara część pododdziału intensywnej terapii noworodka, pododdział patologii noworodka. W dobrym stanie technicznym jest oddział pediatrii, oddział chirurgii onkologicznej; 23) Szpital Czerniakowski SPZOZ w Warszawie, ul. Stępińska 19/25. W 2015 r. zgodnie z decyzją Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w m.st. Warszawie zamontowano umywalki w gabinecie zabiegowym i w brudowniku oddziału laryngologicznego; 24) SPZOZ WARSZAWA-URSYNÓW, Ursynowskie Centrum Zabiegowe, ul. Kajakowa 12. W 2015 r. - wykonano prace konserwacyjne i czyszczące; 25) Oddział XVII Leczenia alkoholowych zespołów abstynencyjnych, Oddział XVIII Terapii Uzależnienia od Alkoholu, Warszawa, ul. Kolska 2/4. W 2015 r. wyremontowano łazienki dla pacjentów. W trakcie remontu jest łazienka dla niepełnosprawnych i pomieszczenie porządkowe; 26) Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc, ul. Płocka 26, Warszawa. Większość pomieszczeń instytutu o dobrym stanie technicznym. Na 2016r. zaplanowano do remontu część administracyjno socjalną; 27) Narodowy Instytut Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji im. prof. dr hab. med. Eleonory Reicher, ul. Spartańska 1, Warszawa. W 2015r. wyremontowano i przystosowano pomieszczenia na I piętrze do działalności Kliniki Geriatrii w budynku B. Dostosowano pomieszczenia po pralni na potrzeby zespołu poradni. Ponadto przeprowadzono prace remontowe i przeniesiono pracownię densytometrii do pomieszczenia usytuowanego na poziomie -1. Lecznictwo zamknięte niepubliczne: 1) Szpital Praski p. w. Przemienienia Pańskiego Sp. z o.o., Aleja Solidarności 67, Warszawa. W 2015 r. kontynuowane były prace modernizacyjne budynku A. Część oddziałów zostało oddanych do użytkowania w I połowie 2015r. Zakończenie następnego etapu planowane jest na lipiec 2016 r.; 52

53 2) Szpital SOLEC Spółka z Ograniczoną Odpowiedzialnością, ul. Solec 93, Warszawa Zaadaptowano pomieszczenie na szatnię dla odwiedzających, pomieszczenie na Pracownię Prób Wysiłkowych. W Zakładzie Diagnostyki Obrazowej zmodernizowano gabinet USG, gabinet RTG, pokój opisowy oraz częściowo korytarz, uruchomiono gabinet Tomografii Komputerowej, zaadaptowano pomieszczenia na Pracownię Gastroentorologiczną do dalszej rozbudowy. Nadal trwają prace modernizacyjne pomieszczeń SOR; 3) Warsaw Medical Center Warszawskie Centrum Medyczne Sp. z o.o., ul. Wynalazek 4, Warszawa. Stan techniczny i funkcjonalność placówki dobra. NZOZ Carolina Medical Center, ul. Pory 78, Warszawa. Stan techniczny i funkcjonalność placówki dobra; 4) Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Medical Hair&Esthetic, Warszawa, ul. Arabska 5. Pomieszczenia niedostosowane do wymogów szpitala jednodniowego. Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w m. st. Warszawie wydał decyzję nakazową z terminem realizacji do r. Prywatna Klinika Dr H.J. Rudźko s.c. Leczenie Stacjonarne. Przychodnia Specjalistyczna, ul. Fieldorfa 5A, Warszawa. W 2015 r. rozpoczęto częściowy remont części szpitalnej placówki; 5) NZOZ Szpital Mazovia w Warszawie, Al. KEN 47 lok U 15. Zmodernizowano pomieszczenia z przeznaczeniem na recepcję i zwiększono liczbę sal chorych w oddziale; 6) SZPITAL CM LUX MED w Warszawie Sp. z o.o., ul. Puławska 455. Stan techniczny dobry. W 2015 r. pomalowano ściany i sufity oddziału (sale chorych i korytarz); 7) Centrum Medyczne Damiana - Holding w Warszawie Sp. z o.o. Szpital, ul. Wałbrzyska 46. Stan techniczny dobry, remontów nie przeprowadzano. Wykonywano tylko na bieżąco drobne prace naprawcze; 8) Szpital w Wilanowie Centrum Medyczne Damiana- Holding Sp. z o.o., Al. Rzeczpospolitej 5. Stan techniczny i funkcjonalny dobry, remontów nie przeprowadzano; 9) Szpital Św. Elżbiety Mokotowskie Centrum Medyczne w Warszawie Sp. z o.o., ul. Goszczyńskiego 1. Stan techniczny i funkcjonalny dobry remontów nie przeprowadzano. 53

54 10) Mazowiecki Szpital Wojewódzki w Warszawie Sp. z o.o. - Bródnowskie Centrum Specjalistyczne, ul. Kondratowicza 8. Większość pomieszczeń placówki w złym stanie technicznym i utrudnionej funkcjonalności. W oddziale ginekologii i położnictwa na korytarzach nieszczelności w ścianach (ściany drewniane, niesprawna wentylacja w pomieszczeniach higieniczno-sanitarnych). Brudowniki wspólne z pomieszczeniami porządkowymi ubytki w podłodze (na każdym piętrze). W dalszym ciągu brak śluz umywalkowofartuchowych, w tym w zespole porodowym na I piętrze oddziału. W roku sprawozdawczym zakończono modernizację Izby Przyjęć dla pacjentek oddziału położniczego. W Oddziale Chorób Wewnętrznych i Diabetologii odcinek C aktualnie trwają remont i modernizacja, związane z wymianą okien i podłóg. W Oddziale Okulistycznym w dalszym ciągu w punkcie sterylizacyjnym w części zabiegowej nieprawidłowo zorganizowany ciąg technologiczny sterylizacyjny. Narzędzia myte są manualnie stanowisko mycia narzędzi i rąk personelu (wspólne), brak umywalki poza obszarem blatów roboczych i brak stanowiska dla materiałów sterylnych. Pomieszczenia higieniczno sanitarne wymagają remontu. Pomieszczenie brudownika i porządkowe (wspólne) bez myjni dezynfektora, bez wentylacji wyciągowej. W III kwartale 2015r. wszystkie Oddziały Psychiatryczne zostały zamknięte celem wykonania remontu generalnego. W Zespole Oddziałów Neurologicznych odnotowano dostawki łóżkowe, co utrudnia funkcjonalność oddziałów. W 2015r. wymieniono okna. Oddziały nadal wymagają remontu. W pracowniach endoskopowych GOPP i DOPP w dalszym ciągu mycie wstępne endoskopów (manualne) odbywa się przy stanowiskach zlokalizowanych w ciągu komunikacyjnym przy pracowniach. W myjni endoskopów brak jest wentylacji mechanicznej wyciągowej; 11) PRAGMED, ul. Brzeska 12. Funkcjonalność placówki utrudniona ze względu na złe warunki lokalowe. W 2015r. po wydaniu decyzji nakazowej zorganizowano pomieszczenie porządkowe w bloku operacyjnym; 12) NZOZ Endoterapia, ul. Brzeska 12. Stan techniczny i funkcjonalny dobry remontów nie przeprowadzano; 13) Centrum Neuroradiochirurgii w Warszawie, ul. Kondratowicza 8. Stan techniczny i funkcjonalny dobry remontów nie przeprowadzano; 54

55 14) Hospicjum Stacjonarne Św. Krzysztofa, ul. Pileckiego 105, Warszawa. W 2015 r. 4 łóżka ZOL zostały włączone do Hospicjum Stacjonarnego. Stan techniczny i funkcjonalny dobry remontów nie przeprowadzano; 15) Szpital Grochowski im. dr med. Rafała Masztaka Sp. z o.o., ul. Grenadierów 51/59. Stan techniczny ulega sukcesywnej poprawie. Zmodernizowano pomieszczenia na działalność Diagnostycznego Laboratorium Analitycznego. Na przełomie 2014/2015 roku wykonano remont i modernizację pawilonu I: I Oddziału Chorób Wewnętrznych drugie piętro, III Oddziału Chorób Wewnętrznych parter i pierwsze piętro; 16) NZOZ Eva Clinic, ul. Króla Kazimierza 39. W roku 2015 stwierdzono nieprawidłowości dotyczące funkcjonalności placówki w zakresie sterylizacji narzędzi lekarskich. Po zaleceniach Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w m. st. Warszawie nieprawidłowości usunięto; 17) Oddział Szpitalny Fundacji Rozwoju Medycyny Sportowej, ul. Wawelska 5. Na wniosek Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w m. st. Warszawie odnowiono pomieszczenia oddziału szpitalnego; 18) NZOZ Jolly Med, ul. Lelechowska 5. Trwają prace związane z realizacją budowy placówki w nowej lokalizacji; 19) Uniwersyteckie Centrum Zdrowia Kobiety i Noworodka WUM Sp. z o.o., Pl. Starynkiewicza 1/3. Placówka o złym stanie technicznym, trwają bieżące prace naprawcze. W roku sprawozdawczym dokonano zmiany przeznaczenia pomieszczeń oraz połączenia Oddziału patologii ciąży z Oddziałem położnictwa z traktem porodowym w jeden Oddział znajdujący się na dwóch kondygnacjach budynku; 20) NZOZ Centrum Leczenia Wad Zgryzu, ul. Łuczek 4. Placówka o dobrym stanie technicznym; 21) Medi System, ul. Mazowiecka 6/8. W roku sprawozdawczym wykonywano jedynie bieżące prace naprawcze oraz wymieniono na nowe łóżka szpitalne; 22) Metamorfosis Chirurgii Jednego Dnia, ul. Gawińskiego 11. Placówka w dobrym stanie technicznym. Oddana do użytkowania w 2014 r.; 23) NZOZ Centrum Mikrochirurgii Oka LASER, ul. Grzybowska 6/10. Funkcjonalność placówki utrudniona poprzez zbyt małą powierzchnię w stosunku do potrzeb. W roku sprawozdawczym na wniosek Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w m.st. Warszawie wykonano prace 55

56 remontowo naprawcze w bloku operacyjnym. Na rok 2016 zaplanowano przeniesienie placówki do innej lokalizacji; 24) NASMED, ul. Jana Nowaka Jeziorańskiego 7/184, Warszawa. Stan techniczny dobry. Placówka funkcjonuje w zakresie badań endoskopowych; 25) Centrum Leczniczo Rehabilitacyjne i Medycyny pracy ATTIS Sp. z o.o., ul. Górczewska 89, Warszawa. W 2015 r. prowadzono jedynie drobne prace naprawcze; 26) Centrum Medyczne Żelazna Sp. z o.o., ul. Żelazna 90, Warszawa. Stan techniczny placówki dobry; 27) Szpital Centrum - Centrum Medyczne ENEL-MED S.A., Al. Solidarności 128, Warszawa. Stan techniczny placówki dobry; 28) CM ENEL-MED, ul. Gilarska 86, Warszawa. Stan techniczny placówki dobry, ale funkcjonalność utrudniona ze względu na nieprawidłowości stwierdzone w bloku operacyjnym: pomieszczenie szatniowe dla personelu zlokalizowane poza blokiem operacyjnym, brak prawidłowego pomieszczenia do dekontaminacji narzędzi. Narzędzia dezynfekowane i myte, w tym samym pomieszczeniu, w którym myte i dezynfekowane są buty operacyjne. Użytkowanie pomieszczeń niezgodne z przeznaczeniem; brak pojemników do transportu odpadów medycznych z bloku operacyjnego; 29) Medicover, Al. Rzeczpospolitej 5, Warszawa. Stan techniczny pomieszczeń placówki dobry. W 2015 r. rozbudowano pracownię hemodynamiczną oraz rozpoczęto modernizację bloku operacyjnego; 30) Klinika Medyczna IBIS, ul. Kacza 8, Warszawa, Klinika Medyczna Sensor Cliniq, ul. Kacza 8, Warszawa. Dwa podmioty lecznicze Klinika Medyczna IBIS oraz Klinika Medyczna Sensor Cliniq prowadzą działalność leczniczą w zakresie szpitala jednodniowego we wspólnych pomieszczeniach. W 2015 r. pomieszczenie sterylizatornii wyposażono w urządzenie myjącodezynfekcyjne do mycia narzędzi oraz zlew dwukomorowy. W oddziale kardiologicznym zapewniono pomieszczenie sanitarnohigieniczne przystosowane dla osób niepełnosprawnych dla pacjentów. Przeprowadzono remont i modernizację w oddziale okulistycznym (sala chorych czterołóżkowa). 56

57 Najczęstsze nieprawidłowości stwierdzane podczas kontroli dotyczyły: Lecznictwo zamknięte: Złego stan technicznego i sanitarnego oddziałów szpitalnych, braku wydzielonych pomieszczeń porządkowych, braku wyposażenia brudowników w myjnie-dezynfektory lub maceratory, zbyt małego zaplecza magazynowego, braku dostępu do łóżek chorych z trzech stron, w tym z dwóch dłuższych, w placówkach świadczących usługi w systemie jednodniowym, braku prawidłowych pomieszczeń do dekontaminacji narzędzi Lecznictwo otwarte: Nieprawidłowo wyposażonych pomieszczeń porządkowych w zlew gospodarczy z dozownikiem ze środkiem dezynfekcyjnym, braku prawidłowego ciągu technologicznego od brudnego do sterylnego oraz wydzielonego stanowiska do higieny rąk poza blatem roboczym w pomieszczeniach sterylizacji, zbyt małego zaplecza magazynowego, nieaktualnych procedur higienicznych. W roku sprawozdawczym 2015 na podstawie prowadzonych kontroli sanitarnych stwierdzono, iż żaden ze szpitali publicznych, które są objęte programem dostosowawczym nie zrealizował w pełni programu dostosowawczego. W szpitalach trwają prace remontowe oraz modernizacje, które są prowadzone etapami. Wszystkie szpitale publiczne objęte są programem dostosowawczym. Natomiast 4 szpitale będące przedsiębiorcami nie spełniają wymagań Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 26 czerwca 2012 r. (Dz. U. z 2012 r. poz. 739) i nie posiadają programu dostosowawczego: 1) Prywatna Lecznica Ginekologiczno-Położnicza dr H i J Rudźko, ul. Fieldorfa 5a, Warszawa; 2) Klinika Medyczna IBIS Sp. z o. o., ul. Kacza 8, Warszawa; 3) Sensor Cliniq Sp. z o. o., ul. Kacza 8, Warszawa; 4) Szpital Solec Sp. z o. o., ul. Solec 93, Warszawa. Na podstawie kontroli przeprowadzonych w 2015r. w placówkach lecznictwa otwartego: stwierdzono, że 7 placówek Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej Warszawa Wola Śródmieście zrealizowało w całości program dostosowawczy tj. 1) Przychodnia Lekarska, ul. Chmielna 14, Warszawa; 2) Przychodnia Lekarska, ul. Elekcyjna 54, Warszawa; 3) Przychodnia Lekarska, ul. Leszno 17, Warszawa; 57

58 4) Przychodnia Lekarska, ul. Obozowa 63/65, Warszawa; 5) Przychodnia Lekarska, ul. Płocka 49, Warszawa; 6) Przychodnia Lekarska, ul. Szlenkierów 10, Warszawa; 7) Przychodnia Lekarska, ul. Żytnia 39, Warszawa. Ponadto w roku sprawozdawczym - zaprzestały działalności 3 podmioty lecznicze niespełniające wymagań i nieposiadające programu dostosowania: 1) Ośrodek Terapii "GOPLAŃSKA", ul. Goplańska 44, Warszawa; 2) SZPZLO Warszawa Mokotów Przychodnia Lekarska, ul. Kostki Potockiego 20, Warszawa; 3) SZPZLO Warszawa Wawer Przychodnia Rejonowa Nr 2, ul. Korkowa 87, Warszawa; - rozpoczęły działalność 3 nowe podmioty lecznicze, które spełniają wymagania fachowe i sanitarne według rozporządzenia: 1) SZPZLO Warszawa Mokotów Przychodnia Lekarska, ul. Kolegiacka 3, Warszawa; 2) SZPZLO Warszawa Mokotów Przychodnia Lekarska, ul. Klimczaka 43, Warszawa; 3) SZPZLO Warszawa-Wawer Przychodnia Nr 4, ul. Begonii 10, Warszawa. Na terenie miasta stołecznego Warszawy sprzątaniem placówek lecznictwa stacjonarnego zajmują się firmy specjalistyczne, pracownicy placówek salowe, działy higieny szpitalnej lub z użyciem systemów mieszanych. Procesy sprzątania prowadzone są z podziałem na poszczególne strefy czystości z użyciem maszyn myjących, wózków specjalistycznych wyposażonych w zestawy kolorowych ścierek i wymiennych płaskich nakładek na mopy według opracowanych procedur. Część z nadzorowanych placówek posiada aparaturę do dezynfekcji powierzchni i powietrza za pomocą dyfuzji suchej i niewidocznej mgły opartej na nadtlenku wodoru np. Szpital Kliniczny im. ks. Anny Mazowieckiej w Warszawie, ul. Karowa 2, Szpital Czerniakowski SPZOZ, ul. Stępińska 19/25. Programy czystości i plan higieny obowiązujące w placówkach są zatwierdzane przez dyrekcję szpitala. W większości przypadków szpitale zapewniają środki dezynfekcyjne we własnym zakresie, a w środki myjące zaopatrują podmioty firmy sprzątające. 58

59 W trakcie kontroli stwierdzano najczęściej nieprawidłowe wyposażenie pomieszczeń porządkowych lub ich brak. Firmy świadczące usługi na terenie placówek medycznych: 1) IMPEL Cleaning Sp. z o.o., ul. Ślężna 118 z siedzibą we Wrocławiu - Wojewódzki Szpital Chirurgii Urazowej św. Anny, ul. Barska 16/20, Instytut Kardiologii, ul. Spartańska 1 i ul. Alpejska 42, Instytut Reumatologii, ul. Spartańska 1, Szpital Specjalistyczny im. Św. Rodziny ul. Madalińskiego 25, Mazowiecki Szpital Bródnowski, ul. Kondratowicza 8, SPZOZ Szpital Zakaźny, ul. Wolska 37, Centrum Zdrowia Dziecka, Al. Dzieci Polskich 20; 2) EVER GRUPA Sp. z o. o., ul. Arkuszowa 39 Szpital CM LUX MED. Sp. z o.o., ul. Puławska 455, Centrum Medyczne Żelazna, ul. Żelazna 90, NZOZ Carolina Medical Center, ul. Pory 78; 3) Spółdzielnia Inwalidów Naprzód, ul. Żabieniec 46 z siedzibą w Krakowie Centrum Onkologii, ul. Roentgena 5 i ul. Wawelska 15, Instytut Hematologii i Transfuzjologii, ul. Gandhi 1, SP Szpital Kliniczny im. Prof. W. Orłowskiego CMKP, ul. Czerniakowska 231, SPZOZ Warszawa-Ursynów, Ursynowskie Centrum Zabiegowe, ul. Kajakowa 12; 4) DUSSMAN Sp. z o.o., ul. Kurpińskiego 55a, Warszawa - CM Damiana - Holding Sp. z o.o., ul. Wałbrzyska 46, Szpital w Wilanowie CM Damiana Holding Sp. z o.o., Al. Rzeczypospolitej 5, Medicover, Al. Rzeczypospolitej; 5) DGP Clean Partner Sp. z o.o. z Legnicy, ul. N.M. Panny 5E SK Dzieciątka Jezus, ul. Lindleya 4, Centrum Medycyny Sportowej, ul. Wawelska 5, Szpital SOLEC, ul. Solec 93; 6) CLEAN SERVICE, ul. Rosoła 44 w Warszawie Instytut Psychiatrii i Neurologii, ul. Sobieskiego 9MANAGEMENT 24, ul. Kłopotowskiego 11 Warszawa Szpital Św. Elżbiety Mokotowskie Centrum Medyczne Sp. z o.o., ul. Goszczyńskiego 1; 7) PURIT Janusz Chrapiński, ul. Jana Kazimierza 60 Warszawa Centrum Neuroradiochirurgii w Warszawie ul. Kondratowicza 8; 8) Lares Sp. z o. o., ul. Stawowa 4 z siedzibą w Grodzisku Mazowieckim SP CSK, ul. Banacha 1a; 9) Clar System, ul. Janickiego 20b z siedzibą w Poznaniu Szpital Kliniczny im. Ks. Anny Mazowieckiej, ul. Karowa 2; 59

60 10) AMLUX, ul. Grójecka 77, Warszawa NZOZ Medical Hair & Esthetics, ul. Arabska 5. W placówkach lecznictwa zamkniętego procedury sprzątania w pomieszczeniach o wysokim poziomie aseptyki takich jak: bloki operacyjne, OIOM, OIT, CS, części oddziałów o charakterze zabiegowym najczęściej wykonywane są przez wydzielony i przeszkolony w tym zakresie personel placówki salowe. W placówkach lecznictwa otwartego sprzątaniem zajmuje się personel placówek lub firmy zewnętrzne. W większości placówek zapewniono profesjonalne systemy do sprzątania wózki dwuwiadrowe oraz wielorazowego użycia ściereczki oraz nakładki na mopy płaskie. W części gabinetów indywidualnej praktyki lekarskiej odnotowano również stosowanie jednorazowych nakładek na mopy płaskie. Postępowanie z brudną bielizną: Placówki lecznictwa stacjonarnego W większości kontrolowanych placówek postępowanie z brudną bielizną nie budzi zastrzeżeń. Brudna bielizna gromadzona jest w oznakowanych pojemnikach/stelażach w brudownikach lub wydzielonych pomieszczeniach porządkowych. Transport bielizny w większości oddziałów odbywa się przy użyciu zamykanych środków transportowych według opracowanego harmonogramu, a segregacja w wydzielonych pomieszczeniach. Postępowanie z brudną bielizną w nadzorowanych szpitalach zgodne jest z obowiązującymi procedurami. Spośród nadzorowanych placówek tylko Centrum Onkologii ul. Wawelska 15 transportuje bieliznę do prania do macierzystej placówki przy ul. Roentgena 5 w Warszawie, gdzie znajduje się pralnia szpitalna. W pozostałych podmiotach pranie odbywa się w pralniach zewnętrznych. Usługi pralnicze świadczone są głównie przez następujące firmy: 1) Hollywood Textile Service Sp. z o.o., ul. Bojanowska 2 w Sierpcu umowa z: Instytut Psychiatrii i Neurologii, ul. Sobieskiego 9, Międzyleski Szpital Specjalistyczny, ul. Bursztynowa 2, Szpital Solec Sp. z o.o., ul. Solec 93, Instytut Hematologii i Transfuzjologii, ul. Gandhi 14, Instytut Kardiologii, ul. Spartańska 1 i ul. Alpejska 42, Szpital Mazovia, Al. KEN 47 lok. U15, Szpital Bielański, ul. Cegłowska 80, Klinika Kobiet Medifem ul. Puławska 488, Wojewódzki Szpital Chirurgii Urazowej im. Św. Anny ul. Barska 16/20, SP 60

61 SK im. Orłowskiego ul. Czerniakowska 231, Szpital Grochowski ul. Grenadierów 51/59, Prywatna Klinika ginekologiczno-położnicza dr H. i J. Rudźko, ul. Fieldorfa 5A, Wojewódzki Szpital Chirurgii Urazowej, ul. Barska 2, Samodzielny Wojewódzki Zespół Publicznych Zakładów Psychiatrycznej Opieki Zdrowotnej w Warszawie ul. Nowowiejska 27, Warszawa Oddział XI Rehabilitacji Psychiatrycznej, Oddział VIII Dzienny Psychiatryczny Geriatryczny, Oddział XX Psychiatryczny ''GAWRA, ul. Dolna 42; Warszawa, Klinika dr Sankowskiego, ul. Zgrupowania Żmija 12, SPZOZ Warszawa-Ursynów Ursynowskie Centrum Zabiegowe, ul. Kajakowa 12; 2) ZP-U Olg-Mar ZPCH w Sokołowie Podlaskim, ul. Tartaczna 12 umowa z Szpital Specjalistyczny im. św. Rodziny, ul. Madalińskiego 25, Instytut Reumatologii, ul. Spartańska 1, Szpital Aresztu Śledczego, ul. Rakowiecka 37, SPZOZ Szpital Zakaźny, ul. Wolska 37, Medi-system, ul. Mazowiecka 6/8; 3) Piwowar Sp. z o.o. w Nowym Dworze Mazowieckim, ul. Gen. Berlinga 90 umowa z Warszawski Szpital dla Dzieci, ul. Kopernika 43, Szpital Specjalistyczny Inflancka, ul. Inflancka 6, Centrum Medycyny Sportowej, ul. Wawelska 5; 4) TOM-MARG ZPCH Sp. z o.o., ul. Płk. Stanisława Dąbka 16, Kraków umowa z CM Damiana Holding Sp. z o.o., ul. Wałbrzyska 46, Szpital w Wilanowie CM Damian Holding, Al. Rzeczypospolitej 5, Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc, ul. Płocka 26, Szpital Praski Al. Solidarności 67, Uniwersyteckie Centrum Zdrowia Kobiety i Noworodka WUM, Pl. Starynkiewicza 1/3, Mazowiecki Szpital Bródnowski, ul. Kondratowicza 8, Wojewódzka Stacja Pogotowia Ratunkowego, ul. Poznańska 22, SPZOZ Szpital Wolski ul. Kasprzaka 17; 5) Pralnia Toruńskie Zakłady Materiałów Opatrunkowych w Toruniu, ul. Żółkiewskiego 20/26 umowa z Centrum Neuroradiochirurgii ul. Kondratowicza 8, MAGODENT Sp. z o.o. Szpital Onkologiczno- Kardiologiczny, ul. gen. Fieldorfa "Nila" 40, MAGODENT Sp. z o.o. Szpital Onkologiczny, ul. św. Wincentego 103; 6) Kooperacja zakładów: Toruńskie Zakłady Materiałów Opatrunkowych, ul. Żółkiewskiego 20/26, Toruń, CitoNet Łódź Sp. z o.o., ul. Świętojańska 5/9, Łódź, CitoNet Warszawa Sp. z o.o., 61

62 ul. Żółkiewskiego 20/26, Toruń umowa z SK Dzieciątka Jezus ul. Lindleya 4, SP CSK, ul. Banacha 1, Centrum Zdrowia Dziecka, Al. Dzieci Polskich 20, Szpital św. Elżbiety, ul. Goszczyńskiego 1, Centrum ATTIS, ul. Górczewska 89; 7) Pralnia Delfin, ul. Szosa Lubicka 157a, Toruń umowa z Samodzielnym Publicznym Szpitalem Pediatrycznym, ul. Żwirki i Wigury 63a; 8) PPHU ATU SERVICE S. C. - Edward Kochanek, A. Woyton Kochanek, Andrespol, ul. Urocza 1 umowa ze Szpitalem Klinicznym im. ks. Anny Mazowieckiej, ul. Karowa 2; 9) Pralnia AGNA Magdalena Jaraszek, ul. Okulickiego 7/9 w Piasecznie umowa z Warsaw Medical Center WCM ul. Wynalazek 4; 10) TOP Nowicki Dariusz ul. Bonifraterska 3/11/ Warszawa umowa z Krajmed Centrum Nowoczesnej Laryngologii ul. Wałbrzyska 11; 11) P.P.H.U. THORAX Zbigniew Kałużny, ul. Górna 74 w Konstantynowie Łódzkim usługi pralnicze z barierą higieniczną umowa z Kliniką Ambroziak Esterderm, Al. Gen. Sikorskiego 13/U1; 12) Pralnia s. c. J. Sułkowski ul. Bruna 4a/79 Warszawa z siedzibą w Wołominie umowa ze Szpitalem ENEL-MED. Al. Solidarności 128, SPK Szpital Okulistyczny, ul. Sierakowskiego 13; 13) Cito-net Bydgoszcz S.A., ul. Wyścigowa 7 - umowa ze Szpitalem Dziecięcym ul. Niekłańska 4/24; 14) Pralnia MAJA Bogumił Nowakowski, ul. Majdańska 1 w Warszawie umowa z PRAGMED ul. Brzeska 12; 15) PRAWOL Alicja Wolska, Jerzy Wolski S.J. ul. Marywilska 34 K, Warszawa - umowa ze Szpitalem Lux Med, ul. Puławska 455, Instytut Matki i Dziecka, ul. Kasprzaka 17a, CM GAMMA ul. Broniewskiego 3; 16) PRAWOL, ul. Odlewnicza 1 w Warszawie - umowa z Kliniką Medyczną IBIS ul. Kacza 8, NZOZ Ortopedika ul. Modlińska 310/312, Szpital Specjalistyczny CM MAVIT ul. Podleśna 61, NZOZ Carolina Medical Center, ul. Pory 78, Warszawa, NZOZ DIAVERUM Warszawa Cegłowska, ul. Cegłowska 80; 62

63 17) Pralnia Chemiczna VIVA Grażyna Parys, Warszawa, ul. Ludwika Idzikowskiego 2c umowa z Niepublicznym Zakładem Opieki Zdrowotnej Medical Hair&Esthetic, Warszawa, ul. Arabska 5; 18) Firma Pralnia Magiel Mirosława Pucek Warszawa, ul. Secemińska 3 umowa z CM MML, ul. Bagno 2; 19) WIM ul. Szaserów 128, Warszawa umowa z Prywatną Lecznicą Ginekologiczno - Położniczą Dr H. J. Rudźko Szpital i Przychodnia Specjalistyczna s.c.; 20) Pralnia wodno-chemiczna MAJA Jacek Bajer, ul. Krasnobrodzka 11 w Warszawie umowa z NZOZ Endoterapia ul. Brzeska 12; 21) Pralnia DGP Laundry Partner Sp. z o.o., ul. NMP 5Ł w Legnicy umowa ze Szpitalem Czerniakowskim SPZOZ, ul. Stępińska 19/25. Placówki lecznictwa otwartego najczęściej stosują bieliznę jednorazowego użycia (jednorazowe prześcieradła), natomiast brudna odzież ochronna personelu fartuchy i brudne nakładki na mopy oddawane są do pralni zewnętrznych. W części placówek zgodnie z opracowanymi procedurami odbywa się pranie nakładek na mopy w pralko-suszarkach ustawionych w wydzielonych pomieszczeniach na terenie placówki. Bielizna w nadzorowanych placówkach jest segregowana i składowana najczęściej w zamykanych pojemnikach w pomieszczeniach porządkowych, nieliczne placówki posiadają wydzielone do tego celu magazyny bielizny brudnej. Transport wewnętrzny bielizny i brudnych nakładek odbywa się w zamykanych pojemnikach lub poprzez worki umieszczone na wózkach stosowanych podczas sprzątania. Stwierdzane nieprawidłowości w tym zakresie dotyczą głównie złej procedury postępowania z fartuchami ochronnymi oraz nakładkami na mopy (zbyt rzadkie przekazywanie powyższej bielizny do prania bądź w ogóle brak umowy z pralnią zewnętrzną przy jednoczesnym braku zapewnienia pralko-suszarki w kontrolowanej placówce). W większości kontrolowanych placówek dezynfekcja prowadzona jest prawidłowo. Stosowane środki dezynfekcyjne są zgodne z ustawą z dnia 20 maja 2010 r. o wyrobach medycznych (t. j. Dz. U. z 2015 r., poz. 876). 63

64 Nieprawidłowości w zakresie przygotowywania i stosowania preparatów dezynfekcyjnych nie odnotowano. Zaopatrzenie w środki dezynfekcyjne podczas kontroli było zadawalające. W roku sprawozdawczym w szpitalach odnotowano zwiększoną ilość myjni dezynfektorów do mycia i dezynfekcji kaczek, basenów i misek. Szpitale rzadko korzystają z jednorazowych basenów i kaczek, które są poddawane niszczeniu w maceratorach. Dekontaminacja narzędzi. Część spośród nadzorowanych szpitali wykonuje manualne mycie narzędzi w oddziałach, a część przekazuje narzędzia bezpośrednio po użyciu do maszynowej dekontaminacji w centralnych sterylizatorniach, gdzie prowadzona jest kontrola procesów dezynfekcji. W roku sprawozdawczym Centralny Szpital Kliniczny wydzierżawił centralną sterylizatornię firmie Citonet Warszawa Sp. z o.o., która od r. świadczy usługi dekontaminacji sprzętu i narzędzi oraz sterylizacji bielizny dla potrzeb SP CSK przy ul. Banacha 1a, co pozwoliło zcentralizować procesy dekontaminacji i wyeliminować wykonywanie dezynfekcji narzędzi w poszczególnych klinikach. 10 placówek lecznictwa stacjonarnego procesy dekontaminacji wykonuje w zewnętrznych sterylizatorniach, 5 placówek dostarcza narzędzia do sterylizatornii w swoich macierzystych jednostkach. Prowadzone są kontrolki dezynfekcji w myjniach automatycznych. W większości placówek lecznictwa otwartego dezynfekcję narzędzi i sprzętu przeprowadza się ręcznie i w myjkach ultradźwiękowych w wydzielonych pomieszczeniach sterylizacji, bądź w ramach sterylizacji gabinetowej zapewniającej jednokierunkowy ruch materiałów od punktu przyjęcia materiału skażonego do punktu wydania materiału sterylnego. Pozostałe placówki, w których nie zapewniono ruchu jednokierunkowego, Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny m.st. Warszawy wnioskował o dostosowanie pomieszczeń zgodnie z wymaganiami. W roku sprawozdawczym odnotowano doposażenie placówek lecznictwa otwartego oraz gabinetów w myjki ultradźwiękowe i myjnie dezynfektory do narzędzi. Tylko w części placówek lecznictwa otwartego stwierdzono rejestrowanie kontroli procesów dezynfekcji. Preparaty stosowane do dezynfekcji rąk to m. in.: Skinman Soft, Desderman N, Spitaderm, Septoderm żel, Esemptan, Manusan, AHD 2000, Sensiva, Sensiva mydło, Esentam mydło, Sendm, Manisoft 64

65 Preparaty stosowane do dezynfekcji skóry: Octanisan, Prontosan do dezynfekcji ran, Primasept Med. do mycia skóry całego ciała pacjentów przygotowywanych do operacji w tym pacjentów z MRSA Octenisept, Braunol, Skinsept Mucosa do dezynfekcji błon śluzowych, Kodan bezbarwny, Kodan color, Esemtan pianka, Octenidol do jamy ustnej. Preparaty stosowane do dezynfekcji narzędzi: Steranios 2%, Stabimed, Gigasept AF forte, Neodisher Mediclean Forte, Neodisher Septo DN, Gigasept, Disenfectant, ETD Cleaner, Sekusept Activ 2% Sekusept Plus 1,5 %, Sawoprim, Quartamon med, Sekumatik, Sekusept pulver z aktywatorem lub bez aktywatora, Anisyme, Perform, Gigasept instru AF, Sekusept forte, Cidex, Cidex OPA, Claner ETD do dezynfekcji endoskopów, Gigazyme enzymatyczny środek do mycia endoskopów Preparaty stosowane do mycia sanitariatów, powierzchni bezdotykowych: 1. dozowane z podajników Taski Sprint 200, Taski Sanicid, Taski Jontec 300, Brial Action Plus, Into Action Plus, Gloss Xpress Plus; 2. dozowane ręcznie Into, Magic Maxx do czyszczenia. Preparaty stosowane do dezynfekcji powierzchni: Minuten spray, Terralin, Mikrozid, Perform, Medicarina, Anios, Biguanid Fläche N, Mikrozid, Cleanisept, Qartamon med., Incidin Liqid Spray, Actichlor Plus, Virkon, Incidin plus, Sulfanios Fresh, Ravel, Aerodesin 2000, Tristel żel, Incidin Plus, Hospisept W roku sprawozdawczym nie kwestionowano doboru preparatów stosowanych w podległych placówkach. Dobór preparatów jest zgodny ze wskazaniami producenta, a preparaty stosowane zgodnie z kartami charakterystyki oraz opracowanymi i wdrożonymi procedurami postępowania. W szpitalach preparaty dezynfekcyjne przechowuje się głównie w magazynach, brudownikach, a w lecznictwie otwartym i gabinetach indywidualnej praktyki lekarskiej i pielęgniarskiej w pomieszczeniach porządkowych lub/i w wydzielonych zamykanych szafach. W większości placówek lecznictwa zamkniętego zarejestrowano stosowanie automatycznego dozowania stężenia preparatów dezynfekcyjnych. Pozostałe preparaty są przygotowywane przez personel placówki według opracowanych procedur zgodnie z zaleceniami producenta lub przez apteki szpitalne. 65

66 Informacja dotycząca nazwy preparatu, stężenia, terminu sporządzenia preparatu i podpis osoby sporządzającej zamieszczana jest na lub przy pojemnikach przeznaczonych do dezynfekcji narzędzi i sprzętu. Na terenie podległym Państwowemu Powiatowemu Inspektorowi Sanitarnemu w m. st. Warszawie funkcjonuje 6 stacji łóżek: 1) Centrum Onkologii-Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie, ul. Roentgena 5; 2) Medicover, Al. Rzeczypospolitej 5; 3) Międzyleski Szpital Specjalistyczny w Warszawie, ul. Bursztynowa 2; 4) Mazowiecki Szpital Bródnowski w Warszawie Sp. z o.o. - Bródnowskie Centrum Specjalistyczne ul. Kondratowicza 8 - funkcjonuje myjnia łóżkowa ręczna; 5) Szpital Św. Elżbiety Mokotowskie Centrum Medyczne Sp. z o.o., ul. Goszczyńskiego 1; 6) Centrum Medyczne Żelazna Sp. z o.o., ul. Żelazna 90. W pozostałych szpitalach dezynfekcja łóżek odbywa się w oddziałach lub w wydzielonych do tego pomieszczeniach. W 2015 r. stwierdzono, iż w placówkach lecznictwa zamkniętego ogółem zainstalowanych jest 176 autoklawów, 7 sterylizatorów na tlenek etylenu, 7 sterylizatorów na formaldehyd oraz 15 sterylizatorów plazmowych, 3 sterylizatory na ciepło suche - wykorzystywane do sterylizacji szkła laboratoryjnego W placówkach lecznictwa otwartego zainstalowanych jest 1388 autoklawów. W roku sprawozdawczym w Szpitalu Klinicznym Dzieciątka Jezus przy ul. Lindleya 4 zlikwidowano sterylizację w tlenku etylenu (zdemontowano 5 sterylizatorów). Usługa sterylizacji niskotemperaturowej wykonywana jest przez zewnętrzną firmę CitoNet przy ul. Banacha 1a. W Szpitalu Mazovia, Al. KEN 47 lok U 15 w Warszawie wymieniono 1 autoklaw na sterylizator niskotemperaturowy na nadtlenek wodoru. W nadzorowanych placówkach, system kontroli skuteczności sterylizacji w większości przypadków nie budził zastrzeżeń. Prowadzony jest system kontroli skuteczności sterylizacji z użyciem bioindykatorów i chemoindykatorów. 66

67 Kontrola biologiczna z użyciem bioindykatorów wykonywana jest głównie z zastosowaniem Attestu rzadziej Sporali A. W przypadku szpitali w większości inkubowanie testów biologicznych następuje na miejscu przy użyciu cieplarek. Pozostałe placówki kontrolę przeprowadzają w warunkach laboratoryjnych. Kontrola chemiczna wykonywana jest z zastosowaniem wskaźników chemicznych klasy IV, V i VI, które umieszczane są wewnątrz pakietów z narzędziami i dodatkowo wewnątrz pakietów reprezentatywnych, w zależności od klasy. W kontrolowanych placówkach lecznictwa zamkniętego na bieżąco prowadzona jest dokumentacja poprawności procesów sterylizacji oraz ich archiwizacja. Kontrola skuteczności sterylizacji niskotemperaturowej prowadzona jest codziennie. We wszystkich nadzorowanych szpitalach prowadzony jest automatyczny proces rejestracji pracy autoklawów z wydrukami. Istnieje możliwość identyfikowania pacjenta z pakietem użytym do zabiegu. W placówkach lecznictwa otwartego prowadzone są rejestry kontroli skuteczności sterylizacji w zeszytach lub kartach. Kontrola biologiczna w placówkach otwartego lecznictwa oraz gabinetach indywidualnej praktyki lekarskiej przeprowadzana jest w większości przypadków 1 raz na miesiąc lub trzy miesiące. Odczyt głównie w laboratoriach zewnętrznych na podstawie zawieranych umów. W lecznictwie otwartym głównie w placówkach medycyny estetycznej, rzadziej w stomatologii istnieje możliwość powiązania sterylizacji z użytymi narzędziami u pacjenta. Rodzaje stosowanych wskaźników biologicznych : para wodna: Sporal A, Ampułkowy test biologiczny Browna - Steam, Testy biologiczne fiolkowe f. 3M, Attest Częstotliwość wykonywanych badań skuteczności sterylizacji 1x w tygodniu, 1x miesiącu, 2x w tygodniu, tlenek etylenu: test biologiczny Browna EO - Gaz, testy biologiczne fiołkowe, Attest każdy wsad plazma: ampułkowy test biologiczny Sterrad, testy biologiczne fiolkowe - każdy wsad formaldehyd: test biologiczny Bio Indicato GKE - Steri- Record - każdy wsad Rodzaje stosowanych wskaźników chemicznych : para wodna: test emulacyjny klasy VI, wskaźniki chemiczne klasy V, testy paskowe TST Emulating VI klasy, COMPLY 1250, COMPLY Sterigage - zintegrowany klasy V, Dual Monitor Strip, testy Bowie-Dick gke steri-record tlenek etylenu: testy paskowe Ethylene oxide integrator browne klasa V 67

68 TST Emulator VI klasy, Test COMPLY 1251, wskaźnik zintegrowany klasy V Ethylene Oxide Integrator, wskaźnik chemiczny klasy V, Comply Steri Gage EO 1244E, Attest Rapid Readout 1294 plazma: HMTS, Sterrad Chemical Indicator Strip, testy paskowe TST Emulator VI klasy, formaldehyd: - wskaźniki klasy D firmy Brown, wskaźnik chemiczny klasy V, testy paskowe TST Emulator VI klasy Centralne Sterylizatornie (3 strefowe) funkcjonują w następujących podmiotach: 1) Centrum Onkologii-Instytut im. Marii Skłodowskiej Curie, ul. Roentgena 5; 2) Szpital Kliniczny im. ks. Anny Mazowieckiej, ul. Karowa 2; 3) Wojewódzki Szpital Chirurgii Urazowej Św. Anny, ul. Barska 16/20; 4) Szpital Czerniakowski SPZOZ, ul. Stępińska 19/25; 5) Warszawski Szpital dla Dzieci, ul. Kopernika 43; 6) Centrum Medyczne Żelazna, ul Żelazna 90; 7) Instytut Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka, Al. Dzieci Polskich 20; 8) Szpital Praski p.w. Przemienienia Pańskiego, Al. Solidarności 67; 9) Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc, ul. Płocka 26; 10) Szpital Specjalistyczny Inflancka, ul. Inflancka 6; 11) SP Szpital Kliniczny im. prof. W. Orłowskiego CMKP, ul. Czerniakowska 231; 12) Szpital Grochowski im. dr n. med. R. Masztaka, ul. Grenadierów 51/59; 13) Medicover, Al. Rzeczypospolitej 5; 14) NZOZ Carolina Medical Center, ul. Pory 78; 15) Szpital Św. Elżbiety Mokotowskie Centrum Medyczne, ul. Goszczyńskiego 1; 16) Mazowiecki Szpital Bródnowski w Warszawie, ul. Kondratowicza 8; 17) Oddział szpitalny Fundacji Rozwoju Medycyny Sportowej, ul. Wawelska 5; 18) Centrum Medyczne GAMMA Sp. z o.o., ul. Broniewskiego 3; 19) SP Kliniczny Szpital Okulistyczny ul. Sierakowskiego 13; 20) Warsaw Medical Center Warszawskie Centrum Medyczne, ul. Broniewskiego 3; 21) Szpital Solec Sp. z o.o., ul. Solec 93; 22) Szpital Centrum - CM ENEL-MED. S.A. Al. Solidarności 128; 23) NZOZ Magodent Szpital Onkologiczny ul. Św. Wincentego 103; 24) Szpital Specjalistyczny, ul. Madalińskiego 25; 25) CitoNet na terenie SP CSK, ul. Banacha 1a. Część placówek lecznictwa stacjonarnego niepublicznego posiada podpisane umowy na sterylizację narzędzi z podmiotami zewnętrznymi w oparciu o procedury 68

69 postępowania z narzędziami wielokrotnego użytku uwzględniające sposób transportu narzędzi do placówki, w której wykonywany jest proces dekontaminacji. Dezynsekcja i deratyzacja Usługi dezynsekcyjne i deratyzacyjne w poszczególnych podmiotach leczniczych prowadzone są najczęściej według harmonogramu lub według zgłaszanych potrzeb. W większości nadzorowanych placówek stacjonarnych na terenie m.st. Warszawy wykonuje się tzw. profilaktyczne akcje dezynsekcji budynków (w całości lub we wskazanych pomieszczeniach) w zależności od występujących potrzeb, przeciwko wszystkim insektom, jakie występują w placówce z zastosowaniem preparatów chemicznych oraz akcje deratyzacyjne prowadzone cały rok na terenie placówek. Polegają one na wykładaniu trutek na terenie placówek, co, do których zachodzą uzasadnione podejrzenia gniazdowania uciążliwych gryzoni. Usługi te wykonywane są przez firmy, z którymi placówki mają podpisane umowy w zakresie takich świadczeń. Preparaty używane do dezynsekcji m. in.: Alfasept super kill, Alfasekt 050SC, Attracide 26SC, Fendona 6SC, Maxforce LN, Avert, Cockrox (żele, granulaty, roztwory wodne do oprysku lub zamgławiania). Zwalczanie gryzoni odbywa się najczęściej preparatami w postaci: granulatów, past, kostek, pyłów. Najczęstszymi preparatami używanymi do deratyzacji są: Rat killer forte granulat, Rat killer perfekt kostka, Ratimor, BROS Profesjonal, Kabe kostka, Protect granulat, Klerat, Rapimor, Baraki kostki woskowe. Przeprowadzane zabiegi deratyzacji są skuteczne. Padłe gryzonie są zbierane przez przedstawicieli firm. Gospodarka odpadami niebezpiecznymi w miejscu powstawania Gospodarka opadami niebezpiecznymi w większości podmiotów leczniczych odbywa się prawidłowo. Zarówno klasyfikacja, jak również segregacja odpadów medycznych w miejscu wytwarzania w zasadzie prowadzona jest zgodnie z obowiązującymi procedurami oraz przepisami prawa. Niebezpieczne odpady medyczne zbierane są w sposób selektywny. W każdym podmiocie leczniczym opracowano i wdrożono procedury sanitarnohigieniczne dotyczące postępowania z odpadami medycznymi, które sprawdzane są podczas kontroli sanitarnych. Placówki lecznictwa zamkniętego publicznego prowadzą właściwą segregację odpadów. Niebezpieczne odpady medyczne o ostrych końcach i krawędziach przechowywane są w pojemnikach twardościennych, prawidłowo oznakowanych kodem odpadów, siedzibą wytwórcy oraz datą otwarcia. Pozostałe odpady medyczne gromadzone są w pojemnikach wyłożonych czerwonymi workami foliowymi, 69

70 zlokalizowanymi w miejscu wytwarzania. Odpady medyczne po max. 72 godz. (przy zachowaniu warunku wypełnienia do 2/3 ich objętości) z miejsca wytworzenia czasowo przechowywane są w brudownikach, a następnie usuwane w zamkniętych wózkach/środkach transportowych najczęściej przez pracowników transportu wewnętrznego z oddziałów szpitalnych według opracowanego w danej placówce harmonogramu (najczęściej 2 razy dziennie lub na bieżąco) do magazynu odpadów medycznych. W ambulatoriach oraz w praktykach zawodowych, najczęściej niebezpieczne odpady medyczne gromadzone są w pojemnikach twardościennych oraz w workach jednorazowego użytku z foli polietylenowej w kolorze czerwonym. W większości placówek są oznakowane kodem odpadów, siedzibą wytwórcy oraz datą otwarcia. Odpady medyczne z miejsca wytworzenia, przekazywane są w pojemnikach szczelnie zamykanych (pojemniki do wewnętrznego transportu odpadów medycznych) do urządzenia chłodniczego najczęściej umieszczonego w pomieszczeniu porządkowym. Następnie odbierane są przez firmę zewnętrzną, zajmującą się utylizacją odpadów medycznych. Zasady postępowania z wytworzonymi w placówkach odpadami ujęte zostały w wewnętrznych procedurach i instrukcjach. Segregacja odpadów prowadzona jest w miejscu powstawania, magazynowanie w pomieszczeniach/urządzeniach, które są monitorowane pod kątem spełnienia wymaganej temperatury składowania odpadów oraz na bieżąco sprzątane i dezynfekowane. Standard pomieszczeń do czasowego składowania odpadów medycznych jest zróżnicowany. Do transportu wewnętrznego odpadów wykorzystuje się środki transportu o zamkniętej przestrzeni ładunkowej. Do najczęstszych nieprawidłowości odnoszących się do gospodarki odpadami medycznymi, stwierdzanych podczas kontroli sanitarnych w placówkach medycznych należą: brak urządzeń chłodniczych, brak prawidłowego oznakowania pojemników twardościennych oraz wydzielonych miejsc lub pomieszczeń do gromadzenia odpadów medycznych służących do czasowego ich przechowywania, przechowywanie odpadów medycznych w miejscu wytworzenia ponad 72 godz. Odbiorem odpadów medycznych ze szpitali, ambulatoriów, jak również z praktyk zawodowych zajmują się uprawnione, wyspecjalizowane firmy zewnętrzne, z którymi placówki mają podpisane umowy. Są to firmy: EMKA, EKO ABC, REMONDIS, TRANS- MED, EKO-TOP oraz UTYLIMED, EKORR. 70

71 Na terenie działania Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w st. Warszawie nie funkcjonuje spalarnia odpadów. Współpraca z Zespołami Kontroli Zakażeń Szpitalnych: We wszystkich szpitalach publicznych zgodnie z Ustawą z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. z 2013 r. poz. 947) oraz Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 27 maja 2010 r. w sprawie kwalifikacji członków zespołu kontroli zakażeń szpitalnych (Dz. U. z 2014 r. poz. 746) funkcjonują Zespoły Kontroli Zakażeń Szpitalnych. W skład powyższych zespołów wchodzą: lekarz epidemiolog lub/i mikrobiolog, pielęgniarki epidemiologiczne. Większość pielęgniarek epidemiologicznych ma ukończoną specjalizację, natomiast część z nich ukończyła kurs epidemiologiczny lub jest w trakcie specjalizacji. Nadal w części nadzorowanych szpitali jest zbyt mała liczba pielęgniarek epidemiologicznych w stosunku do liczby łóżek danej placówki. W części szpitali pielęgniarki epidemiologiczne pełnią funkcje dodatkowe np. kierowników centralnych sterylizatorni, a kierownicy Zespołów Kontroli Zakażeń pełnią te funkcje w kilku jednostkach. W kontrolowanych placówkach podstawowe procedury higieniczne są aktualizowane i monitorowane. Placówki posiadają także Szpitalne Standardy Postępowania dotyczące oceny ryzyka wystąpienia zakażenia szpitalnego. W celu ograniczenia występowania ognisk epidemicznych oraz rozprzestrzeniania się szczepów bakterii o szczególnej oporności na antybiotyki i chemioterapeutyki, na terenie większości szpitali wielospecjalistycznych zostały wdrożone przesiewowe badania epidemiologiczne. W ramach współpracy z zespołem w celu systematycznego pozyskiwania informacji o występowaniu zakażeń, monitorowania patogenów alarmowych oraz nadzorowania stanu sanitarno-epidemiologicznego, w części oddziałów funkcjonują stanowiska pielęgniarek łącznikowych. W oparciu o możliwość wglądu do elektronicznej bazy wyników badań mikrobiologicznych, udostępnionej przez laboratorium świadczącego usługi diagnostyczne, w części placówek dokonuje się analizy sytuacji epidemiologicznej. Prowadzi się czynne monitorowanie zakażeń szpitalnych i drobnoustrojów alarmowych. We wszystkich szpitalach regularnie są przeprowadzane szkolenia personelu nowo przyjmowanego do pracy, studentów odbywających staże, personelu oraz pracowników firn sprzątających. Ponadto, w przypadku zarejestrowania podejrzenia ogniska epidemicznego bądź rozpoznania 71

72 drobnoustroju alarmowego przeprowadza się dodatkowe szkolenia, głównie dotyczące higieny rąk oraz przestrzegania procedur sprzątania w danej placówce. Współpraca przedstawicieli Inspekcji Sanitarnej z Zespołami Kontroli Zakażeń Szpitalnych odbywa się bez zastrzeżeń i ukierunkowana jest na wspólne działania zapobiegawcze i przeciwepidemiczne w zakresie chorób zakaźnych przy dochodzeniach epidemiologicznych, opracowywaniu ognisk zakażeń, w przypadku wykrycia obecności szczepów CPE oraz rozwiązywaniu innych istotnych problemów epidemiologicznych w nadzorowanych podmiotach. W lecznictwie otwartym zatrudnione pielęgniarki epidemiologiczne również prowadzą szkolenia personelu oraz kontrole wewnętrzne. W trakcie prowadzonych kontroli przedstawiciele Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w m.st. Warszawie w nowo otwieranych podmiotach leczniczych i gabinetach indywidualnej praktyki lekarskiej udzielali instruktażu dotyczącego prowadzenia kontroli wewnętrznych. Większość szpitali prowadzi receptariusz szpitalny w ramach programu polityki antybiotykowej. Zarządzeniem Dyrektorów w większości szpitali są powołane Komitety Terapeutyczne ds. polityki antybiotykowej. W części szpitali antybiotyki podawane są pacjentom na podstawie receptariusza szpitalnego (z podziałem antybiotyków na grupy dostępności). W szpitalach, w których jest brak apteki zużycie antybiotyków analizuje Zespół Terapeutyczny i przekazuje informacje na oddział. Realizacja zadań związanych z kontrolą wewnętrzną w podmiotach wykonujących działalność leczniczą. Kontrole wewnętrzne stanowiące integralną część ogólnego systemu zapobiegania i zwalczania chorób zakaźnych i zakażeń są realizowane zgodnie z wymaganiami Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 27 maja 2010 r. w sprawie zakresu, sposobu i częstotliwości prowadzenia kontroli wewnętrznej w obszarze realizacji działań zapobiegających szerzeniu się zakażeń i chorób zakaźnych w większości placówek nie rzadziej, niż co 6 miesięcy. Dotyczyły stanu sanitarnego oddziałów i przychodni oraz przestrzegania procedur higienicznych. Prowadzone są przez kierowników podmiotów leczniczych lub wyznaczone osoby, w tym przez Zespoły Kontroli Zakażeń Szpitalnych. W podmiotach lecznictwa otwartego niebędących przedsiębiorcami takie kontrole przeprowadzają zatrudnione w nich pielęgniarki epidemiologiczne. 72

73 W części przypadków w nadzorowanych podmiotach będących przedsiębiorcami oraz w gabinetach indywidualnej praktyki lekarskiej kontrole wewnętrzne przeprowadzane są przez właścicieli, kierowników lub wyznaczone osoby. Częstotliwość kontroli w szpitalach nie budziła zastrzeżeń. Dokumentacja kontroli wewnętrznych jest prowadzona w formie protokołów lub zeszytów, udostępniana przedstawicielom Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w m. st. Warszawie podczas kontroli. Wdrożenie procedur poekspozycyjnych w podmiotach leczniczych W większości podmiotów leczniczych procedury poekspozycyjne są zaktualizowane zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 6 czerwca 2013 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu prac związanych z narażeniem na zranienie ostrymi narzędziami używanymi przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych (Dz. U. z 2013 r., poz. 696). Placówki medyczne sporządzają, co pół roku raporty o BHP przy zranieniach oraz prowadzą wykaz zranień w formie papierowej. Sporadycznie podczas kontroli w niektórych podmiotach leczniczych wydawane są zalecenia dotyczące sporządzania takich raportów. Na podstawie oceny ryzyka w podległych placówkach wdrażany jest bezpieczny ostry sprzęt chroniący przed potencjalnym zranieniem lub zakłuciem. W większości placówek są prowadzone na bieżąco szkolenia pracowników z procedur poekspozycyjnych, w tym stażystów oraz pracowników kontraktowych. W 2015 r. do Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w m.st. Warszawie wniesiono 85 interwencji. Interwencje były wnoszone osobiście, pisemnie oraz telefonicznie. Interwencje dotyczyły między innymi: złych warunków sanitarno-technicznych obiektów ochrony zdrowia, złego stanu higienicznego, braku kontroli procesów sterylizacji, nieprzestrzegania zasad sterylizacji narzędzi, nielegalnej działalności placówki medycznej, nieprawidłowego magazynowania i segregacji odpadów medycznych, nieprzestrzegania zasad higienicznego mycia i dezynfekcji rąk przez personel, trwających remontów w szpitalach przy jednoczesnym świadczeniu usług bez wyłączenia remontowanego budynku z użytkowania, brak rozdzielczości czasowej przyjęć dzieci chorych i zdrowych w przychodni, zakażeń świerzbem, wszawicą w podmiotach leczniczych, zakażenia pacjentki w placówkach wirusem HBV czy MRSA. 73

74 Z ogólnej liczby 85 interwencji 28 uznano za zasadne, 39 jako bezzasadne. W przypadku pozostałych 18: - 3 interwencje dotyczące jednego gabinetu rehabilitacyjnego zakończyły się skierowaniem wniosku do sądu o ukaranie w postępowaniu zwyczajnym; - 3 interwencje są nadal w toku ze względu na uporczywe uniemożliwianie przeprowadzenia kontroli w placówkach (zostały wszczęte stosowne procedury prawne związane z realizacją czynności kontrolnych); - 3 interwencje przekazano do innych organów zgodnie z właściwościami; - 2 interwencje przekazano do innych komórek działających w strukturach Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w m.st. Warszawie; - 3 interwencje dotyczyły placówek, które w międzyczasie uległy likwidacji lub zamknęły się; - 4 interwencje nie można było rozpatrzeć ze względu na brak danych dotyczących placówki lub niesprecyzowanie, co jest przedmiotem interwencji. 5.2.CHOROBY ZAKAŹNE STAN EPIDEMIOLOGICZNY W ZAKRESIE CHORÓB ZAKAŹNYCH NADZÓR NAD CHOROBAMI ZAKAŹNYMI Sekcja Zwalczania Chorób Zakaźnych, będąca komórką merytoryczną w strukturze Oddziału Epidemiologii, zatrudnia dwunastu pracowników merytorycznych sprawujących nadzór w zakresie chorób zakaźnych. W roku 2015 pracownicy Sekcji Zwalczania Chorób Zakaźnych wykonywali swe zadania statutowe w oparciu o Ustawę dnia 5 grudnia 2008 roku o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. z 2013 r. poz.947). Przez cały rok sprawozdawczy prowadzono nadzór i rejestrację chorób zakaźnych na podstawie zgłoszeń wpływających z placówek ochrony zdrowia i laboratoriów, zlokalizowanych na terenie m. st. Warszawy. Skuteczność działania przeciwepidemicznego służb sanitarnych oparta jest na wczesnym zgłaszaniu podejrzeń/zachorowań na choroby zakaźne oraz zgłoszeń dodatnich wyników laboratoryjnych. Realizacja tego obowiązku, umożliwia podjęcie szybkiej i skutecznej diagnostyki, leczenia w warunkach szpitalnych oraz wdrożenia działań profilaktycznych mających na celu ograniczenie rozprzestrzeniania się zachorowań, a w konsekwencji ochronę i prawidłowy nadzór nad stanem zdrowia 74

75 mieszkańców Warszawy, który jest głównym obowiązkiem sprawowanym przez pracowników Inspekcji Sanitarnej, a w szczególności pracowników Sekcji Zwalczania Chorób Zakaźnych. W roku sprawozdawczym trend wartości zgłoszeń zachorowań i podejrzeń zachorowań na choroby zakaźne można ocenić jako stabilny w stosunku do roku poprzedniego jak i lat ubiegłych. Ogólna liczba zarejestrowanych przypadków zachorowań według sprawozdania MZ-56 w roku 2015 wyniosła zgłoszeń chorób o szczególnym znaczeniu epidemiologicznym LICZBA LUDNOŚCI MIASTA ST.WARSZAWY Tabela 1. Liczba ludności zameldowanej na terenie m.st. Warszawy w latach Rok Liczba ludności m.st. Warszawy 75

76 r 2009 r 2010 r 2011 r 2012 r 2013 r 2014 r 2015 Wykres 1. Liczba ludności zameldowanej na terenie m.st. Warszawie w latach r 2009 r 2010 r 2011 r 2012 r 2013 r 2014 r 2015 Wykres 2. Linia trendu (liczba ludności zameldowanej na terenie m. st. Warszawy w latach ) 76

77 Wykres 3. Liczba ludności zameldowanej w poszczególnych dzielnicach m. st. Warszawy w roku LICZBA ZGŁOSZONYCH ZACHOROWAŃ Tabela 2. Liczba zgłoszonych do PSSE zachorowań na choroby zakaźne w latach z placówek medycznych zlokalizowanych na terenie m. st. Warszawy (wywiadowych). Rok Liczba zgłoszonych zachorowań Uwaga: Wykazana liczba zgłoszeń zachorowań nie zawiera liczby zgłoszeń na grypę i infekcje grypopodobne oprócz tych, które były potwierdzone laboratoryjnie metodą PCR (47 przypadków w tym 8 przypadków w grupie dzieci 0-14 r.ż). 77

78 r 2009 r 2010 r 2011 r 2012 r 2013 r 2014 r 2015 Wykres 4. Liczba zarejestrowanych zgłoszeń zachorowań na choroby zakaźne w latach z placówek ochrony zdrowia zlokalizowanych na terenie m. st. Warszawy r 2009 r 2010 r 2011 r 2012 r 2013 r 2014 r 2015 Wykres 5. Liczba zgłoszonych do PSSE zachorowań na choroby zakaźne w latach z terenu m. st. Warszawy. w stosunku do liczby ludności zameldowanej 78

79 r. 2010r. 2011r. 2012r. 2013r. 2014r. 2015r. Wykres 6. Ilość zgłoszonych zachorowań w stosunku do liczby mieszkańców m. st. Warszawy w latach ZAPADALNOŚĆ NA CHOROBY ZAKAŹNE , , , ,97 751,89 816, , r. 2010r. 2011r. 2012r. 2013r. 2014r. 2015r. Wykres 7. Zapadalność na choroby zakaźne mieszkańców m. st. Warszawy w latach Uwaga: Zapadalność obliczana w przeliczeniu na mieszkańców 79

80 CHOROBY PRZENOSZONE DROGĄ POKARMOWĄ. W roku sprawozdawczym 2015 zarejestrowano 7239 przypadków biegunek o etiologii wirusowej i bakteryjnej. Ogółem z powodu zakażeń jelitowych hospitalizowanych było 1780 pacjentów. Tabela 3. Zachorowania na choroby biegunkowe w latach wśród mieszkańców m.st. Warszawy ROK Biegunki o etiologii wirusowej i bakteryjnej r 2009 r 2010 r 2011 r 2012 r 2013 r 2014 r 2015 Wykres 8. Zachorowania na choroby biegunkowe o etiologii wirusowej i bakteryjnej w latach

81 r 2009 r 2010 r 2011 r 2012 r 2013 r 2014 r 2015 Wykres 9. Zachorowania na biegunki o etiologii wirusowej i bakteryjnej ogółem w latach I kwartał II kwartał III kwartał IV kwartał Wykres 10. Zachorowania na biegunki o etiologii wirusowej i bakteryjnej w rozbiciu na kwartały roku 2015 Jak wynika z przedstawionych danch, podobnie do lat poprzednich obserwowany jest wzrost ilości przypadków chorób przebiegajacych z objawami 81

82 ze strony układu pokarmowego, głównie z objawami biegunki. Zapadalność na choroby biegunkowe w roku 2014 wynosiła 418,93 w roku sprawozdawczym 434,63 w przeliczeniu na 100 tys. mieszkańców. Najmniej zachorowań wystąpiło w III kw r. Choroby biegunkowe zgłoszone przez placówki ochrony zdrowia zlokalizowane na terenie nadzorowanym przez Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w m.st. Warszawie są rejestrowane zgodnie z definicjami opracowanymi przez Państwowy Zakład Higieny z podziałem na czynniki etiologiczne powodujące wystąpienie zachorowań WIRUSOWE ZAKAŻENIA JELITOWE Zachorowania o etiologii wirusowej stanowią największy odsetek wszystkich zakażeń jelitowych u mieszkańców m. st. Warszawy. Dominującym czynnikiem etiologicznym zachorowań wirusowych w roku sprawozdawczym, podobnie jak i w roku ubiegłym były rotawirusy zarejestrowanych przypadków, noro wirusy zarejestrowanych przypadków, inne zakażenia wirusowe określone stanowiły przypadków i nieokreślone przypadków zachorowań. W przeciwieństwie do roku poprzedniego, kiedy najwięcej zakażeń jelitowych o etiologii wirusowej odnotowano w I kwartale roku, w roku 2015 największą liczbę zgłoszeń zachorowań odnotowano się w II kwartale roku. 82

83 wywyołane przez rotawirusy wywołane przez norowirusy inne określone nieokreślone wywyołane przez rotawirusy wywołane przez norowirusy inne określone nieokreślone wywyołane przez rotawirusy wywołane przez norowirusy inne określone nieokreślone wywyołane przez rotawirusy wywołane przez norowirusy inne określone nieokreślone I kwartał II kwartał III kwartał IV kwartał Wykres 11. Liczba zachorowań na wirusowe zakażenia jelitowe w poszczególnych kwartałach roku 2015 r., na terenie m. st. Warszawy 83

84 wywyołane przez rotawirusy wywołane przez norowirusy inne określone nieokreślone wywyołane przez rotawirusy wywołane przez norowirusy inne określone nieokreślone wywyołane przez rotawirusy wywołane przez norowirusy inne określone nieokreślone wywyołane przez rotawirusy wywołane przez norowirusy inne określone nieokreślone Liczba zgłoszonych przypadków I kwartał II kwartał III kwartał IV kwartał Wykres 12. Liczba zachorowań na wirusowe zakażenia jelitowe w poszczególnych kwartałach roku 2015 r., na terenie m. st. Warszawy BIEGUNKI I ZAPALENIA ŻOŁĄDKOWO - JELITOWE BNO O PRAWDOPODOBNIE ZAKAŹNYM POCHODZENIU Biegunki i zapalenia żołądkowo-jelitowe BNO o prawdopodobnie zakaźnym pochodzeniu stanowią w rejestrach prowadzonych przez Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w m.st. Warszawie, liczną grupę zachorowań zaliczanych do chorób biegunkowych. 84

85 W roku 2015 zarejestrowano ogółem 3959 przypadków tych zachorowań w tym 1117 zachorowań dotyczyło grupy dzieci do lat dwóch Rok 2010 Rok 2011 Rok 2012 Rok 2013 Rok 2014 Rok 2015 Wykres 13. Biegunki i zapalenia żołądkowo-jelitowe BNO o prawdopodobnie zakaźnym pochodzeniu zarejestrowane w roku Rok 2010 Rok 2011 Rok 2012 Rok 2013 Rok 2014 Rok 2015 Wykres 14. Biegunki i zapalenia żołądkowo-jelitowe BNO o prawdopodobnie zakaźnym pochodzeniu zarejestrowane w roku

86 I kwartał II kwartał III kwartał IV kwartał Wykres 15. Biegunki i zapalenia żołądkowo-jelitowe BNO o prawdopodobnie zakaźnym pochodzeniu zarejestrowane w poszczególnych kwartałach roku Wykres 16. Biegunka i zapalenie żołądkowo-jelitowe BNO o prawdopodobnie zakaźnym pochodzeniu ogółem (A 09) wśród mieszkańców Warszawy w roku 2015 z podziałem na poszczególne dzielnice miasta Podobnie do lat ubiegłych w dzielnicy Mokotów i Ursynów odnotowuje się największą liczbę zakażeń przebiegających z objawami ze strony układu pokarmowego. Przyczyn nie należy szukać w warunkach socjalnych lub higienicznych 86

87 mieszkańców, prawdopodobnie wzrost spowodowany jest największą liczbą osób zameldowanych w tych dzielnicach BIEGUNKI O ETIOLOIGII WIRUSOWEJ DZIECI DO LAT 2 W roku 2015 podobnie jak w latach poprzednich, rejestrowane były biegunki, które wystąpiły u dzieci do lat 2. Jest to grupa schorzeń, która ze względu na szczególne cechy osobnicze pacjentów, podlega wzmożonemu nadzorowi epidemiologicznemu. Wymóg zgłaszania zachorowań u dzieci dotyczył wszystkich zakażeń w tym zakażeń jelitowych o etiologii wirusowej, bakteryjnej jak i biegunek o nieokreślonej etiologii. Wirusowe zakażenia jelitowe u dzieci do lat 2, to ogółem 1151 przypadków (zapadalność 2,8/ ), w których to 337 dzieci w konsekwencji poddano hospitalizacji. Jak wynika z prowadzonej analizy z roku na rok liczba zachorowań na biegunki wirusowe w grupie dzieci do lat dwóch, ulega zwiększeniu r r.2010 r.2011 r r r.2014 r.2015 Wykres 17. Zakażenia jelitowe o etiologii wirusowej u dzieci do lat 2 w latach

88 r r.2010 r.2011 r r r.2014 r.2015 Wykres 18. Zakażenia jelitowe o etiologii wirusowej u dzieci do lat 2 w latach I kwartał II kwartał III kwartał IV kwartał Wykres 19. Zakażenia jelitowe o etiologii wirusowej u dzieci do lat 2 w poszczególnych kwartałach roku 2015 r. Zakażenia jelitowe o etiologii wirusowej u dzieci do lat 2, podobnie jak w roku poprzednim osiągnęły największe wartości pod względem liczby zachorowań w II kwartale roku. 88

89 Wykres 20. Zakażenia jelitowe o etiologii wirusowej u dzieci do lat 2 w 2015 r. w poszczególnych dzielnicach m. st. Warszawy BAKTERYJNE ZAKAŻENIA JELITOWE U DZIECI DO LAT 2 W roku 2015 zarejestrowano ogółem 73 przypadki bakteryjnych zakażeń jelitowych u dzieci do lat 2. W stosunku do roku poprzedniego odnotowujemy niewieki spadek zdiagnozowanych zakażeń SALMONELOZY Pałeczki Salmonella są chorobotwórcze dla człowieka i zwierząt. Wywołują ostre zatrucia pokarmowe. U ludzi bakterie te wywołują najczęściej dolegliwości żołądkowojelitowych nazywanych potocznie zatruciem pokarmowym. Objawy chorobowe, występujące zwykle po godzinach od zakażenia, to: bóle brzucha, gorączka, biegunka, czasami nudności i wymioty. Po przebyciu choroby, pałeczki mogą być wydalane z kałem przez kilka tygodni lub miesięcy bez jakichkolwiek objawów chorobowych. 89

90 Do zakażenia dochodzi poprzez żywność zanieczyszczoną odchodami zakażonych zwierząt (najczęściej drobiu, myszy, szczurów), przez produkty żywnościowe pochodzące od zwierząt zakażonych (jaja, mięso, mleko) i ludzi wydalających pałeczki z kałem, zarówno chorych, jak i zdrowych nosicieli. Najczęstszym nośnikiem pałeczek są produkty zawierające surowe jaja: majonezy, kremy, lody, oraz rozdrobnione przetwory mięsne. Po wzroście zachorowań na salmonelozy w roku 2014 (666 zachorowań) w roku 2015 obserwujemy niewielki spadek ilości zgłoszonych zatruć pokarmowych wywołanych odzwierzęcymi pałeczkami jelitowymi Salmonella do 545 przypadków. Ponadto, w roku 2015 zarejestrowano 9 przypadków posocznicy spowodowanej pałeczką Salmonella i 4 przypadki salmonelozy zgłoszonej jako inne zakażenia pozajelitowe r.2010 r.2011 r.2012 r.2013 r.2014 r.2015 Wykres 21. Zachorowania na salmonelozy w latach

91 ,87 37,28 40,6 39,9 32, , r r r r r r Wykres 22. Zapadalność na salmonelozy w latach r r r r r r Wykres 23. Krzywa zachorowań na salmonelozy w latach

92 I kwartał II kwartał III kwartał IV kwartał Wykres 24. Zachorowania o etiologii Salmonella w poszczególnych kwartałach roku 2015 Najwięcej zachorowań na salmonellozę zarejestrowano w IV kwartale 2015 r. 229 przypadków, natomiast najmniej zachorowań odnotowano w II kwartale 63 przypadki Wykres 25. Zachorowania na salmonellozy z podziałem na poszczególne serotypy pałeczki Salmonella w roku

93 Najczęściej izolowanym serotypem jest Salmonela z gr. D - Enteritidis, (396 przypadki), na drugiej pozycji znajduje się Salmonella spp., która została zdiagnozowana w 32 przypadkach zgłoszonych zachorowań w roku sprawozdawczym. W 56 przypadkach zachorowań nie przeprowadzono serotypowania >75 Wykres 26. Zachorowania na salmonelozy w poszczególnych grupach wiekowych Największą populację, w której doszło do zachorowań na salmonellozę stanowią dzieci w wieku od 1 do 3-lat. Ponadto, 240 osób co stanowi 44% wszystkich zachorowań na salmonellozy, wymagało hospitalizacji i leczenia przyczynowego. 93

94 Wykres 27. Zachorowania na salmonelozy w poszczególnych dzielnicach miasta st. Warszawy w roku INNE ZAKAŻENIA JELITOWE O ETIOLOGII BAKTERYJNEJ Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w m. st. Warszawie prowadzi rejestr i nadzór nad nosicielami durów brzusznych. Na terenie miasta, mieszka 12- tu nosicieli durów, którzy są pod stałym nadzorem epidemiologicznym Inspekcji Sanitarnej. Są to osoby w wieku ok. 80 roku życia. Wykrywanie drobnoustrojów innych niż pałeczki Salmonella, świadczy o wciąż poprawiającej się diagnostyce laboratoryjnej zakażeń i zatruć pokarmowych pozwalającej na ustalenie czynnika etiologicznego odpowiedzialnego za wystąpienie zakażenia lub zatrucia pokarmowego CAMPYLOBACTER, PAŁECZKI YERSINIA, DURY BRZUSZNE W odniesieniu do zakażeń jelitowych zgłoszonych przez placówki ochrony zdrowia i zarejestrowanych przez Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego 94

95 Dur brzuszny Dur rzekomy Cambylobacter Yersinia Dur brzuszny Dur rzekomy Cambylobacter Yersinia Dur brzuszny Dur rzekomy Cambylobacter Yersinia Dur brzuszny Dur rzekomy Cambylobacter Yersinia Dur brzuszny Dur rzekomy Cambylobacter Yersinia Dur brzuszny Dur rzekomy Cambylobacter Yersinia Liczba odnotowanych przypadków w m. st. Warszawie, należy również zwrócić uwagę na zakażenia pokarmowe wywołane przez bakterie z rodzaju Campylobacter. W roku 2015 zarejestrowano 40 przypadków zachorowania (zapadalność 2,40), spowodowanego tym patogenem. W odniesieniu do roku poprzedniego obserwujemy wzrost ilości zdiagnozowanych przypadków zachorowań Wykres 228. Liczba innych zakażeń jelitowych zgłoszonych do PSSE w latach

96 I kw. II kw. III kw. IV kw. Wykres 29. Ilość zarejestrowanych zachorowań o etiologii Campylobacter w poszczególnych kwartałach roku 2015 Jersinioza ( Yersiniosis ) to ostra lub przewlekła odzwierzęca choroba zakaźna wywołana przez bakterie Yersinia enterocolitica. Do zakażenia najczęściej dochodzi drogą pokarmową w następstwie spożycia produktów pochodzenia zwierzęcego i roślinnego, zanieczyszczonych pierwotnie (produkty pochodzące od zwierząt chorych) lub wtórnie odchodami zwierząt, ludzi chorych lub nosicieli. Najczęściej występującymi postaciami Jersiniozy ( Yersiniosis ) są postacie jelitowe i rzekomowyrostkowe. W roku 2015 zarejestrowano 56 przypadków zachorowań o etiologii Yersinia r.2010 r.2011 r.2012 r.2013 r.2014 r.2015 Wykres 30. Zachorowania na Jersiniozę w roku

97 I kwartał II kwartał III kwartał IV kwartał Wykres 31. Zachorowania na Jersiniozę w poszczególnych kwartałach roku CLOSTRIDIUM DIFFICILLE W 2015 roku odnotowano niewielki spadek zachorowań o etiologii Clostridium difficile tj. 680 przypadków. W stosunku do roku 2014 w którym wykryto 717 przypadków zakażeń. Najwięcej zachorowań notuje się w grupie wiekowej pow.75 roku życia. Ponadto, zaobserwowano, że zachorowania występują porównywalnie jeśli chodzi o płeć, kobiety przypadków, mężczyźni r.2011 r.2012 r.2013 r.2014 r Wykres 32. Zachorowania o etiologii Clostridium diff. w latach

98 ,04 40,82 23,46 6,55 7,02 r r r r r Wykres 33. Zapadalność o etiologii Clostridium diff. w roku r r r r r Wykres 34. Krzywa zapadalności na choroby o etiologii Clostridium diff. w roku

99 wiek 0-5 wiek 6-9 wiek wiek wiek wiek wiek wiek wiek 75 i powyżej Wykres 35. Ilość zachorowań o etiologii Clostridium difficille w roku 2015, z uwzględnieniem podziału wiekowego WIRUSOWE ZAPALENIA WĄTROBY Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarnego w m.st. Warszawie prowadzi rejestry zachorowań na wirusowe zapalenia wątroby typu A, B, C, typu B+C oraz tzw. innych i nie określonych. W porównaniu do roku ubiegłego obserwuje się wzrost wartości rozpoznanych zakażeń wirusami powodującymi zapalenia wątroby. 99

100 typu A typu B - ostre typu B- przewlekłe typu C typu B+C inne i nie określone typu A typu B - ostre typu B- przewlekłe typu C typu B+C inne i nie określone typu A typu B - ostre typu B- przewlekłe typu C typu B+C inne i nie określone typu A typu B - ostre typu B- przewlekłe typu C typu B+C inne i nie określone I kwartał II kwartał III kwartał IV kwartał Wykres 36. Liczba zgłoszonych zachorowań na wirusowe zapalenia wątroby w poszczególnych kwartałach roku WIRUSOWE ZAPALENIE WĄTROBY TYPU A W roku 2015 na terenie m. st. Warszawy zarejestrowano 5 przypadków zapalenia wątroby typu A. Do grup ryzyka należą przede wszystkim osoby wyjeżdżające w rejony endemiczne, jednak nie stanowią one największego odsetka zarejestrowanych przypadków zachorowań. Profilaktyką zachorowań są szczepienia ochronne przeciw WZW A, które szczególnie zalecane są osobom podróżujących. Niemniej jednak, najważniejszym sposobem zapobiegania rozpowszechnianiu się wirusa HAV jest przestrzeganie zasad higieny rąk, higieny żywienia w szczególności dotyczy to osób wyjeżdżających do krajów o niskich standardach higienicznych. W dwóch analizowanych przypadkach, zachorowania na wirusowe zapalenie wątroby typu A, były zakażeniami przywleczonymi., 1 przypadek po podróży do rejonu endemicznego występowania wirusa HAV- Indie, 1 przypadek zachorowania 100

101 po wycieczce objazdowej przez Chorwację, Czarnogórę, Macedonię i Serbię oraz 3 zgłoszenia zachorowania osób, które nie wyjeżdżały poza granice kraju, nie miały również kontaktu z osobami powracającymi z krajów o endemicznym występowaniu HAV. Zarejestrowane przypadki dotyczą 2-mieszkańców dzielnicy Białołęka i jednym mieszkańcu w dzielnic: Śródmieście, Wilanów oraz Włochy. Jak wynika z analizy zgłaszanych przez ostatnie 6 lat przypadków, zachorowania na wirusowe zapalenie wątroby typu A, nie stanowią zagrożenia epidemicznego dla mieszkańców Warszawy r r r.2012 r r r Wykres 37. Zachorowania na WZW typu A w latach na terenie m. st. Warszawy 101

102 1,6 1,4 1,39 1,2 1 0,8 0,6 0,4 0,46 0,36 0,36 0,61 0,3 0,2 0 r r r.2012 r r r Wykres 38. Zapadalność na WZW typu A w latach na terenie m. st. Warszawy WIRUSOWE ZAPALENIE WĄTROBY TYPU B Znaczącym problemem są zapalenia wątroby przenoszone drogą krwiopochodną. Według prowadzonych statystyk zachorowalność na wirusowe zapalenie wątroby typu B (WZW B) w Polsce obniża się stopniowo od lat 90-tych, tj. od chwili wprowadzenia szczepień ochronnych przeciw WZW B. Z uwagi na powszechność obowiązkowych szczepień dzieci i młodzieży przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu B, jedynie sporadycznie dochodzi do ostrego WZW B w populacji objętej obowiązkowymi szczepieniami. Na terenie m. st. Warszawy w roku 2015 r., odnotowano 106 przypadków przewlekłego WZW B (zapadalność 6,36/100.tys ) i 12 przypadków ostrego WZW B (zapadalność 0,7/100.tys ). 102

103 r r r.2012 r r r Wykres 39. Zachorowania na WZW typu B (ostre i przewlekłe) w latach , , ,03 6,26 6,24 7, r r r.2012 r r r Wykres 430. Zapadalność na WZW typu B (ostre i przewlekłe) w latach na terenie m. st. Warszawy 103

104 I kwartał II kwartał III kwartał IV kwartał Wykres 41. Zarejestrowane przypadki zachorowań na WZW typu B w poszczególnych kwartałach roku 2015 W odniesieniu do przypadków przewlekłego WZW B, prowadzone dochodzenia epidemiologiczne pozwoliły ustalić, że prawdopodobnie do zakażenia mogło dojść w wyniku: - dużych zabiegów chirurgicznych - 47 osób; - drobnych zabiegów chirurgicznych - 52 osób; - 87 osób wskazywało na gabinety stomatologiczne jako prawdopodobne źródło zakażenia; - 24 osoby poddało się zabiegom kosmetycznym w tym tatuażom w gabinetach kosmetycznych; - 17 osób poddanych było badaniom diagnostycznym z użyciem endoskopów; - 14 osób miało przeprowadzoną transfuzję krwi. 104

105 Wykres 42. Zachorowania na WZW typu B w poszczególnych dzielnicach m. st. Warszawy w roku 2015 W związku z prowadzeniem wzmożonego nadzoru epidemiologicznego nad ostrym WZW B, których w 2015 r. odnotowano 12 przypadków. Ustalono, że prawdopodobnym źródłem zakażenia mogły być: 1. zabiegi chirurgiczne - 1 osoba; 2. iniekcje, pobrania krwi - 3 osoby; 3. zabiegi stomatologiczne - 4 osoby; 4. transfuzje krwi - 1 osoba; 5. zabiegi kosmetyczne 2 osoby; 6. przyjmowanie narkotyków 2 osoby; 7. ryzykowne kontakty seksualne 3 osoby, w tym 2 osoby podały kontakty homoseksualne; 8. inne (zacięcie nieznanym przedmiotem, zakłucie podczas przeszukiwania pojemników na odpady) 2 osoby, 6 osób objętych nadzorem wskazało więcej niż jedno prawdopodobne źródło zakażenia. W każdym przypadku wykrycia ostrego WZW B prowadzone jest dochodzenie epidemiologiczne w celu wykrycia źródła zakażenia. W zależności od wskazania pacjenta na obiekt, w którym mogło dojść do zakażenia, nawiązywana jest współpraca 105

106 z Sekcją Higieny Lecznictwa lub Oddziałem Higieny Komunalnej Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej WIRUSOWE ZAPALENIE WĄTROBY TYPU C Zachorowania na wirusowe zapalenie wątroby typu C (WZW C) cechuje obserwowana od wielu lat zmienność. W roku 2011 stwierdzono 374 zachorowania, (zapadalność 22,3/100.tys) w 2012 roku zgłoszono 400 zakażeń WZW C (zapadalność 24,2/100.tys) natomiast w roku 2013 ilość zdiagnozowanych i zarejestrowanych zakażeń wzrosła do 833 przypadków (zapadalność 50,3/100.tys ). (Podana liczba jest sumą ilości przypadków zachorowania sklasyfikowanych wg definicji z 2005 r. (450 zachorowań) i definicji z 2009 r. (383 zachorowania). Rzeczywista ilość osób u których wykryto zakażenie wirusem zapalenia wątroby typu C wynosi 451.) W roku 2014 zakażeń WZW C. na terenie m. st. Warszawy zarejestrowano 309 przypadków zachorowania sklasyfikowanych wg definicji z 2005 roku (307) i definicji z 2014 roku (281) oraz odnotowano 5 przypadków ostrego WZW C. W roku 2015 obserwuje się spadek wykrycia zakażeń WZW C. Na terenie m. st. Warszawy zarejestrowano 212 przypadków zachorowań sklasyfikowanych wg definicji z roku W przypadku WZW C o charakterze przewlekłym, mamy do czynienia z zakażeniem do którego doszło nawet kilka lat wcześniej. Wobec powyższego przypadki zarejestrowane w roku sprawozdawczym nie są nowymi, a jedynie zdiagnozowanymi w roku bieżącym. Ilość zgłoszonych przypadków WZW C, może być wykładnikiem skuteczniejszej diagnostyki prowadzonej w kierunku wirusowych zakażeń wątroby zarówno typu B jak i C. Faktem jest, że zarejestrowane przypadki zakażeń mają związek ze świadczeniem usług, w trakcie których dochodzi do naruszenia ciągłości tkanek. Wskazuje to jednocześnie na niedostatek w zakresie nieswoistych działań podejmowanych w celu zapobiegania zakażeniom. Z uwagi na brak swoistych metod zapobiegania zakażeniom HCV np. w drodze szczepień ochronnych, jedynie działania nieswoiste polegające na wdrażaniu i utrzymywaniu wysokich standardów higieniczno-sanitarnych wykonywanych świadczeń medycznych oraz innych zabiegów przebiegających 106

107 z naruszeniem ciągłości tkanek, mogą zapobiec szerzeniu się zachorowań na Wirusowe Zapalenie Wątroby typ C. W związku z prowadzeniem wzmożonego nadzoru epidemiologicznego nad zakażeniami WZW C, w trakcie dochodzeń epidemicznych ustalono, że prawdopodobną przyczyną zakażenia mogły być: 1. zabiegi operacyjne wykonywane kilka lat wcześniej; 2. transfuzja krwi przed rokiem; 3. przyjmowaniem narkotyków drogą dożylną; 4. zabiegami stomatologicznymi; 5. wykonaniem tatuażu w nieprofesjonalnych warunkach r r r.2012 r r r Wykres 443. Ilość zdiagnozowanych i zarejestrowanych przypadków zachorowania na WZW typu C w latach na terenie m. st. Warszawy 107

108 r r r.2012 r r r Wykres 44. Krzywa zachorowań na WZW typu C w latach na terenie m. st. Warszawy NEUROINFEKCJE ZACHOROWANIA NA INWAZYJNĄ CHOROBĘ MENINGOKOKOWĄ Neisseria meningitidis (dwoinka zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych,) jest jednym z najczęstszych czynników etiologicznych pozaszpitalnego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i posocznicy, określanych wspólnie mianem inwazyjnej choroby meningokokowej (IChM). Zjawisko kolonizacji N. meningitidis u ludzi występuje powszechnie. Bakterie bytują na błonie śluzowej noso-gardzieli. W okresach nieepidemicznych 5 10% populacji może być skolonizowane przez meningokoki. Wpływ na obniżenie liczby zachorowań mają: poprawiający się nadzór nad zachorowaniami oraz coraz większa powszechność szczepień, zwłaszcza przeciw meningokokom grupy C, które są zalecane w ramach Programu Szczepień Ochronnych. Szczepionki skoniugowane przeciwko meningokokom zalecane dla dzieci, młodzieży i osób dorosłych są ogólnie dostępne. Ponadto, dla osób podróżujących, które udają się do krajów o wysokiej zapadalności na Neisseria meningitidis z grupy A, zalecana jest szczepionka polisacharydowa przeciwko grupie A + C, stosowana u dzieci w wieku powyżej dwóch lat i u osób dorosłych. 108

109 W roku 2014 wprowadzono nową szczepionkę Bexsero przeciw meningokokom grupy B. Na terenie m. st. Warszawy w roku 2014 zarejestrowano ogółem 5 przypadków zakażenia, natomiast w roku 2015 zarejestrowano ogółem 10 przypadków. Zachorowania te przebiegały pod postacią zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i/lub posocznicy. W porównaniu do roku poprzedniego, obserwuje się dwukrotny wzrost zachorowań. W roku 2015 nie występowały ogniska zachorowań na IChM. W każdym przypadku zgłoszenia zachorowania natychmiast uruchamiany jest czynny nadzór epidemiologiczny nad rodziną i innymi osobami z otoczenia chorego r r r.2012 r r r Wykres 45. Zachorowania o etiologii Neisseria menigitidis (w latach ) 109

110 0,9 0,84 0,8 0,7 0,6 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,29 0,31 0,2 0,18 0,1 0 r r r.2012 r r r Wykres 46. Zapadalność na choroby o etiologii Neisseria menigitidis w latach , , , , ,5 0 I kwartał II kwartał III kwartał IV kwartał Wykres 47. Zachorowania o etiologii Neisseria menigitidis w roku 2015 z podziałem na poszczególne kwartały 110

111 > Wykres 48. Zachorowania o etiologii Neisseria meningitidis w poszczególnych grupach wiekowych Analiza, przedstawia wzrost zachorowań o etiologii Neisseria meningitidis w stosunku do roku poprzedniego. Ponadto, największa liczba zakażeń zarejestrowana była w III kw. roku w grupie wiekowej 0-4 lata STREPTOCOCCUS PYOGENES Streptococcus pyogenes (paciorkowiec ropny) to Gram dodatni ziarniak należący do paciorkowców β-hemolizujących grupy A. Szacuje się, że około 5-15% zdrowych osób jest nosicielami tej bakterii, bytującej zazwyczaj w zatokach i gardle. Jako składnik mikroflory dróg oddechowych S. pyogenes może powodować zachorowania w przypadku obniżonej odporności organizmu człowieka, występuje również jako powikłanie choroby wirusowej lub bakteryjnej. W roku sprawozdawczym 2015 ogółem zarejestrowano 388 zgłoszeń w tym 383 zachorowania przebiegało pod postacią róży, zarejestrowano 4 posocznice oraz jeden przypadek innej choroby wywołanej przez Streptococcus pyogenes - zapalenie płuc. 111

112 r r r.2012 r r r Wykres 49. Liczba zgłoszonych zachorowań o etiologii Streptococcus pyogenes w latach ,8 23, , ,1 11, , r r r.2012 r r r Wykres 50. Zapadalność na zakażenia o etiologii Streptococcus pyogenes w latach

113 STREPTOCOCCUS PNEUMONIAE W roku 2015 do Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w m.st. Warszawie zgłoszono ogółem 71 przypadków zachorowań wywołanych tym patogenem (zapadalność 4,26/100.tys). Zachorowania przebiegały pod postacią zapalenia opon mózgowych i/lub mózgu, posocznicy oraz zachorowań zarejestrowanych jako przypadki inne określone i nieokreślone r r r.2012 r r r Wykres 51. Liczba zachorowań o etiologii Streptococcus pneumoniae w latach ,5 4,26 4 3,5 3,54 3 2,5 2 1,5 1,16 1,46 1,93 2,54 1 0,5 0 r r r.2012 r r r Wykres 52. Zapadalność na zachorowania o etiologii Streptococcus pneumoniae w latach

114 I kwartał II kwartał III kwartał IV kwartał Wykres 53. Liczba zachorowań na posocznice i neuroinfekcję o etiologii Streptococcus pneumoniae z podziałem na kwartały roku 2015 r. Z przedstawionych zestawień wynika, że zwiększa się liczba zachorowań o etiologii Streptococcus pneumoniae. Sezonowość występowania zakażeń nie ma znaczenia, ilość zachorowań jest porównywalna w poszczególnych kwartałach roku. Największą grupę ludzi u której doszło do zakażenia Streptococcus pneumoniae stanowią pacjenci w wieku 60 lat i więcej HAEMOPHILUS INFLUENZAE W roku 2015 zarejestrowano ogółem 4 przypadki zachorowań o etiologii Haemophilus influenzae. Zgłoszone zachorowania były zakażeniami, które spowodowały zapalenia opon mózgowych i/lub mózgu, posocznicę oraz inne zachorowania określone jako choroba inna i nieokreślona choroba inwazyjna. Zachorowania o wskazanej etiologii nie stwarzają zagrożenia epidemiologicznego na nadzorowanym terenie, ich ilość utrzymuje się na stałym poziomie w stosunku do liczby mieszkańców i lat poprzednich. 114

115 r r r.2012 r r r Wykres 54. Liczba zgłoszonych zachorowań o etiologii Haemophilus influenzae w latach KRZTUSIEC Krztusiec, zwany także kokluszem, to ostra choroba zakaźna dróg oddechowych o bardzo dużej zakaźności, którą wywołują Gram ujemne pałeczki Bordetella pertussis. Zakażenie przenosi się drogą kropelkową. Bakterie krztuśca przedostają się do górnych dróg oddechowych, gdzie dzięki różnym czynnikom adhezyjnym, zostają zatrzymane na nabłonku migawkowym. Bakterie krztuśca nie wykazują cech inwazyjności, co oznacza, że nie przedostają się do krwi jednak krztusiec należy do jednych z najbardziej zaraźliwych chorób zakaźnych (podobnie jak odra i ospa). W roku 2015 w meldunkach epidemiologicznych prowadzonych przez Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w m.st. Warszawie zarejestrowano 584 zachorowań na krztusiec, (zapadalność 35,06/100.tys), jest to znacznie więcej niż w latach ubiegłych. Powyższe dane mogą wskazywać na rozpoczęcie okresu międzyepidemicznego krztuśca po epidemii wyrównawczej, która wystąpiła w 2012 r. Istotne znaczenie w walce z krztuścem mają prowadzone od 2003 r. szczepienia przypominające przeciw krztuścowi u dzieci w 6 roku życia - szczepionką DTPa (błoniczo-tężcową z bezkomórkowym składnikiem krztuścowym). 115

116 r.2010 r.2011 r.2012 r.2013 r.2014 r.2015 Wykres 55. Zachorowania na krztusiec w latach , ,9 16,2 15, ,67 5 3,42 0 r r r.2012 r r r Wykres 56. Zapadalność na krztusiec w latach

117 Szczepieni Nieszczepieni Brak dokumentacj 13 Wykres 575. Zachorowania z podziałem uwzględniającym szczepienia p/ krztuścowi Wykres 58. Zachorowania na krztusiec w poszczególnych dzielnicach m. st. Warszawy w roku BORELIOZA I KLESZCZOWE ZAPALENIE MÓZGU W roku 2015, zarejestrowano 379 przypadki (zapadalność 22,75/100.tys.) są to zachorowania na boreliozę po ekspozycji w latach

118 Ze względu na niespecyficzne i rozciągnięte w czasie objawy, wiele przypadków może być zgłaszanych ze znacznym opóźnieniem. Wczesne rozpoznanie i skuteczne leczenie w początkowej fazie choroby warunkuje ograniczenie wystąpienia powikłań. Dlatego też potrzebna jest dalsza i coraz skuteczniejsza współpraca Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w m.st. Warszawie i lekarzy w zakresie diagnostyki i edukacji społeczeństwa na temat nieswoistych metod zapobiegania zakażeniom. Wszystkie zarejestrowane przypadki przebiegały z objawami charakterystycznymi dla boreliozy, ale o różnym stopniu nasilenia. U 236 osób zakażenia zostały potwierdzone badaniami serologicznymi Wykres 59. Zachorowania na Boreliozę w latach I kw. II kw. III kw. IV kw. Wykres 60. Zachorowania na Boreliozę w poszczególnych kwartałach roku

119 Wykres 61. Pokąsania przez kleszcze w poszczególnych miesiącach roku Wykres 62. Wskazane wywiadach epidemiologicznych województwa, w których doszło do pokąsań przez kleszcze Jak wcześniej wspomniano, ze względu na niespecyficzne i rozciągnięte w czasie objawy, a co za tym idzie znaczne opóźnienie w zgłoszeniu zachorowania do PSSE tylko 346 z 369 pacjentów pamięta miejsce i czas, w którym doszło 119

120 do pokąsania. Kleszczowe zapalenie mózgu w roku sprawozdawczym zdiagnozowano u 7 pacjentów. Zachorowania te wystąpiły w II, III i 2 przypadki w IV kwartale roku ODRA, OSPA WIETRZNA, ŚWINKA, RÓŻYCZKA Tabela 4. Liczba zachorowań na odrę, świnkę, różyczkę i ospę wietrzną w latach na terenie m.st. Warszawy. Rok Odra /ilość zachorowań Świnka /ilość zachorowań Różyczka /ilość zachorowań Ospa wietrzna/ilość zachorowań Od końca 2003 roku prowadzone są obowiązkowe szczepienia przeciw odrze, śwince i różyczce z użyciem szczepionki trójwalentnej (MMR), wykonywane u dzieci w miesiącu życia, a od 2005 roku również szczepienia przypominające w 12 roku życia z użyciem szczepionki trójwalentnej (MMR), które obecnie są wykonywane w 10 roku życia. Ospę wietrzną, podobnie jak różyczkę czy świnkę, cechuje cykliczne występowanie epidemicznych wzrostów zachorowań co kilka lat. W porównaniu do roku ubiegłego w roku sprawozdawczym zaobserwowano znaczący spadek zachorowań na ospę wietrzną. Szczyt zachorowań zarejestrowano w I i II półroczu 2015 r. 120

121 Odra Świnka Różyczka Szkarlatyna Ospa wietrzna Odra Świnka Różyczka Szkarlatyna Ospa wietrzna Odra Świnka Różyczka Szkarlatyna Ospa wietrzna Odra Świnka Różyczka Szkarlatyna Ospa wietrzna Odra Świnka Różyczka Ospa wietrzna Wykres 63. Zachorowania na choroby wieku dziecięcego w latach I kwartał 2015 II kwartał 2015 III kwartał 2015 IV kwartał 2015 Wykres 64. Zachorowania na choroby wieku dziecięcego w poszczególnych kwartałach roku

122 GRYPA SEZONOWA W roku 2015 zachorowania na grypę i zakażenia grypopodobne to zgłoszonych przypadków (zapadalność 5,45/100tys.). Prowadzone rejestry wskazują na zmniejszającą się ilość zachorowań na grypę i zakażenia grypopodobne w stosunku do roku 2014 i Rejestracji dokonuje się w meldunkach MZ-55 w systemie tygodniowym r r.2012 r r r Wykres 65. Zachorowania na grypę i infekcje grypopodobne w latach I kwartał II kwartał III kwartał IV kwartał Wykres 66. Zachorowania na grypę i infekcje grypopodobne w poszczególnych kwartałach roku

123 > Wykres 67. Liczba zachorowań oraz podejrzeń zachorowań na grypę wg wieku w roku 2015 Podobnie do roku poprzedniego, największą liczbę zachorowań na grypę i infekcje grypopodobne, obserwujemy w grupie osób między 15 a 64 rokiem życia. Ponadto, zachorowania potwierdzone laboratoryjnie w 2015 r. to tylko 47 przypadków. Próbki do badań laboratoryjnych w kierunku potwierdzenia zakażenia wirusami grypy, pochodzą głównie od pacjentów, którzy są hospitalizowani z powodu pogorszenia się stanu klinicznego lub współistniejącej choroby STYCZNOŚĆ I NARAŻENIE NA WŚCIEKLIZNĘ Obserwowany w ostatnich latach brak zachorowań u ludzi oraz masowo prowadzone szczepienia dzikich zwierząt nie zmieniają faktu, iż liczba osób narażonych na zakażenie wirusem wścieklizny może wciąż być wysoka. Wzrost liczby osób wymagających zastosowania swoistej profilaktyki podyktowany jest w dużej mierze wzrostem liczby przypadków zachorowań na wściekliznę wśród zwierząt, dzikich i domowych. Zdecydowana większość osób pokąsanych została zaszczepiona z powodu braku możliwości wykluczenia choroby u zwierzęcia, lub braku możliwości poddania zwierzęcia obserwacji weterynaryjnej. Większość osób otrzymało pełny cykl szczepień. Najczęstszym powodem przerwania cyklu szczepień było powiadomienie 123

124 właściwego powiatowego inspektora sanitarnego przez powiatowego lekarza weterynarii o dobrym stanie zdrowia podejrzanego zwierzęcia. W roku 2015 zarejestrowano 205 przypadków narażenia na wściekliznę. Sezonowość oraz wiek w przypadku narażenia na wściekliznę nie ma znaczenia r r r.2012 r r r Wykres 68. Styczność i narażenie na wściekliznę w latach I kwartał II kwartał III kwartał IV kwartał Wykres 69. Styczność i narażenie na wściekliznę w poszczególnych kwartałach roku

125 AIDS I ZAKAŻENIA HIV Obecnie obowiązuje rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 września 2005 r. w sprawie Krajowego Programu Zwalczania AIDS i Zapobiegania Zakażeniom HIV (Dz. U. Nr 189, poz. 1590, z późn. zm.), na podstawie, którego ustalony został Krajowy Program Zwalczania AIDS i Zapobiegania Zakażeniom HIV określający strategię działania obejmującą zarówno zapobieganie zakażeniom HIV, jak i opiekę nad żyjącymi z HIV i chorymi na AIDS, którego koordynatorem jest Krajowe Centrum ds. AIDS. Zgodnie z zapisami zawartymi w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 10 lipca 2013 r., w sprawie zgłoszeń podejrzenia lub rozpoznania zakażenia, choroby zakaźnej lub zgonu z powodu zakażenia lub choroby zakaźnej (Dz. U. z dn r. poz. 848), nastąpiła zmiana organizacji nadzoru epidemiologicznego nad zakażeniami ludzkim wirusem niedoboru odporności (HIV), zachorowaniami na zespół nabytego niedoboru odporności (AIDS), zachorowaniami na choroby przenoszone drogą płciową oraz w przypadku podejrzenia lub rozpoznania gruźlicy. W związku z powyższym zgłoszenia zakażeń i chorób zakaźnych, znajdujących się w wykazie stanowiącym załącznik nr 1 omawianego rozporządzenia oraz zgonów spowodowanych tymi zakażeniami i chorobami zakaźnymi, muszą być obowiązkowo przekazywane przez lekarzy, felczerów lub kierowników szpitali, Państwowemu Powiatowemu Inspektorowi Sanitarnemu właściwemu dla miejsca rozpoznania zakażenia lub choroby zakaźnej na formularzach stanowiących kolejne załączniki do wskazanego rozporządzenia, na dotychczas obowiązujących zasadach uwzględniających ochronę danych osobowych. W 2015 r. zarejestrowano 197 nowo wykryte zakażenia wirusem HIV - zapadalność 11,82/100tys. W 2015 r. Zespół nabytego upośledzenia odporności AIDS wystąpił u 7 osób (zapadalność 0,4/100tys.). Z danych przesyłanych przez placówki medyczne zgłaszające zachorowania na AIDS, wyszczególniono grupy ryzyka predysponujące do zakażenia: 1. homo-biseksualista - 2 osoby; 2. stosujący środki odurzające we wstrzyknięciach 2 osoby; 3. kontakt seksualny -1 osoba; 125

126 4. zakażenie drogą kontaktów heteroseksualnych -2 osoby. Większość wpływających do Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w m. st. Warszawie zgłoszeń zakażeń wirusem HIV i zachorowań na AIDS jest anonimowych. W celu identyfikacji konkretnego przypadku wskazane w zgłoszeniu jest hasło lub inicjały imienia i nazwiska oraz nr badania, które każdorazowo należy rozkodować, sprawdzając w rejestrach NIZP-PZH czy zgłoszenie o podanych danych było już zarejestrowane. W przypadku zakażeń HIV, zachorowań na AIDS oraz chorób przenoszonych drogą płciową, nie prowadzi się dochodzeń epidemicznych, z powodu utajnienia danych osobowych. Zmniejszająca się zapadalność w zakresie HIV, nie świadczy o mniejszej ilości zakażeń, ale tak jak w przypadku np. WZW, objawy są niespecyficzne i rozciągnięte w czasie, co może mieć wpływ na niedoszacowanie ilości zgłoszeń CHOROBY PRZENOSZONE DROGĄ PŁCIOWĄ Zgodnie z powyżej wspomnianym Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 10 lipca 2013 r., nastąpiła zmiana organizacji nadzoru epidemiologicznego również nad zachorowaniami na choroby przenoszone drogą płciową. W związku z powyższym to Powiatowy Inspektor Sanitarny sprawuje nadzór nad zgłoszonymi przypadkami zachorowań KIŁA RZEŻĄCZKA CHLAMYDIOZA 52 Wykres 70. Liczba zachorowań na choroby przenoszone drogą płciową w roku

127 INNE CHOROBY ZGŁOSZONE DO PPIS W ROKU SPRAWOZDAWCZYM W roku 2015, do Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w m.st. Warszawie zgłoszone były przypadki pojedynczych zachorowań na choroby rzadko występujące lub przywleczone z innych stref klimatycznych Wykres 71. Inne choroby zarejestrowane w roku OGNISKA EPIDEMICZNE W roku 2015 Sekcja Zwalczania Chorób Zakaźnych zarejestrowała i opracowała 20 pozaszpitalnych ognisk epidemicznych, które wystąpiły na terenie m. st. Warszawy w tym: - ogniska w środowisku domowym ogniska w placówkach szkolnych ogniska w placówkach przedszkolnych- 3 - przyjęcia zorganizowane w restauracjach w instytucjach zlokalizowanych na terenie m.st. Warszawy- 3. Czynnikiem etiologicznym, który był odpowiedzialny za wystąpienie zakażeń w ogniskach pozaszpitalnych, podobnie do roku ubiegłego, była pałeczka Salmonella. 127

128 Przyczyną wystąpienia ogniskowych zatruć pokarmowych najprawdopodobniej było nieprzestrzeganie zasad higieny osobistej oraz higieny przygotowywania posiłków. W roku 2015, nie odnotowano zatruć pokarmowych po spożyciu posiłków serwowanych przez duże restauracje sieciowe zlokalizowane na terenie m. st. Warszawy. Problem stanowiły dwa ogniska epidemiczne, pozaszpitalne, gdzie prawdopodobnym źródłem zakażenia były potrawy przygotowane w firmie cateringowej Salmonella Rotawirus Norowirus Yersinia WZW A Czynnik nieustalony 2 Wykres 72. Czynniki etiologiczne ognisk pozaszpitalnych w roku GRUŹLICA W I kw r. na polecenie Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Warszawie, nadzór nad zachorowaniami na gruźlicę i mykobakteriozy przejął Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w m. st. Warszawie. W roku sprawozdawczym zarejestrowano 542 przypadki gruźlicy i 38 mykobakterioz. Jednym z zasadniczych działań, bardzo istotnym przy zwalczaniu i zapobieganiu szerzenia się gruźlicy u ludzi, jest przerwanie dróg jej przenoszenia. Poważną grupą społeczną wysokiego ryzyka, na którą należy zwrócić szczególną uwagę są osoby bezdomne, wśród których może dochodzić do zakażeń wtórnych. Osoby te znajdują się poza systemem opieki zdrowotnej, jak również poza jakimikolwiek systemami regulującymi życie we współczesnym państwie. 128

129 Brak stałego miejsca zamieszkania, uniemożliwia prowadzenie nadzoru epidemiologicznego, a przede wszystkim profilaktykę zakażeń gruźlicy. W prowadzeniu nadzoru epidemiologicznego w przypadku wystąpienia gruźlicy u osób bezdomnych, przedstawiciele Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w m. st. Warszawie ul. Kochanowskiego 21, podjęli współpracę z organizacjami pozarządowymi, między innymi: Kamiliańską Misją Pomocy Społecznej, Schroniskiem dla Chorych Bezdomnych, Mokotowskim Hospicjum św. Krzyża. Z przeprowadzonych dochodzeń epidemiologicznych wynika, że sytuację w zakresie gruźlicy w środowisku osób bezdomnych, mogłyby poprawić okresowe badania przesiewowe ukierunkowane na gruźlicę i leczenie nadzorowane przez lekarzy specjalistów. W grupie osób bezdomnych chorych na gruźlicę w większym odsetku niż u pozostałych chorych występują zjawiska wskazujące na późne rozpoznanie choroby oraz rozpoznawane postacie gruźlicy płuc wskazujące pośrednio na bieżącą transmisję zakażenia w ich środowisku. W grupie osób bezdomnych spotykamy się z niekorzystnymi wynikami leczenia. W rzeczywistości liczba chorych z pewnością jest większa niż wskazują statystyki, ponieważ spory odsetek zarażonych pozostaje niezdiagnozowany, dotyczy to również w dużej mierze mieszkańców m. st. Warszawy ZAGROŻENIA BIOTERRORYSTYCZNE NA TERENIE M. ST. WARSZAWY Podobnie jak w latach poprzednich pracownicy Sekcji Zwalczania Chorób Zakaźnych, działających w imieniu Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w m. st. Warszawie są jedną ze służb wspomagających działania Centrum Zarządzania Kryzysowego i angażują się w pracę mającą związek z potencjalnym zagrożeniem bioterrorystycznym na terenie m. st. Warszawy. W związku z powyższym każdego dnia pracownicy Oddziału Epidemiologii pełnią dyżur pod tzw. telefonem alarmowym. Większość zgłaszanych spraw nie dotyczy zagrożeń bioterrorystycznych, a związanych jest ze zwykłymi problemami mieszkańców Warszawy. 129

130 Każde otrzymane zgłoszenie jest interwencyjnie załatwiane wg kompetencji poszczególnych komórek merytorycznych funkcjonujących w strukturach Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w m.st. Warszawie. WNIOSKI: 1) Zwiększa się zapadalność na choroby biegunkowe wśród ludności m. st. Warszawy. Jak wynika z przedstawionych danych, wiodącą rolę w etiologii wirusowych czynników wywołujących choroby biegunkowe są rotawirusy; 2) Obserwuje się również tendencje wzrostowe zakażeń jelitowych o etiologii wirusowej w grupie dzieci do lat 2; 3) W epidemiologii niepowiązanych zakażeń salmonellozowych obserwuje się niewielki spadek zachorowań. Serotypem niezmiennie dominującym jest Salmonella Enteritidis; 4) Nie zmienia się sytuacja epidemiologiczna w zakresie ilości zachorowań i wykrywania WZW A, B i C; 5) Zachorowania inwazyjne o etiologii Neisseria meningitidis, za sprawą szybkich działań pracowników Sekcji Chorób Zakaźnych i skutecznej chemioprofilaktyki nie stanowiły zagrożenia epidemicznego dla mieszkańców m. st. Warszawy; 6) Odnotowuje się wzrost zachorowań o etiologii Streptococcus pneumoniae na nadzorowanym terenie; 7) Analiza zgłoszonych przypadków Bordetella pertussis (krztusiec) dowodzi, że liczba zachorowań gwałtownie wzrosła; 8) Odra nie stanowiła zagrożenia epidemiologicznego wśród mieszkańców m.st. Warszawy; 9) Zapadalność na grypę, utrzymywała się na stałym poziomie; 10) Liczba nowo wykrytych zakażeń wirusem HIV i zdiagnozowanie zespołu nabytego upośledzenia odporności (AIDS), wśród mieszkańców Warszawy również utrzymywała się na stałym poziomie; 11) Choroby zakaźne przywleczone z terenów ich endemicznego występowania były pod szczególnym nadzorem Sekcji Chorób Zakaźnych i nie stanowiły zagrożenia dla mieszkańców m. st. Warszawy; 12) Sytuację epidemiologiczną chorób zakaźnych w m.st. Warszawie w 2015 roku należy uznać za ogólnie dobrą. Nie obserwowano nagłego 130

131 i niekontrolowanego wzrostu ilości chorób zakaźnych, zaś notowane fluktuacje, podobnie jak w latach ubiegłych, miały charakter sezonowy lub były kontynuacją obserwowanych wcześniej trendów wieloletnich; 13) Problem stanowią firmy cateringowe, które mają podpisane umowy na dostarczanie posiłków z wieloma kontrahentami np. dla kilku szpitali lub placówek edukacyjnych i opiekuńczo wychowawczych; W przypadku bezobjawowego nosiciela choroby zakaźnej zatrudnionego przy produkcji żywności lub skażenia partii żywności, może dojść do jednoczasowego wystąpienia wielu przypadków zachorowań wśród pacjentów, pensjonariuszy lub dzieci i młodzieży tj. osób do których posiłki zostały dostarczone przez daną firmę.; 14) Problem stanowi również wdrożenie nadzoru epidemiologicznego nad chorymi na gruźlicę bezdomnymi, przebywającymi na terenie m. st. Warszawy SZCZEPIENIA OCHRONNE Szczepienia ochronne są niewątpliwie wielkim sukcesem medycyny w walce z chorobami zakaźnymi. Dzięki nim udało się ograniczyć i zminimalizować występowanie wielu chorób na świecie. Sztandarowym sukcesem szczepień jest wyeliminowanie ospy prawdziwej, którą od 1980 roku uznano za wykorzenioną. Sukces ospy wietrznej zaowocował rozwojem dziedziny medycyny zajmującej się kompleksowym spojrzeniem na szczepienia ochronne począwszy od układu immunologicznego człowieka, po badania nad nowymi szczepionkami i nowoczesnymi technologiami produkcji szczepionek. Skuteczność szczepień w przypadku odporności osobniczej zależna jest od indywidualnych cech organizmu, natomiast w odporności zbiorowiskowej zależna jest od ilości osób zaszczepionych. Im wyższy odsetek osób zaszczepionych, tym mniejsze ryzyko szerzenia się chorób zakaźnych. Ochronę środowiskową zapewniają narodowe programy szczepień. W Polsce jest to Program Szczepień Ochronnych zwany PSO. Podstawą prawną do regulacji szczepień ochronnych jest ustawa o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U r., poz. 947 z późn. zm.). W oparciu o cytowaną ustawę wydane 131

132 są rozporządzenia określające rodzaje szczepień obowiązkowych i zalecanych oraz sposoby ich finansowania. Polski PSO dzieli szczepienia na obowiązkowe (bezpłatne), do realizacji których preparaty szczepionkowe są zakupione z budżetu Ministra Zdrowia i na szczepienia zalecane, których koszt szczepień pokrywa pacjent. Katalog szczepień obowiązkowych i zalecanych określają: Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 18 sierpnia 2011 r. w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych (Dz. U. 182,poz z późn. zm.) oraz Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 16 września 2010 r. w sprawie wykazu zalecanych szczepień ochronnych oraz sposobu finansowania i dokumentowania zalecanych szczepień ochronnych wymaganych międzynarodowymi przepisami zdrowotnymi (Dz. U. nr 180, poz.1215). Do grupy szczepień obowiązkowych wpisane są szczepienia przeciwko: gruźlicy, WZW typ B, błonicy, tężcowi, krztuścowi, poliomyelitis, odrze, śwince, różyczce i haemophilus typ B. Ponadto wpisane są szczepienia przeciwko ospie wietrznej i streptococcus pneumoniae dla określonych grup ryzyka. Polski Program Szczepień Ochronnych w swym zasadniczym zamierzeniu ma ochronę przed chorobami zakaźnymi dzieci i młodzież do 19 roku życia. Uwzględnia również ochronę niektórych grup ryzyka takich jak: personel medyczny, uczniowie szkół i uczelni medycznych, osoby przewlekle chore np. dializowane, zakażone HCV (szczepienie przeciw WZW typ B); osoby po urazie narażone na zakażenie tężcem, czy osoby narażone na zakażenie wścieklizną po ekspozycji na zakażenie. Szczepieniom obowiązkowym w Polsce podlegają osoby przebywające powyżej 3 miesięcy w Polsce. Od tej reguły wyłączone są szczepienia przeciw tężcowi i wściekliźnie po narażeniu. Na podstawie ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (t. j. Dz. U r. poz. 947) oraz ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej pracownicy inspekcji sanitarnej prowadzą nadzór nad szczepieniami ochronnymi. Zadania wynikające z prowadzenia nadzoru nad szczepieniami realizują pracownicy Sekcji Szczepień Ochronnych wchodzącej w skład Oddziału Epidemiologii. W ramach obowiązujących przepisów Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w m. st. Warszawie ustala roczne zamówienia na preparaty szczepionkowe, 132

133 niezbędne do realizacji PSO na podległym terenie. Zamówione preparaty przechowywane są w magazynie stacji z zachowaniem łańcucha chłodniczego wymaganego dla tego typu produktów. Preparaty szczepionkowe do realizacji PSO są wydawane podmiotom leczniczym, które zawarły umowę z NFZ na świadczenia podstawowej opieki zdrowotnej. W roku 2015 wydano szczepionek, mimo problemów jakie występowały w dostawie szczepionek do magazynu. Problemy dotyczyły dostaw w całej Polsce. Ponadto, do obowiązków pracowników inspekcji sanitarnej należy prowadzenie nadzoru nad właściwą realizacją szczepień ochronnych poprzez prowadzenie kontroli zgodnie z ustalonym harmonogramem. Zakres czynności kontrolnych w punktach szczepień obejmuje sprawdzanie: 1) Dokumentacji medycznej (karty uodpornienia), zapisów z wykonanych szczepień, zachowanie właściwych terminów, przestrzeganie PSO w części dotyczącej uprawnień do szczepień bezpłatnych. 2) Sposobu przechowywania preparatów szczepionkowych, także w trakcie transportu z zachowaniem zasad zimnego łańcucha wymaganego dla preparatów szczepionkowych (sprzęt, sposób monitorowania temperatury w urządzeniach chłodniczych, zapisy z monitoringu). 3) Warunków w jakich są wykonywane szczepienia ochronne, wyposażenie punktu szczepień: sprzęt, materiały, procedury. 4) Realizacji zapisów prawa odnoszących się do szczepień ochronnych w szczególności: zgłaszanie niepożądanych odczynów poszczepiennych, sposób dokumentowania wykonanych szczepień, realizowanie zapisów dotyczących informowania pacjentów o szczepieniach ochronnych, gospodarki preparatami szczepionkowymi, sposobów przekazywania kart uodpornienia w przypadku zmiany świadczeniodawcy. Zdawania sprawozdań ze szczepień. Na dzień 31 grudnia 2015 r. zarejestrowano 647 punktów szczepień będących pod nadzorem Sekcji Szczepień Ochronnych. W ramach zasadniczych przedsięwzięć na rok 2015 zaplanowano 203 kontrole w podmiotach leczniczych w zakresie szczepień ochronnych. Przeprowadzono 220 kontroli, w tym 193 kontrole z harmonogramu, 4 kontrole interwencyjne, 12 kontroli sprawdzających i 11 kontroli doraźnych (związanych z: utylizacją szczepionek zakupionych z budżetu Ministra Zdrowia, błędami w kwalifikacji do szczepień). 133

134 Ponadto, na przestrzeni roku realizowane są zadania związane ze sprawozdawczością zgodnie z obowiązującymi przepisami i wytycznymi Głównego Inspektora Sanitarnego: sprawozdania miesięczne ze zużycia szczepionek przeznaczonych do realizacji PSO w grupach ryzyka, stanu magazynu, kwartalnych z ruchu kart uodpornienia oraz ze zużycia szczepionek, półrocznych z procentowego wykorzystania preparatów wielodawkowych i półrocznego z podjętych działań w stosunku do osób uchylających się od szczepień. Zakończeniem rocznego okresu sprawozdawczego jest sporządzenie rocznego sprawozdania ze szczepień MZ-54. Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny wykonuje zbiorcze sprawozdanie na podstawie jednostkowych formularzy sprawozdań MZ-54 otrzymanych z punktów szczepień, które realizują szczepienia ochronne zarówno obowiązkowe jak i zalecane. Podmioty lecznicze, w których wykonywane są szczepienia sporządzają sprawozdanie na podstawie posiadanej dokumentacji szczepień, są to karty uodpornienia oraz listy osób szczepionych. Powyższe sprawozdanie jest podstawą do przeprowadzenia analizy stanu zaszczepienia ludności miasta stołecznego Warszawy. Na podstawie danych z Urzędów Dzielnicowych m. st. Warszawy na dzień 31 grudnia 2015 r. w Warszawie zameldowanych było osób w tym dzieci i młodzieży do 19 lat, objętych obowiązkiem szczepień ochronnych oraz osób powyżej 65 roku życia. Ocena stanu zaszczepienia dzieci i młodzieży poniżej 20 lat sporządzana jest wyłącznie na podstawie przechowywanych kart uodpornienia. Ilość przechowywanych kart uodpornienia w punktach szczepień nie jest identyczna z ilością dzieci zameldowanych w Warszawie. Wśród przyczyn takiego stanu rzeczy jest migracja ludności, dowolność wyboru lekarza podstawowej opieki zdrowotnej poza miejscem zameldowania, jak również korzystanie z prywatnej opieki medycznej, która nie realizuje obowiązku składania sprawozdań ze szczepień. Pracownicy Sekcji Szczepień od lat podejmują działania, których celem jest objęcie nadzorem podmiotów z prywatnego sektora realizującego szczepienia ochronne. Efektem dotychczasowych działań pracowników działających w imieniu Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w m. st. Warszawie jest włączenie dużych prywatnych podmiotów leczniczych typu centra medyczne, w obowiązek prowadzenia dokumentacji szczepień 134

135 w postaci kart uodpornienia oraz składania sprawozdań z realizacji szczepień ochronnych. Na podstawie prowadzonego nadzoru w tych punktach stwierdzono, iż znaczna część mieszkańców stolicy realizuje szczepienia ochronne poza usługami zakontraktowanymi w Narodowym Funduszu Zdrowia. W celu zminimalizowania różnic w ilości osób objętych obowiązkiem szczepień ochronnych, a ilością ludności zameldowanej w m.st. Warszawie w czasie prowadzonych kontroli w punktach szczepień kładziony jest nacisk na egzekwowanie od rodziców (opiekunów prawnych) dostarczenie karty uodpornienia. Wskutek działań podjętych przez Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w m.st. Warszawie jak i personel kontrolowanych punktów szczepień zatrzymano tendencję spadkową ilości kart uodpornienia w stosunku do ilości dzieci w poszczególnych rocznikach. Pomimo to nadal utrzymują się różnice w ilości kart przechowywanych w punktach szczepień w stosunku do ilości ludności zameldowanej w Warszawie. Według osób realizujących szczepienia w punktach nadzorowanych, wśród przyczyn takiego stanu rzeczy jest prowadzenie szczepień przez lekarzy prowadzących indywidualną praktykę lekarską i niechęć rodziców do wskazywania miejsca szczepień oraz uchylanie się od szczepień poprzez odmawianie dostępu do karty uodpornienia będącej podstawowym dokumentem, w którym odnotowywane być powinny szczepienia. Wykres przedstawiony ilustruje ilość kart uodpornienia (ilość osób objętych sprawozdaniem ze stanu zaszczepienia) w stosunku do liczby ludności Warszawy w latach

136 120,00% 100,00% 80,00% 60,00% 40,00% Ilość kart uodpornienia rok 2015 rok 2014 rok 2013 rok 2012 rok ,00% 0,00% 1 r. 2 r. 3 r. 4 r. 5 r. 6 r. 7 r. 8 r. 9 r. 10 r. 11 r. 12 r. 13 r. 14 r. 15 r. 16 r. 17 r. 18 r. 19 r. 20 r. Wykres 73. Procentowa ilość kart uodpornienia przechowywanych w punktach szczepień w stosunku do ilości ludności zameldowanej w Warszawie Efektem działań ukierunkowanych na nadzór nad dokumentacją szczepień w ciągu ostatnich lat jest poprawa sytuacji w tej kwestii. Ścisłe stosowanie się do przepisów w kwestii przekazywania dokumentów przynosi powolne lecz systematyczne polepszenie sytuacji. Znaczne braki w ilości kart uodpornienia w latach poprzednich stopniowo są wyrównywane. Przykładowo w roku 2010 wartości te wahały się między 70% a 80 %. W roku 2015 w przedziale wiekowym od 0-5 lat ilość kart szczepień waha się między 95% a 99 % w stosunku do ilości ludności. Między 6 a 16 rokiem życia wartości te kształtują się w przedziale 88% a 94%. Najniższe wskaźniki dotyczą młodzieży między 17 a 19 rokiem życia, zaledwie w granicach od 72% do 88 %. Jednak w odniesieniu do roku 2010 sytuacja uległa znacznej poprawie, gdzie ilość kart uodpornienia młodzieży w 20 roku życia wynosiła 29,4%. W dalszym ciągu kontynuowane są działania, które pozwolą na osiągnięcie wyników w całej populacji do 20 roku życia wartości co najmniej powyżej 95 %. Obowiązkowe szczepienia ochronne otwierają tzw. szczepienia noworodkowe, (wykonywane w pierwszej dobie życia dziecka) przeciw gruźlicy i przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typ B. 136

137 Szczepienie przeciw gruźlicy zgodnie z aktualnie obowiązującym programem szczepień ochronnych wykonuje się jeden raz w życiu. Celem tego szczepienia jest zabezpieczenie dzieci przed najcięższymi postaciami zakażenia. Wskaźnik zaszczepienia przeciw gruźlicy utrzymuje się od wielu lat na poziomie ok. 99% z niewielką tendencją spadkową. Brakujące szczepienia są uzupełniane w poradniach podstawowej opieki zdrowotnej, do 15 roku życia dziecka. Główną przyczyną są: zwolnienie ze szczepień z powodu niskiej wagi urodzeniowej (wskazania medyczne), całkowita odmowa szczepień lub przesunięcie szczepień na późniejszy okres życia dziecka (na żądanie rodziców odmowa szczepień). 100,50% 100,00% 99,50% 99,00% 98,50% 98,00% 97,50% 97,00% 96,50% 96,00% 95,50% szczepienia BCG rok 2015 rok 2014 rok 2013 rok 2012 rok rok życia 2 rok życia Wykres 74. Stan zaszczepienia przeciw gruźlicy w latach Kolejnym szczepieniem obowiązkowym jest szczepienie przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typ B. Podobnie jak szczepienie przeciw gruźlicy jest wykonywane w pierwszej dobie życia dziecka. 137

138 105,00% 100,00% WZW typ B 95,00% wg GUS 90,00% 85,00% 80,00% wg ilości kart uodpornienia 75,00% 1 r. życia 2 r. życia 3 r. życia 4 r. życia 5 r. życia Wykres 75. Szczepienie przeciw WZW typ B w latach Powyższy wykres przedstawia stan zaszczepienia dzieci w wieku do 5 lat przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typ B, w stosunku do ilości kart szczepień przechowywanych w punktach szczepień oraz do ilości dzieci zameldowanych w Warszawie. Za osoby zabezpieczone przeciw WZW typ B uznaje się takie, które otrzymały zalecany cykl szczepień. Zgodnie z zalecaniami producenta optymalny schemat szczepień składa się z podania 2 dawek w odstępie co najmniej 4 tygodni i dawki uzupełniającej po 6 miesiącach od 1 dawki. Osoby, które nie otrzymały wymaganej ilości dawek szczepionki nie są uznawane za osoby zabezpieczone. Z tego powodu stan zaszczepienia dzieci w pierwszym roku życia jest niższy niż dzieci powyżej 2 roku życia. Różnice w stanie zaszczepienia dzieci w stosunku do ilości zameldowanych w Warszawie wynikają z braku wiedzy na temat stanu zaszczepienia dzieci, które nie zostały objęte sprawozdaniem MZ-54. Według obowiązującego Programu Szczepień Ochronnych szczepienie przeciw WZW typu B jest również szczepieniem obowiązkowym dla osób narażonych w sposób szczególny na zakażenie: uczniowie i studenci szkół medycznych, pracownicy służby zdrowia, osoby przewlekle chore (dializowane, zakażone wirusem HCV), osoby z otoczenia osób zakażonych wirusem HBV. Wykres poniżej przedstawia stan zaszczepienia uczniów szkół i uczelni kształcących na kierunkach medycznych oraz personel medyczny zatrudniony w podmiotach medycznych w m.st. Warszawie. 138

139 98,30% 98,20% 98,10% 98,00% 97,90% 97,80% 97,70% 97,60% 97,50% 97,40% 97,30% uczniowie i studenci szkół medycznych WZW typ B pracownicy ochrony zdrowia Wykres 76. Stan zaszczepienia personelu medycznego oraz uczniów i studentów szkół medycznych Odsetek osób zabezpieczonych przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby jest wysoki zarówno w przypadku osób kształcących się na kierunkach medycznych jak i personelu ochrony zdrowia. Kolejny wykres przedstawia stan zaszczepienia personelu medycznego zatrudnionego w warszawskich placówkach medycznych. Na różnice w stanie zaszczepienia wpływa płynność personelu pomocniczego oraz samozatrudnienie (osoby na kontraktach nie są wykazywane przez placówki medyczne). 99,00% 98,50% 98,00% 97,50% 97,00% 96,50% 96,00% 95,50% 95,00% 94,50% 94,00% 93,50% personel medyczny rok 2015 rok 2014 rok 2013 rok 2012 rok 2011 Wykres 77. Stan zaszczepienia personelu medycznego w latach

140 Następny wykres przedstawia procentowy udział wszystkich osób wykazanych w roku 2015 w stanie zaszczepienia przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typ B według grup ryzyka. Ujęte zostały zarówno osoby objęte obowiązkiem szczepień jak i osoby, u których szczepienie to zostało wykonane w ramach szczepień zalecanych (np. pacjenci szczepieni przed zabiegiem operacyjnym, i inne osoby, które bez określenia przyczyny poddały się szczepieniom przeciw WZW typ B). Szczepienia przeciw WZW typ B w grupacgh ryzyka 11,05% uczniowie i studenci szkół medycznych pracownicy ochrony zdrowia 31,67% osoby z bliskiego otocznenia osób zakażonych HBV osoby zakażone HCV 42,19% chorzy przewlekle o wysokim ryzyku zakażenia 13,30% osoby szczepione przed zabiegami operacyjnymi 0,83% 0,33% 0,64% inne osoby Wykres 78. Procentowy udział osób zaszczepionych w roku 2015 przeciw WZW typ B w podziale na grupy ryzyka Szczepienie przeciwko błonicy i tężcowi jest kolejnym szczepieniem realizowanym w pierwszym roku życia dziecka w ramach szczepień obowiązkowych. Wysoki odsetek osób zaszczepionych na błonicę i tężec zapewnia stabilną sytuację związaną z występowaniem tych chorób na podległym terenie. Przy czym szczepienie przeciw 140

141 błonicy jest szczepieniem, które ma zabezpieczyć populację przez zachorowaniem (choroba jest przenoszona drogą kropelkową z człowieka na człowieka). Celem szczepienia przeciw tężcowi jest zabezpieczenie indywidualne osób przed zachorowaniem. Tężec jest chorobą, którą można się zarazić poprzez kontakt uszkodzonej skóry (w wyniku urazu) z zanieczyszczoną glebą lub przedmiotami zakażonymi zarodnikami tężca. Konieczność prowadzenia szczepień przeciw tężcowi wynika z wrażliwości osób nieuodpornionych na zakażenie oraz faktu, iż przechorowanie nie pozostawia odporności. Pierwszą dawkę szczepionki przeciw błonicy i tężcowi podaje się dzieciom w 7-8 tygodniu życia. Zabezpieczenie przed zachorowaniem zapewnia wykonanie pełnego schematu szczepień zgodnie z zaleceniami producenta. Dzieci w 1 roku życia będące w trakcie realizacji schematu szczepień reprezentują niższy odsetek zaszczepionych w porównaniu do starszych grup wiekowych, u których powinny być zakończone szczepienia podstawowe. Utrzymanie właściwego poziomu odporności na zakażenie wymaga podawania dawek przypominających co 10 lat. W Programie Szczepień Ochronnych dawki przypominające po zakończeniu szczepień podstawowych podawane są w 6, 14 i 19 roku życia. Szczepienie przeciw błonicy i tężcowi 120,00% 100,00% wg GUS 80,00% 60,00% wg ilości kart uodpornienia 40,00% 20,00% 0,00% Wykres 79. Stan zaszczepienia dzieci i młodzieży do 19 roku życia przeciwko błonicy i tężcowi 141

142 Oprócz dzieci w 1 roku życia stan zaszczepienia przeciw błonicy i tężcowi w odniesieniu do dostępnej dokumentacji szczepień bliski jest 100 %. W porównaniu do ludności zameldowanej w Warszawie wartości te spadają nawet do 72%. Nie znaczy to, że pozostały procent dzieci jest nieszczepiony, brak dokumentacji szczepień eliminuje tę grupę z ujęcia w sprawozdaniu ze stanu zaszczepienia. Szczepienie przeciw błonicy i tężcowi jest również realizowane jako szczepienie zalecane dla osób powyżej 19 roku życia, a samo szczepienie przeciw tężcowi jest także realizowane jako obowiązkowe w sytuacji wystąpienia narażenia na zakażenie po urazie. Poniższa tabela prezentuje ilość osób poddanych szczepieniom w okresie od 2011 do 2015 roku. Oprócz szczepień poekspozycyjnych (tężec) wykonane szczepienia są związane z ruchem turystycznym w ramach szczepień zalecanych. szczepienia przeciw błonicy i tężcowi 2,00% 1,80% 1,60% 1,40% 1,20% 1,00% 0,80% 0,60% 0,40% 0,20% 0,00% tężec błonica Wykres 80. Szczepienia przeciwko błonicy i tężcowi wykonane w latach u osób powyżej 19 roku życia Kolejnym obowiązkowym szczepieniem, którego realizacja rozpoczyna się w okresie wczesnego niemowlęctwa jest szczepienie przeciw krztuścowi. Krztusiec jest chorobą szczególnie niebezpieczną dla najmłodszych dzieci. Szczepienie przeciwko krztuścowi jest wykonywane łącznie ze szczepieniem przeciw błonicy i tężcowi (z wykorzystaniem preparatów wieloskładnikowych). Z tego względu stan zaszczepienia osób objętych obowiązkiem szczepień jest zbliżony do stanu zaszczepienia przeciw błonicy i tężcowi. Niewielkie różnice wynikają z faktu występowania przeciwwskazań do podania szczepionki przeciw krztuścowi. Odporność po szczepieniu podstawowym utrzymuje się kilka lat. Dlatego też wymaga 142

143 dawek przypominających. Wzrost zachorowań na krztusiec wśród dzieci kilkuletnich skutkował wprowadzeniem w roku 2004 do Programu Szczepień Ochronnych dawki przypominającej dla dzieci w 6 roku życia, to z kolei przesunęło granice zachorowań na dzieci starsze i dorosłych. Z tego względu w PSO dotychczas obowiązującym, szczepienie przeciwko krztuścowi rekomendowane było dzieciom w 14 i 19 roku życia, młodym kobietom planującym ciążę oraz osobom pracującym z dziećmi (ochrona zdrowia, placówki opiekuńcze i wychowawcze, żłobki, przedszkola). Na prezentowanym poniżej wykresie przedstawiona jest sytuacja w zakresie stanu zaszczepienia dzieci do 10 roku życia w roku szczepienie przeciw krztuścowi 120,00% 100,00% 80,00% 60,00% 40,00% 20,00% 0,00% 1 r. życia 2 r. życia 3 r. życia 4 r. życia 5 r. życia 6 r. życia 7 r. życia 8 r. życia 9 r. życia 10 r. życia GUS ilośc kart uodpornienia Wykres 81. Stan zaszczepienia dzieci do 10 roku życia przeciwko krztuścowi w roku 2015 Począwszy od 2 roku życia stan zaszczepienia zarówno w odniesieniu do liczby ludności m. st. Warszawy jak do ilości dokumentów potwierdzających wykonanie szczepienia przekracza 90% (91,8% w 7 roku życia dla ilości ludności Warszawy, do wartości powyżej 98 % w stosunku do ilości kart uodpornienia). Wyjątkiem jest 1 rok życia, w którym dziecko rozpoczyna szczepienia. Ponadto szczepienie przeciw krztuścowi realizowane było jako szczepienie zalecane dla grup nie objętych obowiązkiem szczepień ochronnych. Ilość procentową osób szczepionych w 2015 roku w podziale na grupy wiekowe ilustruje poniższy wykres. 143

144 0,16% 0,14% 0,12% 0,10% 0,08% 0,06% 0,04% 0,02% 0,00% ilość osób szczepionych p/krztuścowi w 2015 r pow razem Wykres 82. Ilość osób szczepionych przeciw krztuścowi w 2015 roku w podziale na grupy wiekowe Kolejny wykres przedstawia procentowy udział osób szczepionych na krztusiec w ostatnich 3 latach (do sprawozdania ze stanu zaszczepienia MZ 54 włączono szczepienie przeciw krztuścowi od roku 2013). 0,25% Odsetek osób szczepionych p/krztuścowi 0,20% 0,15% 0,10% 0,05% 0,00% 2015r. 2014r. 2013r. Wykres 83. Procentowy udział osób szczepionych przeciw krztuścowi w latach w ramach szczepień zalecanych Do katalogu szczepień obowiązkowych należy szczepienie przeciw poliomyelitis. Obowiązek szczepień obejmuje osoby do 19 roku życia. Zgodnie z obowiązującym Programem Szczepień Ochronnych szczepienia podstawowe realizowane są w 1 roku życia, dawka uzupełniająca zamykająca schemat podstawowy przypada na 2 rok życia dziecka, a dawka przypominająca podawana jest w 6 roku życia. Szczepienie przeciw poliomyelitis jest realizowane jednoczasowo 144

145 ze szczepieniami przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi. Nierzadko do szczepień wykorzystywane są preparaty wieloskładnikowe (5 lub 6 w jednym). Przeprowadzenie szczepień przy użyciu takich preparatów daje identyczny stan zaszczepienia dla chorób, przeciw którym są stosowane. Niewielkie różnice w stanie zaszczepienia populacji podlegającej szczepieniom wynikają ze stosowania rozdzielnego szczepionek oraz przeciwwskazań do niektórych szczepień. Obecna sytuacja w zakresie zabezpieczenia przed zachorowaniem na poliomyelitis wynikająca z realizacji szczepień jest stabilna. Na prezentowanym wykresie przedstawiony jest stan zaszczepienia dzieci do 10 roku życia. stan zaszczepienia przeciwko poliomyelitis 120,00% 100,00% GUS 80,00% 60,00% ilość kart uodpornienia 40,00% 20,00% 0,00% 1 r. życia 2 r. życia 3 r. życia 4 r. życia 5 r. życia 6 r. życia 7 r. życia 8 r. życia 9 r. życia 10 r. życia Wykres 84. Stan zaszczepienia dzieci do 10 roku życia przeciwko poliomyelitis Podobnie jak przy szczepieniach przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi stan zaszczepienia przeciw poliomyelitis kształtuje się na podobnym poziomie. Różnice mieszczą się w granicach dziesiętnych procenta. Stan zaszczepienia w tej grupie wiekowej jest zadawalający i mieszczący się w stosunku do ilości posiadanych kart uodpornienia między 96% a 100 %. W przypadku odniesienia do ludności zameldowanej w Warszawie od 91,8% do 96,5%. W stosunku do dzieci w 1 roku życia wskaźnik stanu zaszczepienia mieści się w granicach 50%-60% 145

146 z powodów omówionych wcześniej, wynikających ze schematów szczepień określonych przez wytwórcę i minimalnego wieku dla rozpoczęcia tych szczepień. Szczepienie przeciwko poliomyelitis daje długotrwałą odporność. Z tego powodu jest szczepieniem zalecanym przede wszystkim osobom podróżującym w rejony endemicznego występowania zachorowań na poliomyelitis. Kolejny wykres przedstawia ilość osób, u których wykonano szczepienia przeciw poliomyelitis w latach Szczepienia te były przeprowadzone u osób powyżej 19 roku życia w związku z planowanymi podróżami. Szczepienia przeciw poliomyelitis w latach ,45% 0,40% 0,35% 0,30% 0,25% 0,20% 0,15% 0,10% 0,05% 0,00% 2015 r r r 2012 r r Wykres 85. Ilość osób poddanych szczepieniom ochronnym przeciw poliomyelitis w latach Szczepienie haemophilus influenza typ b zamyka katalog szczepień obowiązkowych, które rozpoczynane są w 1 roku życia dziecka (7-8 tydzień życia). Jest to szczepienie obowiązkowe dla dzieci do 5 roku życia, z uwagi na fakt, iż dla tej grupy zakażenia haemophilus influenza typ b stanowią największe zagrożenie. Szczepienie przeciw haemophilus influenza typ b jest wykonywane łącznie ze szczepieniami przeciw błonicy tężcowi i krztuścowi, często przy użyciu preparatów szczepionkowych wieloskładnikowych zakupionych przez rodziców dzieci (5 lub 6 w jednym), które ograniczają ilość wykonanych wkłuć u dziecka oraz zmniejszają ilość wizyt szczepiennych dziecka. Przy użyciu preparatów wieloskładnikowych stan zaszczepienia przeciw patogenom zawartym w szczepionkach jest identyczny, niewielkie różnice dotyczą osób korzystających ze 146

147 szczepionek zakupionych z budżetu Ministra Zdrowia. Poniższy wykres przedstawia stan zaszczepienia dzieci w grupie do 5 lat przeciw haemophilus influenza typ b. 120,00% szczepienia przeciw haemophilus influenza typ b 100,00% 80,00% GUS 60,00% 40,00% 20,00% ilość kart uodpornienia 0,00% 1 r. życia 2 r. życia 3 r. życia 4 r. życia 5 r. życia 6 r. życia Wykres 86. Stan zaszczepienia dzieci do 6 roku życia przeciw haemophilus influenza typ b w roku 2015 Analogicznie jak przy wyżej opisanych przypadkach, szczepienie przeciw zakażeniom wywołanych przez bakterie haemophilus influenza typ b jest wykonywane jednoczasowo z błonicą, tężcem, krztuścem i poliomyelitis. Stan zaszczepienia jest niemalże identyczny jak w omówionych szczepieniach od ok 55% w pierwszym roku życia do 98% dla dzieci 2 roku życia, tzn. po zakończeniu cyklu szczepień i 99% w przedziale wiekowym 3-6 lat (uzupełnienie zaległych szczepień). Przyczyną różnicy w stanie zaszczepienia dzieci w stosunku do ilości kart uodpornienia, a ilością ludności posiadającej meldunek warszawski jest fakt, iż sprawozdanie ze szczepień sporządzane jest na podstawie dokumentacji przechowywanej w punktach szczepień. Brak dokumentacji szczepień omówiony został w części dotyczącej dokumentacji szczepień. Zalecenia dla Haemophilus influenza typ b oprócz dzieci do lat 5 (szczepienie obowiązkowe) obejmują grupy narażone na zakażenie w związku z występowaniem zaburzeń odporności. Zwykle jest to niewielka ilość osób poddawana tym szczepieniom. W roku 2015 było to 221 osób od 5 do 14 roku życia i 68 osób powyżej 15 roku życia. 147

148 Katalog obowiązkowych szczepień dla dzieci i młodzieży do 19 roku życia zamyka szczepienie przeciw odrze, śwince i różyczce, które przypada na drugi rok życia (13-15 miesiąc życia dziecka). Dawka przypominająca wg polskiego PSO przypada na 10 rok życia dziecka. Wykres poniższy przedstawia stan zaszczepienia dzieci i młodzieży do 19 roku życia przeciw odrze, śwince i różyczce zarówno w odniesieniu do ilości osób zameldowanych w Warszawie jak i w odniesieniu do ilości kart uodpornienia, które są podstawą do wykonania sprawozdania ze stanu zaszczepienia. Szczepienie przeciw odrze śwince i różyczce 120,00% 100,00% 80,00% gus 60,00% 40,00% 20,00% Karty uodpornienia 0,00% Wykres 87. Stan zaszczepienia dzieci i młodzieży w roku 2015 przeciw odrze, śwince i różyczce Najniższe wartości (ok. 63.5%) w stanie zaszczepienia dotyczą dzieci w 2 roku życia, (dzieci wchodzą w wiek, w którym można rozpocząć szczepienia). W kolejnych rocznikach wartości stopniowo wzrastają od 92,5% wg ilości kart uodpornienia w trzecim roku życia do 99,2% w 18 roku życia, w stosunku do ilości kart uodpornienia. W odniesieniu do ilości ludności meldowanej w Warszawie wartości są znacznie niższe np. dla osób w 19 roku życia wynoszą 78,5%. Przyczyną takiego stanu jest zarówno różnica między ilością osób objętych sprawozdaniem 148

149 na podstawie kart uodpornienia jak i zmianami wprowadzonymi w sprawozdaniu wynikającymi ze zmian w PSO. W latach wcześniejszych obowiązkowe szczepienie przeciw odrze realizowane było z wykorzystaniem szczepionki monowalentnej. Szczepionka potrójna przeciw odrze, śwince i różyczce była szczepionką zalecaną. Po wprowadzeniu do obowiązkowego Programu Szczepień w roku 2004 szczepionki potrójnej przeciw odrze, śwince i różyczce, z formularza sprawozdawczego MZ-54 stopniowo wycofywano się z dokumentowania szczepień wykonanych tylko szczepionką przeciw odrze (dotyczy to najstarszych dzieci ujętych w sprawozdaniu). Poza obowiązkowym PSO w 2015 roku, 280 osób poddało się szczepieniom przeciw odrze, śwince i różyczce. Różyczka, która jest łagodną chorobą wieku dziecięcego stanowi istotne zagrożenie w przypadku zakażenia w czasie ciąży. Przechorowanie różyczki w czasie ciąży niesie ryzyko powstania wad wrodzonych u dzieci. Dlatego też adresatkami tego szczepienia są przede wszystkim dziewczęta (obowiązkowe w wieku do 19 lat) i młode kobiety przed planowaną ciążą (zalecane) w celu wyeliminowania wad wrodzonych u dzieci. Od wielu lat szczepienia przeciw różyczce są realizowane przy użyciu szczepionki potrójnej (odra, świnka i różyczka) w całej populacji dzieci. Szczepienia wykonane u dziewcząt przed 10 rokiem życia nie są ujęte w sprawozdaniu ze stanu zaszczepienia dziewcząt przeciw różyczce. Na kolejnym wykresie przedstawiono stan zaszczepienia w roku 2015 dziewcząt do 18 roku życia. 149

150 120,00% szczepienia przeciw różyczce 100,00% 80,00% 60,00% 40,00% 20,00% 0,00% Wykres 88. Stan zaszczepienia dziewcząt przeciw różyczce w roku 2015 Odsetek dziewcząt szczepionych przeciw różyczce wynosi od 93% do 98% z wyjątkiem dzieci w 10 roku życia czyli obejmującego okres wkraczania w wiek ustalony do wykonania szczepień. Oprócz szczepień dotychczas omówionych, do szczepień bezpłatnych (obowiązkowych) są wpisane szczepienia przeciw ospie wietrznej i streptococcus pneumoniae. Szczepienia te adresowane są wyłącznie do określonych grup ryzyka mocno zawężających odbiorców tych szczepień. W przypadku ospy wietrznej oprócz granicy wiekowej 12 lat obowiązują wskazania medyczne oraz wskazania środowiskowe (np. ośrodki opiekuńczo-wychowawcze lub żłobki). Dla streptococcus pneumoniae ograniczenie wiekowe zawężone jest do 5 roku życia i dotyczy dzieci spełniających kryteria medyczne (np. zaburzenia odporności, niektóre choroby przewlekłe, lub wcześniactwo). Ponadto obydwa szczepienia są realizowane w całej populacji jako szczepienie zalecane. 150

151 0,03% 0,02% 0,27% 0,56% 0,56% 4,27% Wykres przedstawiony poniżej prezentuje ilość osób poddanych szczepieniom przeciw ospie wietrznej w roku ubiegłym w rozłożeniu na poszczególne grupy wiekowe. Najwyższy wskaźnik (4,27%) dotyczy dzieci do 12 lat, opierający się głównie na osobach z grup ryzyka, które były uprawnione do bezpłatnych szczepień. Natomiast dla pozostałych osób, u których realizowane są wyłącznie jako szczepienie zalecane, ilość osób szczepionych przeciw ospie wietrznej stanowi zaledwie 0,56% dla osób między 12 a 19 rokiem życia i 0,27% powyżej 20 lat. ilość osób szczepionych w 2015 roku przeciw ospie wietrznej 4,50% 4,00% 3,50% 3,00% 2,50% 2,00% według grup wiekowych wg ludności ogółem 1,50% 1,00% 0,50% 0,00% 0-11 lat lat 20 pow Wykres 89. Szczepienia przeciw ospie wietrznej w rozłożeniu na grupy wiekowe przeprowadzone w roku 2015 Według obecnego stanu wiedzy szczepienie przeciwko ospie wietrznej składające się z podania dwóch dawek daje wieloletnią odporność i nie wymaga podawania dawek przypominjących. Kolejny wykres przedstawia ilość osób, u których wykonano szczepienie przeciw ospie wietrznej w odniesieniu do całej populacji m.st. Warszawy. 151

152 Szczepienia przeciwko ospie wietrznej w latach ,64% 0,62% 0,60% 0,58% 0,56% 0,54% 0,52% 0,50% 0,48% 0,46% 2015r. 2014r. 2013r. 2012r. 2011r. Wykres 90. Ilość osób poddanych szczepieniom przeciw ospie wietrznej w latach Szczepienie przeciw streptococcus pneumoniae jest realizowane zarówno jako szczepienie obowiązkowe dla określonych grup oraz szczepienie zalecane dla grup nieobjętych obowiązkiem szczepień, także w ramach programów zdrowotnych finansowanych przez miasto. Zakażenia wywołane przez streptococcus pneumoniae mogą wywołać zapalenie ucha środkowego, zapalenie płuc, również zakażenia inwazyjne, które stanowią bezpośrednie zagrożenie dla życia przybierające postać zapalenia płuc z bakteriemią, posocznicy (sepsy). Dzieci od 0-5 lat oraz osoby powyżej 55 roku życia są grupą, która jest szczególnie wrażliwą na ten rodzaj bakterii Do PSO wprowadzono szczepienia dla osób w wieku 0-5 lat z obniżoną odpornością jako obowiązkowe. Grupę dzieci, które ze względów medycznych są kwalifikowane do szczepień przeciw streptococcus pneumoniae rozszerzono o dzieci od 2 miesiąca życia do ukończenia 12 miesiąca życia urodzone przed ukończeniem 37 tygodnia ciąży lub urodzone z masą urodzeniową poniżej 2500 g. Szczepienia przeciw pneumokokom są również rekomendowane osobom powyżej 55 roku życia, które w ocenie lekarzy są także grupą podatną na zakażenia i podobnie jak u dzieci zakażenia te przybierają ciężką postać. Jednakże dla osób dorosłych szczepienia te są rekomendowane jako zalecane, koszt szczepionki pokrywa pacjent. 152

153 0,43% 0,08% 0,04% 0,48% 0,11% 0,04% 0,87% 0,03% 0,04% 0,46% 0,07% 0,04% 0,31% 0,05% 0,04% 21,46% 20,15% 21,01% 20,34% 19,28% Na poniżej prezentowanym wykresie przedstawiono ilość osób zaszczepionych przeciw streptococcus pneumoniae w stosunku do całej populacji miasta w okresie od 2011 r. do 2015 r. 1,40% 1,35% 1,30% 1,25% 1,20% 1,15% 1,10% 1,05% ilość osób szczepionych przeciw pneumokokom 2015r. 2014r. 2013r. 2012r. 2011r. Wykres 91. Ilość osób szczepionych przeciw streptococcus pneumoniae w latach w stosunku do ogólnej liczby ludności 25,00% szczepienia przeciw pneumokomom w podziale na grupy wiekowe 20,00% 15,00% 10,00% i pow. 5,00% 0,00% 2015r. 2014r. 2013r. 2012r. 2011r. Wykres 92. Procentowy udział grup wiekowych osób szczepionych przeciw streptococcus pneumoniae w latach

154 W grupie do lat 4 znaczną część osób szczepionych stanowią dzieci urodzone przedwcześnie i z niską wagą urodzeniową. Dla pozostałych przedziałów wiekowych ilość osób szczepionych wynosi około 0,5% dla grupy od 5-14 lat, około 01% w przedziale lat i 0,04% powyżej 20 lat. Główną przyczyną tak niskich wartości dla szczepień przeciw streptococcus pneumoniae jest niewielkie zainteresowanie i brak wiedzy lekarzy POZ z zakresu szczepień dla osób dorosłych. Ostatnim ze szczepień wykonywanych jako szczepienie obowiązkowe (bezpłatne) jest szczepienie przeciw wściekliźnie dla osób narażonych na zakażenie w wyniku kontaktu (ugryzienie, poślinienie uszkodzonej skóry) ze zwierzęciem podejrzanym o zakażenie (np. dzikie zwierzęta). Szczepienie to podobnie jak wszystkie inne jest również rekomendowane w profilaktyce jako szczepienie zalecane dla osób, które z racji wykonywanych obowiązków mają kontakt ze zwierzętami (lekarze weterynarii, leśnicy) oraz osobom wyjeżdzającym za granicę, w szczególności gdy istnieje ryzyko kontaktu z dzikimi zwierzętami. Szczepienia poekspozycyjne wykonywane są w punkcie szczepień Poradni Chorób Zakaźnych i Pasożytniczych Wojewódzkiego Szpitala Zakaźnego w Warszawie ul. Wolska 37. Szczepienia profilaktyczne (zalecane) są realizowane w wymienionej przychodni oraz innych punktach szczepień specjalizujących się w medycynie podróży. Na następnym wykresie zilustrowano szczepienia przeciw wściekliźnie wykonane w latach ,16% 0,14% 0,12% 0,10% 0,08% 0,06% 0,04% 0,02% 0,00% szczepienie przeciw wściekliźnie po ekspozycji profilaktycznie Wykres 93. Realizacja szczepień przeciw wściekliźnie w latach

155 W roku 2015 w wyniku narażenia na zakażenie zaszczepiono 517 osób (w 2014 roku 787 osób). Profilaktycznie w roku 2015 zaszczepiono 2388 osób. (w 2014 roku 1319). Od kilku lat systematycznie wzrasta liczba osób szczepionych przeciw wściekliźnie w grupie osób szczepionych profilaktycznie. Szczepienia przeciw wściekliźnie zamykają listę szczepień obowiązkowych (bezpłatnych). Lista szczepień zalecanych jest dłuższa niż szczepień obowiązkowych. Część II Programu Szczepień Ochronnych poświęcona jest szczepieniom zalecanym. Rekomendacje do szczepień wynikają z charakterystyki produktów leczniczych oraz ryzyka narażenia. Koszt szczepień zalecanych pokrywa pacjent. Większość szczepień jest kierowana do całej populacji uwzględniając tryb życia, czy rodzaj wykonywanej pracy. Wyjątkiem są szczepienia przeciw zakażeniom wywołanym przez rotawirusy, które są adresowane wyłącznie do niemowląt do 26 tygodnia życia. W roku 2015 zaszczepiono dzieci osiągając wartość 56%. Od czasu wprowadzenia szczepień przeciw rotawirusom do Programu Szczepień Ochronnych poziom szczepień niemowląt utrzymuje się na poziomie powyżej 50 %. Wahania w ilości szczepień przeciw rotawirusom są w przedziale 3-7 %. Przy czym najwyższy wskaźnik osób zaszczepionych dotyczy roku 2014, a najniższy odsetek osób szczepionych dotyczył roku Poniżej przedstawiono szczepienie przeciw rotawirusom wykonane w latach ,00% 56,00% 54,00% 52,00% 50,00% 48,00% 46,00% 44,00% rotawirusy 2015 rok 2014 rok 2013 rok 2012 rok 2011 rok Wykres 94. Ilość dzieci szczepionych przeciw rotawirusom w latach wyrażona w procentach 155

156 Głównym trzonem szczepień ochronnych są szczepienia obowiązkowe realizowane przez lekarzy pediatrów począwszy od oddziałów noworodkowych, przenosząc się następnie do podstawowej opieki zdrowotnej. Osoby dorosłe stanowią niewielki odsetek osób poddających się szczepieniom. Wśród osób szczepionych powyżej 20 lat przeważającą część stanowią osoby planujące wyjazdy do krajów pozaeuropejskich. Szczepienia te najczęściej wykonywane są w punktach szczepień specjalizujących się w medycynie podróży. Szczepienia personelu medycznego są realizowane w macierzystych zakładach pracy lub w przychodniach medycyny pracy, natomiast szczepienia uczniów szkół i uczelni medycznych zostały przeniesione do poradni podstawowej opieki zdrowotnej. Szczepienia przeciw tężcowi opierają się głównie na szpitalnych oddziałach ratunkowych i izbach przyjęć. Natomiast szczepienia przeciw wściekliźnie to przede wszystkim Poradnia Chorób Zakaźnych i Pasożytniczych przy Wojewódzkim Szpitalu Zakaźnym w Warszawie oraz prywatne podmioty lecznicze wykonujące szczepienia komercyjne. Zapisy ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (t. j. Dz. U. 2013, poz. 947) regulują również odpowiedzialność osób odpowiedzialnych za wykonywanie szczepień nakładając między innymi obowiązek informowania pacjentów o szczepieniach obowiązkowych i zalecanych, zgłaszanie do inspekcji sanitarnej niepożądanych odczynów poszczepiennych oraz zgłaszanie osób uchylających się od obowiązkowych szczepień ochronnych. Pomimo ustawowego obowiązku informowania pacjentów przez lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej o szczepieniach zalecanych obowiązek ten nie jest realizowany w sposób zadawalający. Kontrole przeprowadzane w podmiotach leczniczych realizujących podstawową opiekę zdrowotną są w szczególności ukierunkowane na przypominanie personelowi medycznemu o wywiązywaniu się z ustawowych obowiązków z zakresu szczepień ochronnych. Brak dostatecznej wiedzy na temat szczepień wśród personelu medycznego opiekującego się pacjentem dorosłym skutkuje niskim odsetkiem osób szczepionych przeciw chorobom, którym możemy zapobiegać poprzez szczepienia. Najczęściej lekarze podstawowej opieki zdrowotnej zalecają pacjentom szczepienia przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typ B, głównie pacjentom przed zabiegami operacyjnymi oraz szczepienie przeciw grypie. Szczepienia przeciw grypie przede wszystkim zalecane są pacjentom po 65 roku życia, których koszt szczepień pokrywa budżet miasta. 156

157 Grypa jest chorobą sezonową w przypadku, której przechorowanie jak i szczepienie nie daje trwałej odporności. Szczepienia przeciw grypie trzeba powtarzać co roku. Niestety pomimo kampanii kierowanych do pacjentów oraz personelu medycznego zainteresowanie szczepieniem przeciw grypie od kilku lat jest bardzo niskie nie przekraczające 5-6%. 7,00% 6,00% 5,00% 4,00% 3,00% 2,00% 1,00% 0,00% Grypa Wykres 95.Realizacja szczepień przeciw grypie w latach Poniżej w graficzny sposób jest przedstawiony rozkład grup wiekowych w szczepieniach przeciw grypie wykonanych w roku ,05% szczepienia p/grypie w 2015 roku 0,13% 2,99% 1,51% pow 65 Wykres 96. Szczepienia przeciw grypie w roku 2015 w podziale na grupy wiekowe 157

158 Szczepienie przeciw WZW A jest rekomendowane osobom wyjeżdżającym do krajów o wysokiej i średniej endemiczności zachorowań na WZW typu A, oraz osobom zatrudnionym przy produkcji i dystrybucji żywności, usuwaniu odpadów komunalnych i płynnych, dzieciom w wieku przedszkolnym, szkolnym i młodzieży, którzy nie chorowali na WZW typu A. W roku 2015 zaszczepiono osób. Wartość procentową osób szczepionych przeciw WZW A w latach ilustruje wykres przedstawiony poniżej. 5,00% 4,50% WZW typ A 4,00% 3,50% 3,00% 2,50% 2,00% 1,50% 1,00% i pow. 0,50% 0,00% 2015r. 2014r. 2013r. 2012r. 2011r. Wykres 97. Realizacja szczepień przeciw WZW A w latach Dla wszystkich grup wiekowych odsetek osób szczepionych jest podobny, mieści się granicach około 1%. Wyjątkiem był rok 2011, w którym realizowany był program zdrowotny, szczepienia przeciw WZW typ A, kierowany do dzieci w wieku do 9 lat. Kolejny wykres przedstawia procentowy rozkład grup wiekowych osób, u których wykonano szczepienia przeciw WZW A. 158

159 15% szczepienie przeciw WZW typ A 4% 2% pow 79% Wykres 98. Procentowy udział pacjentów według kategorii wiekowych szczepionych przeciw WZW A w roku 2015 Niedostateczna wiedza pacjentów oraz lekarzy na temat szczepień ochronnych ma odzwierciedlenie w bardzo skromnych wynikach osób szczepionych w ramach szczepień zalecanych. W roku 2015 wykonanie szczepień przedstawia się następująco: 1) 280 osób szczepionych przeciw odrze, śwince i różyczce, w 2014 r. 299 osób; 2) 5971 osób zaszczepionych przeciw zakażeniom neisseria meningitidis, w 2014 r osób; 3) 919 osób zaszczepionych przeciw zakażeniom wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV), w roku 2014 zaszczepiono 1112; 4) 9236 osób zaszczepionych przeciw durowi brzusznemu, w roku 2014 poddało się szczepieniu 9675 osób; 5) 4921 osób zaszczepiono przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu natomiast w 2014 roku

160 pow. razem pow. razem pow razem pow razem pow razem Poniższy wykres przedstawia odsetek osób poddanych wybranym szczepieniom ochronnym rozbiciu na grupy wiekowe. 2,00% 1,80% 1,60% 1,40% 1,20% 1,00% 0,80% 0,60% 0,40% 0,20% 0,00% kzm Meningokoki rok 2015 rok 2014 rok 2013 rok 2012 rok 2011 Wykres 99. Odsetek osób szczepionych w latach na wybrane choroby zakaźne Po początkowym wzroście ilości odczynów poszczepiennych (w 2012 r. zarejestrowano 88 odczynów poszczepiennych, w kolejnym 107 odczynów poszczepiennych do 173 w roku 2014) sytuacja się ustabilizowała i w 2015 r. na podstawie otrzymanych zgłoszeń zarejestrowano 156 odczynów poszczepiennych w tym 150 łagodnych, 5 poważnych i 1 ciężki. W ramach nadzoru nad szczepieniami prowadzony jest również rejestr osób uchylających się od szczepień. Na koniec 2015 r. zarejestrowano 1673 osoby. Tak znaczny wzrost ilości osób uchylających się od szczepień wynika ze zmiany w podawaniu liczby osób uchylających się. Dotychczas podawana była ilość dzieci, u których nie został zrealizowany obowiązek szczepień ochronnych, obecnie podana jest liczba rodziców/opiekunów, którzy uchylają się od szczepień ochronnych. Jednakże w stosunku do roku 2014 wzrosła również liczba dzieci z 653 do 1012 w roku

161 W tabeli poniżej podane są przyczyny jakie rodzice wskazują przy odmowie szczepień. Tabela 5. Przyczyny odmowy szczepień wskazywane przez rodziców Ilość osób Lp Przyczyna odmowy Odrębność kulturowa, religijna lub etniczna Wpływ środowisk propagujących medycynę alternatywną 3. Wpływ ruchów antyszczepionkowych Wcześniej NOP u osoby zobowiazanej Inna przyczyna W związku z tak znacznym wzrostem osób uchylających się od szczepień podjęto bardziej radykalne działania. W 2015 roku wystawiono 2 upomnienia i 2 tytuły wykonawcze. Dotychczas działania Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w m. st. Warszawie polegały w zasadniczej mierze na edukacji rodziców oraz wzywaniu do stawiennictwa na obowiązkowe szczepienia ochronne. 161

162 6. OCENA STANU SANITARNEGO PLACÓWEK OŚWIATOWO - WYCHOWAWCZYCH 6.1.WPROWADZENIE W nadzorze Oddziału Higieny Dzieci i Młodzieży w 2015 r. znajdowało się 2495 publicznych oraz niepublicznych placówek oświatowo wychowawczych i opiekuńczych, w tym 2005 stałych i 490 sezonowych (wypoczynku zimowego oraz letniego). Wśród nich są: żłobki, przedszkola, szkoły podstawowe, gimnazja, szkoły ponadgimnazjalne, szkoły wyższe, placówki wychowania pozaszkolnego, placówki pobytu dziennego i całodobowego, bursy, internaty, schroniska i domy studenta. W roku 2015 na terenie m. st. Warszawy pracownicy Oddziału Higieny Dzieci i Młodzieży przeprowadzili w ramach nadzoru sanitarnego 1504 kontroli, w tym 215 kontroli w ramach nadzoru nad placówkami wypoczynku dzieci i młodzieży. Po znaczącym wzroście w roku 2012, liczba wydawanych przez Oddział opinii sanitarnych dla obiektów nowo otwieranych utrzymuje się na wysokim poziomie - wydano ich 241 (w roku , , , ). Opiniowano różnego rodzaju placówki oświatowo-wychowawcze (głównie żłobki, punkty przedszkolne, przedszkola oraz placówki wsparcia dziennego ale także szkoły, pomieszczenia przeznaczone na kursy i szkolenia itp.) Liczba wydanych opinii sanitarnych Wykres 1. Liczba wydanych opinii sanitarnych w m. st. Warszawie 162

163 W roku 2015 na terenie m. st. Warszawy zlikwidowano 36 placówek: 8 żłobków, 20 przedszkoli, 2 szkoły podstawowe, 2 gimnazja, 2 zespoły szkół, 1 szkołę policealną, 1 poradnię psychologiczno-pedagogiczną. 6.2.DZIAŁALNOŚĆ REPRESYJNA W wyniku postępowania pokontrolnego wydano 522 decyzje administracyjne, w tym 172 zmieniające termin wykonania obowiązków. Nałożono 31 mandatów karnych na kwotę zł. Decyzje dotyczyły: a) stanu technicznego: dróg, dojść, ogrodzeń, placów zabaw, placów rekreacyjnych, boisk sportowych; ciągów komunikacyjnych w budynkach (podłogi, schody, zabezpieczenia kaloryferów); sal lekcyjnych i innych sal zajęć dla dzieci i młodzieży; elewacji budynku; stolarki drzwiowej i okiennej; oświetlenia; instalacji elektrycznej; centralnego ogrzewania; poszycia dachu; nawierzchni tarasów; b) dostosowania mebli i posiadania przez placówki certyfikowanych mebli oraz sprzętu sportowego; c) stanu sanitarnohigienicznego toalet, w tym sprawności technicznej armatury oraz wyposażenia w środki higieniczne; d) warunków do prowadzenia zajęć WF; e) wyposażenia pracowni chemicznych; f) zapewnienia systemu pierwszej pomocy; g) zapewnienia wentylacji; h) zapewnienia prawidłowego przechowywania leżaków i pościeli; i) oznakowania ręczników, pościeli i przyborów do mycia zębów; j) zabezpieczenia otwartych przestrzeni pomiędzy biegami schodów i poręczy; 163

164 k) zapewnienia prawidłowej odległości miejsca gromadzenia odpadów stałych od najbliższych drzwi i okien; l) zaprzestania prowadzenia zajęć w pomieszczeniach niespełniających wymagań w zakresie: wysokości; usytuowania względem terenu urządzonego wokół budynku; wentylacji; m) unieruchomienia placówek: unieruchomienie aneksu sportowego z powodu braku zapewnienia wydajności wentylacji adekwatnej w stosunku do przeznaczenia sali i organizacji zajęć; zaprzestanie sprawowania opieki nad dziećmi oraz prowadzenia zajęć w żłobku z powodu prowadzonego remontu elewacji budynku; n) zapewnienia ciepłej bieżącej wody: w sanitariatach; w gabinecie pielęgniarskim; o) ponadnormatywnej, niezgodnej z opinią, liczby dzieci przebywających w placówce. W 2015 r. do Oddziału Higieny Dzieci i Młodzieży wpłynęło 77 interwencji, z czego: 35 uzasadnionych, 42 nieuzasadnione. Interwencje dotyczyły: złego stanu sanitarnohigienicznego oraz technicznego w placówkach np. sal dydaktycznych, sanitariatów, sali gimnastycznej, szatni i terenu placówki (boiska, place zabaw, drogi i przejścia); niedostosowania funkcjonalnego sprzętu i wyposażenia placówek (ergonomii mebli i innych sprzętów); nieprzymocowania na stałe sprzętów rekreacyjnych i sportowych do podłoża; niewłaściwego przechowywania leżaków i pościeli; niewłaściwych warunków mikroklimatu (wietrzenie, temperatura, nieprzyjemny zapach, niewłaściwa wentylacja pomieszczeń); 164

165 braku dostępu lub braku zachowania standardów dostępności do urządzeń sanitarnych; braku bieżącej ciepłej wody oraz braku środków higieny osobistej w toaletach dla uczniów; niewłaściwej higieny procesu nauczania; występowania zachorowań w placówkach: wszawicy, owsicy, świerzbu, infekcji wirusowych, chorób zakaźnych wieku dziecięcego; obecności gryzoni, prusaków, innych insektów w placówkach; uciążliwości w wyniku prowadzonych remontów, w tym: zapachowych i pyłowych, niezachowania standardów dostępności do urządzeń sanitarnych oraz limitów powierzchniowych, z powodu wyłączenia z użytkowania części pomieszczeń; przekroczonej liczby dzieci w żłobku; prowadzenia zajęć dla dzieci w pomieszczeniach do tego nieprzystosowanych; zanieczyszczenia odchodami zwierzęcymi placu zabaw dla dzieci. 6.3.WARUNKI SANITARNOHIGIENICZNE I TECHNICZNE Na terenie m. st. Warszawy wiele placówek funkcjonuje w starych budynkach (z lat sześćdziesiątych, ale również z okresu przed i powojennego), co ma ujemny wpływ na ogólny stan techniczny budynków przeznaczonych na cele opiekuńcze oraz oświatowo-wychowawcze. W roku 2015 na 805 skontrolowanych placówek stwierdzono 102 budynki w złym stanie technicznym oraz 15 w złym stanie sanitarnohigienicznym. Stan taki jest spowodowany brakiem środków finansowych na przeprowadzanie remontów przyznawanych przez organ prowadzący, jakim jest Miasto Stołeczne Warszawa, przesuwanie prac remontowych na kolejne lata (bardzo częste są prośby o prolongaty terminu wykonania obowiązków wynikających z decyzji administracyjnych). W następstwie tego stanu rzeczy, w porównaniu z latami ubiegłymi, wzrosła liczba wydanych decyzji administracyjnych nakazujących doprowadzenie obiektów do właściwego stanu technicznego i sanitarnohigienicznego w roku 2012 wydano 320 decyzji, natomiast w roku 2013 były to już 543 decyzje administracyjne, w a w roku

166 Liczba wydanych decyzji administracyjnych Liczba wydanych decyzji zmieniających termin Wykres 2. Liczba wydanych decyzji administracyjnych w m. st. Warszawie W Warszawie nadal istnieją placówki oświatowo-wychowawcze i opiekuńcze zlokalizowane w budynkach bez wodociągu podłączonego do sieci miejskiej, z własnym ujęciem wody oraz takie, które nie posiadają podłączenia do sieci kanalizacyjnej miejskiej. Są to placówki utworzone na terenach dotychczas nie uzbrojonych w sieć wodociągową miejską, położone na terenach, gdzie nie została doprowadzona sieć kanalizacyjna miejska lub brak jest możliwości jej podłączenia ze względu na odległość od terenu ścisłej zabudowy. Dzielnice, na terenie których stwierdzono brak podłączenia placówek do sieci wodociągowej i kanalizacyjnej miejskiej to Wawer, Białołęka oraz Rembertów. Liczba placówek nie posiadających podłączenia do kanalizacji miejskiej i sieci wodociągowej wzrosła w 2015 r., ze względu na wydane opinie sanitarne dla nowo utworzonych placówek. W porównaniu z rokiem 2014 wzrosła jednak liczba rozbudowywanych, modernizowanych lub remontowanych w sposób generalny budynków należących do placówek oświatowo-wychowawczych w 2015 r. było ich 25, zmodernizowano również 1 blok sportowy, 19 boisk i placów zabaw, co mimo wszystko nadal jest niewystarczające w stosunku do potrzeb warszawskich placówek. W roku 2014 odnotowaliśmy 6 takich budynków, w 2013 r. wykazano 1 taką placówkę, w 2012 r. było ich na terenie m. st. Warszawy 4, natomiast w 2011 r. odnotowano 10 modernizowanych budynków. 166

167 Liczba budynków zmodernizowanych i wyremontowanych Wykres 3. Liczba budynków zmodernizowanych oraz po remontach generalnych w m. st. Warszawie Dzięki działaniom Oddziału Higieny Dzieci Młodzieży wyraźnie uległ poprawie stan porządkowy i higieniczny w kontrolowanych placówkach. Świadczy o tym liczba nakładanych mandatów - w porównaniu z rokiem 2013 (71 mandatów), w latach 2014 i 2015 liczba mandatów roku wyraźnie spadła, w 2014 r. nałożono ich 33 na kwotę 7200 zł., w roku na kwotę 8500 zł Liczba nałożonych mandatów karnych Wykres 4. Liczba nałożonych mandatów karnych w placówkach oświatowych w m. st. Warszawie 167

168 Kwota nałożonych mandatów karnych Wykres 5. Kwota nałożonych mandatów karnych Od 2009 roku Oddział Higieny Dzieci i Młodzieży pełni wzmożony nadzór nad warunkami do utrzymania higieny osobistej w szkołach. Dzięki temu w większości placówek stwierdzono właściwe warunki: w pomieszczeniach sanitarnych znajdowało się mydło w płynie, papier toaletowy oraz ręczniki papierowe lub suszarki do rąk. Nieliczne nieprawidłowości dotyczyły braku ciepłej wody, złego stanu technicznego pomieszczeń sanitarnych, zaniedbań czystości i porządku oraz sporadycznie - braku wyposażenia w środki higieny osobistej. W 2015 r. przeprowadzono ocenę warunków pobytu dzieci 5-6 letnich w tzw. oddziałach zerowych w placówkach oświatowych funkcjonujących samodzielnie lub w zespołach szkół. W ewidencji Powiatowej Stacji Sanitarno- Epidemiologicznej w m.st. Warszawie mamy 1160 takich placówek, skontrolowano 501 z nich, ustalając, że w 253 przedszkolach i szkołach podstawowych funkcjonują oddziały zerowe. W trakcie kontroli stwierdzono, że w 253 placówkach (100%) zapewniono właściwą infrastrukturę i wyposażenie pomieszczeń przeznaczonych do użytkowania przez oddziały zerowe ANALIZA W ZAKRESIE HIGIENY PROCESÓW NAUCZANIA Kontrola dostosowania mebli do wzrostu uczniów w 2015 r. przeprowadzona została w publicznych oraz niepublicznych przedszkolach, szkołach podstawowych i gimnazjach. Dobór mebli do wzrostu uczniów jest niezwykle istotny, szczególnie dla 168

169 uczniów szkół podstawowych oraz gimnazjalistów, którzy są w okresie intensywnego rozwoju fizycznego i ostatecznego kształtowania się układu kostnego. Liczba dzieci ze stwierdzonymi wadami postawy wskazuje na niewłaściwe warunki nauki a także niekorzystny tryb życia uczniów po zajęciach szkolnych (dodatkowe zajęcia edukacyjne i brak aktywności fizycznej). Działania Inspekcji Sanitarnej w tym zakresie przynoszą spodziewane efekty: w porównaniu z rokiem 2014 nastąpiła poprawa w przedszkolach, szkołach podstawowych i gimnazjach meble niedostosowane odnotowano w przypadku grup przedszkolnych w 0,23% placówek, w przypadku szkół podstawowych - 0,16% natomiast w oddziałach gimnazjalnych nie stwierdzono mebli niedostosowanych do wzrostu uczniów. grupy przedszkolne Wykres 6. Odsetek korzystających dzieci z mebli niedostosowanych do ich wzrostu w przedszkolach 169

170 Oddziały klasowe w szkołach podstawowych Wykres 7. Odsetek korzystających uczniów z mebli niedostosowanych do ich wzrostu w szkołach podstawowych oddziały klasowe w gimnazjach Wykres 8. Odsetek uczniów korzystających z mebli niedostosowanych do ich wzrostu w szkołach gimnazjalnych Ocenę rozkładu zajęć lekcyjnych przeprowadzono w szkołach podstawowych, gimnazjach i szkołach ponadgimnazjalnych. W roku 2015 wystąpiły tylko pojedyncze nieprawidłowości w planach lekcji. Wynikają one z konieczności indywidualnej, charakterystycznej dla każdej placówki organizacji zajęć plany muszą być tak 170

171 ułożone, aby zapewnić wszystkim dzieciom lekcje z przedmiotów, do prowadzenia których brakuje nauczycieli (np. fizyki, chemii, informatyki), muszą uwzględniać, często niewystarczające, warunki lokalowe placówki. Występujące nieprawidłowości w planach lekcyjnych wynikają także ze specyfiki szkoły lub klasy (np. klasy profilowane czy realizujące programy autorskie mają zwiększoną liczbę godzin wiodących przedmiotów). Niezgodności stwierdzono w 15 oddziałach - w 2 placówkach w roku 2015, (w roku 2014 stwierdzono niezgodności w 26 oddziałach w 4 placówkach) na 587 skontrolowanych oddziałów w 55 szkołach podstawowych. W 2013 r. stwierdzono niezgodności w 3 oddziałach w 2 placówkach. W roku 2012 r. nie stwierdzono niezgodności z obowiązującymi przepisami Liczba placówek Liczba oddziałów Wykres 9. Liczba placówek i oddziałów, w których stwierdzono nieprawidłowości w rozkładach zajęć lekcyjnych Problem zmianowości w szkołach podstawowych utrzymuje się na wysokim poziomie. Z zebranych danych wynika, że w porównaniu z latami ubiegłymi, nadal występuje duża liczba placówek wprowadzających system zmianowy, w celu uniknięcia nadmiernego zagęszczenia uczniów w klasach. 171

172 Tabela 1. Liczba szkół pracujących w systemie zmianowym w m. st. Warszawie. Szkoły pracujące w systemie Rok 2013 Rok 2014 Rok 2015 zmianowym: Szkoły podstawowe Gimnazja Szkoły ponadgimnazjalne Zespoły szkół RAZEM W m. st. Warszawie od około 7 lat wzrasta liczba dzieci w placówkach oświatowych i opiekuńczych, co powoduje nadmierne zagęszczenie dzieci i młodzieży w salach w poszczególnych placówkach oświatowych. Problem ten wynika z braku zapewnienia wystarczającej bazy lokalowej w nowo powstałych osiedlach Warszawy. 6.5.OCENA PRZEBIEGU WYPOCZYNKU LETNIEGO I ZIMOWEGO DZIECI I MŁODZIEŻY W związku ze zmianą przepisów dotyczących wypoczynku dzieci i młodzieży, od 2010 r. przed rozpoczęciem akcji letniej i zimowej Państwowa Inspekcja Sanitarna nie kwalifikuje już obiektów przeznaczonych na wypoczynek dzieci i młodzieży. Na terenie m. st. Warszawy wypoczynek odbywa się w większości przypadków w obiektach znajdujących się pod stałym nadzorem Oddziału Higieny Dzieci i Młodzieży, dlatego też zarówno zimą, jak i latem, podczas 215 kontroli w trakcie trwania wypoczynku, nie stwierdzono nieprawidłowych warunków w ww. placówkach. W ogólnej ocenie wypoczynek zimowy i letni na terenie m. st. Warszawy przebiegał bez zastrzeżeń, nie odnotowano żadnych interwencji z powodu niewłaściwych warunków sanitarnohigienicznych ani nie ukarano nikogo mandatem karnym. 172

173 6.6.NADZÓR NAD SZKOŁAMI WYŻSZYMI Na terenie m.st. Warszawy pod nadzorem Oddziału Higieny Dzieci i Młodzieży znajduje się stosunkowo niewielka liczba szkół wyższych (28) w porównaniu z innymi rodzajami placówek szkolnych, jednak funkcjonują one w kilkakrotnie większej liczbie obiektów (99). W roku 2015 przeprowadzono 17 kontroli w szkołach wyższych, gdzie wydano 9 decyzji administracyjnych dotyczących stanu technicznego budynków. Nie nałożono natomiast mandatów karnych za uchybienia higieniczno sanitarne. Szkoły wyższe niepubliczne z reguły mieszczą się w budynkach nowych bądź wyremontowanych. Natomiast szkoły państwowe takie, jak Uniwersytet Warszawski czy Politechnika Warszawska, zlokalizowane są na ogół w budynkach starych, często zabytkowych znajdujących się pod nadzorem konserwatora zabytków, co utrudnia wyegzekwowanie właściwego stanu technicznego, często jest to wręcz niemożliwe (np. w przypadku braku wentylacji grawitacyjnej w salach wykładowych). 6.7.MONITORING PRZESTRZEGANIA PRZEPISÓW USTAWY ANTYNIKOTYNOWEJ W każdej kontrolowanej placówce sprawdzano, czy przestrzegane są przepisy ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych. We wszystkich skontrolowanych w 2015 r. placówkach oświatowowychowawczych przestrzegany jest całkowity zakaz palenia tytoniu. 6.8.WSZAWICA Wszawica, świerzb, owsica zaliczane są pod względem medycznym do grupy inwazji pasożytami i nie znajdują się obecnie w wykazie chorób zakaźnych stanowiącym załącznik do obowiązującej ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r., o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. z 2013 r., poz. 947), w związku z czym problem zwalczania wszawicy został obecnie przesunięty z działań o charakterze przeciwepidemicznym, dla których prowadzenia właściwa jest Państwowa Inspekcja Sanitarna, na działania leżące w zakresie działań instytucji opiekuńczo - wychowawczych i pomocy społecznej. 173

174 W porównaniu z rokiem ubiegłym sytuacja w zakresie występowania wszawicy w placówkach oświatowych nie uległa poprawie. W dalszym ciągu pracownicy PSSE w m. st. Warszawie odnotowują liczne zgłoszenia występowania jej przypadków w przedszkolach i szkołach. W przypadkach zgłaszania przez rodziców problemu pracownicy PSSE w m. st. Warszawie przekazują materiały informacyjne na temat radzenia sobie z wszawicą. Ponadto pracownicy Oddziału Higieny Dzieci i Młodzieży informują rodziców zgłaszających problem o konieczności przeglądu czystości głów wszystkich domowników oraz niezbędnych działaniach profilaktycznych mających na celu zapobieganie dalszemu rozprzestrzenianiu się wszawicy WNIOSKI W wyniku prowadzonego nadzoru stwierdzono niezmienny od lat problem braku środków finansowych będących w dyspozycji placówek publicznych, które mogłyby przeznaczyć na poprawę warunków technicznych użytkowanych budynków (remonty, prace konserwatorskie, wymianę wyposażenia). Jest to jedyny powód przedłużania terminów wykonania nakazów decyzji administracyjnych. Wzrosła liczba kontroli interwencyjnych. W części przeprowadzanych kontroli interwencyjnych stwierdzano niewłaściwe warunki sanitarno techniczne oraz wszczynano postępowania administracyjne, co skutkowało poprawą warunków pobytu dzieci w placówkach. Wzrosła liczba wniosków o wydanie opinii sanitarnych. Wszystkie wnioski są rozpatrywane w oparciu o obowiązujące przepisy prawa materialnego. Podczas kontroli stwierdza się wielokrotnie brak spełnienia wymogów określonych w ww. przepisach. Brak jest jasnych uregulowań prawnych, bezspornych informacji odnośnie przepisów budowlanych i wymagań lokalowych w stosunku do punktów przedszkolnych, żłobków i placówek wsparcia dziennego. Działania monitoringu przestrzegania ustawy antynikotynowej prowadzone od 2007 r. doprowadziły w roku 2015 do całkowitego przestrzegania zakazu palenia tytoniu w placówkach oświatowych, wychowawczych i opiekuńczych. Poprawie uległa sytuacja w zakresie dostosowania mebli edukacyjnych do wymagań ergonomii w szkołach, przedszkolach i żłobkach. Powodem poprawy 174

175 sytuacji jest sukcesywna wymiana mebli na nowe, spełniające wymagania Polskiej Normy, jak również przeprowadzane podczas kontroli przez pracowników PSSE szczegółowe instruktaże w zakresie prawidłowego dostosowania mebli do wymagań ergonomii. Dzięki prowadzonemu przez Oddział Higieny Dzieci i Młodzieży od 2009 r. wzmożonemu nadzorowi nad warunkami do utrzymania higieny osobistej w szkołach, w większości placówek stwierdzono właściwe warunki: w pomieszczeniach sanitarnych znajdowało się mydło w płynie, papier toaletowy oraz ręczniki papierowe lub suszarki do rąk. Nieliczne nieprawidłowości dotyczyły braku ciepłej wody, złego stanu technicznego pomieszczeń sanitarnych, zaniedbań czystości i porządku oraz sporadycznie braku wyposażenia w środki higieny osobistej. We wszystkich placówkach, które skontrolowano w 2015 r. stwierdzono, że w pomieszczeniach sanitarnych liczba urządzeń sanitarnych była wystarczająca w stosunku do liczby uczniów z nich korzystających. W zakresie bezpieczeństwa zdrowotnego dzieci i młodzieży brak jest przepisów prawa określających wymagania dotyczące dokumentacji medycznej do celów sanitarno-epidemiologicznych pracowników placówek oświatowych, wychowawczych i opiekuńczych. Nie uległa poprawie sytuacja lokalowa alternatywnych form wychowania przedszkolnego, niepublicznych żłobków i klubów dziecięcych, które zlokalizowane są przeważnie w zaadaptowanych pomieszczeniach domów jednorodzinnych lub mieszkań prywatnych. W skład ww. placówek wchodzi zazwyczaj jedna lub więcej grupa dziecięca, szatnia, kuchnia, w której zlokalizowana jest rozdzielnia posiłków, wc (często wspólne dla personelu i dzieci). Inwestorzy nie prowadzą żywienia zbiorowego, mają podpisane umowy z firmami cateringowymi. W sąsiedztwie najczęściej brak jest miejsca do prowadzenia zajęć ruchowo-rekreacyjnych na zewnątrz budynku. Zastosowane metody pracy i konsekwentne egzekwowanie wydanych w decyzjach administracyjnych nakazów, dotyczących stanu sanitarno-technicznego nadzorowanych Placówek prowadzi do poprawy warunków pobytu dzieci i młodzieży w podległych obiektach. 175

176 7. DZIAŁALNOŚĆ OPINIODAWCZA W ZAPOBIEGAWCZYM NADZORZE SANITARNYM Oddział Zapobiegawczego Nadzoru Sanitarnego Powiatowej Stacji Sanitarno- Epidemiologicznej w m. st. Warszawie w roku 2015 sprawował zapobiegawczy nadzór sanitarny na terenie m. st. Warszawy, którego celem było zapewnienie właściwego stanu sanitarnohigienicznego w realizowanych obiektach użyteczności publicznej, w zakładach produkcyjnych oraz w budynkach mieszkalnych a także dbałość o to aby obiekty mogące znacząco oddziaływać na środowisko nie powodowały zagrożenia i uciążliwości dla środowiska, w tym zdrowia i życia ludzi. Zapobiegawczy nadzór sanitarny na terenie m. st. Warszawy był realizowany w szczególności poprzez zajmowanie stanowiska w zakresie zagadnień sanitarnohigienicznych: 1) przy uzgadnianiu dokumentacji projektowej, w tym: uzgadnianiu projektów budowlanych i wykonawczych, wydawaniu zgód na stosowanie recyrkulacji powietrza w pomieszczeniach przedsiębiorstw podmiotów leczniczych, określaniu warunków dla lokalizacji terenowych wyrzutni powietrza wentylacyjnego; 2) przy przekazywaniu do użytkowania nowych obiektów, w tym obiektów nowo wybudowanych; 3) przy uzgadnianiu projektów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego; 4) w procedurze ocen oddziaływania na środowisko. Wśród obiektów ocenianych w 2015 r. pod względem spełnienia wymagań higienicznych i zdrowotnych znalazły się między innymi takie obiekty jak: lokale publicznych i niepublicznych podmiotów leczniczych, obiekty oświaty, zespoły sportowo-rekreacyjne, apteki i hurtownie farmaceutyczne, zakłady gastronomiczne, budynki biurowe i biurowo-usługowe, budynki mieszkalne i mieszkalno-usługowe, hotele, centra handlowo-usługowe, stacje paliw, laboratoria badawcze, zakłady usługowe i produkcyjne. Mając na uwadze ochronę zdrowia użytkowników ocenianych obiektów zwracano szczególną uwagę na takie zagadnienia jak: 176

177 1) zapewnienie możliwości utrzymywania prawidłowych warunków sanitarnohigienicznych w obiektach; 2) zabezpieczenie możliwości zapewnienia właściwych warunków sanitarnohigienicznych do prowadzenia żywienia i produkcji żywności; 3) zabezpieczenie możliwości zapewnienia właściwych warunków sanitarnohigienicznych do udzielania świadczeń zdrowotnych w obiektach podmiotów leczniczych; 4) zabezpieczenie możliwości zapewnienia właściwych warunków sanitarnohigienicznych dla udzielania świadczeń w zakresie opieki nad dziećmi oraz w placówkach oświatowych; 5) właściwa gospodarka wodno-ściekowa, w tym zaopatrzenie obiektów w wodę do spożycia o odpowiedniej jakości; 6) właściwa wymiana powietrza w pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi; 7) ochrona ludzi przed nadmiernym hałasem i zanieczyszczeniem powietrza poprzez egzekwowanie rozwiązań technicznych, które zapewniają spełnienie obowiązujących przepisów określających najwyższe dopuszczalne stężenia i natężenia czynników szkodliwych dla zdrowia. W 2015 r. w ramach sprawowania zapobiegawczego nadzoru sanitarnego wydano 63 decyzje dotyczące zgód na zastosowanie recyrkulacji powietrza w pomieszczeniach podmiotów leczniczych, w tym 2 negatywne oraz 2 zgody na odprowadzenie powietrza wentylacyjnego wyrzutniami terenowymi. Ocena przestrzegania wymagań higienicznych i zdrowotnych na etapie projektowania oparta była na analizie dokumentacji projektowej przedstawionej do uzgodnienia oraz analizie dokumentacji projektowej przedstawionej wraz z wnioskami o wydanie zgody na zastosowanie recyrkulacji powietrza w pomieszczeniach podmiotów leczniczych. Wydano 32 opinie, w tym 22 z uwagami i 9 negatywnych. 177

178 3% 28% pozytywnie z uwagami negatywnie 69% Wykres 1. Uzgodnione projekty Ocena warunków sanitarnohigienicznych dotycząca nowych obiektów, w tym obiektów nowo wybudowanych, między innymi takich jak: budynki biurowe, obiekty usługowe i handlowe (w tym apteki i hurtownie farmaceutyczne), budynki mieszkalne, zakłady produkcyjne, obiekty infrastruktury oparta była na wynikach przeprowadzonych kontroli. W roku 2015 przeprowadzono 495 kontroli w 359 obiektach. W 220 obiektach stwierdzono nieprawidłowości. Wydano 51 pozytywnych opinii o pomieszczeniach aptek i hurtowni farmaceutycznych oraz 268 decyzji i 6 opinii, w których Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w m. st. Warszawie nie sprzeciwił się dopuszczeniu do użytkowania wybudowanych obiektów. Ponadto w postępowaniach w sprawie dopuszczenia obiektów do użytkowania lub wydawania opinii o lokalach aptek i hurtowni farmaceutycznych 207 razy wnoszono uwagi do realizacji obiektów bądź wzywano inwestorów do uzupełnienia brakujących dokumentów. 178

179 bez uwag 49% 51% w wyniku których stwierdzono nieprawidłowości Wykres 2. Kontrole w obiektach W celu zapewnienia zdrowych warunków życia mieszkańcom Warszawy oraz osobom przebywającym w mieście czy to z tytułu wykonywania pracy, czy też turystycznie przy uzgadnianiu/opiniowaniu projektów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego oraz uzgadnianiu uwarunkowań środowiskowych dla przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko zwracano szczególną uwagę na: 1) zabezpieczenie ludzi przed hałasem (hałas lotniczy, hałas komunikacyjny, hałas przemysłowy); 2) zabezpieczenie ludzi przed zanieczyszczeniami pyłowymi i gazowymi; 3) zapewnienie prawidłowej gospodarki wodno ściekowej, w tym zaopatrzenie ludności w wodę do spożycia o odpowiedniej jakości i w odpowiedniej ilości; 4) zapewnienie właściwej gospodarki odpadami; 5) ochronę terenów rekreacyjnych. Wydano 25 stanowisk w postępowaniach dotyczących projektów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, w tym 9 razy zgłaszano zastrzeżenia co do przyjętych rozwiązań projektowych. Dla 34 projektów planów określono zakres 179

180 i stopnień szczegółowości informacji wymaganych w prognozach oddziaływania na środowisko. Wydano 212 stanowisk w postępowaniach prowadzonych w ramach ocen oddziaływania na środowisko: 1) 191 stanowisk w procedurze screeningu, w tym 18 z uwagami do przedstawionych kart informacyjnych przedsięwzięć; 2) 20 na etapie uzgadniania warunków realizacji przedsięwzięć mogących oddziaływać na środowisko, w tym 4 z uwagami do przedstawionych raportów o oddziaływaniu na środowisko; 3) 1 stanowisko w sprawie zakresu raportu o oddziaływaniu na środowisko przedsięwzięcia mogącego zawsze znacząco oddziaływać na środowisko. W odniesieniu do 32 przedsięwzięć uznano za konieczne przeprowadzenie postępowania w sprawie ocen oddziaływania na środowisko. Ogółem w roku 2015 Oddział Zapobiegawczego Nadzoru Sanitarnego wydał 1555 stanowisk, w tym 288 negatywnych. Wydano 1738 dokumentów. W stosunku do roku 2014 zmalała liczba stanowisk negatywnych o 4,3 % podczas gdy liczba stanowisk zajętych ogółem utrzymała się na tym samym poziomie. 180

181 8. DZIAŁALNOŚĆ ODDZIAŁU PROMOCJI ZDROWIA 8.1. WSTĘP Oddział Promocji Zdrowia, zgodnie z art. 6 ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej z dnia 14 marca 1985 r. z późn. zm., jest zobligowany m. in. do koordynacji i nadzoru działalności oświatowo- zdrowotnej w celu kształtowania odpowiednich postaw i zachowań zdrowotnych w różnych środowiskach. Działania te realizowane były w 2015 r. w oparciu o wytyczne Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Warszawie, założenia Narodowego Programu Zdrowia na lata , sytuację epidemiologiczną Warszawy oraz pozyskane informacje w ramach prowadzonej diagnozy o problemach i potrzebach lokalnych środowisk, szczególnie w placówkach oświatowo-wychowawczych w zakresie edukacji zdrowotnej PODMIOTY OBJĘTE ODDZIAŁYWANIEM Grupa objęta działaniami to mieszkańcy Warszawy osób zorganizowana w następujących środowiskach: 1) Placówki oświatowo-wychowawcze w tym: Przedszkola/ oddziały przedszkolne 710/132; Szkoły podstawowe 319; Gimnazja 238; Licea ogólnokształcące (w tym uzupełniające) 164 (36); Licea profilowane 2; Technika 68; Zasadnicze szkoły zawodowe 102; Szkoły specjalne 45; Szkoły wyższe 71; Bursy i internaty 5; Młodzieżowe Ośrodki Wychowawcze 1; Młodzieżowe Ośrodki Socjoterapii 1; Specjalne Ośrodki Szkolno-Wychowawcze 1; 181

182 Placówki wypoczynku zimowego i letniego 79; 2) Zakłady Opieki Zdrowotnej w tym: Podmioty lecznicze (z wyłączeniem szpitali) 1 577; Szpitale120; 3) Inne, w tym m. in. zakłady pracy: Ognisko Pracy Pozaszkolnej 3. Zadania oświatowe były realizowane przez 10 pracowników Oddziału Promocji Zdrowia (PZ) przygotowanych merytorycznie do ich wdrażania, posiadających kierunkowe wykształcenie oraz w większości dodatkowe kwalifikacje (specjalizacja lub/i studia podyplomowe). Zgodnie z przyjętymi procedurami obowiązującymi w działalności Oddziału Promocji Zdrowia realizacja wszystkich programów opiera się na jednakowym schemacie metodologicznym i obejmuje następujące etapy postępowania: 1) OFERTA - przekazanie propozycji programów do placówek, do realizacji których jest on adresowany (określony typ placówek oświatowo - wychowawczych); 2) DEKLARACJA - podpisana przez dyrektora placówki, tym samym zgoda na udział w programie ze wskazaniem koordynatora szkolnego odpowiedzialnego za jakość wdrażanego programu; 3) SZKOLENIA - dla koordynatorów szkolnych z zakresu merytorycznego uzasadnienia problemu obejmującego program oraz metodyki jego wdrażania (w trakcie szkolenia - przekazanie materiałów zawierających treści objęte szkoleniem); 4) WIZYTACJE - weryfikacja wdrażanego programu w danej placówce zgodnie z harmonogramem wizytacji; 5) SPRAWOZDANIE ocena wdrażanego programu zgodnie z opracowanym drukiem sprawozdawczym, w którym zawarte są m. in. uwagi, wnioski i propozycje zmian, które zdaniem koordynatora szkolnego należałoby wprowadzić. 182

183 8.2. DIAGNOZA W ZAKRESIE STANU ZAGROŻEŃ I POTRZEB EDUKCAJI ZDROWOTNEJ Wykorzystując obowiązujący dokument podczas przeprowadzanych wizytacji pn. Protokół z wizytacji w ramach diagnozy przedsięwzięć prozdrowotnych w placówce nauczania i wychowania pracownicy Oddziału Promocji Zdrowia gromadzą informacje dotyczące zarówno dotychczas prowadzonych działań z zakresu edukacji zdrowotnej, jak i problemów, które wymagają ich rozwiązania. Dane te pozwalają nam zaobserwować trendy, jakie pojawiają się w danym środowisku dzieci i młodzieży, zaproponować pomoc w ich rozwiązaniu, wykorzystać zalecane programy do zmian zachowań i negatywnych nawyków zdrowotnych. Wyniki tych obserwacji należy przedstawić władzom samorządowym do podjęcia ewentualnych interwencji. Poniżej zestawiono dane uzyskane z 74 placówek oświatowo - wychowawczych w roku 2013, z 225 w roku 2014, z 98 w roku Dotyczą one najważniejszych problemów zdrowotnych, których występowanie w placówce szkolnej stwierdzono wspólnie z Dyrekcją (lub innymi przedstawicielami placówki) podczas wizytacji. Należy zwrócić uwagę, że problemy zdrowotne w różnych grupach wiekowych będą nasilać się lub występować w mniejszym stopniu np. wszawica (większej ilości placówek przedszkolnych będzie diagnozować problem zdrowotny, natomiast w szkołach gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych nie występuje). Najczęściej diagnozowane problemy zdrowotne zaklasyfikowano do ośmiu większych grup. 1) Pierwsza dotyczy, szeroko rozumianych, używek styczności uczniów z alkoholem, tytoniem, narkotykami i innymi środkami psychoaktywnymi. Odsetek szkół, które stwierdziły występowanie tego problemu w 2013 r. wyniósł 28%, podczas gdy w roku kolejnym wzrósł do 45%, natomiast w 2015 roku diagnozowano to zjawisko w 51% szkół informacje te przedstawiono na wykresie poniżej. 183

184 Wykres 1. Odsetek placówek, które potwierdziły występowanie problemu z używkami 2) Drugim obszarem, o który pytano w szkołach, są środowiskowe problemy zdrowotne, tj. wady postawy, wzroku, słuchu i innych narządów. Jak widać na wykresie poniżej, na przestrzeni trzech lat odsetek placówek, które borykają się z takimi schorzeniami wzrósł bardzo znacznie - informacje te przedstawiono na wykresie poniżej. Wykres 2. Odsetek placówek, które potwierdziły występowanie środowiskowych problemów zdrowotnych 3) Kolejną diagnozowaną grupą problemów są dotyczące żywienia dzieci i młodzieży niedożywienie, otyłość, anoreksja, bulimia. Zauważalny jest 184

185 zatrważająco duży wzrost problemów zdrowotnych o tym charakterze; o 54% w stosunku do roku informacje te przedstawiono na wykresie poniżej. Wykres 3. Odsetek placówek, które potwierdziły występowanie problemów żywieniowych 4) Porównując wyniki diagnozy na przestrzeni trzech lat, stwierdza się, że występowanie chorób zakaźnych (w tym: choroby brudnych rąk, żółtaczka, SEPSA, i inne) w wizytowanych placówkach na terenie m. st. Warszawy utrzymuje się na podobnym poziomie. Szczegółowe dane zaprezentowane są na poniższym wykresie. Wykres 4. Odsetek placówek, które potwierdziły występowanie chorób zakaźnych 185

186 5) Inną z diagnozowanych kwestii zdrowotnych jest agresja, przemoc i stres wśród uczniów. W 2013 r. ich występowanie stwierdzono w 18% wizytowanych szkół, natomiast w kolejnym nastąpił wzrost o 13 punkty procentowe. W dalszym ciągu zauważalny jest trend wzrostowy tych zaburzeń wśród najmłodszych. W 2015 r. zdiagnozowano wzrost o kolejne 16 punktów. Należy zauważyć, że wśród dzieci i młodzieży pojawiły się nowe zaburzenia będące wynikiem nieumiejętności radzenia sobie z sytuacjami stresowymi (nerwice, depresja) - informacje te przedstawiono na wykresie poniżej. Wykres 5. Odsetek placówek, które potwierdziły występowanie problemu z agresją i przemocą wśród uczniów. 6) Problemem zdrowotnym, którego częstotliwość występowania znacznie wzrosła na przestrzeni analizowanych lat, jest wszawica. W 2013 stwierdzono wszawicę w 10 % wizytowanych szkół, a w roku 2014 w 50%. W związku z prowadzonymi działaniami edukacyjnymi wśród rodziców i uczniów, w 2015 roku zauważono spadek diagnozowanych przypadków o 12% (informacje te zgromadzone są na wykresie poniżej). 186

187 Wykres 6. Odsetek placówek, które potwierdziły występowanie problemu z wszawicą 7) Problemem zdrowotnym, który pierwszy raz zdiagnozowaliśmy wśród dzieci i młodzieży w 2013 r. były choroby układu krążenia. W porównaniu do 2014 r. ogólny odsetek szkół, które potwierdzają problem chorób serca i układu krążenia wzrósł o 9%; natomiast w 2015 r. nastąpił wzrost o kolejne 14 %. Jednak, gdy przeanalizujemy problem zdrowotny w jednej grupie wiekowej np. młodzież szkół ponadgimnazjalnych, zauważa się znaczny wzrost zachorowań. Wykres 7. Odsetek placówek, które potwierdziły występowanie problemu chorobami układu krążenia 187

188 8) Kolejną diagnozowaną grupą problemów są dotyczące chorób metabolicznych u dzieci i młodzieży cukrzyca. Odsetek szkół, które zadeklarowały występowanie tego problemu w 2013 r. wyniósł 27%, podczas gdy w roku kolejnym wzrósł do 34%. W 2015 r. z tym problemem identyfikuje się 34% wizytowanych placówek (jeśli przeanalizujemy jedną grupę wiekową wśród gimnazjalistów widoczny jest znaczny wzrost zachorowań) informacje te przedstawiono na wykresie poniżej. Wykres 8. Odsetek placówek, które potwierdziły występowanie problemu cukrzycy Wniosek: Dane takie gromadzone systematycznie, pozyskane z większej liczby placówek oświatowo wychowawczych pozwolą na zsynchronizowanie działań, które zminimalizują obserwowane negatywne zachowania. Działania te są ujęte zarówno w podstawach programowych, jak również w szkolnych programach profilaktyki oraz podejmowane jako inicjatywy własne tj. władz miasta i dyrektorów placówek przy wsparciu rodziców czy opiekunów. Uzyskane dane pozwolą również wychwycić skalę problemu w placówce a także jego zasięg na terenie dzielnicy i miasta. W roku 2015 działalność OPZ można pogrupować w dwa główne bloki merytoryczne tj. kształtowanie zdrowego stylu życia i profilaktyki chorób zachowaniozależnych (8.3.) oraz profilaktykę chorób zakaźnych (8.4.). 188

189 8.3. PROGRAMY I DZIAŁANIA Z ZAKRESU KSZTAŁTOWANIA ZDROWEGO STYLU ŻYCIA I PROFILAKTYKI CHORÓB ZACHOWANIOZALEŻNYCH PROGRAM TRZYMAJ FORMĘ PROGRAM OGÓLNOPOLSKI; VII EDYCJA PROGRAMU 2014/2015 Celem programu "Trzymaj Formę!" jest edukacja w zakresie trwałego kształtowania prozdrowotnych nawyków wśród młodzieży szkolnej poprzez promocję zasad aktywnego stylu życia i zbilansowanej diety, w oparciu o odpowiedzialność indywidualną i wolny wybór jednostki. Adresatami bezpośrednimi są uczniowie szkół podstawowych klas IV - VI oraz młodzież klas I - III szkół gimnazjalnych, ich rodzice i opiekunowie; adresatami pośrednimi są koordynatorzy szkolni (nauczyciele, pielęgniarki medycyny szkolnej). W programie uczestniczyło 5630 uczniów szkół podstawowych, liczba uczniów szkół gimnazjalnych biorących udział w programie wyniosła Liczba uczniów, którzy sporadycznie uczestniczyli w działaniach programowych wyniosła 510 w przypadku szkół gimnazjalnych oraz 1247 w przypadku szkół podstawowych. Rodziców uczestniczących w spotkaniach dotyczących tematyki programu było W roku szkolnym 2015/2016 udział w programie zadeklarowały 52 szkoły podstawowe oraz 53 szkoły gimnazjalne (ogółem 105 placówek). Na poniższych wykresach przedstawiono liczbę szkół oraz uczniów uczestniczących oraz zadeklarowanych w programie w latach 2014/15 oraz 2015/16 (zadeklarowane) 189

190 Wykres 9. Ilość szkół podstawowych oraz gimnazjalnych zadeklarowany oraz biorących udział w programie Trzymaj formę Wykres 10. Ilościowy udział dzieci ze szkół podstawowych oraz gimnazjalnych biorących w programie Trzymaj formę 190

191 ŚWIATOWY DZIEŃ ZDROWIA/HASŁO ROKU (7 KWIETNIA KAŻDEGO ROKU) Światowy Dzień Zdrowia (ŚDZ) World Health Day obchodzony jest 7 kwietnia z okazji rocznicy powstania WHO w 1948 r. Każdego roku ogłaszany jest temat przewodni, który podkreśla priorytetowy obszar problemów zdrowia publicznego na świecie. W 2015 r. tematem było bezpieczeństwo żywności pn. Z pola do stołu uczyń jedzenie bezpiecznym. W ramach obchodów ŚDZ opracowano pisma informacyjne i materiały edukacyjne (prezentacja multimedialna) związane z tematyką Hasła Roku oraz ŚDZ. Pisma wraz z w/w materiałami oraz plakatami WHO dotyczącymi bezpieczeństwa żywności wysłano drogą mailową do dyrektorów szkół podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych (573 placówek), do dyrektorów zakładów opieki zdrowotnej w m. st. Warszawie (13 podmiotów leczniczych) oraz do dyrektora Biura Edukacji i dyrektora Biura Polityki Zdrowotnej Urzędu m. st. Warszawy. Zamieszczono również materiał informacyjny na stronie internetowej PSSE w m. st. Warszawie (ulotki dotyczące Hasła Roku oraz Światowego Dnia Zdrowia, plakaty WHO, film WHO Pięć kluczy do bezpiecznej żywności ) - materiały są dostępne w wersji elektronicznej do pobrania. Na tablicach informacyjnych (2 tablice informacyjne) w siedzibie PSSE m. st. Warszawie (na ul. Kochanowskiego 21 oraz ul. Cyrulików 35) zamieszczono ekspozycję wizualną związaną z bezpieczeństwem żywności z wykorzystaniem materiałów dostępnych na stronie WHO oraz materiałów własnych. W wyniku pozyskanej informacji zwrotnej o podjętych działaniach w swoich środowiskach (szkoły podstawowe, gimnazja, ponadgimnazjalnych oraz podmioty lecznicze), działaniami objęto uczniów (szkolenia, warsztaty, wykłady, prelekcje, konkursy), 7110 pracowników oraz pacjentów ZOZ-ów (punkty konsultacyjne, gazety pacjenta, imprezy prozdrowotne). Poprzez tablice informacyjne, ulotki i broszury z materiałem edukacyjnym zapoznało się osób. 191

192 KONKURS NA KSIĄŻKĘ KUCHARSKĄ Konkurs skierowany był do szkół realizujących program Trzymaj Formę! (klasy V- VI szkół podstawowych i gimnazja). Honorowy patronat nad konkursem objął Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Warszawie. Konkurs miał na celu utrwalenie wiedzy na temat zasad i zaleceń dotyczących zbilansowanej diety oraz zastosowanie przy układaniu jadłospisu zachowania zasad bezpieczeństwa żywności zgodnych z Hasłem Roku Z pola na stół uczyń jedzenie bezpiecznym. Do terminu wskazanego w Regulaminie ( r.) wpłynęły 74 prace konkursowe. Po wstępnej weryfikacji prac, zgodnie z wymaganiami określonymi w Regulaminie zakwalifikowano 32 prace. Komisja konkursowa (7 osób) wyłoniła zwycięzców w 2 kategoriach szkoły podstawowe oraz szkoły gimnazjalne, oraz przyznano dwa wyróżnienia. Uroczyste podsumowanie i wręczenie nagród nastąpiło w dniu r. podczas szkolenia dla koordynatorów szkolnych kolejnej edycji programu Trzymaj Formę. Nagrody ufundowali m. in. Burmistrzowie Dzielnic Wola, Mokotów i Wesoła oraz inni darczyńcy DZIAŁANIA Z ZAKRESU PROFILAKTYKI ANTYTYTONIOWEJ 1) Program Czyste powietrze wokół nas - (zasięg ogólnopolski, rok szkolny 2014/ VII edycja programu). Adresowany jest do dzieci 5 i 6 letnich, ich rodziców i opiekunów. Do głównych celów programu należą wzrost kompetencji rodziców w zakresie ochrony dzieci przed ekspozycją na dym tytoniowy oraz zwiększenie umiejętności dzieci w zakresie radzenia sobie w sytuacjach, gdy przebywają w zadymionych pomieszczeniach lub gdy dorośli palą przy nich tytoń. W roku szkolnym 2014/2015 w programie uczestniczyło 99 placówek, tj. 29% w stosunku do ogólnej liczby placówek w m. st. Warszawie ( %), na 105 zadeklarowanych. W roku szkolnym 2015/2016 zadeklarowało udział w programie 155 placówek oświatowo-wychowawczych, tj. 46% w stosunku do ogólnej liczby placówek m. st. Warszawie ( %). Edukacją planujemy objąć 9156 uczniów. 192

193 Wykres 11. Ilościowy udział dzieci z przedszkoli i oddziałów przedszkolnych biorących udział w programie Czyste powietrze wokół nas Wykres 12. Ilościowy udział uczniów w programie Czyste powietrze wokół nas 2) Program,,Nie pal przy mnie, proszę - (VI edycja programu o zasięgu wojewódzki, rok szkolny 2014/2015 ). Adresowany jest do uczniów klas I-III szkoły podstawowej oraz ich najbliższego otoczenie tj. rodziców, opiekunów, kadry nauczycielskiej. Do celów programu należy m.in. poszerzenie informacji na temat zdrowia, uświadomienie szkodliwości dymu tytoniowego, wykształcenie u dzieci świadomej umiejętności radzenia sobie w sytuacjach, w których inne osoby pala przy nich papierosy. 193

194 W roku szkolnym 2014/2015 w programie uczestniczyło 54 placówki 25% w stosunku do ogólnej liczby placówek m. st. Warszawie ( %), na 66 zadeklarowanych. Edukacją objęto 7069 uczniów z zadeklarowanych. W roku szkolnym 2015/2016 do udziału w programie zadeklarowało 77 szkół podstawowych 36% w stosunku do ogólnej liczby placówek m. st. Warszawie ( %). W obecnym roku szkolnym planujemy objąć edukacją uczniów. Wykres 13. Ilościowy udział placówek oświatowo-wychowawczych biorących udział w programie Nie pal przy mnie, proszę Wykres 14. Liczba uczniów biorących udział w programie Nie pal przy mnie proszę 194

195 3) Program Znajdź właściwe rozwiązanie (zasięg wojewódzki, rok szkolny 2014/ V edycja programu). Program adresowany jest do starszych uczniów szkoły podstawowej (kl. IV-VI) oraz uczniów szkoły gimnazjalnej (kl. I-III). Do celów programu należy zaliczyć m.in. zapobieganie paleniu tytoniu wśród uczniów, uczenie rozpoznawania uczuć przeżywanych w sytuacjach trudnych, wykształcenie zachowań asertywnych, uczenie umocnienia poczucia własnej wartości. W roku szkolnym 2014/2015 deklaracje złożyło 77 placówek oświatowowychowawczych tj. 20,6% z wszystkich placówek na terenie m. st. Warszawy. Program zrealizowały 63 placówki oświatowo-wychowawcze, w którym wzięło udział 6971 uczniów. Do VI edycji programu, deklaracje złożyło 99 placówek oświatowowychowawczych tj. 27% z wszystkich placówek na terenie m. st. Warszawy (371=100%). Programem planujemy objąć uczniów z szkół podstawowych i gimnazjum. Wykres 15. Ilościowy udział placówek oświatowo-wychowawczych biorących udział w programie Znajdź właściwe rozwiązanie 195

196 Wykres 16. Liczba uczniów biorących udział w programie Znajdź właściwe rozwiązanie 4) Światowy Dzień bez Tytoniu (31 maja) zamieszczono informację na stronie internetowej PSSE w m. st. Warszawie oraz na tablicach informacyjnych (w siedzibie PSSE w m. st. Warszawie przy ul. Kochanowskiego 21 oraz przy ul. Cyrulików 35). Dystrybuowano materiały akcydensowe nt. szkodliwości palenia tytoniu do publicznych podmiotów leczniczych oraz do placówek oświatowo-wychowawczych (szkoły ponadgimnazjalne). Pracownicy Oddziału Promocji Zdrowia przygotowali prezentacje multimedialną na temat profilaktyki nikotynowej, którą rozesłano pocztą elektroniczną do placówek oświatowowychowawczych. Działaniami edukacyjnymi objęto osób. 5) Światowy Dzień Rzucania Palenia Tytoniu (3 czwartek listopada r.) w ramach obchodów w/w dnia zamieszczono informacje na temat szkodliwości palenia tytoniu oraz o obchodach Światowego Dnia Rzucania Palenia na stronie internetowej PSSE, na tablicy informacyjnej w siedzibie PSSE. Materiały edukacyjne przekazano do placówek oświatowowychowawczych w m. st. Warszawie oraz podmiotów leczniczych. Działaniami edukacyjnymi objęto osób. 6) Monitorowanie przestrzegania przepisów ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (Dz. U. z 1996 r., nr 10, poz. 55 z późn. zm.). Przepisy ustawy w 2015 r. 196

197 zweryfikowano u 5723 podmiotów leczniczych, jednostki organizacyjne systemu oświaty, uczelni wyższych i inne zakładów pracy. Comiesięczne sprawozdania z monitoringu ustawy przesłane były do Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Warszawie PROGRAMY DOTYCZACE PROFILAKTYKI NOWOTWOROWEJ 1) Program Wybierz Życie Pierwszy Krok (program wojewódzki; VII edycja programu w roku 2014/2015). Program profilaktyki raka szyjki macicy, adresowany jest do starszych uczniów (chłopcy i dziewczęta- kl. III) ze szkół gimnazjalnych, młodzieży ze szkół ponadgimnazjalnych (kl. I-III), rodziców oraz kadry pedagogicznej. Celem programu jest zmniejszenie występowania raka szyjki macicy i obniżenie umieralności na tą chorobę. W roku szkolnym 2014/2015 przystąpienie do programu zadeklarowało 45 placówek oświatowo-wychowawczych, w tym: 19 szkół gimnazjalnych, co stanowi 16,9 % wszystkich szkół gimnazjalnych w m.st. Warszawie oraz 26 szkół ponadgimnazjalnych, co stanowi 16,7% wszystkich szkół ponadgimnazjalnych w m. st. Warszawie. Liczba uczniów zadeklarowana do udziału w programie wyniosła łącznie Program zrealizowały 34 placówki oświatowo-wychowawcze, działaniami edukacyjnymi objęto 9570 uczniów. W roku szkolnym 2015/2016 inicjującym VIII edycję programu zadeklarowało przystąpienie do programu 78 placówek oświatowo- wychowawczych. Edukacją planujemy objąć uczniów. Poniższe wykresy ilustrują ilościowy udział szkół i uczniów w programie Wybierz Życie Pierwszy Krok na przestrzeni dwóch ostatnich edycji (VII, VIII) tj. roku szkolnego 2014/2015 oraz 2015/

198 Wykres 17. Liczba placówek oświatowo-wychowawczych uczestnicząca w programie Wybierz Życie Pierwszy Krok Wykres 18. Liczba uczniów biorących udział w programie Wybierz Życie Pierwszy Krok 2) Program Zdrowe Piersi Są OK! - (program wojewódzki; III edycja programu w roku 2014/2015). Dotyczy profilaktyki raka piersi. Adresowany do uczniów (dziewczęta i chłopcy) ze szkół ponadgimnazjalnych (kl. I-III), rodziców i kadry pedagogicznej. Celem głównym jest kształtowanie wśród uczennic szkół ponadgimnazjalnych oraz kobiet z ich otoczenia nawyku pielęgnacji i dbałości o piersi. Powyższy cel jest realizowany poprzez zwiększenie wiedzy dotyczącej metod wczesnego wykrywania zmian chorobowych w piersiach, ukazanie 198

199 czynników ryzyka zachorowania na raka piersi oraz zapoznanie z metodami prawidłowej pielęgnacji biustu. W roku szkolnym 2014/2015 przystąpienie do programu zadeklarowało 30 szkół ponadgimnazjalnych, co stanowi 19,2 % wszystkich szkół ponadgimnazjalnych z m. st. Warszawy. Liczba uczniów zadeklarowanych do programu wyniosła uczniów. Program zrealizowało 22 placówki oświatowo-wychowawcze. Liczba uczniów biorących udział w programie roku szkolnym 2014/2015 wyniosła W roku szkolnym 2015/2016 rozpoczynającym IV edycję programu 44 szkoły zadeklarowały przystąpienie do realizacji projektu. Liczba uczniów, jaką planujemy objąć programem wynosi uczniów. Poniższe wykresy ilustrują ilościowy udział szkół i uczniów w programie Zdrowe Piersi są OK! na przestrzeni dwóch ostatnich edycji ( III, IV) tj. roku szkolnego 2014/2015 oraz 2015/2016. Wykres 19. Ilościowy udział placówek oświatowo-wychowawczych biorących udział w programie Zdrowe Piersi są OK! 199

200 Wykres 20. Liczba uczniów biorących udział w programie Zdrowe Piersi są OK! 3),,Od Samobadania Piersi Do Mammografii kampania edukacyjna adresowana do młodych ludzi w wielu lat. Celem jest kształtowanie odpowiedzialności za zdrowie i życie swoje oraz swojego otoczenia. Edukacja realizowana jest poprzez przekazanie podstawowej wiedzy na temat raka piersi dotyczącej m. in.: czynników ryzyka, objawów choroby, uwrażliwienie młodych kobiet na profilaktykę, kształtowanie postaw zdrowotnych (samokontrola organizmu, możliwość identyfikacji znaków ostrzegawczych, wyrobienie nawyku poddawania się badaniom profilaktycznym). Istotnym elementem kampanii jest oddziaływanie wyedukowanej młodzieży na swoje najbliższe otoczenie (rodzinę, znajomych) w zakresie motywowania do podjęcia działań profilaktycznych. W ramach kampanii wykorzystywane są materiały opracowane i rozpowszechniane przez Wojewódzki Ośrodek Koordynujący: Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi oraz Profilaktyki i Program Wczesnego Wykrywania Raka Szyjki Macicy. Założenia kampanii promowano na stronie internetowej Powiatowej Stacji Sanitarno- Epidemiologicznej oraz na tablicach informacyjnych w obu jej siedzibach m. in. w lutym z okazji Światowego Dnia Walki z Rakiem oraz w październiku - Miesiącu Świadomości Walki z Rakiem. W ramach kampanii edukacyjnej pracownicy PZ współpracowali z 45 placówkami oświatowo - wychowawczymi, podmiotami leczniczymi i innymi zakładami. Działania 200

201 z zakresu chorób onkologicznych, w tym kampanii Od Samobadania do Mammografii skierowano odbiorców. 4) Profilaktyka chorób onkologicznych - głównymi adresatami działań edukacyjnych był ogół społeczeństwa ze szczególnym uwzględnieniem dzieci i młodzieży uczęszczających do szkół w Warszawie, ich rodziców oraz najbliższych. Wiodącym celem było kształtowanie odpowiedzialności za zdrowie i życie swoje oraz swojego otoczenia w ramach profilaktyki raka szyjki macicy i raka piersi. Działania edukacyjne realizowane były w następujących obszarach: a) w ramach obchodów Światowego Dnia Walki z Rakiem (4 luty) opracowano prezentację multimedialną na temat profilaktyki raka piersi i profilaktyki raka szyjki macicy i rozesłano do warszawskich szkół ponadgimnazjalnych; b) zamieszczono materiał informacyjno-edukacyjny na tablicach informacyjnych w obydwu siedzibach Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w m.st. Warszawie (PSSE) oraz na stronie internetowej PSSE; c) pracownicy OPZ zorganizowali szkolenie dla pracowników Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w m.st. Warszawie na temat profilaktyki raka piersi oraz Europejskiego Kodeksu Walki z Rakiem. W ramach działań onkologicznych współpracę podjęto z 438 placówkami oświatowo - wychowawczymi, podmiotami leczniczymi i innymi zakładami. Działania z zakresu chorób onkologicznych, skierowano do odbiorców PROGRAMY I DZIAŁANIA W ZAKRESIE CHORÓB ZAKAŹNYCH PROFILAKTYKA HIV/AIDS W roku 2015 działania profilaktyczne z zakresu HIV/AIDS były realizowane w następującym zakresie: 1) Kampania informacyjna Jeden test. Dwa życia. Zrób test na HIV. Dla siebie i swojego dziecka, - ogólnopolska kampania edukacyjna skierowana do kobiet w wieku prokreacyjnym, które nie odnoszą ryzyka zakażenia HIV do siebie, a także do tych lekarzy ginekologów, którzy niechętnie kierują swoje pacjentki na badania w kierunku wirusa HIV. Celem kampanii jest zwiększenie 201

202 świadomości dotyczącej testowania w kierunku HIV wśród osób dorosłych, a w konsekwencji zmniejszenie liczby zakażeń HIV wśród nowo narodzonych dzieci. W związku z powyższym przekazano interesantom materiały profilaktyczne: broszury, ulotki i plakaty skierowane do lekarzy i kobiet w wieku prokreacyjnym; 2) Kampania informacyjna Mój Walenty jest the best, idzie ze mną zrobić test akcja profilaktyczna zachęcająca przede wszystkim młode, ale pełnoletnie osoby do wykonania testu w kierunku HIV. Zamieszczono informacje na stronie internetowej i tablicach informacyjnych w Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w m.st. Warszawie; 3) Kampania informacyjna: Hivokryzja. Wyleczmy się - której celem jest zmiana zachowania, wobec osób zakażonych wirusem HIV. Główny przekaz kierowany był więc do osób zakażonych, a do zdrowych; 4) Kampania pn. "Znam rekomendacje PTN AIDS. Zalecam test na HIV" skierowana była do środowisk medycznych w szczególności lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej, lekarzy ginekologów oraz pielęgniarek i położnych, a poprzez te grupy zawodowe do ogółu społeczeństwa. Celem kampanii jest upowszechnienie wczesnej diagnostyki zakażenia HIV, która ogranicza liczbę nowych zakażeń i pozwala w odpowiednim czasie rozpocząć terapię antyretrowirusową (ARV); 5) Obchody Światowego Dnia Pamięci o Zmarłych na AIDS 17 maja (trzecia niedziela maja każdego roku) - obchodzony w roku 2015 już po raz 33. Dzień ten jest upamiętnieniem osób chorych na AIDS, które zmarły w wyniku tej choroby. Oddział Promocji Zdrowia włączył się do obchodów tego dnia poprzez przesłanie materiałów edukacyjnych i wykonanej przez pracowników Oddziału prezentacji multimedialnej do placówek oświatowo-wychowawczych (szkoły gimnazjalne i ponadgimnazjalne) do wykorzystania w zajęciach z uczniami. Z informacji zwrotnej wynika, iż działaniem objętych zostało 3097 uczniów. Ponadto opracowano i zamieszczono informacje o Światowym Dniu Pamięci o Zmarłych na AIDS na stronie internetowej PSSE oraz na tablicach informacyjnych w siedzibie PSSE. W ramach obchodów Światowego Dnia Zmarłych na AIDS pracownicy Promocji Zdrowia zorganizowali stoiska edukacyjne w dwóch zakładach opieki zdrowotnej, które skierowane były 202

203 do pacjentów i pracowników podmiotów leczniczych. Klientom udzielono porad w zakresie profilaktyki zapobiegania zakażeniom HIV i zwalczania AIDS. Na stoisku była możliwość uzyskania informacji na temat punktów konsultacyjnodiagnostycznych w Warszawie, w których można bezpłatnie wykonać test na HIV, jak również dowiedzieć się jak przebiega badanie. Osoby odwiedzające miały również możliwość zapoznania się i zabrania ze sobą (dla siebie lub swoich bliskich) materiałów edukacyjnych; 6) Światowy Dzień AIDS - 1 grudnia z inicjatywy Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) dzień ten jest uroczyście obchodzony od 1988r. w celu uświadomienia zagrożenia oraz poszerzenia wiedzy na temat HIV/AIDS. Symbolem tego dnia jest czerwona wstążeczka, którą uczestnicy obchodów 1 grudnia przypinają na znak solidarności z chorymi na AIDS. Z okazji obchodów tego dnia przygotowano i rozesłano do placówek oświatowych prezentację multimedialną. Zamieszczono informację na stronie internetowej i tablicach informacyjnych w siedzibie PSSE. Polska Fundacja Pomocy Humanitarnej Res Humanae zorganizowała XXI Konferencję Człowiek żyjący z HIV w rodzinie i społeczeństwie, która odbyła się z okazji Światowego dnia AIDS w dniach 1-2 grudnia 2015r. w Warszawie. W konferencji uczestniczyli przedstawiciele Oddziału Promocji Zdrowia PSSE w m. st. Warszawie. 1 grudnia pracownicy Oddziału PZ wygłosili pogadankę z prezentacją multimedialną i pokazem filmu dla uczniów Szkoły Podstawowej nr 330 z Oddziałami Integracyjnymi na temat chorób przenoszonych drogą płciową PROFILAKTYKA ZAKAŻEŃ MENINGOKOKAMI Ogólnopolska Kampania Profilaktyki Zakażeń Meningokokowych Nie! dla meningokoków została zainicjowana w 2008 roku, by informować Polaków o groźnych zakażeniach wywoływanych przez meningokoki typu C. Profilaktyka zakażeń meningokokowych przyczynia się do znaczącej redukcji zachorowań i obniżenia śmiertelności z powodu chorób wywoływanych przez tę grupę bakterii. W ramach kampanii pracownicy Oddziału Promocji Zdrowia przeprowadzili zajęcia edukacyjne z dziećmi na temat zakażeń meningokokowych w 144 placówkach oświatowo-wychowawczych oraz wygłosili pogadankę dla rodziców podczas szkolenia dla rodziców i kadry pedagogicznej w Przedszkolu nr 137. Przekazano materiały 203

204 informacyjno- edukacyjne placówkom celem wykorzystania na zajęciach z dziećmi, młodzieżą i rodzicami. Jednocześnie zamieszczono informację o kampanii dotyczącej Profilaktyki Zakażeń Meningokokowych na stronie internetowej PSSE w m. st. Warszawie. Łącznie działaniami edukacyjno-informacyjnymi objęto osoby PROFILAKTYKA CHORÓB ODKLESZCZOWYCH Mając na uwadze wzrost zachorowań na kleszczowe zapalenie mózgu na terenie województwa mazowieckiego pracownicy Oddziału Promocji Zdrowia przeprowadzili działania edukacyjne o charakterze pogadanek w placówkach oświatowowychowawczych podczas zimowego i letniego wypoczynku dzieci i młodzieży. Dodatkowo przeprowadzono prelekcję dla seniorów w Uniwersytecie Trzeciego Wieku. Łącznie przeprowadzono 145 spotkań edukacyjnych w 145 podmiotach. Celem interwencji było zmniejszenie zachorowań na choroby przenoszone przez kleszcze na człowieka tj. kleszczowe zapalenie opon mózgowo- rdzeniowych i mózgu oraz boreliozę oraz informowanie o profilaktyce chorób przenoszonych przez kleszcze na człowieka. W tym celu opracowano prezentację multimedialną, prowadzono instruktaż usuwania kleszczy oraz odbyły się emisje filmu edukacyjnego. Przekazano materiały informacyjno - edukacyjne dotyczące profilaktyki chorób odkleszczowych (ulotki) placówkom nauczania i wychowania w m. st. Warszawie. Materiały edukacyjne były dostępne cały rok w formie elektronicznej na stronie internetowej Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologiczna w m. st. Warszawie. Łączna liczba odbiorców, do których skierowano działania edukacyjno-informacyjne na temat profilaktyki chorób odkleszczowych wyniosła osób PROFILAKTYKA GRYPY Celem akcji edukacyjnej adresowanej do dzieci i młodzieży uczęszczających do szkół w Warszawie, ich rodziców oraz społeczeństwa m. st. Warszawy było zmniejszenie zagrożenia zakażeniem wirusem grypy, zmniejszenie szybkości szerzenia się zakażeń w społeczeństwie, podnoszenie wiedzy populacji nt. możliwych sposobów zabezpieczania się przed zachorowaniem na grypę, edukacja w dziedzinie profilaktyki oraz szczepień ochronnych. 204

205 W ramach profilaktyki grypy pracownicy Oddziału Promocji Zdrowia wygłosili prelekcję dla seniorów w Uniwersytecie Trzeciego Wieku przy Centrum Kultury Jidysz. Prowadzono zajęcia edukacyjne dla dzieci i opiekunów podczas akcji Zima w Mieście. Ponadto zamieszczono informację na temat profilaktyki grypy na stronie internetowej Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej oraz na tablicy informacyjnej w holu głównym PSSE w m. st. Warszawie przy ul. Kochanowskiego 21 i w siedzibie PSSE w m. st. Warszawie przy ul. Cyrulików 35. Wspomniany materiał informacyjno-edukacyjny był dostępny do pobierania ze strony internetowej cały rok. Ulotki na temat profilaktyki grypy były dostarczane do szkół podczas akcji Zima w Mieście oraz były dostępne w obu siedzibach PSSE. Dodatkowo na bieżąco udzielano porad na temat grypy osobom, które kontaktowały się telefonicznie z pracownikami Oddziału Promocji Zdrowia. Współpracowano ściśle z Oddziałem Epidemiologii PSSE m. st. Warszawie. Współpraca dotyczyła opracowania artykułów na stronę internetową. Łącznie działaniami edukacyjnoinformacyjnymi objęto osób POZOSTAŁE DZIAŁANIA W RAMACH EDUKACJI ZDROWOTNEJ AKCJA ZIMA W MIEŚCIE Z w M Dotyczy propagowania bezpiecznego spędzania wolnego czasu podczas zimowego wypoczynku dzieci i młodzieży na terenie miasta stołecznego Warszawy. Adresatem akcji byli: dzieci i młodzież biorące udział w ogólnomiejskim programie Zima w Mieście, opiekunowie, wychowawcy, pedagodzy i rodzice. Celem było przekazanie wiedzy na temat profilaktyki grypy, profilaktyki chorób odkleszczowych, profilaktyki zakażeń meningokokami oraz profilaktyki chorób odzwierzęcych i pasożytniczych. Materiały informacyjno edukacyjne dostarczono do 23 placówek biorących udział w ogólnomiejskiej akcji Zima w Mieście działaniami edukacyjnymi objęto 1568 osób - odbiorcy pogadanek i wykładów. W ramach zimowego wypoczynku pracownicy Oddziału PZ wygłosili 23 pogadanki na temat profilaktyki grypy, 23 na temat antybiotykoodporności oraz 23 na temat profilaktyki chorób odkleszczowych; wykonano 4 projekcje filmu Profilaktyka chorób odkleszczowych. Przekazano partnerom materiały do wykorzystania w pracy z dziećmi. Materiały edukacyjne zamieszczono na tablicach informacyjnych i stronie internetowej PSSE. 205

206 AKCJA LATO W MIEŚCIE L w M : Dotyczy propagowania bezpiecznego spędzania wolnego czasu podczas letniego wypoczynku dzieci i młodzieży na terenie miasta stołecznego Warszawy. Adresatem akcji byli: dzieci i młodzież biorące udział w ogólnomiejskim programie Lato w Mieście, opiekunowie, wychowawcy, pedagodzy i rodzice. Pracownicy Oddziału Promocji Zdrowia nawiązali współpracę z 140 placówkami biorącymi udział w akcji Lato w Mieście. W ramach letniego wypoczynku pracownicy OPZ wykonali 23 projekcji filmu edukacyjnego pn. Bezpieczne wakacje, który sygnalizuje niebezpieczeństwa, jakie mogą wystąpić w trakcie wakacji oraz przedstawia bezpieczne zachowania nad wodą w tym skoków do wody, 23 projekcji filmów na temat profilaktyki chorób odkleszczowych oraz wygłosili 67 pogadanek. W zajęciach uczestniczyło dzieci oraz opiekunów i wychowawców. Każdy z uczestników spotkania edukacyjnego miał możliwość sprawdzenia swojej wiedzy. Dzieci brały udział w quizie na koniec spotkania. Opiekunom i wychowawcom przekazano ulotki (1660 szt.), prezentację multimedialną (23 szt.) oraz film (23 szt.) do wykorzystania w zajęciach z pozostałymi uczestnikami letniego wypoczynku w późniejszym terminie. Przedsięwzięcie, którego celem było zapoznawanie dzieci i młodzieży z wiedzą związaną z niebezpieczeństwami mogącymi się pojawić podczas letniego wypoczynku poza domem a następnie wykorzystanie z tej wiedzy w praktyce okazał się niezwykle interesujący i pożyteczny PROFILAKTYKA CHORÓB PASOŻYTNICZYCH I ODZWIERZĘCYCH Mając na uwadze zapewnienie bezpieczeństwa, w tym bezpieczeństwa sanitarnego dzieci bawiących się w piaskownicach pracownicy Oddziału Promocji Zdrowia podejmowali działania z zakresu profilaktyki chorób pasożytniczych i odzwierzęcych. Prowadzono edukację dzieci, młodzieży i wychowawców klas podczas trwania akcji Zima w mieście i Lato w Mieście. Przeprowadzono szkolenie dla rodziców dzieci i kadry pedagogicznej z zakresu chorób zakaźnych ze szczególnym uwzględnieniem chorób pasożytniczych. Przekazano materiały akcydensowe placówkom oświatowo- 206

207 wychowawczym. Dodatkowo zamieszczono informację o profilaktyce chorób pasożytniczych i odzwierzęcych na tablicach informacyjnych w obu siedzibach PSSE w m. st. Warszawie oraz umieszczono materiał na stronie internetowej PSSE w m. st. Warszawie. Łącznie działaniami edukacyjnoinformacyjnymi objęto osób. Tematyka chorób pasożytniczych i odzwierzęcych spotkała się z dużym zainteresowaniem zarówno dyrektorów placówek, opiekunów oraz rodziców dzieci. Z uwagi na pojawiający się problem braku materiałów informacyjno-edukacyjnych typu ulotki, broszurki, oddział Promocji Zdrowia nawiązał współpracę z Instytutem Parazytologii PAN celem otrzymania ulotki na temat chorób odzwierzęcych ANTYBIOTYKOTERAPIA 18 LISTOPADA EUROPEJSKI DZIEŃ WIEDZY O ANTYBIOTYKACH Odkrycie antybiotyków, obok opracowania i wprowadzenia masowych szczepień ochronnych, należy do największych osiągnięć medycyny zakażeń. Dzięki ich zastosowaniu skuteczna broń przeciw drobnoustrojom stała się powszechnie dostępna. Nieuleczalne wcześniej choroby przestały budzić niepokój, wydawało się, że wszystkie infekcje bakteryjne można zwalczyć antybiotykami. Niestety wizja eliminacji chorób zakaźnych i zakażeń okazała się zbyt optymistyczna. W ostatnim ćwierćwieczu, w związku z globalnymi zmianami społecznymi, zdrowotnymi i klimatycznymi, drobnoustroje znowu wywołują nowe zagrożenia epidemiczne. Jednym z nich jest gwałtownie narastająca oporność na antybiotyki chemioterapeutyki. W związku z powyższym pracownicy Oddziału Promocji Zdrowia przekazali do placówek oświatowo wychowawczych i zakładów opieki zdrowotnej materiały typu: ulotki, kolorowanki i plakaty edukacyjne. Opracowano materiał informacyjnoedukacyjny w postaci prezentacji multimedialnej i rozesłano do placówek oświatowo wychowawczych (szkoły podstawowe, gimnazjalne i ponadgimnazjalne) i zakładów opieki zdrowotnej. Łącznie działaniami edukacyjnymi objęto 461 podmiotów. Zamieszczono informację o niebezpieczeństwie nadużywania antybiotyków na tablicach informacyjnych w obu siedzibach PSSE w m.st. Warszawie. Umieszczono materiał informacyjny na stronie internetowej Powiatowej Stacji Sanitarno- Epidemiologicznej w m. st. Warszawie. Łącznie działaniami edukacyjno- 207

208 informacyjnymi objęto osób. Wspomniane działania były rozszerzone o Europejski Tydzień Wiedzy o Antybiotykach listopada, który od 2015 r. gości w kalendarium wydarzeń zdrowotnych PROFILAKTYKA WSZAWICY Celem działań edukacyjnych było podnoszenie wiedzy dotyczącej wszawicy wśród rodziców i opiekunów dzieci, uwrażliwienie na przestrzeganie zasad higieny, informowanie o postępowaniu w przypadku wystąpienia choroby. Pracownik Oddziału Promocji Zdrowia na prośbę dyrektora Szkoły Podstawowej i Przedszkola przeprowadził prelekcję na temat wszawicy. Ponadto przekazano dyrektorom placówek oświatowo- wychowawczych zainteresowanym tematyką wszawicy materiały akcydensowe. Zamieszczono informację nt. profilaktyki wszawicy na stronie internetowej Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej, wyłożono materiały na stoisku oraz zamieszczono na tablicy informacyjnej w holu głównym PSSE w m. st. Warszawie. Łącznie działaniami edukacyjnymi i poradnictwem na temat profilaktyki wszawicy objęto 3061 osób ŚRODKI ZASTĘPCZE O DZIAŁANIU PSYCHOAKTYWNYM 1) Środki zastępcze o działaniu psychoaktywnym tzw. dopalacze - działania edukacyjne w zakresie używania nowych narkotyków dopalaczy adresowano do różnych grup wiekowych, zawodowych i społecznych. Edukacją objęto dzieci i młodzieży szkół podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych, a także rodziców i opiekunów. Działaniami edukacyjnymi objęto osoby z 1422 placówek. Edukowano kadrę pedagogiczną placówek oświatowo- wychowawczych w Warszawie oraz pielęgniarki środowiska nauczania i wychowania. Psychologów i pedagogów z Komendy Wojewódzkiej Ochotniczych Hufców Pracy; kadrę pedagogiczną: Młodzieżowych Ośrodków Socjoterapii, Młodzieżowych Ośrodków Wychowawczych, Specjalnych Ośrodków Szkolno- Wychowawczych, Centrum Kształcenia Ustawicznego, Centrum Kształcenia Praktycznego, Międzyszkolnych Ośrodków Sportowych, Placówek Opiekuńczo- Wychowawczych, Specjalnych Ośrodków Szkolno- Wychowawczych, Centrum 208

209 Kształcenia Praktycznego. Przeszkolono kadrę kierowniczą Biura Bezpieczeństwa i Zarządzanie Kryzysowego Urzędu m. st. Warszawy oraz pracowników delegatur dzielnicowych; pracowników wydziału oświaty i wychowania dzielnicy Bemowo i Dzielnicy Targówek; funkcjonariuszy Komendy Stołecznej Policji z Wydziału Profilaktyki Społecznej Nieletnich i Patologii KRP Warszawa IV; Funkcjonariuszy Komendy Rejonowej Policji Warszawa I; kadrę kierowniczą i funkcjonariuszy Referatu Profilaktyki Straży Miejskiej w m. st. Warszawie. Działaniami edukacyjno - informacyjnymi objęto również funkcjonariuszy ochrony, psychologów i pedagogów oraz kadrę medyczną Aresztów Śledczych w Warszawie. Celem nadrzędnym działań edukacyjnych było: a) zwiększenie świadomości społecznej na temat zażywania i skutków zdrowotnych zażywania dopalaczy ; b) przekazanie wiedzy rodzicom i kadrze pedagogicznej na temat rozpoznawania symptomów zażywania substancji psychoaktywnych przez młodzież; c) ograniczenie zażywania środków psychoaktywnych tzw. dopalaczy przez różne grupy wiekowe, zawodowe i społeczne. Współpracowano przy realizacji zadań z: Komendą Stołeczną Policji, Strażą Miejską - Referat Profilaktyki; Biurem Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego, Krajowym Biurem ds. Przeciwdziałania Narkomanii, Zarządem Głównym Polskiego Towarzystwa Zapobiegania Narkomanii. Działania były zintensyfikowane w IV kwartale 2015 roku. Pracownicy Oddziału Promocji Zdrowia wspólnie z pracownikami Oddziału Higieny Pracy zorganizowali 18 szkoleń: (4 szkolenia metodyczne, których adresatami była kadra pedagogiczna Komendy Wojewódzkiej Ochotniczych Hufców Pracy; pedagodzy i psycholodzy Młodzieżowych Ośrodków Socjoterapii i Młodzieżowych Ośrodków Wychowawczych; funkcjonariusze Komendy Stołecznej Policji; funkcjonariusze Referatu Profilaktyki Straży Miejskiej; kadra kierownicza pracownicy Delegatur Dzielnicowych Biura Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego. 6 szkoleń skierowano do pedagogów i nauczycieli z placówek oświatowo- wychowawczych oraz pielęgniarek środowiska nauczania i wychowania; oraz 8 szkoleń, których 209

210 grupą docelową byli wychowawcy, pracownicy medyczni i funkcjonariusze ochrony Aresztów Śledczych w Warszawie). We współpracy z Mazowieckim Kuratorium Oświaty zorganizowano szkolenie dla psychologów i pedagogów delegatury Warszawskiej. Wygłoszono 26 wykładów, których odbiorcami była młodzież, kadra pedagogiczna oraz rodzice placówek oświatowowychowawczych. Wyedukowano w ciągu ostatniego kwartału ponad 5128 osób. Tak duża liczba szkoleń wynika z zapotrzebowania, jakie zgłaszają poszczególne grupy społeczne i zawodowe; 2) ARS to III-cia edycja ARS, czyli jak dbać o miłość? opracowanego w ramach Projektu KIK/68 Profilaktyczny program w zakresie przeciwdziałania uzależnieniu od alkoholu, tytoniu i innych środków psychoaktywnych współfinansowanego w ramach Szwajcarsko - Polskiego Programu Współpracy. Adresowany jest on do młodzieży ze szkół ponadgimnazjalnych. Głównym celem jest edukacja w zakresie skutków zdrowotnych i społecznych używania substancji psychoaktywnych. Młodzież uczestnicząca w programie zdobywa wiedzę na temat wpływu używania alkoholu, narkotyków i innych środków psychoaktywnych na relacje międzyludzkie oraz na możliwości dokonywania ważnych wyborów życiowych. Istotnym elementem programu jest budzenie odpowiedzialności w kontekście przyszłych postaw rodzicielskich, a także uświadomienie młodzieży szkodliwego wpływu używania substancji psychoaktywnych przez kobiety w ciąży na zdrowie ich potomstwa. W roku szkolnym 2015/2016 przeprowadzono kolejną rekrutację do programu podczas wizytacji w placówkach oświatowo wychowawczych, drogą ową, oraz podczas narad inaugurujących rok szkolny 2015/2016 z dyrektorami placówek ponadgimnazjalnych, organizowanych przez Biuro Edukacji oraz Wydziały Oświaty i Wychowania w poszczególnych dzielnicach. W kolejnej edycji udział zadeklarowały 62 placówki co stanowi 39,7% wszystkich placówek ponadgimnazjalnych. Z uwagi na fakt, iż deklaracja udziału placówki w programie jest drukiem zewnętrznym i nie przewiduje pozyskania informacji o deklarowanej liczbie uczniów uczestniczących w programie w roku szkolnych 2015/2016 takimi danymi nie dysponujemy. 210

211 Wykres 21. Ilościowy udział placówek oświatowo-wychowawczych biorących udział w programie ARS, czyli jak dbać o miłość Wykres 22. Liczba uczniów biorących udział w programie ARS, czyli jak dbać o miłość 3) W ramach "Profilaktycznego programu w zakresie przeciwdziałania uzależnieniu od alkoholu, tytoniu i innych środków psychoaktywnych" pod koniec 2014 r. rozpoczęto ogólnopolską kampanię społeczną pn. Nie pozwól odlecieć swojemu szczęściu!. Kampania trwa do końca 2016 roku, w trakcie jej trwania pojawią się spoty telewizyjne i radiowe, broszury, ulotki edukacyjne i plakaty, billboardy oraz spoty na nośnikach LCD w tramwajach i autobusach. 211