Małe i średnie przedsiębiorstwa. - symbol 25 lat wolności i rozwoju Polski w XXI wieku

Transkrypt

1 Małe i średnie przedsiębiorstwa - symbol 25 lat wolności i rozwoju Polski w XXI wieku Chciałbym w imieniu środowiska naukowego i administracji Polskiej Akademii Nauk największej w naszym kraju korporacji uczonych oraz w imieniu komitetów, wydziałów oraz kierownictwa instytutów dysponujących liczną i bardzo dobrze wykształcona kadrą, znakomitym wyposażeniem w sprzęt badawczy serdecznie pogratulować zwołania Kongresu. W rozwoju sektora małych i średnich przedsiębiorstw upatrujemy wielką szansę na dokonanie przełomu w rozwoju naszego kraju i zwiększeniu jego pozycji w Europie i na świecie. Pragnę stwierdzić, że potrzebujemy przełomu w myśleniu o nauce. Potrzebna jest nam nauka przedsiębiorcza. Wzorem dla nas jest i będzie rozwój sektora małych i średnich przedsiębiorstw. Chcemy rozwoju nauki przedsiębiorczej korzystającej z najlepszych wzorców środowiska małych i średnich przedsiębiorstw. Chodzi nam o wypracowanie standardów, które pozwolą na rozwój przedsiębiorczych instytutów, ale także na powstanie firm tworzonych przez naukowców w celu wdrożenia osiągnięć naukowo-badawczych. Chcemy aby tworzenie takich firm, ich współpraca i oraz budowa struktur opartych na wiedzy stały się kartą wizytową instytutów Polskiej Akademii Nauk. Jestem przekonany, że powstałe w ten sposób struktury wiedzy, łańcuchy wartości oraz nowe modele funkcjonowania sektorów zorientowanych na zapewnienie dostępu do takich dóbr publicznych jak zdrowie, bezpieczeństwo, ochrona środowiska, dostęp do wiedzy i informacji przyczyni się do rozwoju nauki, przedsiębiorstw oraz lepszego zaspokojenia potrzeb odbiorców w Polsce i poza jej granicami. Rozwój współpracy między instytutami badawczymi PAN i firmami różnej wielkości od najmniejszych do największych zasługuje na najwyższą uwagę. Liczymy na zaktywizowanie tych naukowców, którzy zdecydowali się w procesie przemian na stworzenie firm, z których wiele stanowi elitę najbardziej innowacyjnych firm w Polsce. Naukowcem się jest niezależnie od tego czy pracuje się w firmie, czy w instytucie badawczym. Otwartość na świat, wyczulenie na potrzeby odbiorców oraz zdolność współdziałania w tworzeniu wiedzy i budowaniu na jej wzroście to cechy które powinny integrować środowisko naukowe i biznesu. i

2 Uczymy na podjęcie działań instytucji państwowych i samorządowych zorientowanych na zwiększenie powiązań nauki i biznesu. Wydaje się, że mimo pozornych różnic jest między środowiskiem naukowców i przedsiębiorcami wiele podobieństw. Oba środowiska niosą nowe idee rozwojowe, uczestniczą w procesach innowacyjnych i natrafiają w swych dążeniach na ogromne bariery. Są to bariery instytucjonalne, biurokratyczne, informacyjne, finansowe ale największym wyzwaniem dla obu środowisk są bariery popytowe bardzo silnie uwarunkowane kulturowo. Tworzone wynalazki, produkty i procesy aby mogły zaistnieć muszą spotkać się z zainteresowaniem odbiorców. Współpraca obu środowisk w pokonywaniu tych barier niesie w sobie niezwykłe wartości. Współpraca między środowiskiem naukowym i biznesowym to nie tylko jednak możliwość dotarcia do odbiorców, ale także możliwość pozyskania poprzez sektor nauki funduszy na badania oraz wspólne prowadzenie z przedsiębiorstwami prac rozwojowych. W ćwierćwiecze uzyskania wolności istnieje potrzeba poszukiwania symboli zmiany, które doprowadziły do przekształceń życia społecznego i gospodarczego. Trzeba jednoznacznie stwierdzić, że takim symbolem jest wybuch przedsiębiorczości w 1989 roku. Bezpośrednim ich źródłem była tak zwana ustawa Wilczka. Wprowadzenie zasady, że co nie jest zakazane jest dozwolone spowodowało wybuch przedsiębiorczości na bezprecedensową skalę. Polscy przedsiębiorcy, którzy potrafili przekształcić przysłowiowe 100 dolarów w firmy lokalne, ogólnopolskie i międzynarodowe stanowią do dziś niedościgniony wzór dla wielu krajów. Byłoby to niemożliwe bez innowacyjnych modeli biznesowych. Minione ćwierćwiecze doprowadziło do powstania struktur instytucjonalnych, które często stanowią trudną do pokonania barierę. Ludzie młodzi mają ogromne trudności w znalezieniu pracy a warunki instytucjonalne ciągle nie sprzyjają tworzeniu przez nich przedsiębiorstw. Wiele trzeba jeszcze zrobić aby poprawić warunki prowadzenia działalności gospodarczej przez małe i średnie firmy. Dzięki nowoczesnym technologiom informacyjnym jest możliwe znaczne zmniejszenie kosztów transakcyjnych związanych z wejściem firm nie tylko na rynek lokalny, ale także na krajowy czy międzynarodowy. Stanowi to potężne wyzwanie dla rozwoju mikro, małych i średnich przedsiębiorstw. Współczesne 2

3 technologie i dorobek naukowy może pomóc w budowie łańcuchów wartości w skali międzynarodowej oraz dotarcia do odbiorców i dostawców. Stoimy przed kolejnymi wyzwaniami aby przekształcić pętle barier, które blokują działalność przedsiębiorczą w czynniki wzrostu. Polska jest krajem o dominującym udziale przedsiębiorstw mikro, małych i średnich. Często wskazuje się, że brak polskich wielkich przedsiębiorstw działających w skali globalnej jest jednym z ograniczeń na drodze dalszego rozwoju. W epoce nowoczesnych technologii informatycznych wszechobecność małych i średnich firm jest szansą rozwoju gospodarki Polski. Otwarcie granic i różnice wynagrodzeń oraz poziomu dobrobytu doprowadziły do wyjazdu z Polski wielu przedsiębiorczych ludzi. Niepokoją nas tendencje demograficzne i na rynku pracy. Wiąże się to z konicznością tworzenia miejsc pracy dla przybyszów z innych krajów, co wymaga rozwoju rozwiązań instytucjonalnych i polityki edukacyjnej zorientowanej na wielokulturowość. Liczne bariery na które natrafiają firmy z których część układa się w pętle stanowią bodziec do poszukiwania nowych rozwiązań instytucjonalnych. Wpływają na takie ukształtowanie się przedsiębiorstw, że są one w stanie działać, dostosowywać się i poszukiwać odpowiednich procedur, procesów i struktur. Stanowi to znaczące obciążenie przedsiębiorstw. Jednak prawdziwe wyzwanie stanowią bariery dla firm w fazie przed rejestracją, często posiadających bardzo innowacyjne modele biznesowe, ale także zdolnych do rozwoju innowacji produktowych, procesowych organizacyjnych i marketingowych. Trudno nie wspomnieć w tym momencie o tych którym marzy się tworzenie przedsiębiorstw - obserwując zmagania firm z biurokracją i trudnościami finansowymi porzucają swoje plany. Małe i średnie przedsiębiorstwa trudno przecenić w ich zdolności tworzenia miejsc pracy. Są one w stanie rosnąć. W Polsce są przykłady firm, które zwiększyły w 25 lat ilość miejsc pracy ponad tysiąc razy. Ilość tych miejsc pracy mogłaby być jeszcze większa, gdyby nie tzw. szklany sufit" na który składają się rozwiązania instytucjonalne w wielu obszarach niedostosowane do potrzeb szybkiego wzrostu. Obecnie istnieje potrzeba aby te miejsca pracy powstawały, ale jednocześnie żeby w coraz większym stopniu przyczyniały się do wzrostu konkurencyjności. Wymaga to nowych kwalifikacji i oparcia się na 3

4 inteligentnych organizacjach zdolnych do absorpcji i wykorzystywania zasobów wiedzy oraz aktywnego udziału w tworzeniu strumieni i struktur wiedzy. Kwestia przekazywania wiedzy między firmami i kolejnymi pokoleniami przedsiębiorców czy też między światem nauki i biznesu, starszymi i młodszymi pracownikami naukowymi, odbiorcami i dostawcami nabiera szczególnego znaczenia. Trudno w tym miejscu nie wspomnieć o wyzwaniach prawnych, kulturowych, socjologicznych i psychologicznych związanych z przekazywaniem tzw. cichej wiedzy (tacid knowledge) w procesie sukcesji w firmach rodzinnych które stanowią przeważającą część małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce. Dotychczasowe doświadczenia pokazują, że jest to obszar dla działań instytucji społecznych, agencji rządowych i. władz państwowych. W procesie tym szczególnie istotne powinno być przygotowanie podstaw w zakresie umiejętności absorpcji, kumulowania wiedzy i jej przekształcania w efekty rynkowe. W działaniach na rzecz małych średnich przedsiębiorstw w warunkach rosnącej globalizacji i wyzwań związanych z dotarciem do odbiorców oraz pokonywaniem barier kulturowych i instytucjonalnych należy skorzystać z istniejących za granicą firm polonijnych. Wiele z nich powstało po wejściu Polski do Unii Europejskiej poprzez przekształcenie prac wykonywanych dorywczo w struktury przedsiębiorcze. Obecność polskich firm polonijnych jest wielką szansą w rozwoju małych średnich przedsiębiorstw. Część z nich jest zorientowana na współpracę z Polską. Są takie, które przyczyniły się i przyczyniają do wzrostu krajów gdzie są zarejestrowane. Ich odkrycie, zbadanie ich genezy, powiązań i możliwości to znaczący obszar badań nauk antropologicznych, ekonomicznych, geograficznych, historycznych, prawnych, psychologicznych i socjologicznych. Polskie małe i średnie firmy są młode - w większości nie mają więcej jak 25 lat. Jest to wielka szansa rozwojowa. Znajdują się w różnych stadiach rozwojowych. Wymaga to takich instrumentów polityki społeczno-gospodarczej, które te procesy uwzględniają. Polityka wspierająca firmy powinna być zorientowana na dywergencję. Nie oznacza to oczywiście, że najlepsze wzorce światowe nie powinny być analizowane. Chodzi jednak o takie instrumenty które byłyby w stanie wesprzeć firmy, które się wyróżniają i tworzą nowe, innowacyjne modele biznesowe, sięgają po najnowsze technologie i potrafią wykorzystywać 4

5 potencjały lokalne i globalne. Dotychczasowy dorobek naukowy instytutów Polskiej Akademii Nauk, wskazuje, że tworzenie takich instrumentów jest możliwe. Pozwalają na zidentyfikowanie oraz określenie cech, które wymagają poprawy i eliminację tych, które stanowią wewnętrzne bariery. Dorobek nauk ekonomicznych oraz związanych z przetwarzaniem danych i wykorzystaniem metod sztucznej inteligencji w tym obszarze otwiera nowe perspektywy dla rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw. Firmy małe i średnie są najważniejszym ogniwem systemu innowacyjnego kraju. Są one najbliżej potrzeb odbiorców. Charakteryzują się elastycznością i wysoką zdolnością do dostosowań. Badania Polskiej Akademii Nauk wskazują na prowadzenie przez MŚP działalności innowacyjnej. Prowadzą innowacje produktowe, procesowe, organizacyjne i marketingowe. Bardzo często poważne obszary działalności innowacyjnej w nich nie występują. Często zaczynają od jednego typu innowacji a inne nie mają szansy na dalszy rozwój. Dotyczy to sfery własności intelektualnej, pozyskiwania projektów, czy też działalności badawczo-rozwojowej. Istniejący system rachunkowości oraz przepisy podatkowe nie pozwalają na wsparcie ich działalności badawczo-rozwojowej przedsiębiorstw. Bardzo dużym wyzwaniem jest aktywizacja systemu norm i standardów przy rozwoju innowacyjności produktowej. Chciałbym stwierdzić wreszcie w imieniu środowisk, które integruje Polska Akademia Nauk, że małe i średnie firmy stanowią bezcenny element dla globalnych łańcuchów wartości. Dzięki nim mogą powstać nowe innowacje. Liczymy, że MŚP staną się one poważnym partnerem procesów badawczo-rozwojowych. Gotowi jesteśmy też wesprzeć je w realizacji własnych badań. Nasze instytuty mogą wspierać ich umiędzynarodowienie i udział w globalnych łańcuchach wartości (Global Value Chains). Jest to możliwe poprzez włącznie przedsiębiorstw w procesy badawcze i otwarcie na ich potrzeby w sferze B+R. Liczymy, że dzięki współdziałaniu z małymi i średnimi przedsiębiorstwami ukształtują się nowe kierunki badań PAN, powstaną nowe innowacje, rozwiną się takie charakterystyki firm jak społeczna odpowiedzialność biznesu (Corporate Social Responsibility), zdolność współpracy, działalność badawczo-rozwojowa oraz powstaną innowacyjne wyroby i usługi na miarę XXI wieku. Opracował- prof. Z\AJ. dr hab. Tadeusz Baczko Warszawa, 27 maj 2014 r. 5