PROGRAM SZKOLENIA W ZAKRESIE OCHRONY RADIOLOGICZNEJ dla pracowników zatrudnionych w pracowni rtg w warunkach narażenia na promieniowanie jonizujące.

Transkrypt

1 PROGRAM SZKOLENIA W ZAKRESIE OCHRONY RADIOLOGICZNEJ dla pracowników zatrudnionych w pracowni rtg w warunkach narażenia na promieniowanie jonizujące. lp temat Promieniowanie rentgenowskie ) powstawanie promieniowania X w lampie rtg, 2) promieniowanie charakterystyczne, 3) zależność od ma i kv oraz kształtu impulsu WN 4) zjawiska występujące podczas oddziaływania prom. X z materią, 5) pochłanianie i osłabianie przez materię, 6) filtracja promieniowania X, HVL. Budowa i działanie aparatu rentgenowskiego : ) elementy zestawu rentgenowskiego, 2) budowa lampy rentgenowskiej, 3) ograniczanie i regulacja szerokości wiązki, 4) filtracja własna i dodatkowa, 5) kratka przeciwrozproszeniowa, 6) rejestracja dawki, 7) rodzaje generatorów wysokiego napięcia, 8) wybór parametrów ekspozycji (sposoby), 9) powstawanie obrazu rentgenowskiego, 0) zapis obrazu rentgenowskiego, ) rodzaje (przeznaczenie) aparatów rentgenowskich Działanie promieniowania na organizm człowieka ) efekty działania na poziomie komórki, 2) efekty działania na poziomie organizmu, 3) względna skuteczność biologiczna, 4) następstwa deterministyczne, 5) następstwa stochastyczne, 6) następstwa dziedziczne, Wymagania dla aparatu rentgenowskiego : ) wymagania instalacyjne, 2) wymagania konstrukcyjne dla aparatów: a) ogólnodiagnostycznych, b) mammograficznych, c) stomatologicznych, d) do radiologii interwencyjnej 3) sprzęt ochronny, 4) testy akceptacyjne i okresowe, Pojęcia stosowane w ochronie radiologicznej : ) rodzaje dawek promieniowania 2) dawki graniczne (przepisy) i ograniczniki dawki. liczba godzin

2 Zasady ochrony radiologicznej pracowników : ) klasyfikacja miejsc pracy, 2) klasyfikacja pracowników, 3) sposoby i środki zapewniające bezpieczeństwo pracy, 4) informacja i szkolenie, 5) optymalizacja ochrony radiologicznej i limitowanie dawek, 6) nadzór medyczny, 7) ochrona kobiet. Kontrola dawek indywidualnych : ) metody kontroli dawek, 2) rodzaje dozymetrów indywidualnych ( fotochemiczne, TTL ), 3) obserwowane poziomy narażenia zawodowego Wymagania dla pracowni rentgenowskiej ) wymagania lokalizacyjne i wyposażenie pracowni rtg, 2) urządzenia ostrzegawcze, 3) sprzęt ochronny, 4) ciemnia rentgenowska 5) dokumentacja pracowni. Ekspozycja medyczna i narażenie pacjentów ) czynniki wpływające na dawkę otrzymywaną przez pacjenta i ochrona radiologiczna pacjenta, 2) ochrona kobiet w ciąży, dzieci i młodzieży Warunki bezpiecznego stosowania promieniowania jonizującego dla wszystkich rodzajów ekspozycji medycznej ) formalne zasady zmierzające do ograniczenia dawek dla pacjentów: b) poziomy referencyjne, c) zalecane parametry techniczne badań rtg, 2) ekspozycje medyczne dzieci, kobiet w ciąży i kobiet karmiących, 3) kontrola parametrów fizycznych urządzeń radiologicznych. 2 System Zarządzania Jakością w Rentgenodiagnostyce ) dokumentacja systemu zarządzania jakością w rentgenodiagnostyce - księga zarządzania systemem jakości - obowiązujące procedury 2) rola kierownictwa jednostki, 3) kompetencje i szkolenie pracowników, 4) ochrona radiologiczna pracowników i pacjentów, 5) skierowanie na badanie lub zabieg 6) radiologiczne procedury wzorcowe 7) wewnętrzny i zewnętrzny audyt kliniczny Testy kontroli parametrów technicznych aparatury rtg ) rodzaje testów, 3) wykaz testowanych wielkości, częstość kontroli, 4) uprawnienia do wykonywania testów miejscowość, data podpis, pieczątka kierownika jednostki

3 INSTRUKCJA PRACY Z APARATEM RENTGENOWSKIM ustalająca szczegółowe zasady postępowania w zakresie ochrony radiologicznej pracowników i pacjentów. Osoby odpowiedzialne w pracowni rtg stanowisko Imię i Nazwisko w godz. pracy telefon po godz. pracy telefon kom. kierownik pracowni inspektor ochrony radiologicznej konserwator aparatury rtg inspektor BHP i Ppoż. 2. Badania rentgenodiagnostyczne są wykonywane przez lekarzy posiadających specjalizację z radiologii i diagnostyki obrazowej lub, pod ich nadzorem, przez lekarzy będących w trakcie takiej specjalizacji. Technicy elektroradiologii są uprawnieni do wykonywania radiografii. Inne elementy procedury medycznej zlecone technikom przez lekarzy radiologów wykonywane są pod ich nadzorem. 3. Procedury densytometrii kostnej mogą być wykonywane przez technika elektroradiologii lub inną osobę posiadającą udokumentowane umiejętności w tym zakresie. 4. Procedury rentgenodiagnostyczne stomatologiczne mogą być wykonywane tylko przez lekarzy radiologów, techników elektroradiologow bądź lekarzy stomatologów. 5. Wszyscy pracownicy zatrudnieni w narażeniu na promieniowanie jonizujące winni być objęci kontrolą dawek indywidualnych w Instytucie Medycyny Pracy w Łodzi* Instytucie Fizyki Jądrowej w Krakowie* i stosować dozymetry indywidualne w sposób umożliwiający prawidłową ocenę otrzymanych dawek. *wybrać właściwe 6. Wszyscy pracownicy zatrudnieni w narażeniu na promieniowanie jonizujące powinni posiadać aktualne badania lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy w narażeniu na promieniowanie jonizujące.

4 7. Przygotowanie pacjenta do badań: 7. Badania rentgenodiagnostyczne wolno wykonywać jedynie pacjentom posiadającym pisemne skierowanie zgodne z obowiązującymi przepisami ( nie dotyczy zdjęć rtg stomatologicznych punktowych oraz badań rtg densytometrycznych ), 7.2 Skierowanie powinno zawierać : imię, nazwisko i datę urodzenia pacjenta, cel i uzasadnienie badania lub leczenia, wstępne rozpoznanie kliniczne, informacje niezbędne do prawidłowego przeprowadzenia medycznej procedury radiologicznej, podpis i pieczęć osoby kierującej na badanie lub leczenie przy użyciu promieniowania jonizującego. 7.3 Bez skierowania może być wykonane badanie z zastosowaniem promieniowania jonizującego przeprowadzane w ramach badań przesiewowych, densytometrii kostnej wykonywanej aparatami przeznaczonymi wyłącznie do tego celu lub dla celów stomatologicznych z wyłączeniem badań pantomograficznych i cefalometrycznych, oraz w przypadkach bezpośredniego zagrożenia życia pacjenta, 7.4 W widocznym dla pacjentów miejscu należy umieścić, informację o obowiązku wcześniejszego poinformowania personelu obsługującego aparat rtg o ewentualnej ciąży, jeśli to możliwe, należy przeprowadzić wywiad z pacjentkami, które maja być poddane procedurom radiologicznym, czy są w ciąży, 7.5 Badania z udziałem pacjentów, którzy w ostatnim czasie otrzymali znaczące dawki promieniowania, np. w wyniku zabiegów angiograficznych, terapii promieniami rentgena lub gamma, oraz badania z udziałem kobiet ciężarnych mogą być wykonywane tylko ze wskazań życiowych. 7.6 Decyzję o tym podejmuje kierownik pracowni, lub lekarz zespołu zabiegowego, jeśli zagrożone jest życie pacjenta, a nie ma możliwości skontaktowania się z kierownikiem pracowni, 7.7 Należy bezwzględnie stosować osłony osobiste chroniące przed promieniowaniem części ciała i narządy pacjenta nie będące przedmiotem badania, a w szczególności znajdujące się w obrębie wiązki pierwotnej promieniowania, jeżeli nie umniejsza to diagnostycznych wartości wyniku badania; 7.8 Przed rozpoczęciem procedury radiologicznej należy pouczyć pacjenta, jak powinien się zachować podczas jej wykonywania, 7.9 Przed ekspozycją należy upewnić się, że w gabinecie rtg znajdują się tylko te osoby, których obecność jest niezbędna dla prowadzenia badania 7.0 Wykonanie badania rentgenowskiego u osób poniżej 6. roku życia należy odnotować w książce zdrowia dziecka.

5 8. Zasady postępowania podczas dokonywania diagnostycznych badań rentgenodiagnostycznych 8. Stosuje się parametry ekspozycji decydujące o jakości i natężeniu promieniowania jonizującego właściwe dla fizycznej budowy pacjenta oraz rodzaju wykonywanego badania; 8.2 Ogranicza się liczbę projekcji, czas ekspozycji oraz rozmiary wiązki promieniowania padającej na ciało pacjenta do wartości niezbędnych dla uzyskania żądanej informacji diagnostycznej; 8.3 Stosuje się osłony osobiste chroniące przed promieniowaniem części ciała i narządy pacjenta nie będące przedmiotem badania, a w szczególności znajdujące się w obrębie wiązki pierwotnej promieniowania, jeżeli nie umniejsza to diagnostycznych wartości wyniku badania; 8.4 Stosuje się materiały, filtrację wiązki, fizyczne parametry pracy aparatu i urządzenia zmniejszające do minimum narażenie na promieniowanie jonizujące i zapewniające uzyskanie obrazu o wartości diagnostycznej, 8.5 Stosuje się wyłącznie automatyczne wywoływanie i utrwalanie błon rentgenowskich, z wyjątkiem błon stosowanych w stomatologii do badań wewnątrzustnych, 8.6 Rejestruje się fizyczne parametry ekspozycji w sposób umożliwiający odtworzenie warunków badania. 8.7 Jeżeli w czasie wykonywania badania rentgenodiagnostycznego zachodzi konieczność podtrzymywania pacjenta, czynność tę wykonuje osoba, która: ukończyła 8 lat nie jest w ciąży została wyposażona w fartuch i rękawice ochronne z gumy ołowiowej została poinstruowana o sposobie postępowania i poinformowana o ryzyku radiacyjnym. 9. Instrukcję należy umieścić w pracowni rentgenowskiej lub gabinecie rentgenowskim na widocznym miejscu. Na kopii instrukcji, przechowywanej w dokumentacji pracowni, powinny znajdować się podpisy pracowników i data podpisania miejscowość, data podpis, pieczątka kierownika jednostki

6 ZAKŁADOWY PLAN POSTĘPOWANIA AWARYJNEGO w wypadku awarii aparatu rtg lub zdarzenia radiacyjnego.. W razie awarii urządzenia wytwarzającego promieniowanie rentgenowskie, zostanie ono niezwłocznie wyłączone i zabezpieczone przed przypadkowym włączeniem. Potencjalne sytuacje awaryjne to :* wyciek oleju z promiennika, uszkodzenie przesłony głębinowej (np. brak regulacji rozmiaru pola obrazu), nieprawidłowa praca toru wizyjnego, nieprawidłowa praca układów zapamiętywania i przetwarzania obrazów, zła praca układu automatycznego nastawiania parametrów: napięcie, prąd, filtracja, uszkodzenie wskaźnika dawki lub zegara odmierzającego czas fluoroskopii i zapisu, widoczne uszkodzenia mechaniczne, blokada systemu sterowania aparatu. * wybrać właściwe 2. W razie zaistnienia zdarzenia (wypadku) radiacyjnego wstrzymuje się dalszą pracę pracowni rtg do czasu wyjaśnienia przyczyn zaistniałej sytuacji. Zdarzenie radiacyjne ma miejsce gdy: pacjent otrzyma dawkę przekraczającą przewidziany dla danego badania poziom na skutek uszkodzenia aparatu, pacjent otrzyma dawkę przekraczającą przewidziany dla danego badania poziom na skutek błędu popełnionego poprzez niewłaściwe posługiwanie się sprawnym aparatem rtg. 3. W razie awarii lub wypadku, personel obsługujący aparat rtg dokonuje wstępnej oceny sytuacji w celu ustalenia, czy awaria ograniczona jest wyłącznie do uszkodzenia aparatu rtg, czy też doszło do zdarzenia (wypadku) radiacyjnego. 4. O fakcie awarii lub zdarzeniu wypadku zostaną powiadomieni: jednostki organizacyjnej kierownik pracowni osoba odpowiedzialna za wdrażanie i stosowanie polityki zapewnienia jakości inspektor ochrony radiologicznej kierownik firma prowadząca obsługę serwisową urządzenia 5. W razie zaistnienia zdarzenia radiacyjnego (wypadku) zostaną powiadomieni dodatkowo : pacjent, który otrzymał w wyniku awarii większą dawkę od zaplanowanej dla danego badania lub zabiegu Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny lekarz specjalista, który oceni skutki przekroczenia dawki 6. W przypadku zaistnienia wypadku radiacyjnego należy w pierwszej kolejności zapewnić pacjentowi odpowiednią pomoc medyczną.

7 7. Inspektor ochrony radiologicznej obowiązany jest dokonać oszacowania dawki jaką zaaplikowano pacjentowi. Informację o dawce należy przekazać: a. pacjentowi, b. lekarzowi specjaliście, prowadzącemu leczenie pacjenta po wypadku radiacyjnym c. kierownikowi jednostki organizacyjnej, d. kierownikowi komórki organizacyjnej, e. właściwemu Państwowemu Wojewódzkiemu Inspektorowi Sanitarnemu. 8. Kierownik jednostki organizacyjnej dokonuje oceny przyczyn wypadku zarządza stosowanie odpowiednich procedur przeciwdziałających podobnym zdarzeniom w przyszłości, a razie konieczności zleca inspektorowi ochrony radiologicznej opracowanie takiej procedury. 9. Po każdej naprawie urządzenia radiologicznego są wykonywane testy wewnętrzne uzasadnione zakresem wykonanej naprawy.wyniki testów, o których mowa w punkcie 6 zostaną wpisane do paszportu technicznego urządzenia. 0. Urządzenie, którego parametry fizyczne po naprawie nie spełniają wymagań określonych przepisami nie zostanie dopuszczone do stosowania w gabinecie.. Wszelkie zalecenia, nakazy i zakazy Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego związane z zaistnieniem zdarzenia radiacyjnego będą respektowane i wypełniane przez komórkę organizacyjną. 2. Postępowanie służbowe wobec pracowników, z winy których doszło do wypadku radiacyjnego wynika z obowiązujących przepisów. zatwierdzam:... podpis IOR miejscowość, data podpis, pieczątka kierownika jednostki