Prognoza oddziaływania na środowisko dla projektu planu przeciwdziałania skutkom suszy w regionie wodnym Górnej Wisły

Transkrypt

1 REGIONALNY ZARZĄD GOSPODARKI WODNEJ W KRAKOWIE UL. MARSZAŁKA JÓZEFA PIŁSUDSKIEGO KRAKÓW Temat: OPRACOWANIE PLANÓW PRZECIWDZIAŁANIA SKUTKOM SUSZY W REGIONACH WODNYCH W OBSZARZE DZIAŁANIA RZGW W KRAKOWIE Prognoza oddziaływania na środowisko dla projektu planu przeciwdziałania skutkom suszy w regionie wodnym Górnej Wisły Sfinansowano ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej na zamówienie Prezesa Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej. Kraków, 2015 rok

2 Zawartość: STRESZCZENIE SPORZĄDZONE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM 6 1. GŁÓWNE CELE PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU ORAZ JEGO POWIĄZANIA Z INNYMI DOKUMENTAMI WSTĘP DOKUMENTY EUROPEJSKIE DOKUMENTY KRAJOWE DOKUMENTY REGIONALNE: DOKUMENTY WOJEWÓDZKIE INFORMACJA O METODACH ZASTOSOWANYCH PRZY SPORZĄDZANIU PROGNOZY PODSTAWA PRAWNA SPORZĄDZENIA PROGNOZY METODA OPRACOWANIA PROGNOZY PROPOZYCJE DOTYCZĄCE PRZEWIDYWANYCH METOD ANALIZY SKUTKÓW REALIZACJI POSTANOWIEŃ PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU ORAZ CZĘSTOTLIWOŚĆ JEJ PRZEPROWADZANIA STAN OBECNY MONITORINGU SUSZ W POLSCE ORGANIZACJA MONITORINGU OPERACYJNEGO WSKAŹNIKÓW SUSZY ISTNIEJĄCY STAN ŚRODOWISKA ORAZ POTENCJALNE ZMIANY TEGO ŚRODOWISKA W PRZYPADKU BRAKU REALIZACJI PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU STAN ŚRODOWISKA Charakterystyka i położenie geograficzne regionu wodnego Górnej Wisły Klimat w regionie Górnej Wisły Budowa geologiczna w regionie Górnej Wisły Obszary ochronne w regionie wodnym Górnej Wisły Hydrogeologia w regionie wodnym Górnej Wisły Hydrografia i hydrologia w regionie wodnym Górnej Wisły POTENCJALNE ZMIANY ŚRODOWISKA ORAZ SKUTKI W PRZYPADKU BRAKU REALIZACJI PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU WSKAZANIE I OPISANIE OBSZARÓW, NA KTÓRYCH WYSTAPIŁA SUSZA, OKRESY TEJ SUSZY IDENTYFIKACJA OBSZARÓW ZAGROŻONYCH WYSTĘPOWANIEM SUSZY Identyfikacja obszarów zagrożonych występowaniem zjawiska suszy atmosferycznej Identyfikacja obszarów zagrożonych występowaniem zjawiska suszy hydrogeologicznej S t r o n a

3 Identyfikacja obszarów zagrożonych występowaniem zjawiska suszy rolniczej Identyfikacja obszarów zagrożonych występowaniem zjawiska suszy hydrologicznej IDENTYFIKACJA OGÓLNA WYSTĘPOWANIA SUSZY W REGIONIE WODNYM GÓRNEJ WISŁY PODSUMOWANIE ANALIZA PRZYCZYN WYSTĄPIENIA SUSZY I OCENA, W JAKI SPOSÓB ZMIANY KLIMATYCZNE WPŁYNĄ NA POGŁĘBIENIE LUB ZMNIEJSZENIE SKUTKÓW SUSZY OPIS ZAPROPONOWANYCH W PLANIE WARIANTÓW DZIAŁAŃ SŁUŻĄCYCH OGRANICZENIU SKUTKÓW SUSZY WSTĘP ANALIZA MOŻLIWOŚCI POWIĘKSZENIA DYSPOZYCYJNYCH ZASOBÓW WODNYCH PROPOZYCJE NIEZBĘDNYCH ZMIAN W ZAKRESIE KORZYSTANIA Z ZASOBÓW WODNYCH ORAZ ZMIAN NATURALNEJ I SZTUCZNEJ RETENCJI. PROPOZYCJE BUDOWY, ROZBUDOWY LUB PRZEBUDOWY URZĄDZEŃ WODNYCH KATALOG DZIAŁAŃ SŁUŻĄCYCH PRZECIWDZIAŁANIA SKUTKOM SUSZY OCENA ZAPROPONOWANYCH DZIAŁAŃ SŁUŻĄCYCH OGRANICZENIU SKUTKÓW SUSZY I SPODZIEWANY REZULTAT WDROŻENIA PRZEDSTAWIENIE ROZWIĄZAŃ MAJĄCYCH NA CELU ZAPOBIEGANIE, OGRANICZENIE LUB KOMPENSACJĘ PRZYRODNICZĄ NEGATYWNYCH ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO OKREŚLENIE CZY USTALENIA PLANU PRZYCZYNIĄ SIĘ DO ZMNIEJSZENIA LUB ZWIĘKSZENIA POZIOMU OCHRONY WÓD OCENA MOŻLIWOŚCI TRANSGRANICZNEGO ODDZIAŁYWANIA W WYNIKU REALIZACJI USTALEŃ PLANU OCENA CZY CELE ŚRODOWISKOWE USTALONE W OPINIOWANYM DOKUMENCIE SĄ ZGODNE Z CELAMI USTALONYMI W AKTACH WYŻSZEGO RZĘDU ŹRÓDŁA INFORMACJI I DOKUMENTY PRAWNE S t r o n a

4 Spis tabel: Tabela 1. Wykaz obszarów Natura 2000 specjalnej ochrony ptaków w regionie wodnym Górnej Wisły Tabela 2. Wykaz obszarów Natura 2000 ochrony siedlisk w regionie wodnym Górnej Wisły Tabela 3. Obszary specjalnej ochrony ptaków i specjalne obszary ochrony siedlisk, których granice całkowicie się pokrywają w regionie wodnym Górnej Wisły Tabela 4. Parki narodowe leżące w regionie Górnej Wisły Tabela 5. Parki krajobrazowe leżące w regionie wodnym Górnej Wisły Tabela 6. Główne zbiorniki wód podziemnych w zlewni Górnej Wisły o zasobności powyżej 100 tys.m 3 /d Tabela 7. Najważniejsze dopływy Wisły w regionie wodnym Górnej Wisły Tabela 8. Struktura zasobów wodnych regionu Górnej Wisły Tabela 9. Potencjalne możliwe skutki w przypadku braku realizacji projektowanego Planu Tabela 10. Sposoby klasyfikacji obszarów zagrożonych występowaniem suszy atmosferycznej Tabela 11. Klasy obszarów zagrożonych suszą atmosferyczną Tabela 12. Sposoby klasyfikacji obszarów zagrożonych występowaniem suszy hydrogeologicznej Tabela 13.Klasy obszarów zagrożonych suszą atmosferyczną Tabela 14. Sposoby klasyfikacji obszarów zagrożonych występowaniem suszy rolniczej Tabela 15. Klasy obszarów zagrożonych suszą rolniczą Tabela 16. Zestawienie kryteriów oceny zagrożenia występowania suszy hydrologicznej Tabela 17. Klasy obszarów zagrożonych suszą hydrologiczną Tabela 18. Przyjęta punktacja klas dla poszczególnych rodzajów susz (atmosferycznej, hydrogeologicznej, rolniczej, hydrologicznej) Tabela 19. Przyjęte zakresy wartości granicznych dla określenia poziomów zagrożenia występowania suszy Tabela 20. Priorytety w zakresie korzystania z zasobów wodnych oraz zmian retencji w regionie wodnym Górnej Wisły Tabela 21. Katalog działań dla planów przeciwdziałania skutkom suszy w regionie wodnym Górnej Wisły Tabela 22. Ocena działania i spodziewany rezultat wraz odniesieniem do: RDW, celów środowiskowych i obszarów ochronnych Tabela 23. Istotne dokumenty krajowe i regionalne podejmujące problem gospodarowania wodami, w tym suszy S t r o n a

5 Spis rysunków: Rysunek 1. Mapa poglądowa regionu wodnego Górnej Wisły Rysunek 2. Podział administracyjny (wojewódzki) regionu wodnego Górnej Wisły Rysunek 3. Podział hydrograficzny regionu wodnego Górnej Wisły Rysunek 4. Kategoria narażenia na suszę atmosferyczną kryterium Rysunek 5. Kategoria narażenia na suszę atmosferyczną kryterium Rysunek 6. Kategoria narażenia na suszę atmosferyczną kryterium Rysunek 7. Mapy kryteriów oceny poziomu zagrożenia występowania suszy atmosferycznej wraz z mapą wynikową Rysunek 8. Mapa klas zagrożenia występowania zjawiska suszy atmosferycznej w regionie wodnym Górnej Wisły Rysunek 9. Kategoria narażenia na suszę hydrogeologiczną kryterium Rysunek 10. Kategoria narażenia na suszę hydrogeologiczną kryterium Rysunek 11. Mapy kryteriów oceny poziomu zagrożenia występowania suszy hydrogeologicznej wraz z mapą wynikową Rysunek 12. Mapa klas zagrożenia występowania zjawiska suszy hydrogeologicznej w regionie wodnym Górnej Wisły Rysunek 13. Kategoria narażenia na suszę rolniczą kryterium Rysunek 14. Kategoria narażenia na suszę rolniczą kryterium Rysunek 15. Kategoria narażenia na suszę rolniczą kryterium Rysunek 16. Mapy kryteriów oceny poziomu zagrożenia występowania suszy rolniczej wraz z mapą wynikową Rysunek 17. Mapa klas zagrożenia występowania zjawiska suszy rolniczej w regionie wodnym Górnej Wisły Rysunek 18. Kategoria narażenia na suszę hydrologiczną kryterium Rysunek 19. Kategoria narażenia na suszę hydrologiczną kryterium Rysunek 20. Kategoria narażenia na suszę hydrologiczną kryterium Rysunek 21. Kategoria narażenia na suszę hydrologiczną kryterium Rysunek 22. Kategoria narażenia na suszę hydrologiczną kryterium Rysunek 23. Mapy kryteriów oceny poziomu zagrożenia występowania suszy hydrologicznej wraz z mapą wynikową Rysunek 24. Mapa klas zagrożenia występowania zjawiska suszy hydrologicznej w regionie wodnym Górnej Wisły Rysunek 25. Wynikowa mapa poziomu zagrożenia występowania suszy w regionie wodnym Górnej Wisły S t r o n a

6 STRESZCZENIE SPORZĄDZONE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM Przedmiotem opracowania jest prognoza oddziaływania na środowisko projektu Planu przeciwdziałania skutkom suszy w regionie wodnym Górnej Wisły, zwanego dalej Planem. Głównym celem opracowania prognozy jest próba zidentyfikowania kluczowych oddziaływań, charakterystycznych dla przedstawionych w projekcie Planu działań umożliwiających przeciwdziałanie skutkom suszy. Podstawowym krajowym aktem prawnym dotyczącym zagadnienia suszy jest ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz.U. z 2012 r. poz. 145 z p.z.), w myśl, której opracowywane są plany przeciwdziałania skutkom suszy dla kraju i regionów wodnych. Podstawą prawną sporządzenia prognozy oddziaływania na środowisko jest ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko (tekst jednolity Dz. U r. Nr 0, poz. 1235) (UUIŚ). Prognoza oddziaływania na środowisko dla projektu Planu przeciwdziałania skutkom suszy w regionie wodnym Górnej Wisły została sporządzona w zakresie zgodnym z treścią pism: Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska (znak: DOOŚ JP Warszawa, dnia r.), Głównego Inspektora Sanitarnego (znak: GIS-HŚ-NS-076-7/EN/13 Warszawa, dnia r.). Podstawą opracowania Prognozy jest projekt Planu przeciwdziałania skutkom suszy w regionie wodnym Górnej Wisły oraz wyniki zrealizowanego wcześniej na zamówienie RZGW w Krakowie tematu Analiza zjawiska suszy na obszarze regionu wodnego Górnej Wisły 1. W projekcie Planu używa się pojęć: susza, niedobór wody, wskaźnik suszy, które rozumie się następująco: Susza jest zjawiskiem naturalnym, które oznacza się czasowym, negatywnym i dużym odchyleniem od średnich wartości opadów (niedobór opadów), występującym przez znaczący okres na dużym obszarze. Niedobór wody jest zdarzeniem wywołanym działalnością człowieka, które oznacza się powtarzającym brakiem równowagi, wynikającym z nadmiernego wykorzystywania zasobów wodnych, wywołanym zużyciem przewyższającym naturalnie odnawialną ich dostępność. Niedobór wody może się nasilić pod 1 ( 6 S t r o n a

7 wpływem zanieczyszczenia wód (zmniejszenie przydatności do różnego rodzaju celów) oraz podczas epizodów suszy. Wskaźnik suszy umożliwia ocenę potencjalnych skutków lub niedoborów będących następstwem suszy (meteorologicznej, hydrologicznej, rolniczej). Należy podkreślić, że wystąpienie suszy nie jest wynikiem działalności człowieka, natomiast skutki tego zjawiska są związane ze sposobem i rozmiarem wykorzystywania zasobów wodnych w danej zlewni. Mogą być złagodzone, ale żadne działania nie zapobiegną wystąpieniu samego zjawiska suszy. Projekt Planu przeciwdziałania skutkom suszy w regionie wodnym Górnej Wisły opracowano z uwzględnieniem: analizy możliwości powiększenia dyspozycyjnych zasobów wodnych; propozycji budowy, rozbudowy lub przebudowy urządzeń wodnych; propozycji niezbędnych zmian w zakresie korzystania z zasobów wodnych oraz zmian naturalnej i sztucznej retencji; katalogu działań służących ograniczeniu skutków suszy. Opracowanie zostało zrealizowane z wykorzystaniem, zalecanej przez Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej metodyki postępowania Ochrona przed suszą w planowaniu gospodarowania wodami (RS-EKO, 2013 r.), mającej charakter wytycznych. W zakresie prognozowania i monitorowania zjawiska suszy w Polsce odpowiedzialnymi są: Państwowa Służba Hydrologiczno-Meteorologiczna, którą pełni Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Państwowy Instytut Badawczy, Państwowa Służba Hydrogeologiczna, którą pełni Państwowy Instytut Geologiczny Państwowy Instytut Badawczy. Ważnym zagadnieniem dla przeciwdziałania skutkom suszy, w tym szczególnie dla wdrożenia planów przeciwdziałania skutkom suszy w regionie wodnym Górnej Wisły, jest zorganizowanie właściwego krajowego monitoringu. Prawo wodne w Dziale VB Ochrona przed suszą Art. 88s ust. 6 określa, że aktualizację planów przeciwdziałania skutkom suszy dokonuje się co 6 lat (USTAWA z dnia 18 lipca 2001 r. DZ.U. z dnia 1 kwietnia 2015 r. Poz. 469.). Dorzecze górnej Wisły obejmuje odcinek Wisły od źródeł do ujścia Sanny włącznie. Całkowita powierzchnia zlewni górnej Wisły (łącznie z obszarem leżącym poza terytorium Polski) wynosi km2, na obszarze Polski km2, a więc 15% powierzchni kraju. Region Górnej Wisły położony jest w obrębie pięciu województw południowej Polski. 7 S t r o n a

8 Obejmuje swoim zasięgiem 98,2% powierzchni województwa podkarpackiego, 92,4% małopolskiego, 64,4% świętokrzyskiego, 11,2% województwa lubelskiego oraz 10% powierzchni województwa śląskiego. Powierzchnia regionu wodnego Górnej Wisły wynosi km 2. Według podziału fizycznogeograficznego Kondrackiego (1998), region wodny Górnej Wisły położony jest w obrębie 8 podprowincji: Centralne Karpaty Zachodnie, Zewnętrzne Karpaty Zachodnie, Beskidy Wschodnie, Podkarpacie Wschodnie, Podkarpacie Północne. Cechą charakterystyczną regionu Górnej Wisły są najbardziej zróżnicowane warunki klimatyczne w Polsce. Zróżnicowanie klimatu kształtowane jest przez powietrze polarnomorskie oraz polarno-kontynentalne. Na obszarze tym występuje sześć stref klimatycznych: od umiarkowanie ciepłej do zimnej (na szczytach tatrzańskich). Region Górnej Wisły w obszarze działania RZGW w Krakowie ma urozmaiconą budowę geologiczną. W skład wyodrębnionych jednostek regionalnych wchodzą: Karpaty, część zapadliska przedkarpackiego, fragmenty niecki górnośląskiej, monokliny śląskokrakowskiej, niecki nidziańskiej, Gór Świętokrzyskich oraz niecki lubelskiej. Na obszarze regionu wodnego Górnej Wisły występują tereny o wybitnych walorach przyrodniczych oraz turystyczno-krajoznawczych, są to: parki narodowe, parki krajobrazowe, rezerwaty oraz obszary Natura 2000, w tym: 18 Obszarów Natura 2000 specjalnej ochrony ptaków, 160 Obszarów Natura 2000 ochrony siedlisk, 9 Parków Narodowych, 29 Parków Krajobrazowych. Rozmieszczenie zasobów wód podziemnych w regionie wodnym Górnej Wisły jest nierównomierne, uwarunkowane zróżnicowaniem budowy geologicznej i ilościową miarą zasobów wód podziemnych. Na obszarze regionu wodnego Górnej Wisły znajduje się 11 zbiorników wód podziemnych o zasobności powyżej 100 ts.m 3 /d. W regionie wodnym Górnej Wisły zlokalizowane są podziemne wody o właściwościach leczniczych, występuje tu 21 uzdrowisk położonych głównie w południowej części województwa małopolskiego. Region wodny Górnej Wisły obejmuje zlewnię Wisły, od przekroju poniżej ujścia Przemszy, po ujście Sanny włącznie. Ten odcinek Wisły ma długość ok. 290 km, natomiast całkowita długość sieci hydrograficznej wynosi ok km. W obrębie regionu wodnego Górnej Wisły wyraźnie zaznacza się podział na części: lewobrzeżną - mniejszą i prawobrzeżną - większą. Największe powierzchnie zlewni posiadają prawobrzeżne dopływy górnej Wisły: San i Dunajec. Zajmują one prawie połowę obszaru 8 S t r o n a

9 regionu wodnego Górnej Wisły: San ,3 km 2 (w Polsce 14390,0 km 2 ) i Dunajec ,0 km 2 (w Polsce 4 851,6 km 2 ). Pozostałe ważniejsze prawobrzeżne dopływy to: Wisłoka (4 110,2 km 2 ), Raba (1 537,1 km 2 ), Soła (1 390,6 km 2 ) i Skawa (1 160,1 km 2 ). W mniej zasobnej w wodę lewobrzeżnej części regionu wodnego Górnej Wisły, największe powierzchnie zlewni mają: Nida ,4 km 2 i Czarna ,6 km 2. Susza w regionie wodnym Górnej Wisły może spowodować: obniżenie poziomu wód podziemnych i zmniejszenie przepływu wody w rzekach; przesuszenie gleby, duże straty w rolnictwie, wysuszenie ściółki leśnej oraz większe zagrożenie pożarami. Identyfikacja obszarów zagrożonych występowaniem suszy atmosferycznej Wyniki przeprowadzonej analizy występowania suszy atmosferycznej dostarczyły danych do identyfikacji obszarów nią zagrożonych wraz z oceną poziomu zagrożenia (Analiza zjawiska suszy na obszarze regionu wodnego Górnej Wisły. RS-EKO Kraków 2015 r.). Wykorzystano w tym celu zestawy charakterystyk opisujących czasy trwania, okresy występowania i intensywność suszy atmosferycznej oraz kierunki trendów zmian. Uzyskane wyniki przedstawiono w formie mapy. Mapa klas zagrożenia występowania zjawiska suszy atmosferycznej w regionie wodnym Górnej Wisły 9 S t r o n a

10 Na obszarze regionu wodnego Górnej Wisły nie wystąpiły obszary nie narażone lub słabo narażone na zjawisko suszy atmosferycznej. We wszystkich zlewniach bilansowych występowały obszary umiarkowanie lub bardzo narażone na pojawianie się suszy atmosferycznej Identyfikacja obszarów zagrożonych występowaniem suszy hydrogeologicznej Analiza identyfikacyjna obszarów zagrożonych występowaniem zjawiska suszy hydrogeologicznej (gruntowej) oparta była na obliczeniach wskaźników: częstości występowania niżówek oraz współczynnika kierunkowego w równaniu liniowym dla określania trendów zmian współczynnika kn w wieloleciu. Przedstawione wskaźniki zostały uwzględnione w klasyfikacji obszarów zagrożonych występowaniem suszy hydrogeologicznej jako jej podstawowe kryteria. Uzyskane wyniki przedstawiono w formie mapy. Analizy oceny poziomu zagrożenia występowania zjawiska suszy hydrogeologicznej prowadzono podobnie jak dla suszy atmosferycznej z wykorzystaniem modelu wielokryterialnych analiz GIS. Uzyskane wyniki przedstawiono w formie mapy. Mapa klas zagrożenia występowania zjawiska suszy hydrogeologicznej w regionie wodnym Górnej Wisły 10 S t r o n a

11 W regionie wodnym Górnej Wisły dominowały obszary bardzo narażone na występowanie suszy hydrogeologicznej. Tego typu klasyfikacja była właściwa dla obszarów Karpat, Pogórza Karpackiego oraz Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. Identyfikacja obszarów zagrożonych występowaniem suszy rolniczej Wyniki analizy występowania suszy rolniczej dostarczyły danych do identyfikacji obszarów nią zagrożonych wraz z oceną poziomu zagrożenia. Wykorzystano w tym celu stosowane w rolnictwie wskaźniki opisujące intensywność suszy takie jak: klimatyczny bilans wodny (KBWs, KBW) oraz wskaźnik glebowy (Wg). Analizy oceny poziomu zagrożenia występowania zjawiska suszy rolniczej prowadzono podobnie jak dla suszy atmosferycznej i hydrogeologicznej z wykorzystaniem modelu wielokryterialnych analiz GIS. Mapa klas zagrożenia występowania zjawiska suszy rolniczej w regionie wodnym Górnej Wisły W regionie wodnym Górnej Wisły dominuje umiarkowane narażenie obszarów na wystąpienie suszy rolniczej. Większość obszarów Karpat i Pogórza Karpackiego jest słabo lub wręcz nie narażonych na występowanie tego zjawiska. Bardzo silnie narażone na występowanie zjawiska suszy rolniczej są przede wszystkim obszary położone w zlewniach bilansowych: Wisły od ujścia Wisłoki do ujścia Sanu KR09, Sanu 11 S t r o n a

12 z Wisłokiem KR10 (dolna część zlewni bilansowej). Identyfikacja obszarów zagrożonych występowaniem suszy hydrologicznej Analizy zjawiska suszy hydrologicznej posłużyły do przeprowadzenia identyfikacji obszarów zagrożonych jej występowaniem wraz z dokonaniem oceny klas zagrożenia. Wybrane zostały te wskaźniki, które odnoszą się do występowania niżówek, ich czasu trwania oraz niedoborów zasobów. Wzięto również pod uwagę trendy zmian przepływów niżówkowych, które mogą być wskazówką na przewidywanie przyszłych zmian zasobów wód powierzchniowych. W tym celu zastosowano kryteria wyznaczone w oparciu o wyniki analizy niżówek rzecznych w wieloleciu Analizy oceny poziomu zagrożenia występowania zjawiska suszy hydrologicznej prowadzono podobnie jak dla suszy atmosferycznej, hydrogeologicznej i rolniczej z wykorzystaniem modelu wielokryterialnych analiz GIS w siatce pól podstawowych. Każde pole otrzymało ocenę dla wymienionych powyżej w tabeli kryteriów. Uzyskana dla każdego pola suma punktów decydowała o jego kwalifikacji do właściwej klasy zagrożenia występowaniem suszy hydrologicznej. Mapa klas zagrożenia występowania zjawiska suszy hydrologicznej w regionie wodnym Górnej Wisły Na obszarze regionu wodnego Górnej Wisły dominują obszary słabo narażone na 12 S t r o n a

13 występowanie zjawiska suszy hydrologicznej. W części Karpat i Pogórza Karpackiego występują obszary umiarkowanie narażone na to zjawisko. Identyfikacja ogólna występowania suszy w regionie wodnym Górnej Wisły Dla identyfikacji zbiorczej intensywności występowania wszystkich rodzajów susz na obszarach należących do regionu wodnego Górnej Wisły wykorzystano klasyfikacje określone dla nich wcześniej. Wynikowa mapa poziomu zagrożenia występowania suszy w regionie wodnym Górnej Wisły Analiza wyników występowania zagrożenia suszą na obszarze regionu wodnego Górnej Wisły pokazuje, że: na przeważającym obszarze regionu wodnego, w analizowanym wieloleciu, występowała susza o charakterze umiarkowanym, tereny nie wykazujące oznak lub o niewielkim poziomie zagrożenia suszą występowały przede wszystkim w środkowej i wschodniej części regionu wodnego w zlewniach bilansowych: - Wisły od ujścia Nidy do ujścia Wisłoki KR07, 13 S t r o n a

14 - Wisłoki KR08, - Wisły od ujścia Wisłoki do ujścia Sanu KR09, - Sanu z Wisłokiem KR10 (najwięcej obszarów), - Wisły od ujścia Sanu do ujścia Sanny KR11. niewielkie powierzchnie terenów wykazujących znaczący poziom występowania suszy były położone w zlewniach bilansowych: - Wisły od ujścia Przemszy do ujścia Nidy KR01, - Soły KR02, - Nidy KR06, - Wisły od ujścia Wisłoki do ujścia Sanu KR09. Projekt Planu przeciwdziałania skutkom suszy w regionie wodnym Górnej Wisły, przedstawia: Analizę możliwości powiększenia dyspozycyjnych zasobów wodnych Propozycje niezbędnych zmian w zakresie korzystania z zasobów wodnych oraz zmian naturalnej i sztucznej retencji Propozycje budowy, rozbudowy lub przebudowy urządzeń wodnych Katalog działań służący przeciwdziałania skutkom suszy. W planach zagospodarowania przestrzennego województw z obszaru regionu wodnego Górnej Wisły, a także w programach małej retencji oraz zamierzeniach gmin ujętych jest ponad czterysta sztucznych zbiorników wodnych. Realizacja tych obiektów stanowi potencjalną możliwość powiększenia dyspozycyjnych zasobów wodnych, a co za tym idzie zwiększenia odporności regionu wodnego Górnej Wisły i dorzecza Wisły na niedobory wody w przypadku wystąpienia suszy, zwłaszcza długotrwałej. Projekt Planu przeciwdziałania skutkom suszy w regionie wodnym Górnej Wisły, został sformułowany jako szeroki zestaw działań, w układzie priorytetowym, począwszy od zadań o charakterze prośrodowiskowych prac, po zadania techniczne: Poprawa stanu środowiska wodnego i ekosystemów od wody zależnych Zwiększanie retencyjności obszarów rolniczych i leśnych, a także obszarów zurbanizowanych Oszczędzanie wody Zwiększenie stopnia retencji sztucznej wód poprzez budowę zbiorników wodnych dla poprawy zaopatrzenia w wodę (wyrównanie przepływów) oraz tworzenia możliwości ograniczania skutków zjawisk ekstremalnych w przypadku ich 14 S t r o n a

15 wystąpienia (m.in. łagodzenie skutków susz). Plany przeciwdziałania skutkom suszy zawierają także katalog działań służących ograniczeniu jej skutków. Proponowany katalog działań przeciwdziałających skutkom suszy jest wykazem otwartym i przedstawia się następująco: Zwiększanie retencji leśnej w zlewni Zwiększanie retencji na obszarach rolniczych Zwiększanie retencji na obszarach zurbanizowanych Budowa sieci rozprowadzającej wodę z istniejących zbiorników małej retencji Wykorzystanie zasobów wód podziemnych do nawodnień w rolnictwie Budowa małych zbiorników gromadzących wodę w pobliżu pól uprawnych Budowa zbiorników retencjonujących wodę o pojemności do 5 mln m 3 Budowa zbiorników retencjonujących wodę o pojemności do 5 mln m 3 Budowa zbiorników retencjonujących wodę o pojemności > 5 mln m 3 Przebudowa systemów melioracyjnych z odwadniających na nawadniającoodwadniające Renaturyzacja koryt cieków i ich brzegów Odtwarzanie starorzeczy i obszarów bagiennych Usprawnienie reguł sterowania urządzeniami wodnymi retencjonującymi wodę w sposób umożliwiający wykorzystanie wody do nawodnień Utworzenie lokalnych systemów ostrzegania o suszy Formułowanie i wdrażanie programów badań naukowych w zakresie identyfikacji i zwalczania suszy Wypracowanie jednolitych zasad gromadzenia danych i informacji o zasięgu i wielkości szkód spowodowanych suszą Opracowanie taryfikatora cen wody w okresie występowania suszy Doskonalenie wsparcia rzeczowego i finansowego dla poszkodowanych skutkami suszy Doskonalenie wsparcia rzeczowego i finansowego dla poszkodowanych skutkami suszy Opracowywanie aktów prawnych, krajowych i lokalnych, umożliwiających stosowanie działań ograniczających skutki suszy Doskonalenie wsparcia rzeczowego i finansowego dla poszkodowanych skutkami 15 S t r o n a

16 suszy Opracowywanie aktów prawnych, krajowych i lokalnych, umożliwiających stosowanie działań ograniczających skutki suszy Opracowanie zasad finansowania wspomagających ekonomicznie programy wdrażające działania z zakresu ograniczania skutków suszy Opracowanie zasad finansowania wspomagających ekonomicznie programy wdrażające działania z zakresu ograniczania skutków suszy Opracowanie zasad finansowania wspomagających ekonomicznie programy wdrażające działania z zakresu ograniczania skutków suszy Ograniczenie pozwoleń wodnoprawnych na pobór wód Budowa ujęć wód podziemnych dla nawadniania użytków rolnych Budowa ujęć wód podziemnych dla zabezpieczenia wody do picia w rejonach górskich W przypadku działań technicznych, wszędzie tam gdzie proponowane rozwiązania obejmują budowę, modernizację czy też przebudowę zbiorników wodnych, ujęć wód, systemów melioracji, renaturyzację rzek i innych cieków, konieczne będzie dokonanie indywidualnych ocen w przypadku planowania tego rodzaju działań. Zastosowania wymagać więc wówczas będzie procedura przygotowania inwestycji, jak stanowią przepisy obowiązującego w Polsce prawa. Przyjęty w planie zestaw działań oraz ich priorytetyzacja, od prośrodowiskowych po techniczne i formalno-prawne, pozwala na stwierdzenie, że ustalenia planu potencjalnie powinny przyczynić się do zwiększenia poziomu ochrony wód. Przedstawiony Projekt planu przeciwdziałania skutkom suszy w regionie wodnym Górnej Wisły w obszarze działania RZGW Kraków nie będzie generował negatywnego transgranicznego oddziaływania na środowisko. Z tego powodu nie ma potrzeby jego przeprowadzenia. 16 S t r o n a

17 Rysunek 1. Mapa poglądowa regionu wodnego Górnej Wisły 17 S t r o n a

18 1. GŁÓWNE CELE PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU ORAZ JEGO POWIĄZANIA Z INNYMI DOKUMENTAMI 1.1. Wstęp Przedmiotem opracowania jest prognoza oddziaływania na środowisko projektu Planu przeciwdziałania skutkom suszy w regionie wodnym Górnej Wisły, zwanego dalej Planem. Głównym celem opracowania prognozy jest próba zidentyfikowania kluczowych oddziaływań, charakterystycznych dla przedstawionych w projekcie Planu działań umożliwiających przeciwdziałanie skutkom suszy. Prognoza zawiera analizę zgodności działań przedstawionych w projekcie Planu z dokumentami planistycznymi i strategicznymi na szczeblu krajowym i międzynarodowym. Podstawowym krajowym aktem prawnym dotyczącym zagadnienia suszy jest ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz.U. z 2012 r. poz. 145 z p.z.), w myśl, której opracowywane są plany przeciwdziałania skutkom suszy dla kraju i regionów wodnych. Podstawowe dokumenty dla działań wspólnotowych, plany gospodarowania wodami wraz z programami działań, powstają w oparciu o zapisy wynikające z Dyrektywy 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 23 października 2000 roku, tzw. Ramowej Dyrektywy Wodnej oraz o odpowiednie artykuły ww. ustawy. Odnoszą się one do zagadnienia suszy w ogólny sposób, natomiast całościowe podejście do tematu zawarte jest w komunikatach i właściwych dla nich sprawozdaniach Komisji dla Rady i Parlamentu Europejskiego Dokumenty europejskie Istotne dla tematu dokumenty europejskie to: Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego i Rady: Rozwiązanie problemu dotyczącego niedoboru wody i susz w Unii Europejskiej (Komisja Wspólnot Europejskich, Bruksela, dnia , KOM(2007) 414 wersja ostateczna) Sprawozdanie Komisji dla Rady i Parlamentu Europejskiego: Sprawozdanie uzupełniające komunikat w sprawie rozwiązania problemu dotyczącego niedoboru wody i susz w Unii Europejskiej COM (2007) 414 wersja ostateczna (Komisja Wspólnot Europejskich, Bruksela, dnia , KOM(2008) 414 wersja ostateczna) Sprawozdanie Komisji dla Parlamentu Europejskiego i Rady: Drugie sprawozdanie uzupełniające komunikat w sprawie rozwiązania problemu 18 S t r o n a

19 dotyczącego niedoboru wody i susz w Unii Europejskiej (KOM (2007) 414 wersja ostateczna) (Komisja Europejska, Bruksela, dnia , KOM(2010) 228 wersja ostateczna) Sprawozdanie Komisji dla Parlamentu Europejskiego i Rady: Trzecie sprawozdanie uzupełniające komunikat w sprawie rozwiązania problemu dotyczącego niedoboru wody i susz w Unii Europejskiej COM(2007) 414 wersja ostateczna (Komisja Europejska, Bruksela, dnia , KOM(2011) 133 wersja ostateczna) Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów, Sprawozdanie z przeglądu europejskiej polityki w dziedzinie niedoboru wody i susz, Bruksela, dnia r., COM(2012) 672 final. Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów, Plan ochrony zasobów wodnych Europy, Bruksela, dnia , COM(2012) 673 final Dokument roboczy służb Komisji, Streszczenie oceny skutków, Towarzyszący dokumentowi: Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów, Plan ochrony zasobów wodnych Europy, Bruksela, dnia , SWD(2012) 381 final. Sprawozdanie Komisji dla Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie wykonania ramowej dyrektywy wodnej (2000/60/WE), Plany gospodarowania wodami w dorzeczu (Tekst mający znaczenie dla EOG), Bruksela, dn COM (2012) 670 final W opisie zagadnień przedstawionych w wymienionych wyżej dokumentach oraz jako rozwiązania poruszonych w nich problemów podano m.in.: Określenie susza oznacza tymczasowe ograniczenie dostępności wody spowodowane np. brakiem opadów, natomiast określenie niedobór wody dotyczy sytuacji, w której zapotrzebowanie na wodę jest większe niż jej zasoby nadające się do użytku w normalnych warunkach. Dostęp do wody dobrej jakości, w ilościach wystarczających jest podstawą codziennego życia każdego człowieka oraz większości rodzajów działalności gospodarczej. Obserwowany obecnie niedobór wody i susza to bardzo niepokojące zjawiska i duży problem dla świata i Europy. Tym bardziej, 19 S t r o n a

20 że zmiany klimatu mogą jeszcze pogorszyć sytuację. W ciągu ostatnich lat liczba i intensywność susz oraz niedobór wody w całej Europie znacznie wzrosły. Do dziś, co najmniej 11 % Europejczyków ucierpiało z powodu niedoboru wody; zjawisko to objęło 17 % terytorium Europy. W latach liczba regionów i ludności dotkniętych suszami wzrosła prawie o 20 %. Jedną z największych była susza w 2003 r. - dotknęła ona ponad 100 mln osób i objęła jedną trzecią terytorium UE. Szkody nią spowodowane kosztowały gospodarkę europejską co najmniej 8,7 mld EUR. Z kolei skutki susz, które wystąpiły w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat kosztowały łącznie około 100 mld EUR ( ). W 2011 r. i 2012 r. susze dotknęły duże części południowej, zachodniej, a nawet północnej Europy. Tę z 2011 r. uznaje się za najgorszą suszę stulecia; opady deszczu wyniosły wtedy jedynie 40 % normy. W tych właśnie latach znacznemu ograniczeniu uległ stopień dostępności wody w okresie wiosennym - w tej trudnej sytuacji na rozległych częściach UE wprowadzono ograniczenia w zużyciu wody. W miesiącach letnich niedobór wody jest bardziej wyraźny w południowej Europie, ale staje się również coraz większym problemem w dorzeczach północnych, w tym w Zjednoczonym Królestwie i Niemczech. Tendencje te utrzymują się na stałym poziomie. Prognozuje się, że liczba dorzeczy z niedoborem wody w lecie i przez cały rok może wzrosnąć nawet o 50 % (w 2030 r.). Susze i niedobór wody mogą powodować straty ekonomiczne w kluczowych sektorach gospodarki, zużywających duże jej ilości. Ponadto mogą mieć wieloaspektowe skutki dla środowiska: w zakresie różnorodności biologicznej, jakości wody, pogorszenia stanu i zanikania terenów podmokłych, erozji gleby, degradacji gleby i pustynnienia. Niektóre z nich mają charakter krótkoterminowy i sytuacja szybko wraca do normy, inne mogą okazać się trwałe. Unia Europejska, w związku ze spodziewanymi zmianami klimatu, podejmuje działania na rzecz łagodzenia ich skutków; pomimo tego, oczekuje się, że sytuacja taka nie tylko się utrzyma, ale nawet ulegnie pogorszeniu. Prawdopodobnie zwiększą się obszary dotknięte suszą. W tych okolicznościach priorytetową kwestią UE stało się opracowanie skutecznych strategii zarządzania ryzykiem wystąpienia suszy. Niedobór wody i susze są problemem nie tylko dla zarządzających gospodarką wodną. Często mają również duży wpływ na zasoby naturalne ze względu na ich skutki uboczne w zakresie bioróżnorodności, jakości wody, zwiększonego ryzyka 20 S t r o n a

21 pożarów w lasach i ubożenia gleby. Rozwiązanie problemu niedoboru wody i susz należy traktować zarówno, jako ważne zagadnienie środowiskowe, jak i warunek wstępny zrównoważonego wzrostu gospodarczego w Europie. W momencie, gdy UE dąży do ożywienia i wzmocnienia swojej gospodarki, jednocześnie w dalszym ciągu odgrywając pierwszoplanową rolę w walce ze zmianami klimatu, opracowanie skutecznej strategii na rzecz oszczędnego gospodarowania wodą może mieć duże znaczenie. Europa może wiele zrobić w kwestii oszczędzania wody, bowiem to na jej obszarze, z powodu nieskutecznego gospodarowania, wciąż marnuje się co najmniej 20 % zasobów wodnych. Oszczędzanie wody musi stać się kwestią priorytetową; w tym celu należy przeanalizować wszystkie możliwości pozwalające zwiększyć efektywność oszczędnego gospodarowania jej zasobami. Proces kształtowania polityki w tej sprawie powinien opierać się na jasnej hierarchizacji wszelkich możliwych rozwiązań problemów związanych z wodą. Dodatkową infrastrukturę wodociągową należy traktować jako możliwość, z której można skorzystać w ostateczności, uwzględniając w decyzjach o jej zastosowaniu wprowadzenie skutecznej polityki w zakresie cen wody i opłacalnych rozwiązań alternatywnych. W regionach, gdzie wszystkie środki zapobiegawcze zostały wprowadzone zgodnie z hierarchizacją możliwych rozwiązań problemów związanych z wodą (począwszy od oszczędzania wody, a skończywszy na polityce w zakresie ceny wody i rozwiązaniach alternatywnych), przy odpowiednim uwzględnieniu aspektu kosztów i zysków oraz gdzie zapotrzebowanie na wodę jest nadal większe niż dostępne zasoby wodne, wprowadzenie dodatkowej infrastruktury wodociągowej można uznać w niektórych okolicznościach za inny sposób na złagodzenie skutków poważnej suszy. Wprowadzenie dodatkowej infrastruktury wodociągowej może nastąpić m.in. poprzez magazynowanie wód powierzchniowych lub podziemnych, przerzuty wód lub wykorzystanie alternatywnych zasobów. Kwestie budowy nowych zapór służących do zaopatrywania w wodę i przerzuty wody są regulowane przez prawo europejskie (przerwanie lub przekierowanie biegu wody nieuchronnie zmienia stan wód i dlatego podlega szczególnym kryteriom). Wytyczne proponowane na rzecz rozwiązania problemu tymczasowej suszy oraz średnio i długoterminowego niedoboru wody dotyczą przede wszystkim ceny wody, jej rozdziału, zapobiegania i szybkiej reakcji w przypadku suszy, 21 S t r o n a

22 a także informacji o jakości oraz dostosowanych do sytuacji rozwiązań technologicznych w zakresie niedoboru wody i suszy. Po wprowadzeniu wszystkich środków zapobiegawczych oraz wszelkich środków mających na celu oszczędność wody i efektywne jej wykorzystanie, rozważona będzie możliwość wprowadzenia dodatkowej infrastruktury wodociągowej. Należy podkreślić, że zapewnienie ludności odpowiedniego dostępu do wody jest sprawą tak istotną, że kwestia publicznego systemu wodociągowego staje się priorytetem. Tym niemniej dodatkową infrastrukturę wodociągową należy traktować jako możliwość, z której można skorzystać w ostateczności, gdy wszystkie inne rozwiązania, w tym skuteczna polityka w zakresie cen wody i opłacalne rozwiązania alternatywne, zostaną rozpatrzone. W przypadku, gdy zachodzi konieczność znalezienia dodatkowych źródeł zaopatrzenia w wodę, wybór najbardziej odpowiedniej opcji powinien zostać przeprowadzony w oparciu o pełną ocenę skutków, w której uwzględnione zostanie również zapotrzebowanie na energię konieczną do zbudowania nowej infrastruktury oraz do uzdatniania i transportu wody. W niektórych państwach członkowskich UE stworzono dodatkową infrastrukturę wodociągową przed wykorzystaniem pełnego potencjału środków oszczędzania wody, a zatem bez uwzględnienia hierarchii możliwych rozwiązań problemów związanych z wodą. Państwa członkowskie nie dokonały systematycznej analizy potencjalnych środowiskowych skutków planów w zakresie nowej infrastruktury wodociągowej. Niedobór wody i susze są poważnym problemem w wielu regionach Europy. Z wyjątkiem niektórych położonych na północy i rzadko zaludnionych krajów posiadających bogate zasoby wodne, niedobory wody występują w wielu regionach Europy, szczególnie południowych, zmagających się jednocześnie z problemem znacznego braku zasobów wodnych i dużego zapotrzebowania na wodę. Niektóre państwa członkowskie zgłosiły już, że na ich terytorium nie występują żadne dorzecza charakteryzujące się trwałym niedoborem wody (Niemcy, Austria, Finlandia, Litwa, Belgia), lecz że latem można spodziewać się sporadycznych lub nawet częstych niedoborów wody (Niemcy, Austria, Finlandia, Litwa). Inne państwa cierpią jednak z powodu trwałego jej niedoboru na obszarze całego kraju (Malta, Cypr) lub całych dorzeczy (Hiszpania, Włochy). Nie tylko kraje śródziemnomorskie, ale także inne kraje Europy Środkowej poinformowały o występowaniu obszarów z częstym niedoborem wody (Czechy) 22 S t r o n a

23 lub nadmiernie wyeksploatowanymi warstwami wodonośnymi (Francja, Belgia). W Europie prowadzi się obecnie kilka działań na rzecz monitorowania suszy, niedoboru wody i pustynnienia oraz zarządzania ryzykiem ich wystąpienia, zarówno na poziomie krajowym, jak i europejskim. Kilka państw członkowskich już monitoruje susze (Hiszpania, Portugalia, Wielka Brytania, Włochy, Polska, Austria). Rozwój i konstrukcję nowych sieci zaopatrzenia w wodę i zbiorników zgłoszono jako niezbędne rozwiązania dla zlikwidowania niedoborów wody (Belgia, Czechy, Estonia, Francja, Irlandia, Portugalia, Rumunia, Słowacja, Szwecja) oraz zakładów odsalania (Cypr, Wielka Brytania). Plany gospodarowania wodami w dorzeczu niedobór wody odnotowują dla całego obszaru śródziemnomorskiego oraz dla niektórych części Europy Środkowej, Wschodniej i Północnej. W wielu z nich analiza aspektów związanych z ilością wody nie ma odpowiednich podstaw: dane ilościowe są niewystarczające, a niedoboru wody często nie odróżnia się w wyraźny sposób od susz i na odwrót. Scenariusze dotyczące zapotrzebowania na wodę są przedstawione jedynie w 35 % planów gospodarowania wodami w dorzeczu, a scenariusze dotyczące dostępności wody w niespełna 25 % planów. W około 30 % planów gospodarowania wodami w dorzeczu przewiduje się, że rozwój czy też ulepszanie zbiorników i pozostałej infrastruktury wodnej zwiększy dostępność wody i zmniejszy społeczno-ekonomiczne skutki ograniczonej dostępności wody. Zarazem 25 % planów gospodarowania wodami w dorzeczu uwzględnia stworzenie bądź modernizację systemów przerzutów wody. Ponowne wykorzystanie ścieków uwzględnia się w 50 % planów, z kolei sztuczne zasilanie wód podziemnych i zbieranie wody deszczowej w 30 % planów gospodarowania wodami w dorzeczu. Głównym celem działań związanych z niedoborem wody i suszami jest przywrócenie lub utrzymanie bilansu wodnego we wszystkich dorzeczach rzek europejskich, przy jednoczesnym pełnym uwzględnieniu zapotrzebowania na wodę ekosystemów wodnych. Jednym z rozwiązań, które mogą się znacząco przyczynić do ograniczenia niekorzystnych skutków powodzi i susz, jest zielona infrastruktura, a zwłaszcza środki w zakresie naturalnego potencjału retencyjnego. Obejmują one odtwarzanie równin zalewowych i terenów podmokłych, magazynujących wodę w okresach obfitych bądź nadmiernych opadów, a wykorzystywaną w okresach jej niedoboru. W wymienionych komunikatach i sprawozdaniach podkreśla się fakt zwiększania liczby 23 S t r o n a

24 obszarów w UE cierpiących z powodu niedoboru wody oraz coraz częstszego zjawiska występowania susz i wzrostu ich zasięgu. Problem ten dotyka znacznych obszarów - zwłaszcza na południu Europy, a na całym kontynencie wzrasta popyt na wodę przeznaczoną do różnych, konkurujących ze sobą zastosowań. W ostatnich latach wzrosła zarówno częstotliwość i intensywność powodzi, jak i liczba susz, co spowodowało zwiększenie strat środowiskowych i gospodarczych. W tej sytuacji wdrażany będzie mechanizm administrowania popytem na wodę tak, aby odpowiednio przydzielić dostępne zasoby wody konsumentom i środowisku (jest to tzw. wariant optymistyczny). Wariant pesymistyczny zakłada, że w przyszłości niedobór wody będzie występował na znacznie większej niż obecnie ilości obszarów. Susze będą się nasilać, a ich zasięg wzrastać, a samo występowanie zjawiska suszy będzie przyspieszone przez zmianę klimatu. Głównym celem działań w przedmiotowym zakresie jest zwiększenie pewności prowadzenia inwestycji dla przeciwdziałania skutkom susz i niedoborów wody. Ponadto bardzo istotne jest usunięcie przeszkód utrudniających działania na rzecz ochrony zasobów wodnych. Wśród najważniejszych przyczyn niekorzystnego oddziaływania na stan wód wymienia się zmianę klimatu, użytkowanie gruntów, działalność gospodarczą, rozwój obszarów miejskich i zmiany demograficzne. Oprócz powyższych czynników na zasoby wodne niekorzystny wpływ mają również zdarzenia ekstremalne, takie jak powodzie i susze. Konieczność ochrony gospodarki i społeczeństwa przed skutkami suszy wymaga lepszych planów zarządzania w przypadku ryzyka wystąpienia kryzysu Dokumenty krajowe Poniżej przedstawiono istotne dokumenty krajowe: Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 (Uchwała Nr 239 Rady Ministrów, M.P. nr 252 z dnia 27 kwietnia 2012 r.). W KPZK 2030 przedstawiono uwarunkowania polityki przestrzennego zagospodarowania kraju w perspektywie najbliższych dwudziestu lat. Przyjęto, że dla rozwoju przestrzennego kraju podstawowe znaczenie mają zasoby wodne, różnorodność biologiczna i krajobrazowa, zasoby gleb, lokalizacja złóż kopalin, gleb oraz odnawialnych źródeł energii. Odnośnie zasobów wodnych, stwierdzono: całkowity bilans wodny Polski jest zależny od wielkości opadów nad terytorium Polski, ich rozkładu w czasie oraz możliwości retencji, naturalnej i sztucznej; zasób wodny Polski określa masa wód odpływających rzekami do Bałtyku (ok. 62 mln m³ pochodzących niemal w połowie z drenażu wód podziemnych); 24 S t r o n a

25 zasoby wód na terytorium kraju nie są rozmieszczone równomiernie (najuboższy jest pas środkowej Polski); około 38% terytorium kraju stanowi obszar dotknięty suszą i nadmiernym wykorzystaniem zasobów wodnych; dostępność zasobów wody o odpowiedniej jakości decyduje o możliwościach i ograniczeniach wieloaspektowego rozwoju; aktualny poziom zasobów wód podziemnych i stosunkowo niewielkie zasoby wód powierzchniowych wskazują, że relatywnie małe zasoby wodne Polski (po uśrednieniu rocznie 1600 m 3 /mieszkańca) powinny być bardzo racjonalnie wykorzystywane i chronione przed zanieczyszczaniem. dla zbilansowania przyszłego zapotrzebowania na wodę dobrej jakości należy uwzględnić stałe, znaczne potrzeby struktur przyrodniczych, wzrastające zapotrzebowanie na wodę gospodarki komunalnej, wzrost potrzeb wodnych związany ze zmianami funkcjonowania obszarów wiejskich oraz zmieniające się potrzeby produkcji rolnej; konieczne jest zwiększenie retencji i ukierunkowywanie przyszłych działań na oszczędne zużywanie wody oraz zmniejszenie zbyt szybkiego tempa, w jakim wody rzeczne odpływają do morza. Cele, wyznaczone do osiągnięcia do 2030 roku, obligują do: kształtowania struktur przestrzennych wspierających osiągnięcie i utrzymanie wysokiej jakości środowiska przyrodniczego i walorów krajobrazowych Polski: zwiększenia odporności struktury przestrzennej kraju na zagrożenia naturalne i utratę bezpieczeństwa energetycznego oraz kształtowanie struktur przestrzennych wspierających zdolności obronne państwa. W przyjętych kierunkach działań wskazano m.in. na potrzebę: zapewnienia racjonalnego powiązania rozwoju społeczno-gospodarczego z ochroną zasobów wodnych i ich dostępnością; zapewnienia bezpieczeństwa poprzez podjęcie działań na rzecz ograniczenia ryzyka powodziowego oraz zagrożenia skutkami suszy (zasoby wodne, będące istotną częścią środowiska naturalnego, stanowią strategiczny zasób rozwojowy kraju oraz są istotnym uwarunkowaniem rozwoju regionalnego i lokalnego, a niepokojąco niski w skali Europy, sześcioprocentowy wskaźnik retencjonowania wód, jest wskazaniem do zwiększonej dbałości o zmniejszenie tempa odpływu wód opadowych); zminimalizowania skutków ekstremalnych zjawisk, takich jak powodzie i susze, 25 S t r o n a

26 co m.in. wymaga programowania w planowaniu przestrzennym działań mających na celu zwiększenie retencji wodnej do 15% średniego odpływu rocznego w drodze realizacji zbiorników dużej i małej retencji; określenia potrzeb retencyjnych w obszarach dorzeczy i sposobów działań dla uzyskania wskaźnika retencyjności 12-15% odpływu średniego rocznego z obszaru Polski (7-9 mld m 3 ), w celu konsekwentnego wprowadzenia ich do planów zagospodarowania przestrzennego. W stosunku do planów zagospodarowania przestrzennego województw, KPZK 2030 nakłada KPZK 2030, w stosunku do planów zagospodarowania przestrzennego województw, nakłada obowiązek wdrożenia ustaleń i zaleceń określonych wobec obszarów funkcjonalnych, wyróżniając m.in. obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi w skali dorzeczy oraz obszary ochrony i kształtowania zasobów wodnych. Dla wojewódzkich planów zagospodarowania przestrzennego wskazuje, jako podstawę do zamieszczenia w nich inwestycji gospodarki wodnej: plany i programy dla Wisły, Odry i w miarę potrzeb dla innych rzek; plany zarządzania ryzykiem powodziowym; plan zapobiegania deficytom wody dla całego kraju i dla regionów; plan zapobiegania skutkom suszy dla całego kraju i dla regionów. W Uchwale nr 239 Rady Ministrów z dnia 13 grudnia 2011 r. w sprawie przyjęcia Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 Monitor Polski nr 252 z dnia 27 kwietnia 2012 r. w rozdziale V. Cele polityki przestrzennego zagospodarowania kraju, obejmującym Cel 5. Zwiększenie odporności struktury przestrzennej kraju na zagrożenia naturalne i utraty bezpieczeństwa energetycznego oraz kształtowanie struktur przestrzennych wspierających zdolności obronne państwa, stwierdza się m.in.: Ochrona przed zagrożeniami wywołanymi przez czynniki naturalne nie była w wystarczającym stopniu uwzględniana w polityce przestrzennej kraju ostatnich pięćdziesięciu lat. Brak dbałości o ochronę przed intensywnym zagospodarowaniem, szczególnie wprowadzanie zabudowy siedliskowej i urbanizacja obszarów zalewowych, jest główną przyczyną generowania olbrzymich strat w wypadku wystąpienia powodzi o charakterze ekstremalnym. Zaniechano inwestycji o charakterze przeciwpowodziowym, głównie budowy zbiorników retencyjnych i polderów przeznaczonych pod zalew przy dużych wezbraniach powodziowych. Nie realizowano także żadnego kompleksowego programu obrony przed suszą w wyniku przyjęcia założeń, że taką obroną mogą być wielozadaniowe duże zbiorniki retencyjne, pracujące zarówno dla ograniczania wezbrań powodziowych, jak i alimentujące rzeki w okresie suszy. Założenia te okazały się porażką, gdyż całkowita pojemność zbiorników retencyjnych wynosząca 5,7% średniego rocznego odpływu 26 S t r o n a

27 nie zapewnia możliwości skutecznego reagowania na występujące lokalnie deficyty wody w okresach suszy oraz możliwości ograniczania skutków nadmiaru wód w okresach wezbrań. (cytat ze stron KPZK Wydanie II zmienione po reasumpcji w dniu 21 marca 2012 r.; Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa 2012;). Strategia Gospodarki Wodnej (dokument przyjęty przez Radę Ministrów dnia 13 września 2005 r.) Dokument określa podstawowe kierunki i zasady umożliwiające realizację idei trwałego i zrównoważonego rozwoju w gospodarowaniu wodami. Celem strategii jest: zaspokojenie uzasadnionych potrzeb wodnych ludności i gospodarki przy poszanowaniu zasad zrównoważonego użytkowania wód; osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu wód, a w szczególności ekosystemów wodnych i od wód zależnych; podniesienie skuteczności ochrony przed powodzią i skutkami suszy. Strategia Gospodarki Wodnej wyróżnia trzy osie problemowe: techniczną (utrzymanie i odtworzenie majątku, nowe przedsięwzięcia inwestycyjne); finansową (koszty utrzymania, finansowanie); instytucjonalną (zarządzanie wodami, koordynacja gospodarki wodnej). Strategia Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko perspektywa do 2020 r. (Uchwała Nr 58 Rady Ministrów z r. - M.P. nr 469 z r.). Strategia Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko (BEiŚ) obejmuje dwa niezwykle istotne obszary: energetykę i środowisko, wskazując m.in. kluczowe reformy i niezbędne działania, które powinny zostać podjęte w perspektywie do 2020 r. W jednoznaczny sposób stwierdza, że dostępność wody, podobnie jak w przypadku energii, ma kluczowe znaczenie, dla jakości życia i stabilnego rozwoju gospodarczego. Poważnym problemem pozostaje wykorzystanie wody przez przemysł, który jest trzy razy bardziej wodochłonny niż przemysł zachodnioeuropejski. Jednocześnie nieodpowiednie gospodarowanie wodami stwarza zagrożenie dla ludzi i prowadzi do zmniejszenia różnorodności biologicznej. Gospodarka wodami wiąże się również z gospodarowaniem przestrzenią. Prognozowane jest zwiększania częstotliwości i intensywności występowania powodzi, suszy i deficytu wody. W celu przeciwdziałania suszy i deficytowi wody konieczne są działania, w wyniku których nastąpi zwiększenie naturalnej i sztucznej retencji wodnej. Wśród głównych kierunków interwencji i zadań koniecznych do przeprowadzenia wymienione zostały: 27 S t r o n a

28 gospodarowanie wodami dla ochrony przed: powodzią, suszą i deficytem wody (m.in. opracowanie i wdrażanie programów zwiększania naturalnej i sztucznej retencji wodnej). zapewnienie dostępu do czystej wody dla społeczeństwa i gospodarki. Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły (UCHWAŁA RADY MINISTRÓW z dnia 22 lutego 2011 r., M.P. z dnia 21 czerwca 2011 r. nr 49 poz. 549). W obowiązującym planie dla obszaru dorzecza Wisły zagadnienia dotyczące suszy są potraktowane ogólnie. Stwierdzono, że w ostatnich latach nastąpiło zwiększenie zjawiska suszy. W związku z rosnącą wartością współczynnika zmienności opadów i wzrostem częstości występowania zachmurzenia typu konwekcyjnego należy spodziewać się zwiększenia częstotliwości zarówno powodzi i opadów o dużej intensywności jak i okresów suszy. Fakt ten należy uwzględnić w analizie dynamiki zmian zanieczyszczeń wody zależnych w dużej mierze od stanów wody i wartości przepływów. MasterPlan dla obszaru dorzecza Wisły (Uchwała Rady Ministrów w sprawie przyjęcia przejściowego dokumentu strategicznego Masterplanu dla obszaru dorzecza Wisły - z dnia 26 sierpnia 2014 r.) W dokumencie o strategicznym znaczeniu dla realizacji przedsięwzięć inwestycyjnych gospodarki wodnej, wśród najważniejszych zagadnień koniecznych do rozwiązania uznano ochronę przed skutkami suszy (Polska jest krajem o małej ilości zasobów wodnych; w efekcie zmian naturalnych warunków wodnych istotnym problemem, szczególnie dotkliwym dla rolnictwa, stały się susze; w niektórych regionach deficyt wody jest spowodowany zmniejszaniem się zasobów o dobrej jakości). W latach 2003 oraz 2011 susze okazały się szczególnie dotkliwe dla zlewni górnej Wisły. Oceniono, że w 2003 r. w tym regionie znaczne obniżenie poziomu wód, a nawet ich zanik wystąpiły w 77% cieków. Zarazem w 335 gminach z obszaru zlewni górnej Wisły, zaobserwowano obniżenie zwierciadła wód gruntowych, co skutkowało ograniczeniami poboru wody. W 10% gmin tego obszaru wystąpił całkowity zanik wody w studniach gospodarskich. Głównym priorytetem w obszarze dorzecza Wisły jest ochrona przeciwpowodziowa i przeciwdziałanie skutkom suszy. 28 S t r o n a

29 1.4. Dokumenty regionalne: Poniżej przedstawiono istotny dokument regionalny: Strategia Rozwoju Polski Południowej do roku 2020 (Uchwała Nr 3 Rady Ministrów z dnia 8 stycznia 2014 r.; M.P. z dnia 19 lutego 2014 r.) Na potrzeby Strategii Polska Południowa została zdefiniowana, jako makroregion obejmujący województwa: małopolskie i śląskie. Usytuowanie województw śląskiego i małopolskiego w obszarze dorzecza górnej Wisły sprawia, że sposób gospodarowania wodami w jednym z nich rzutuje na stan jakościowy wód, a na ilościowy w drugim. W Strategii przyjęto, iż do roku 2020 postępować będzie dalsze zwiększenie deficytu wód powierzchniowych, związane z nadmiernym wykorzystywaniem zasobów wodnych oraz niewystarczającą sztuczną retencją, przy utrzymującym się stanie zagrożenia jakości wód podziemnych. Wobec powyższego, za pożądany kierunek interwencji uznano potrzebę rozwijania współpracy, w celu ochrony dolin rzek mających zlewnie w obu województwach, w tym ochronę przeciwpowodziową (retencja i obwałowania) oraz wspólne przedsięwzięcia na rzecz przeciwdziałania zjawisku suszy Dokumenty wojewódzkie Województwo Śląskie Obowiązuje jest Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Śląskiego przyjęty 21 czerwca Dokument nie odnosi się bezpośrednio do problematyki suszy stwierdza się w nim, że istotne znaczenie dla systemu zaopatrzenia w wodę mają zbiorniki retencyjne, będące źródłem wody dla odbiorców komunalnych, przemysłowych oraz rolnictwa. Zbiorniki stanowią ważny element ochrony przeciwpowodziowej i przyczyniają się do wyrównywania przepływów. Zasoby wodne województwa śląskiego charakteryzują się niewielką zasobnością wynikającą z naturalnych cech hydrogeologicznych, a stosunki wodne są zniekształcone w wyniku przeobrażenia powierzchni terenu i koryt rzecznych oraz odprowadzania do wód płynących znacznej ilości ścieków przemysłowych, komunalnych i wód kopalnianych, w tym wód zasolonych. Na terenie województwa eksploatowane są wody powierzchniowe i podziemne. Nastąpiło zmniejszenie zapotrzebowania na wodę ze strony odbiorców komunalnych i przemysłowych, czego wynikiem jest proces rezygnacji z rozbudowy systemów wodociągowych. W Uchwale Nr IV/38/2/2013 Sejmiku Województwa Śląskiego z dnia 1 lipca 2013 r. 29 S t r o n a

30 w sprawie przyjęcia Strategii Rozwoju Województwa Śląskiego Śląskie 2020+, dokumencie późniejszym prawie o dekadę od planu zagospodarowania przestrzennego, problematyka suszy jest już sygnalizowana. W wymienionej Strategii stwierdzono, że prognozowane jest zwiększanie się deficytu wody. Wśród celów operacyjnych m.in. wskazano: racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi wykorzystywanymi do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia oraz utrzymanie i rozwój systemów zaopatrzenia w wodę w województwie; wspieranie wdrażania rozwiązań w zakresie zintegrowanego i zrównoważonego zarządzania zasobami wodnymi w zlewni, w tym ochrony przeciwpowodziowej i przeciwdziałania skutkom suszy; Województwo Małopolskie Obowiązujący Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego, przyjęty uchwałą Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r., został sporządzony w trybie ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym, z uwzględnieniem niektórych wymagań ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, obowiązującej od 11 lipca 2003 r. W dokumencie brak jest odniesień do zjawiska suszy. Jednocześnie poruszone są zagadnienia w zakresie gospodarki wodnej, pośrednio z związane z problematyką suszy lub mogące jej dotyczyć, jak np.: duża zmienność przepływów; nierównomierne rozmieszczenie zasobów wód podziemnych, występowanie obszarów deficytowych. Zagadnienie występowania suszy pojawia się natomiast w Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata Małopolska Nieograniczone możliwości, przyjętej przez Sejmik 26 września 2011 r. Stwierdza się w tym dokumencie, że w rzeczywistości, w której jakość i poziom życia w coraz większym stopniu zależy od czynników i procesów globalnych, nowego znaczenia nabiera wyzwanie związane z zapewnieniem wielowymiarowego bezpieczeństwa. Dotyczy to m.in. ochrony przed powodzią i suszą. W perspektywie roku 2020 działania w powyższym zakresie mają objąć m.in.: wdrażanie zasad racjonalnego planowania i zagospodarowania przestrzennego dolin rzecznych; tworzenie sprawnego systemu retencji wodnej oraz modernizacji urządzeń melioracyjnych; rozbudowę oraz utrzymanie systemów zaopatrzenia w wodę. Zagadnienia dot. suszy znalazły również miejsce w Programie Strategicznym Ochrona środowiska, przyjętym w marcu 2013 przez Samorząd Województwa Małopolskiego (jeden z dziesięciu programów strategicznych do realizacji Strategii Rozwoju 30 S t r o n a

31 Województwa Małopolskiego na lata ). Zjawisko suszy zaliczono do zjawisk katastrofalnych; jego negatywne skutki są bardzo istotne z punktu widzenia użytkowników wody; w sposób szczególny dotyczy to rolnictwa. Istotny jest również wpływ suszy na przyrodę. Dokument zawiera informację, że w ostatnim stuleciu susza wystąpiła ponad dwadzieścia razy, a w 2003 r. obniżenie poziomu wody lub całkowity jej zanik miały miejsce na około 70% rzek i potoków. Podobnie w około 70% gmin zaobserwowano obniżenie wód gruntowych, a około 7% gmin zgłosiło całkowity zanik wody w studniach gospodarskich. Jednocześnie w Programie Strategicznym Obszary wiejskie, również przyjętym w marcu 2013 r. przez władze samorządowe województwa małopolskiego, za istotne uznano retencjonowanie wód dla prowadzenia zrównoważonego gospodarowania zasobami wodnymi na obszarach wiejskich. W analizie SWOT województwa małopolskiego (w aspekcie środowiskowym) wskazano wysoki stopień zagrożenia zarówno powodzią, jak i suszą Województwo Świętokrzyskie Obowiązujący dokument: Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Świętokrzyskiego, przyjęty Uchwałą Nr XLVII/833/14 Sejmiku Województwa Świętokrzyskiego z dnia r. jako jeden z celów wskazuje zwiększenie odporności struktur przestrzennych na zagrożenia oraz poprawę bezpieczeństwa publicznego. Natomiast jako jeden z priorytetów polityki przestrzennej w tym zakresie, wymienia podniesienie skuteczności ochrony przed powodzią i skutkami suszy. Odbudowa melioracji podstawowych i szczegółowych w celu przeciwdziałania skutkom suszy, a także dążenie do zagospodarowania wód deszczowych w obrębie posesji (tworzenie studni i rowów chłonnych, ogrodów deszczowych, realizacja zielonych dachów, oczek wodnych, zbiorników zamkniętych, wykorzystanie deszczówki jako wody użytkowej) zaliczane są do najważniejszych obszarów współdziałania samorządu województwa z samorządami lokalnymi. Zagadnienia związane z występowaniem suszy są również omawiane w aktualizacji Strategii Rozwoju Województwa Świętokrzyskiego do roku 2020, przyjętej Uchwałą Nr XXXIII/589/13 Sejmiku Województwa Świętokrzyskiego z dnia 16 lipca 2013 r. W analizie SWOT, do słabych stron województwa, zalicza ona m.in. występowanie obszarów deficytu wód. Jednym z celów strategicznych ma być przeciwdziałanie zagrożeniom suszy, m.in. realizowane poprzez zwiększanie retencji w zlewni Wisły, w tym w zakresie małej retencji. 31 S t r o n a

32 Województwo Podkarpackie Obowiązujący Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Podkarpackiego przyjęty został Uchwałą Sejmiku Województwa Podkarpackiego nr XLVIII/552/2002 z dnia Ustalenia Planu w zakresie gospodarki wodnej mają na celu zwiększenie retencji wód powierzchniowych i w efekcie, zmniejszenie zagrożenia powodziowego na terenie województwa. W dokumencie brak jest odniesień do suszy. W przyjętym 18 lutego 2014 r. przez Zarząd Województwa Podkarpackiego uchwałą Nr 321/7678/14 projekcie zmiany ww. Planu (Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Podkarpackiego Perspektywa 2030), zagadnienie suszy jest wielokrotnie wymieniane i komentowane. Podkreślono, że w województwie podkarpackim nierównomierne rozmieszczenie naturalnych zasobów wodnych i niewystarczająca retencja zbiornikowa w stosunku do potrzeb ludności i gospodarki, powodują zwiększenie negatywnych skutków zjawiska suszy. Obecnie najbardziej dotkliwe dla środowiska i zaopatrzenia w wodę jest zjawisko niżówek w rzekach. Występowanie niżówek wymaga działań na rzecz zwiększania naturalnej retencji oraz inwestycji hydrotechnicznych w sytuacji, gdy zastosowanie innych rozwiązań nie jest możliwe. Wśród zasad zagospodarowania oraz działań przyczyniających się do ochrony i poprawy jakości zasobów wodnych na terenie województwa, wymienia się potrzebę budowy dużych wielofunkcyjnych zbiorników retencyjnych oraz małych zbiorników wodnych, w tym takich, które służą do przechwytywania wód opadowych wykorzystywanych w okresach suszy. Uchwalona przez Sejmik Województwa Podkarpackiego w Rzeszowie w dniu 26 sierpnia 2013 r. Strategia Rozwoju Województwa - Podkarpackie 2020 zwraca uwagę na problem występowania suszy oraz na zróżnicowany dostęp do wody pitnej. Zjawiska ekstremalne (w tym susza) są coraz bardziej odczuwalne i mają wpływ na gospodarkę regionu i bezpieczeństwo ludności. Na przestrzeni ostatnich lat, w ciepłych półroczach, susze, przerywane na krótko gwałtownymi deszczami, trwały przez kilka tygodni. Ponadto, zwłaszcza w części południowej województwa, występują niedobory wody dla potrzeb bytowych mieszkańców. Spowodowane jest to niewielkimi zasobami wód podziemnych i obniżającym się ich poziomem, okresowym brakiem opadów oraz niewystarczającą infrastrukturą wodociągową. Problemy z brakiem wody dotyczą m.in. powiatów: bieszczadzkiego, leskiego, sanockiego, krośnieńskiego i przemyskiego. Zarazem województwo podkarpackie zaliczane jest do regionów posiadających stosunkowo duże zasoby wód powierzchniowych. Jednakże znaczna zmienność przepływów w czasie, wynikająca ze zróżnicowania warunków hydrologicznych w poszczególnych latach, związanych z górskim charakterem rzek na południu województwa, wpływa na dyspozycyjność zasobów wód. W konsekwencji, ze względu na 32 S t r o n a

33 brak dostatecznej zabudowy hydrotechnicznej, znacząca wielkość potencjalnych zasobów wodnych jest niewykorzystana (odpływa bez zatrzymania do Wisły). Województwo Lubelskie Obecnie obowiązujący Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Lubelskiego został sporządzony i przyjęty przez Sejmik Województwa Lubelskiego Uchwałą Nr XLV/597/02 w dniu 29 lipca 2002 r. Dokument nie zawiera informacji na temat występowania suszy i zagrożeń przez nią powodowanych. Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego Na Lata (z perspektywą do 2030 r.) została przyjęta w 2013 przez Sejmik Województwa Lubelskiego Uchwałą Nr XXXIV/559/2013. Region wodny Górnej Wisły w części należącej do województwa lubelskiego został w Strategii zaliczony do obszarów o bardzo wysokich walorach przyrodniczych, zdrowotnych i krajobrazowo-kulturowych. Przewiduje się prowadzenie działań zmierzających do wykorzystania potencjału obszarów cennych przyrodniczo i kulturowo dla tworzenia warunków wzrostu społeczno-gospodarczego tych obszarów. Brak jest odniesień do zagadnień gospodarki wodnej, czy też zjawiska suszy. 2. INFORMACJA O METODACH ZASTOSOWANYCH PRZY SPORZĄDZANIU PROGNOZY 2.1. Podstawa prawna sporządzenia Prognozy Podstawą prawną sporządzenia prognozy oddziaływania na środowisko jest ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko (tekst jednolity Dz. U r. Nr 0, poz. 1235) (UUIŚ). Zgodnie z art. 51 ustawy prognoza oddziaływania na środowisko powinna zawierać: informacje o zawartości, głównych celach projektowanego dokumentu oraz jego powiązaniach z innymi dokumentami; informacje o metodach zastosowanych przy sporządzaniu prognozy; propozycje dotyczące przewidywanych metod analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu oraz częstotliwości jej przeprowadzania; informacje o możliwym transgranicznym oddziaływaniu na środowisko; analizę i ocenę istniejącego stanu środowiska oraz potencjalne zmiany tego stanu w przypadku braku realizacji projektowanego dokumentu; 33 S t r o n a

34 analizę i ocenę stanu środowiska na obszarach objętych przewidywanym znaczącym oddziaływaniem; analizę i ocenę istniejących problemów ochrony środowiska istotnych z punktu widzenia realizacji projektowanego dokumentu w szczególności dotyczące obszarów podlegających ochronie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004r. o ochronie przyrody; analizę i ocenę celów ochrony środowiska ustanowionych na szczeblu międzynarodowym wspólnotowym i krajowym, istotnych z punktu widzenia projektowanego dokumentu, oraz sposoby, w jakich te cele i inne problemy środowiska zostały uwzględnione podczas opracowywania dokumentu; analizę i ocenę przewidywalnych znaczących oddziaływań, w tym oddziaływań bezpośrednich, pośrednich, wtórnych, skumulowanych, krótkoterminowych, średnioterminowych i długoterminowych, stałych i chwilowych oraz pozytywnych i negatywnych, na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru, a także na środowisko a w szczególności na: różnorodność biologiczną, ludzi, zwierzęta, rośliny, wodę, powietrze, powierzchnie ziemi, krajobraz, klimat, zasoby naturalne, zabytki, dobra materialne, z uwzględnieniem zależności między tymi elementami środowiska i między oddziaływaniami na te elementy; streszczenie sporządzone w języku niespecjalistycznym. Prognoza oddziaływania na środowisko dla projektu Planu przeciwdziałania skutkom suszy w regionie wodnym Górnej Wisły została sporządzona w zakresie zgodnym z treścią pism: Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska (znak: DOOŚ JP Warszawa, dnia r.), Głównego Inspektora Sanitarnego (znak: GIS-HŚ-NS-076-7/EN/13 Warszawa, dnia r.). 34 S t r o n a

35 2.2. Metoda opracowania prognozy Podstawą opracowania Prognozy jest projekt Planu przeciwdziałania skutkom suszy w regionie wodnym Górnej Wisły oraz wyniki zrealizowanego wcześniej na zamówienie RZGW w Krakowie tematu Analiza zjawiska suszy na obszarze regionu wodnego Górnej Wisły 2. W projekcie Planu używa się pojęć: susza, niedobór wody, wskaźnik suszy, które rozumie się następująco: Susza jest zjawiskiem naturalnym, które oznacza się czasowym, negatywnym i dużym odchyleniem od średnich wartości opadów (niedobór opadów), występującym przez znaczący okres na dużym obszarze. Niedobór wody jest zdarzeniem wywołanym działalnością człowieka, które oznacza się powtarzającym brakiem równowagi, wynikającym z nadmiernego wykorzystywania zasobów wodnych, wywołanym zużyciem przewyższającym naturalnie odnawialną ich dostępność. Niedobór wody może się nasilić pod wpływem zanieczyszczenia wód (zmniejszenie przydatności do różnego rodzaju celów) oraz podczas epizodów suszy. Wskaźnik suszy umożliwia ocenę potencjalnych skutków lub niedoborów będących następstwem suszy (meteorologicznej, hydrologicznej, rolniczej). Susza i niedobór wody to różne, ale powiązane jednak ze sobą zjawiska. W niektórych obszarach natężenie i częstotliwość suszy może prowadzić do powstawania niedoborów wody, a nadmierna eksploatacja zasobów wodnych może zaostrzać skutki suszy. Dlatego należy zwracać uwagę na synergię pomiędzy tymi dwoma zjawiskami, zwłaszcza w obszarach deficytów wodnych. Susza jest zjawiskiem naturalnym o charakterze tymczasowym. Jest to zjawisko złożone i trudne do jednoznacznego zdefiniowania, ponieważ jest efektem wielu czynników wzajemnie na siebie oddziałujących. Niemałą trudność stanowi określenie jej początku i końca, gdyż najczęściej susza jest oceniana i analizowana już po jej zakończeniu, na podstawie historycznych danych. Susza jest cechą klimatu określaną jako zauważalny brak wody, który powoduje szkody w przyrodzie i gospodarce oraz uciążliwość dla ludności, a nawet zagrożenie dla życia ludzkiego. Susza jest również zjawiskiem ciągłym o zasięgu regionalnym stanowiącym odchylenie od warunków normalnych, charakterystycznych dla danego regionu, a dotyczących wielkości opadów, wilgotności glebowej, poziomu zwierciadła wód powierzchniowych, wielkości przepływu w rzekach oraz poziomu zalegania zwierciadła wód podziemnych. 2 ( 35 S t r o n a

36 Podstawowymi czynnikami ocenianymi przy występowaniu zjawiska suszy są warunki pogodowe, warunki hydrologiczne oraz jakość wody. Obecnie nie ma uniwersalnej, zalegalizowanej definicji suszy. Przyjmuje się, że susza, niezależnie od intensywności i czasu jej trwania dzieli się na cztery rodzaje, powiązane ze sobą w sensie przyczynowo-skutkowym. Susza atmosferyczna określana jest, jako niedostatek lub całkowity brak opadów. Jest to pierwszy etap suszy. W okresie bezopadowym może wystąpić krótki czas z opadami, niewystarczającymi jednak do wypełnienia niedoborów wody. Często po wystąpieniu opadów zagrożenie suszą maleje, jednak w przypadku długotrwałych deficytów wody następuje przejście w kolejną fazę suszę glebową (opisywaną również jako susza rolnicza). Jest to etap, podczas którego dochodzi do wysychania gleby, a co za tym idzie ograniczenia dostępności wody dla roślin. Kolejnym etapem rozwoju suszy jest susza hydrogeologiczna, której początkiem jest obniżenie zwierciadła wód podziemnych. Ostatnim etapem suszy jest susza hydrologiczna (zwana również suszą rzeczną), w wyniku której następuje wysychanie źródeł cieków oraz samych cieków. Należy podkreślić, że wystąpienie suszy nie jest wynikiem działalności człowieka, natomiast skutki tego zjawiska są związane ze sposobem i rozmiarem wykorzystywania zasobów wodnych w danej zlewni. Mogą być złagodzone, natomiast żadne działania nie zapobiegną wystąpieniu samego zjawiska suszy. W czasie suszy o krótkim czasie trwania korzystanie z wód musi być zrównoważone i nie należy dopuszczać do pogorszenia stanu. W przypadkach suszy długotrwałej konieczne jest podejmowanie decyzji o przeznaczaniu dyspozycyjnych zasobów wodnych na potrzeby związane z działalnością człowieka, a także na cele środowiskowe. Skutki suszy będą więc odczuwane zależnie od istniejących warunków. Obszary zlewni rzek o odpowiedniej infrastrukturze technicznej mogą być mniej narażone na dotkliwości zjawiska suszy, niż dorzecza gdzie jest ona niewystarczająca. Projekt Planu przeciwdziałania skutkom suszy w regionie wodnym Górnej Wisły opracowano z uwzględnieniem: analizy możliwości powiększenia dyspozycyjnych zasobów wodnych; propozycji budowy, rozbudowy lub przebudowy urządzeń wodnych; propozycji niezbędnych zmian w zakresie korzystania z zasobów wodnych oraz zmian naturalnej i sztucznej retencji; katalogu działań służących ograniczeniu skutków suszy. Niedobór wody, jako zdarzenie powodowane działalnością człowieka, nie jest objęte projektem Planu przeciwdziałania skutkom suszy w regionie wodnym Górnej Wisły. 36 S t r o n a

37 Opracowanie zostało zrealizowane z wykorzystaniem zalecanej przez Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej metodyki postępowania Ochrona przed suszą w planowaniu gospodarowania wodami (RS-EKO, 2013 r.), mającej charakter wytycznych. W opracowaniu wykorzystano m.in.: charakterystyki hydrologiczne oparte o pomiary w profilach wodowskazowych oraz charakterystyki oparte o dobowe sumy opadów, średnie prędkości wiatru, średnie temperatury oraz średnią wilgotność powietrza; charakterystyki oparte o stany wód gruntowych oraz wydajności źródeł; mapy glebowo-rolnicze opracowane przez IUNG-PIB w Puławach w skali 1: i 1: ; dane przestrzenne (w formacie shp) dla obszaru działania RZGW w Krakowie (sieć hydrograficzna (cieki i jeziora) w skali 1: wg MPHP (wersja z września 2013); przebieg granic zlewni (poziom od 1 do 14) wg MPHP (wersja z września 2013); zlewnie bilansowe; granice regionów wodnych i obszaru działania; jednolite części wód powierzchniowych i ich zlewnie; jednolite części wód podziemnych; scalone części wód powierzchniowych). Przedmiotowy projekt Planu przeciwdziałania skutkom suszy w regionie wodnym Górnej Wisły wraz z prognozą oddziaływania na środowisko, zgodnie z ustawą z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U , z późn. zmianami), poddany jest strategicznej ocenie oddziaływania na środowisko. Po zakończeniu procedury oceny jw. opracowana zostanie ostateczna wersja Planu przeciwdziałania skutkom suszy w regionie wodnym Górnej Wisły. Prognoza oddziaływania na środowisko dla projektu Planu uwzględnia: istniejący stan środowiska oraz potencjalne zmiany tego stanu w przypadku braku realizacji analizowanego dokumentu; stan środowiska na obszarach objętych przewidywanym znaczącym oddziaływaniem; istniejące problemy ochrony środowiska istotne z punktu widzenia realizacji analizowanego dokumentu, w szczególności dotyczące obszarów podlegających ochronie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody; cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu międzynarodowym, wspólnotowym i krajowym, istotne z punktu widzenia analizowanego dokumentu, oraz sposoby, w jakich te cele i inne problemy środowiska zostały uwzględnione podczas opracowywania dokumentu; 37 S t r o n a

38 przewidywane znaczące oddziaływania, w tym oddziaływania bezpośrednie, pośrednie, wtórne, skumulowane, krótkoterminowe, średnioterminowe i długoterminowe, stałe i chwilowe oraz pozytywne i negatywne, na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru, a także na środowisko, w szczególności na: różnorodność biologiczną, ludzi, zwierzęta, rośliny, wodę, powietrze, powierzchnię ziemi, krajobraz, klimat, zasoby naturalne, zabytki, dobra materialne z uwzględnieniem zależności między tymi elementami środowiska i między oddziaływaniami na te elementy. Opis istniejącego stanu środowiska przyrodniczego sporządzono na podstawie dostępnej literatury, opracowań, danych statystycznych oraz aktualnych map. 3. PROPOZYCJE DOTYCZĄCE PRZEWIDYWANYCH METOD ANALIZY SKUTKÓW REALIZACJI POSTANOWIEŃ PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU ORAZ CZĘSTOTLIWOŚĆ JEJ PRZEPROWADZANIA 3.1. Stan obecny monitoringu susz w Polsce W zakresie prognozowania i monitorowania zjawiska suszy w Polsce odpowiedzialnymi są: Państwowa Służba Hydrologiczno-Meteorologiczna, którą pełni Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Państwowy Instytut Badawczy, Państwowa Służba Hydrogeologiczna, którą pełni Państwowy Instytut Geologiczny Państwowy Instytut Badawczy. W ramach powierzonych ustawowo obowiązków IMGW opracowuje ostrzeżenia przed niebezpiecznymi zjawiskami zachodzącymi w atmosferze i hydrosferze. Istniejący system monitoringu i prognozowania zjawisk meteorologicznych i hydrologicznych nie jest w pełni przystosowany do modelowania bieżących obserwacji w celu uzyskania długoterminowej prognozy zjawiska suszy. W zakresie monitoringu zasobów hydrogeologicznych opracowywane są prognozy średnioterminowe trzymiesięczne, wydawane w formie Komunikatów i Prognoz przez Państwową Służbę Hydrogeologiczną. Komunikaty i prognozy zawierają analizy aktualnego stanu wód podziemnych, powierzchniowych, warunki meteorologiczne, prognozy hydrogeologiczno-meteorologiczne oraz przebieg zjawisk historycznometeorologicznych, historyczny przebieg zjawisk niżówkowych i susz. Prognoza zawiera 38 S t r o n a

39 analizę wpływu przewidywanego stanu wód podziemnych na możliwości ich poboru. Na podstawie Ustawy Prawo wodne dyrektorzy regionalnych zarządów gospodarki wodnej zostali zobowiązani do koordynacji działań związanych z ochroną przed suszą. Dedykowany serwis istnieje na stronach Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie 3, który dla obszaru działania tj. regionów wodnych Górnej Wisły, Czarnej Orawy i Dniestru prezentuje, aktualizowane w cyklu miesięcznym: - mapy wskaźnika zagrożenia niżówką hydrogeologiczną (k n ); - mapy opadowe, przedstawiające obszary na których może pojawić się deficyt lub nadmiar opadów (wskaźnik RPI). Istnieje również ogólnopolski monitoring suszy prowadzony przez Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach, utworzony w 2007r. na wniosek Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Monitoring ten jest realizowany dla potrzeb rolnictwa. Instytut wyznacza obszary, na których ze względu na wskaźniki meteorologiczne i rodzaj gleb istnieje możliwość pojawienia się zagrożenia suszy. Dla poszczególnych gatunków roślin i rodzajów gleb agregowane są wskaźniki, które prezentowane są jako klimatyczny bilans wodny KBW Organizacja monitoringu operacyjnego wskaźników suszy Opracowanie planów przeciwdziałania skutkom suszy w regionie wodnym Górnej Wisły wymaga organizacji stałego monitoringu wszystkich typów tego zjawiska w trybie operacyjnym lub quasi operacyjnym. W organizacji tego monitoringu należy wykorzystać istniejące systemy pomiarowe, detekcyjne i informatyczne funkcjonujące w ramach monitoringu państwowych służb: Monitoring IMGW-PIB (za Lorenc i in. 2006) Monitoring prowadzony w Ramach projektu Prognostyczno-Operacyjny System Udostępniania Charakterystyk Suszy POSUCH@. Monitoring IUNG-PIB - System Monitoringu Suszy Rolniczej (SMSR) został opracowany i uruchomiony przez Instytut Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa Państwowy Instytut Badawczy w Puławach na wniosek Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Monitoring PIG-PIB W ramach monitoringu stanów wód podziemnych, prowadzonego przez Państwowa Służbę Hydrogeologiczną Państwowej Służby Hydrogeologicznej. 3 (Centrum Operacyjne: 39 S t r o n a

40 Ważnym zagadnieniem dla przeciwdziałania skutkom suszy, w tym szczególnie dla wdrożenia planów przeciwdziałania skutkom suszy w regionie wodnym Górnej Wisły, jest zorganizowanie właściwego krajowego monitoringu. Monitoring ten musi zapewnić: dostarczenie danych z monitoringu parametrów umożliwiających wyliczanie wskaźników suszy, monitoringu o takiej rozdzielczości przestrzennej, aby możliwa była prawidłowa ocena wskaźników suszy (z dużą wiarygodnością) dla całego kraju, dostęp do danych monitoringowych przez całą dobę, dostęp on-line do danych pomiarowych z wybranych stacji monitoringowych, dostęp do danych monitoringowych pozyskiwanych przez: Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej PIB w ramach PSHM, Państwowy Instytut Geologiczny PIB w ramach PSH, Instytut Uprawy Nawożenia PIB w Puławach, Systemy te należy wykorzystać dla prowadzenia monitoringu dla planów przeciwdziałania skutkom suszy. Monitoring wskaźników suszy jest niezbędny dla prawidłowej pracy mającego powstać zespołu do spraw suszy przy RZGW. Dane z monitoringu wykonywanego przez IMGW PIB, PIG PIB i IUNG PIB powinny być umieszczane na specjalnie utworzonej stronie prowadzonej przez Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej. Przekazywanie danych winno być na tyle sprawne, aby planowany zespół ds. suszy mający działać przy RZGW, mógł okresowo, a w sytuacji zagrożenia suszą codziennie w godzinach porannych zapoznać się z danymi i przeanalizować bieżącą sytuację. Prawo wodne w Dziale VB Ochrona przed suszą Art. 88s ust. 6 określa, że aktualizację planów przeciwdziałania skutkom suszy dokonuje się co 6 lat (USTAWA z dnia 18 lipca 2001 r. DZ.U. z dnia 1 kwietnia 2015 r. Poz. 469.). Ocena skutków realizacji postanowień projektowanego Planu, prowadzona, więc będzie w cyklu sześcioletnim. 40 S t r o n a

41 4. ISTNIEJĄCY STAN ŚRODOWISKA ORAZ POTENCJALNE ZMIANY TEGO ŚRODOWISKA W PRZYPADKU BRAKU REALIZACJI PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU 4.1. Stan środowiska C h a r a k t e r y s t y k a i p o ł o ż e n i e g e o g r a f i c z n e r e g i o n u w o d n e g o G ó r n e j W i s ł y Dorzecze górnej Wisły obejmuje odcinek Wisły od źródeł do ujścia Sanny włącznie. Całkowita powierzchnia zlewni górnej Wisły (łącznie z obszarem leżącym poza terytorium Polski) wynosi km 2, na obszarze Polski km 2, a więc 15% powierzchni kraju. Region Górnej Wisły, położony jest w obrębie pięciu województw południowej Polski. Obejmuj swoim zasięgiem 98,2% powierzchni województwa podkarpackiego, 92,4% małopolskiego, 64,4% świętokrzyskiego, 11,2% województwa lubelskiego oraz 10% powierzchni województwa śląskiego. Powierzchnia regionu wodnego Górnej Wisły wynosi km 2. Wg podziału fizycznogeograficznego Kondrackiego (1998), region wodny Górnej Wisły położony jest w obrębie 8 podprowincji: Centralne Karpaty Zachodnie, Zewnętrzne Karpaty Zachodnie, Beskidy Wschodnie, Podkarpacie Wschodnie, Podkarpacie Północne, Wyżyna Śląsko-Krakowska, Wyżyna Małopolska oraz Wyżyna Lubelsko-Lwowska. Centralne Karpaty Zachodnie leżą w południowej części regionu wodnego Górnej Wisły i sąsiadują z Zewnętrznymi Karpatami Zachodnimi, od których różnią się budową i historią geologiczną. Charakteryzują się mozaikowym krajobrazem z mniej lub bardziej izolowanymi łańcuchami górskimi o wysokości ponad 2000 m n.p.m., które oddzielone są kotlinami. Zewnętrzne Karpaty Zachodnie należą do gór średnich, jednak w grupie Pilska i Paśmie Babiogórskim osiągają wysokość ponad 1500 m n.p.m. Jest to obszar zróżnicowany pod względem struktury geologicznej i rzeźby terenu. 41 S t r o n a

42 Rysunek 2. Podział administracyjny (wojewódzki) regionu wodnego Górnej Wisły W kierunku wschodnim Zewnętrzne Karpaty Zachodnie przechodzą w Beskidy Wschodnie. W regionie wodnym Górnej Wisły znajduje się tylko niewielka część - fragment makroregionu Beskidów Lesistych. Podkarpacie Północne leży pomiędzy Karpatami Zachodnimi na południu a Wyżyną Małopolską na północy. Na obszarze Podkarpacia Północnego występują kotliny, które łączą się ze sobą zwężeniami - tzw. Bramami i mają taką samą genezę jak Karpaty. Podkarpacie Wschodnie leży na południe od Podkarpacia Północnego i prawie w całości należy do Ukrainy, w obszarze Polski leży jedynie niewielki fragment Płaskowyżu Sańsko-Dniestrzańskiego. Na terenie płaskowyżu przebiega dział wód pomiędzy Wisłą a Dniestrem. Wyżyna Lubelsko- Lwowska jest najbardziej wysuniętą na wschód częścią Wyżyn Polskich i leży na wschód od Wisły. Występują tu pasy wzniesień i obniżeń z kierunku północno-zachodniego na południowo-wschodni. Wyżyna Małopolska leży w centralnej części Wyżyn Polskich i jest regionem bardzo zróżnicowanym pod względem rzeźby terenu. Na obszarze wyżyny przeważają wysokości m n.p.m., jednak w rejonie Gór Świętokrzyskich przekraczają 600 m n.p.m. W północno-zachodniej części obszaru przebiega dział wód Wisły i Odry. Wyżynę Małopolską tworzą trzy makroregiony: Wyżyna Kielecka, Niecka Nidziańska i Wyżyna Przedborska. 42 S t r o n a

43 W regionie wodnym Górnej Wisły występuje także niewielka południowo-wschodnia część Wyżyny Śląsko-Krakowskiej. Na jej obszarze występują liczne progi denudacyjne i tektoniczne, które oddzielają wyżynne płaskowyże od obniżeń powstałych w mniej odpornych skałach K l i m a t w r e g i o n i e G ó r n e j W i s ł y Cechą charakterystyczną regionu Górnej Wisły jest największe zróżnicowanie warunków klimatycznych w Polsce. Zróżnicowanie klimatu kształtowane jest przez powietrze polarno-morskie oraz polarno-kontynentalne. Na obszarze tym występuje sześć stref klimatycznych: od umiarkowanie ciepłej do zimnej (na szczytach tatrzańskich). Na północnych stokach Tatr sumy roczne opadów w skrajnych przypadkach przekraczają 2500 mm, a maksima dobowe sięgają 300 mm. Jednocześnie w Niecce Nidziańskiej są miejsca o opadach rocznych nieprzekraczających 500 mm. Na obszarze dorzecza znane są przypadki huraganowych wiatrów, gwałtownych burz z gradobiciem lub deszczem nawalnym. Pogoda w regionie wodnym Górnej Wisły przez 65% dni w roku kształtuje się pod wpływem powietrza polarno-morskiego, przez 20% dni w roku pod wpływem polarno-kontynentalnego, przez blisko 6% dni w roku pojawia się powietrze arktyczne, najrzadziej, tylko przez 3% dni w roku napływają nad obszar masy powietrza zwrotnikowego. Przez pozostałe 6% dni w roku wpływ mają inne czynniki cyrkulacyjne. W regionie Górnej Wisły wyróżnia się następujące regiony klimatyczne: region klimatu górskiego, bogatego w opady (granica tego regionu biegnie wzdłuż progu Beskidów i pokrywa się z izohietą 900 mm); region klimatu Pogórza Karpackiego, z sumą opadów mm; region kotlin podgórskich (Kotlina Oświęcimska, Kotlina Sandomierska, Dolina Wisły gdzie występuje zróżnicowanie klimatu od ciepłego i umiarkowanie wilgotnego poprzez ciepły i umiarkowanie suchy do ciepłego i suchego); region klimatu wyżyn - Wyżyna Krakowska, Niecka Nidziańska, rejon Kielc, Góry Świętokrzyskie, Wyżyna Lubelska i Roztocze o sumie opadów od 700 do 900 mm B u d o w a g e o l o g i c z n a w r e g i o n i e G ó r n e j W i s ł y Region Górnej Wisły w obszarze działania RZGW w Krakowie ma urozmaiconą budowę geologiczną. W skład wyodrębnionych jednostek regionalnych wchodzą: Karpaty, część zapadliska przedkarpackiego, fragmenty niecki górnośląskiej, monokliny śląskokrakowskiej, niecki nidziańskiej, Gór Świętokrzyskich oraz niecki lubelskiej. Uwzględniając zróżnicowanie budowy i historię geologiczną, Karpaty dzieli się na Karpaty wewnętrzne 43 S t r o n a

44 i leżące na północ od nich Karpaty zewnętrzne (fliszowe). W Karpatach wewnętrznych wyróżnia się: Tatry, nieckę podhalańską (Podhale) i pieniński pas skałkowy (Pieniny). Tatry - o budowie płaszczowinowej, dzielą się na dwie strefy: południową - wierchową, oraz reglową - ciągnącą się wąskim pasem wzdłuż północnego ich brzegu. Strefa wierchowa zbudowana jest z trzonu krystalicznego (gnejsy, łupki, granity) przykrytego od strony północnej osadami triasowo-jurajsko-kredowymi (zlepieńce, kwarcyty, iły), natomiast strefę reglową tworzą skały osadowe (m.in. kwarcyty, wapienie, iły, margle) powstałe w okresie od dolnego triasu do środkowej kredy. Niecka podhalańska zbudowana jest z paleogeńskich utworów piaskowcowo-łupkowych (miąższość fliszu podhalańskiego rzędu m) leżących na mezozoicznych jednostkach tatrzańskich. Pieniński pas skałkowy, oddzielony od niecki podhalańskiej strefą uskoków, zbudowany jest ze skał węglanowych i fliszowych wieku jurajskokredowo-paleogeńskiego. Karpaty zewnętrzne zbudowane są ze skał osadowych (piaskowcowo-łupkowych) tzw. fliszu. Zróżnicowanie litologiczne osadów paleogeńskokredowych (lokalnie jurajsko-kredowych i paleogeńsko-neogeńskich) oraz rodzaj zaburzeń pozwalają na wyróżnienie w Karpatach zewnętrznych, płaszczowin: magurskiej, dukielskiej, śląskiej, podśląskiej i skolskiej - jednostek częściowo nasuniętych na siebie (nasunięcie karpackie). Na sfałdowanych utworach fliszowych zachowały się również osady miocenu. Utwory czwartorzędowe występujące na obszarze Karpat zalicza się do osadów aluwialnych - wypełniających doliny rzeczne i kotliny śródgórskie oraz do osadów fluwioglacjalnych - zalegających w znacznym nagromadzeniu w Kotlinie Orawsko-Nowotarskiej (o miąższości przekraczającej nawet 100 m), gdzie występują łącznie z osadami aluwialnymi. Największe nagromadzenie utworów aluwialnych ma miejsce dolinach Soły, Skawy, Raby, Dunajca, Białej Tarnowskiej, Wisłoki i Sanu z Wisłokiem. Poza dolinami rzecznymi, na obszarze Karpat występują czwartorzędowe pokrywy zwietrzelinowe o zmiennej miąższości, na ogół 1 5 m. Na północ od brzegu nasunięcia karpackiego rozciąga się zapadlisko przedkarpackie, które jest młodą strukturą geologiczną, stanowiącą fragment rowu przedgórskiego Karpat, wypełnionego kompleksem mioceńskich skał osadowych (iły, iłowce, łupki, mułowce z soczewkami piasków i piaskowców) o znacznej miąższości. Praktycznie na całym obszarze osady te pokryte są utworami czwartorzędowymi o zmiennej miąższości, mającymi podstawowe znaczenie dla gromadzenia i przepływu użytkowych wód podziemnych. Wykazują one duże urozmaicenie, a ich występowanie i miąższość wiążą się głównie z działalnością glacjalną, rzeczną i eoliczną, ale zależą również od morfologii stropu utworów mioceńskich. Niecka górnośląska zbudowana jest ze skał paleozoicznych (dewon, karbon) 44 S t r o n a

45 podścielonych skałami krystalicznymi. Charakterystyczną cechą jest to, że wypełniona jest osadami węglonośnymi, a jej zasięg pokrywa się z zasięgiem zagłębia węglowego. Ma ona kształt trójkąta, w obszarze RZGW w Krakowie jest jedynie jej południowowschodni fragment. W obrębie niecki górnośląskiej utwory czwartorzędowe (piaski o miąższości do 50 m) wypełniają głębokie rynny dolinne. Płaty wyżynne okrywa cienki i nierówny płaszcz glin lodowcowych, piasków a także zwietrzelin. Monoklina śląsko-krakowska obszaru RZGW w Krakowie graniczy z brzegiem zapadliska przedkarpackiego. Monoklinę tworzą skały - od permu po jurę (m.in. zlepieńce, wapienie, dolomity, iły, piaskowce), wydźwignięte i nachylone pod niewielkim kątem ku północnemu wschodowi. Utwory kredowe wykształcone są, jako margle i wapienie margliste z wkładkami iłów marglistych oraz piaski i zlepieńce. Występują na wschód od wychodni utworów jurajskich, lokalnie w postaci płatów przykrywających starsze osady. Białe wapienie jury górnej tworzą charakterystyczne skałki znane z rejonu Krakowa (m.in. Wzgórze Wawelskie, rejon Ojcowa). Utwory czwartorzędowe w monoklinie śląskokrakowskiej reprezentowane są przez piaski oraz płaty lessów, których miąższość w kierunku doliny Szreniawy i Nidy wzrasta do 20 m. Niecka nidziańska leży pomiędzy monokliną śląsko-krakowską na zachodzie, a rejonem świętokrzyskim na północnym-wschodzie i ma formę synklinalną. Cechuje ją asymetria - skrzydło południowo-zachodnie jest łagodniejsze, a północno-wschodnie bardziej strome. Nieckę wypełniają utwory górnokredowe (margle, opoki), przykryte na południu mioceńskimi osadami zapadliska przedkarpackiego. Utwory czwartorzędowe występują w osi niecki nidziańskiej, w postaci większych płatów glin zwałowych i piasków polodowcowych. W Górach Świętokrzyskich wyróżnia się dwa regiony: północny łysogórski, oraz południowy kielecki, znajdujący się w obszarze RZGW w Krakowie. W rejonie kieleckim brak jest kwarcytów, charakterystycznych dla regionu łysogórskiego, są natomiast osady dolnego kambru - nieobecne w rejonie północnym. Utwory dewonu - piaskowce oraz wapienie, dolomity (często skrasowiałe i spękane) tworzą dobre warunki dla zbiornika wód podziemnych. W południowej części Gór Świętokrzyskich występują czwartorzędowe pokrywy zwietrzelinowe z gołoborzami kwarcytowymi na grzbietach. W obniżeniach terenu miąższość glin lodowcowych i piasków różnej genezy osiąga m. Południowe obrzeżenie regionu świętokrzyskiego wzdłuż doliny Wisły budują gliny morenowe z iłami warwowymi i piaskami. Na wschodniej części Wyżyny Opatowskiej występuje zwarta pokrywa lessów o miąższości m. Niewielki fragment Niecki lubelskiej znajdujący się w obszarze RZGW w Krakowie zbudowany jest ze skał osadowych wieku kredowego (margle, wapienie). Na osadach 45 S t r o n a

46 kredy leżą we fragmentach wapienie mioceńskie. Utwory czwartorzędowe reprezentowane są przez pokrywy lessowe, a w strefie krawędziowej Roztocza - zwietrzeliny wapieni i margli. W regionie wodnym Górnej Wisły występują utwory fliszu podhalańskiego i pienińskiego pasa skałkowego (Karpaty wewnętrzne) oraz płaszczowiny magurskiej (Karpaty zewnętrzne). Pieniński pas skałkowy stanowiący granicę pomiędzy Karpatami wewnętrznymi i zewnętrznymi jest zbudowany ze skał mezozoicznych i paleogeńskich, głównie węglanowych. W budowie Karpat zewnętrznych biorą udział głównie skały piaskowcowo-łupkowe kredy i paleogenu. Na sfałdowanych utworach fliszowych zachowały się również osady miocenu, w których zaznacza się zdecydowana przewaga warstw ilasto-mułowcowych nad piaszczysto-żwirowymi. W obrębie Kotliny Orawsko-Nowotarskiej osady miocenu są znacznej miąższości. Utwory czwartorzędowe zalicza się do osadów aluwialnych - wypełniających doliny rzeczne i kotliny śródgórskie oraz do osadów fluwioglacjalnych - zalegających w znacznym nagromadzeniu w Kotlinie Orawsko-Nowotarskiej, gdzie występują łącznie z osadami aluwialnymi, osiągając maksymalne miąższości - do 100 metrów (Książkiewicz, 1972; Węcławik, 1991) O b s z a r y o c h r o n n e w r e g i o n i e w o d n y m G ó r n e j W i s ł y Na obszarze regionu wodnego Górnej Wisły występują tereny o wybitnych walorach przyrodniczych oraz turystyczno-krajoznawczych, są to: parki narodowe, parki krajobrazowe, rezerwaty oraz obszary Natura Na obszarze regionu wodnego Górnej Wisły występują obszary Natura 2000, ustanowione na mocy dyrektyw unijnych - obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) i specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO). Obszary te mają kluczowe znaczenie dla zachowania bioróżnorodności poprzez ochronę zagrożonych i rzadkich gatunków roślin i zwierząt. W regionie wodnym Górnej Wisły obszary specjalnej ochrony ptaków zajmują powierzchnię około 6593,3 km 2, co stanowi około 15,3% powierzchni regionu. Specjalne obszary ochrony siedlisk zajmują 5371,5 km 2 (ok. 12,5% powierzchni regionu). Obszary specjalnej ochrony ptaków i specjalne obszary ochrony siedlisk, których granice całkowicie się pokrywają zajmują 1325 km 2 (ok. 3,1% powierzchni regionu). Tabela nr 1 do 3 przedstawiają wykaz obszarów Natura 2000 specjalnej ochrony ptaków i wykaz obszarów Natura 2000 ochrony siedlisk w regionie wodnym Górnej Wisły. Tabela 1. Wykaz obszarów Natura 2000 specjalnej ochrony ptaków w regionie wodnym Górnej Wisły Lp. Kod Nazwa Lokalizacja (województwo) Obszary Natura 2000 leżące całkowicie w regionie wodnym Górnej Wisły 1 PLB Beskid Niski małopolskie, podkarpackie 2 PLB Beskid Żywiecki śląskie 46 S t r o n a

47 Lp. Kod Nazwa Lokalizacja (województwo) 3 PLB Dolina Dolnej Skawy małopolskie 4 PLB Dolina Nidy świętokrzyskie 5 PLB Gorce małopolskie 6 PLB Lasy Janowskie lubelskie, podkarpackie 7 PLB Pieniny małopolskie 8 PLB Pogórze Przemyskie podkarpackie 9 PLB Puszcza Niepołomicka małopolskie 10 PLB Puszcza Sandomierska podkarpackie Obszary Natura 2000 leżące częściowo w regionie wodnym Górnej Wisły 11 PLB Babia Góra małopolskie 12 PLB Dolina Dolnej Soły śląskie, małopolskie 13 PLB Góry Słonne podkarpackie 14 PLB Pasmo Policy małopolskie 15 PLB Puszcza Solska podkarpackie, lubelskie 16 PLB Roztocze podkarpackie, lubelskie 17 PLB Torfowiska Orawsko-Nowotarskie małopolskie Tabela 2. Wykaz obszarów Natura 2000 ochrony siedlisk w regionie wodnym Górnej Wisły Lp. Kod Nazwa Lokalizacja (województwo) Obszary Natura 2000 leżące całkowicie w regionie wodnym Górnej Wisły 1 PLH Bednarka małopolskie, podkarpackie 2 PLH Beskid Żywiecki śląskie 3 PLH Biała Tarnowska małopolskie 4 PLH Bory Bagienne nad Bukową podkarpackie 5 PLH Cedron małopolskie 6 PLH Chodów - Falniów małopolskie 7 PLH Cybowa Góra małopolskie 8 PLH Czerna małopolskie 9 PLH Dąbie małopolskie 10 PLH Dąbrowa koło Zaklikowa podkarpackie 11 PLH Dębnicko-Tyniecki obszar łąkowy małopolskie 12 PLH Dębówka nad rzeką Uszewką małopolskie 13 PLH Dolina Białej Nidy świętokrzyskie 14 PLH Dolina Białki małopolskie 15 PLH Dolina Bobrzy świętokrzyskie 16 PLH Dolina Czarnej Nidy świętokrzyskie 17 PLH Dolina Dolnego Sanu podkarpackie 18 PLH Dolina Dolnej Tanwi lubelskie, podkarpackie 19 PLH Dolina Górnej Mierzawy małopolskie, świętokrzyskie 20 PLH Dolina Mierzawy świętokrzyskie 21 PLH Dolina Prądnika małopolskie 22 PLH Dolina rzeki Gróbki małopolskie 23 PLH Dolina Sanki małopolskie 24 PLH Dolina Warkocza świętokrzyskie 25 PLH Dolinki Jurajskie małopolskie 26 PLH Dolna Soła małopolskie, śląskie 27 PLH Dolna Wisłoka z Dopływami podkarpackie 28 PLH Dolny Dunajec małopolskie 29 PLH Dorzecze Górnego Sanu podkarpackie 30 PLH Fort Salis Soglio podkarpackie 47 S t r o n a

48 Lp. Kod Nazwa Lokalizacja (województwo) 31 PLH Giebułtów małopolskie 32 PLH Golesz podkarpackie 33 PLH Gościeradów lubelskie 34 PLH Górny Dunajec małopolskie 35 PLH Góry Pieprzowe świętokrzyskie 36 PLH Grzymałów małopolskie 37 PLH Jaćmierz podkarpackie 38 PLH Jadowniki Mokre małopolskie 39 PLH Jasiołka podkarpackie 40 PLH Józefów - Wola Dębowiecka podkarpackie 41 PLH Kaczmarowe Doły małopolskie 42 PLH Kalina Mała małopolskie 43 PLH Kalina-Lisiniec małopolskie 44 PLH Klonówka podkarpackie 45 PLH Kołacznia podkarpackie 46 PLH Koło Grobli małopolskie 47 PLH Komorów małopolskie 48 PLH Kostrza małopolskie 49 PLH Kościół w Dydni podkarpackie 50 PLH Kościół w Nowosielcach podkarpackie 51 PLH Kościół w Radziechowach śląskie 52 PLH Kościół w Równem podkarpackie 53 PLH Kościół w Skalniku podkarpackie 54 PLH Kościół w Węglówce małopolskie 55 PLH Kras Staszowski świętokrzyskie 56 PLH Krynica małopolskie 57 PLH Krzeszowice małopolskie 58 PLH Kwiatówka małopolskie 59 PLH Ładzin podkarpackie 60 PLH Las Hrabeński podkarpackie 61 PLH Las nad Braciejową podkarpackie 62 PLH Las Niegłowicki podkarpackie 63 PLH Lasy Cisowsko-Orłowińskie świętokrzyskie 64 PLH Lasy Leżajskie podkarpackie 65 PLH Lasy Sieniawskie podkarpackie 66 PLH Lipówka małopolskie 67 PLH Liwocz małopolskie, podkarpackie 68 PLH Lubogoszcz małopolskie 69 PLH Luboń Wielki małopolskie 70 PLH Łabowa małopolskie 71 PLH Łąki koło Kasiny Wielkiej małopolskie 72 PLH Łąki nad Młynówką podkarpackie 73 PLH Łąki nad Wojkówką podkarpackie 74 PLH Łąki Nowohuckie małopolskie 75 PLH Łąki w Komborni podkarpackie 76 PLH Łososina małopolskie 77 PLH Łukawiec podkarpackie 78 PLH Łysa Góra podkarpackie 79 PLH Małe Pieniny małopolskie 80 PLH Mrowie Łąki podkarpackie 81 PLH Na Policy małopolskie 48 S t r o n a

49 Lp. Kod Nazwa Lokalizacja (województwo) 82 PLH Nad Husowem podkarpackie 83 PLH Nawojowa małopolskie 84 PLH Niedzica małopolskie 85 PLH Nowy Wiśnicz małopolskie 86 PLH Ochotnica małopolskie 87 PLH Opalonki małopolskie 88 PLH Ostoja Czarnorzecka podkarpackie 89 PLH Ostoja Gaj świętokrzyskie 90 PLH Ostoja Gorczańska małopolskie 91 PLH Ostoja Jaśliska podkarpackie 92 PLH Ostoja Kozubowska świętokrzyskie 93 PLH Ostoja Magurska małopolskie, podkarpackie 94 PLH Ostoja Nidziańska świętokrzyskie 95 PLH Ostoja Popradzka małopolskie 96 PLH Ostoja Przemyska podkarpackie 97 PLH Ostoja Sobkowsko-Korytnicka świętokrzyskie 98 PLH Ostoja Stawiany świętokrzyskie 99 PLH Ostoja Szaniecko-Solecka świętokrzyskie 100 PLH Ostoja w Paśmie Brzanki małopolskie 101 PLH Ostoja Wierzejska świętokrzyskie 102 PLH Ostoja Żyznów świętokrzyskie 103 PLH Ostoje Nietoperzy Beskidu Wyspowego małopolskie 104 PLH Ostoje Nietoperzy okolic Bukowca małopolskie 105 PLH Ostoje Nietoperzy Powiatu Gorlickiego małopolskie 106 PLH Osuwiska w Lipowicy podkarpackie 107 PLH Patria nad Odrzechową podkarpackie 108 PLH Pieniny małopolskie 109 PLH Podkowce w Szczawnicy małopolskie 110 PLH Polana Biały Potok małopolskie 111 PLH Poradów małopolskie 112 PLH Przełom Lubrzanki świętokrzyskie 113 PLH Pstroszyce małopolskie 114 PLH Raba z Mszanką małopolskie 115 PLH Rudniańskie Modraszki - Kajasówka małopolskie 116 PLH Rudno małopolskie 117 PLH Rymanów podkarpackie 118 PLH Rzeka San podkarpackie 119 PLH Sanisko w Bykowcach podkarpackie 120 PLH Skawiński obszar łąkowy małopolskie 121 PLH Sławice Duchowne małopolskie 122 PLH Starodub w Pełkiniach podkarpackie 123 PLH Sterczów-Ścianka małopolskie 124 PLH Szczecyn lubelskie, podkarpackie 125 PLH Sztolnie w Senderkach lubelskie 126 PLH Środkowy Dunajec z dopływami małopolskie 127 PLH Tarnawka małopolskie 128 PLH Tarnobrzeska Dolina Wisły podkarpackie, świętokrzyskie 129 PLH Torfowisko Wielkie Błoto małopolskie 130 PLH Trzciana podkarpackie 49 S t r o n a

50 Lp. Kod Nazwa Lokalizacja (województwo) 131 PLH Tylmanowa małopolskie 132 PLH Uroczyska Lasów Janowskich lubelskie, podkarpackie 133 PLH Uroczysko topień małopolskie 134 PLH Wały małopolskie 135 PLH Widnica małopolskie 136 PLH Wisłok Środkowy z dopływami podkarpackie 137 PLH Wisłoka z dopływami małopolskie, podkarpackie 138 PLH Wiśliska małopolskie 139 PLH Wzgórza Chęcińsko-Kieleckie świętokrzyskie 140 PLH Źródliska Wisłoki małopolskie Obszary Natura 2000 leżące częściowo w regionie wodnym Górnej Wisły 141 PLH Babia Góra małopolskie 142 PLH Beskid Mały śląskie 143 PLH Beskid Śląski śląskie 144 P1H Debry lubelskie 145 PLH Góry Słonne podkarpackie 146 PLH Horyniec podkarpackie 147 PLH Lasy Suchedniowskie świętokrzyskie 148 PLH Łysogóry świętokrzyskie 149 P1H Minokąt podkarpackie, lubelskie 150 PLH Ostoja Barcza świętokrzyskie 151 PLH Ostoja Jeleniowska świętokrzyskie 152 PLH Ostoja Przedborska świętokrzyskie 153 PLH Polichna lubelskie 154 PLH Przełom Wisły w Małopolsce świętokrzyskie, lubelskie 155 PLH Roztocze Środkowe lubelskie 156 PLH Torfowiska Orawsko-Nowotarskie małopolskie 157 PLH Uroczyska Puszczy Solskiej lubelskie, podkarpackie 158 P1H Uroczyska Roztocza Wschodniego podkarpackie, lubelskie 159 PLH Zarośle lubelskie Tabela 3. Obszary specjalnej ochrony ptaków i specjalne obszary ochrony siedlisk, których granice całkowicie się pokrywają w regionie wodnym Górnej Wisły Lp. Kod Nazwa Lokalizacja (województwo) 1 PLC Bieszczady podkarpackie 2 PLC Tatry małopolskie Parki narodowe w regionie wodnym Górnej Wisły zajmują powierzchnię ok. 880 km 2 (ok. 2% powierzchni regionu), natomiast ich otuliny km 2 (ok. 1,5% powierzchni regionu). Głównymi przedmiotami ochrony tych parków są flora i fauna oraz ekosystemy górskie. W tabeli nr 4 przedstawiono wykaz Parków narodowych. Tabela 4. Parki narodowe leżące w regionie Górnej Wisły Lp. Nazwa Rok utworzenia Lokalizacja (województwo) Parki narodowe leżące częściowo w regionie wodnym Górnej Wisły 50 S t r o n a

51 Lp. Nazwa Rok utworzenia Lokalizacja (województwo) 1 Magurski Park Narodowy 1994 małopolskie, podkarpackie 2 Tatrzański Park Narodowy 1954 małopolskie 3 Bieszczadzki Park Narodowy 1973 podkarpackie 4 Ojcowski Park Narodowy 1956 małopolskie 5 Pieniński Park Narodowy 1932 małopolskie 6 Gorczański Park Narodowy 1980 małopolskie Parki narodowe leżące częściowo w regionie wodnym Górnej Wisły 7 Roztoczański Park Narodowy 1974 lubelskie 8 Świętokrzyski Park Narodowy 1950 świętokrzyskie 9 Babiogórski Park Narodowy 1955 małopolskie W regionie wodnym Górnej Wisły parki krajobrazowe zajmują powierzchnię 6285 km 2 (ok. 15% powierzchni regionu), a ich otuliny 3170 km 2 (ok. 7% powierzchni regionu). W tabeli nr 5 przedstawiono wykaz Parków narodowych. Lp. Tabela 5. Parki krajobrazowe leżące w regionie wodnym Górnej Wisły Nazwa Rok utworzenia Lokalizacja (województwo) Parki krajobrazowe leżące w całości w regionie wodnym Górnej Wisły 1 Bielańsko-Tyniecki Park Krajobrazowy 1981 małopolskie 2 Chęcińsko-Kielecki Park Krajobrazowy 1996 świętokrzyskie 3 Ciężkowicko-Rożnowski Park Krajobrazowy 1995 małopolskie 4 Cisowsko-Orłowiński Park Krajobrazowy 1988 świętokrzyskie 5 Ciśniańsko-Wetliński Park Krajobrazowy 1992 podkarpackie 6 Czarnorzecko-Strzyżowski Park Krajobrazowy 1993 podkarpackie 7 Dłubniański Park Krajobrazowy 1981 małopolskie 8 Jaśliski Park Krajobrazowy 1992 podkarpackie 9 Kozubowski Park Krajobrazowy 1986 świętokrzyskie 10 Nadnidziański Park Krajobrazowy 1986 świętokrzyskie 11 Park Krajobrazowy Doliny Sanu 1992 podkarpackie 12 Park Krajobrazowy Lasy Janowskie 1988 lubelskie 13 Park Krajobrazowy Pasma Brzanki 1995 małopolskie 14 Park Krajobrazowy Pogórza Przemyskiego 1992 podkarpackie 15 Park Krajobrazowy Puszczy Solskiej 1988 lubelskie 16 Popradzki Park Krajobrazowy 1987 małopolskie 17 Rudniański Park Krajobrazowy 1981 małopolskie 18 Szaniecki Park Krajobrazowy 1986 świętokrzyskie 19 Tenczyński Park Krajobrazowy 1981 małopolskie 20 Wiśnicko-Lipnicki Park Krajobrazowy 1997 małopolskie 21 Żywiecki Park Krajobrazowy 1986 śląskie Parki krajobrazowe leżące w częściowo w regionie wodnym Górnej Wisły 22 Jeleniowski Park Krajobrazowy 1988 świętokrzyskie 23 Krasnobrodzki Park Krajobrazowy 1988 lubelskie 24 Park Krajobrazowy Beskidu Małego 1998 śląskie 51 S t r o n a

52 Lp. Nazwa Rok utworzenia 25 Park Krajobrazowy Beskidu Śląskiego 1998 śląskie Lokalizacja (województwo) 26 Park Krajobrazowy Dolinki Krakowskie 1981 małopolskie 27 Park Krajobrazowy Gór Słonych 1992 podkarpackie 28 Południoworoztoczański Park Krajobrazowy 1989 Podkarpackie, lubelskie 29 Suchedniowsko-Oblęgorski Park Krajobrazowy 1988 świętokrzyskie H y d r o g e o l o g i a w r e g i o n i e w o d n y m G ó r n e j W i s ł y W regionie wodnym Górnej Wisły ustalone zostały zasoby dyspozycyjne wód podziemnych dla piętra czwartorzędowego, trzeciorzędowego, trzeciorzędowo-kredowego (fliszowego), triasowego oraz nie rozdzielonego systemu Q-Tr-J-P-D w łącznej ilości 742 tys. m3/dobę (dla obszaru km2). Zasoby dyspozycyjne stanowią niecałe 6% zasobów odnawialnych określonych jako średni wieloletni odpływ podziemny do rzek tego regionu. Zasoby perspektywiczne zostały określone dla piętra czwartorzędowego, trzeciorzędowego, trzeciorzędowo-kredowego (fliszowego), triasowego oraz nierozdzielonego systemu Q-Tr-J-P-D w łącznej ilości tys. m3/dobę (dla obszaru km2). Zasoby perspektywiczne stanowią 33% zasobów odnawialnych określonych dla regionu. Zasoby wód podziemnych możliwe do zagospodarowania (określone, jako zasoby perspektywiczne i dyspozycyjne, łącznie) wynoszą tys. m 3 /dobę, co stanowi 39% zasobów odnawialnych określonych, jako średni wieloletni odpływ podziemny do rzek regionu wodnego Górnej Wisły. Obszar regionu wodnego Górnej Wisły obejmuje jednostki hydrogeologiczne: Region karpacki - ok km 2, co stanowi 40 % powierzchni regionu wodnego Górnej Wisły (w granicach regionu wodnego Górnej Wisły znajduje 95% powierzchni regionu karpackiego). Użytkowe piętra wodonośne występują tu w spękanych piaskowcach serii fliszowych wieku trzeciorzędowo-kredowego oraz w dolinnych seriach piaszczysto-żwirowych wieku czwartorzędowego. Ponad połowa powierzchni regionu jest pozbawiona poziomów wodonośnych o znaczeniu użytkowym. Region przedkarpacki - ok km 2, co stanowi 40% powierzchni regionu wodnego Górnej Wisły (w granicach regionu wodnego Górnej Wisły znajduje 85% powierzchni regionu przedkarpackiego ). Użytkowe piętra wodonośne występują tu w dolinnych i pokrywowych seriach piaszczysto-żwirowych wieku czwartorzędowego. Około 20% powierzchni regionu jest pozbawiona poziomów wodonośnych o znaczeniu użytkowym. Region śląsko-krakowski - ok km 2, co stanowi niecałe 3% powierzchni regionu wodnego Górnej Wisły (w granicach regionu wodnego Górnej Wisły znajduje 8% 52 S t r o n a

53 powierzchni regionu śląsko-krakowskiego). Użytkowe piętra wodonośne występują tu w triasowych i jurajskich szczelinowo-krasowych wapieniach i dolomitach, w spękanych piaskowcach karbońskich oraz w dolinnych i pokrywowych seriach piaszczystych wieku czwartorzędowego. Około 5% powierzchni regionu jest pozbawiona poziomów wodonośnych o znaczeniu użytkowym. Region nidziański (miechowski) - ok km 2, co stanowi 7% powierzchni regionu wodnego Górnej Wisły (w granicach regionu wodnego Górnej Wisły znajduje ok. 60% powierzchni regionu nidziańskiego). Użytkowe piętra wodonośne występują tu w kredowych szczelinowo-porowych marglach, opokach i wapieniach oraz w dolinnych i pokrywowych seriach piaszczystych wieku czwartorzędowego. W skali regionu brak obszarów pozbawionych poziomów wodonośnych o znaczeniu użytkowym. Region środkowomałopolski (świętokrzyski) - ok km 2, co stanowi niecałe 5% powierzchni dorzecza Górnej Wisły (w granicach dorzecza Górnej Wisły znajduje ok. 20% powierzchni regionu śląsko-krakowskiego). Użytkowe piętra wodonośne występują tu w dewońskich, triasowych i jurajskich szczelinowo-krasowych wapieniach i dolomitach, w spękanych wapieniach mioceńskich oraz w dolinnych i pokrywowych seriach piaszczystych wieku czwartorzędowego. Około 20% powierzchni regionu jest pozbawiona poziomów wodonośnych o znaczeniu użytkowym. Region lubelsko - podlaski (lubelsko-radomski) - ok km 2, co stanowi nieco ponad 3% powierzchni regionu wodnego Górnej Wisły (w granicach regionu wodnego Górnej Wisły znajduje ok. 7% powierzchni regionu lubelsko-radomskiego). Użytkowe piętra wodonośne występują tu w mioceńskich i kredowych szczelinowo-porowych opokach i marglach oraz w dolinnych i pokrywowych seriach piaszczystych wieku czwartorzędowego. W skali regionu brak obszarów pozbawionych poziomów wodonośnych o znaczeniu użytkowym. W regionie wodnym Górnej Wisły zlokalizowanych jest w całości lub we fragmentach 40 głównych zbiorników wód podziemnych. Dla 14 GZWP opracowano dokumentację hydrogeologiczną, która została zatwierdzona przez Komisję Dokumentacji Hydrogeologicznych, a określa zasoby dyspozycyjne wód podziemnych oraz proponuje granicę obszaru ochronnego GZWP. Dla pozostałych GZWP planuje się wykonanie takiej dokumentacji lub jest ona w trakcie opracowywania. 18 GZWP obejmuje utwory czwartorzędowe, pozostałe 22 GZWP zostały ustanowione w głębszych piętrach wodonośnych (neogen, paleogen, kreda, jura, trias i dewon). Ocena stanu (chemicznego i ilościowego) jednolitych części wód podziemnych wykonana została w 2008 roku w oparciu o klasyfikację wg rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód 53 S t r o n a

54 Wiek utworów wodonośnych Powierzchnia [km 2 ] Średnia głębokość ujęć [m] O P R A C OW A N IE P P R O G N O Z Y O D D Z I A Ł Y W A N IA N A Ś R O D OW IK O D L A P L A N ÓW P R Z E C I W D Z I A Ł A N I A S K U T K O M podziemnych (Dz. U. Nr 143, poz. 896) i opublikowana w Raporcie..." (Hordejuk i in., 2008). Ocena ta jest sporządzona dla podziału na 161 JCWPd. Wyniki oceny stanu, w części oceny stanu ilościowego, opublikowane w Raporcie..." (Hordejuk i in., 2008) nie są tożsame z oceną stanu ilościowego przyjętą w planach gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce. W PGW ocenę stanu ilościowego jednolitych części wód podziemnych przyjęto z Opracowania analizy presji..." (IMGW, PIG, IOŚ, 2007). Obecnie obowiązujący jest podział na 172 JCWPd. Rozmieszczenie zasobów wód podziemnych w regionie wodnym Górnej Wisły jest nierównomierne, uwarunkowane jest zróżnicowaniem budowy geologicznej. Ilościową miarą zasobów wód podziemnych jest szacunkowo określona wielkość zasobów dyspozycyjnych podawanych w tys.m 3 /d. (tabela nr 6). Tabela 6. Główne zbiorniki wód podziemnych w zlewni Górnej Wisły o zasobności powyżej 100 tys.m 3 /d Nr Nazwa zbiornika Region hydrogeologiczny Szacunkowa wartość zasobów dyspozycyjnych [tys.m 3 /d] Wschodnioczęstochowska zbiornik jurajski Monoklina krakowsko-śląska Grn. jura ,00 2 Lublinieckomyszkowski zbiornik triasowy 3 Bytomski zbiornik triasowy Monoklina krakowsko-śląska trias ,00 Monoklina trias ,00 krakowsko-śląska 4 Niecka lubelska Niecka lubelska Grn.kreda ,00 5 Niecka chełmskozamojska 6 Północnozachodnia niecka miechowska 7 Południowowschodnia niecka miechowska 8 Dębickostalowowolskorzeszowska dolina kopalna 9 Chrzanowski zbiornik triasowy 10 Dolina kopalna Biskupi Bór Niecka lubelska Grn.kreda ,00 Niecka miechowska Niecka miechowska Pasmo przedkarpackie Monoklina krakowsko-śląska Monoklina krakowsko-śląska Grn.kreda ,00 Grn.kreda ,00 Czwartorzęd ,00 Dln. i śr.trias ,00 Czwartorzęd ,00 54 S t r o n a

55 Wiek utworów wodonośnych Powierzchnia [km 2 ] Średnia głębokość ujęć [m] O P R A C OW A N IE P P R O G N O Z Y O D D Z I A Ł Y W A N IA N A Ś R O D OW IK O D L A P L A N ÓW P R Z E C I W D Z I A Ł A N I A S K U T K O M Nr Nazwa zbiornika Region hydrogeologiczny Szacunkowa wartość zasobów dyspozycyjnych [tys.m 3 /d] Olkuskozawierciański zbiornik triasowy Monoklina krakowsko-śląska Dln. i śr. Trias ,00 Na podstawie opracowania Hydroprojekt Kraków Sp. z o.o r. W regionie wodnym Górnej Wisły zlokalizowane są także podziemne wody o właściwościach leczniczych. Na obszarze działania RZGW Kraków występuje 21 uzdrowisk w zdecydowanej większości w południowej części województwa małopolskiego: Krynica, Muszyna, Piwniczna, Rabka, Swoszowice, Szczawnica, Wieliczka, Wapienne, Złockie, Żegiestów Zdrój. W województwie kieleckim: Busko Zdrój, Solec Zdrój, w śląskim: Ustroń, Goczałkowice, w podkarpackim: Polańczyk, Horyniec, Iwonicz Zdrój i Rymanów Zdrój H y d r o g r a f i a i h y d r o l o g i a w r e g i o n i e w o d n y m G ó r n e j W i s ł y Region wodny Górnej Wisły obejmuje zlewnię Wisły, od przekroju poniżej ujścia Przemszy, po ujście Sanny włącznie. Ten odcinek Wisły ma długość ok. 290 km, natomiast całkowita długość sieci hydrograficznej wynosi ok km. W obrębie regionu wodnego Górnej Wisły wyraźnie zaznacza się podział na część: lewobrzeżną - mniejszą i prawobrzeżną - większą. Największe powierzchnie zlewni posiadają prawobrzeżne dopływy górnej Wisły: San i Dunajec. Zajmują one prawie połowę obszaru regionu wodnego Górnej Wisły: San ,3 km 2 (w Polsce 14390,0 km 2 ) i Dunajec ,0 km 2 (w Polsce 4 851,6 km 2 ). Pozostałe ważniejsze prawobrzeżne dopływy to: Wisłoka (4 110,2 km 2 ), Raba (1 537,1 km 2 ), Soła (1 390,6 km 2 ) i Skawa (1 160,1 km 2 ). W mniej zasobnej w wodę lewobrzeżnej części regionu wodnego Górnej Wisły, największe powierzchnie zlewni mają: Nida ,4 km 2 i Czarna ,6 km 2. Region wodny Górnej Wisły reprezentuje pięć typów reżimu rzecznego: typ śnieżny silnie wykształcony - średni odpływ miesiąca wiosennego (marca lub kwietnia) przekracza 180% średniego odpływu rocznego, typ śnieżny średnio wykształcony - średni odpływ miesiąca wiosennego wynosi % średniego odpływu rocznego, typ śnieżny słabo wykształcony - średni odpływ miesiąca wiosennego nie przekracza 130% średniego odpływu rocznego, 55 S t r o n a

56 typ śnieżno-deszczowy - średni odpływ miesiąca wiosennego wynosi % średniego odpływu rocznego i wyraźnie zaznacza się wzrost odpływu w miesiącach letnich, wynoszący co najmniej 110% średniego odpływu rocznego, typ deszczowo-śnieżny - średni odpływ miesiąca letniego jest wyższy lub prawie równy średniemu odpływowi miesiąca wiosennego. W regionie wodnym przeważają obszary, na których występuje przewaga zasilania powierzchniowego. W obszarze Karpat udział zasilania powierzchniowego stanowi ponad 65% odpływu całkowitego, w kierunku północnym przewaga zasilania powierzchniowego jest coraz mniejsza. Na niewielkim obszarze, w północno-zachodniej i północnowschodniej części regionu wodnego występuje nawet przewaga zasilania podziemnego (Dynowska, 1994). W zlewni górnej Wisły występują dwie podstawowe przyczyny wezbrań: roztopy wiosenne i opady. Wezbrania wywołane deszczami nawalnymi odznaczają się bardzo gwałtownym przebiegiem, krótkim czasem trwania, ale stosunkowo małym zasięgiem terytorialnym. Wielkie i katastrofalne wezbrania oraz związane z nimi powodzie w dorzeczu górnej Wisły są wywoływane głównie opadami rozlewnymi występującymi na znacznych obszarach dorzecza, trwającymi zazwyczaj 3 6 dni, osiągającymi wysokość ponad 200 mm. Charakterystyczny rozkład tych opadów (najwyższe na północnych stokach Tatr i w Beskidach Zachodnich) sprawia, że na ogół karpackie dopływy Wisły w zachodniej części dorzecza mają większy wpływ na formowanie się odpływu Wisły od jej dopływów w części wschodniej. Najważniejsze dopływy Wisły w regionie wodnym przedstawia tabela nr 7. Tabela 7. Najważniejsze dopływy Wisły w regionie wodnym Górnej Wisły 4 Nazwa dopływu P/L Km ujścia do Wisły Długość [km] Powierzchnia zlewni [km 2 ] Soła P 1,8 88, ,60 Skawa P 22,7 96, ,10 Skawina P 60,0 33,00 352,40 Rudawa L 75,4 35,80 318,30 Prądnik L 81,9 33,40 195,80 Dubnia L 89,4 49,20 272,00 4 Źródło: 56 S t r o n a

57 Nazwa dopływu P/L Km ujścia do Wisły Długość [km] Powierzchnia zlewni [km 2 ] Raba P 134,7 131, ,10 Szreniawa L 144,0 79,80 706,10 Uszwica P 151,0 61,20 322,50 Nidzica L 154,3 62,90 708,40 Dunajec P 160,6 247, ,00 (w Polsce 4 851,60) Nida L 175,4 151, ,40 Breń P 209,5 51,90 717,60 Czarna L 222,0 61, ,60 Wisłoka P 226,9 163, ,20 Koprzywianka L 267,3 65,90 707,40 Trześniówka P 274,00 81,60 960,20 Łęg P 279,70 443, ,30 (w Polsce ,00) San P 295,2 51,30 606,80 Opadówki L 281,9 51,50 281,50 Sanna P 295,2 51,30 606,80 Rzeki Wyżyny Małopolskiej charakteryzują się: mniejszą i powolniejszą zmianą przepływów, przeciętnymi zasobami wodnymi, przewagą wezbrań wiosennych nad letnimi. Rzeki karpackie cechują następujące właściwości: nierównomiernie rozłożone w czasie izasoby wodne, częste zmiany stanów wód, wysoki potencjał powodziowy przy przewadze wezbrań letnich nad zimowymi, znaczne procesy erozyjne koryta. Dorzecze Górnej Wisły jest najbogatszym w wodę obszarem w skali Polski i stanowi 24% zasobów powierzchniowych. Pomimo dość znacznych zasobów wód powierzchniowych, występuje szereg rejonów o okresowym deficycie wody. Wynika to z dużej zmienności przepływów przy niskim stopniu ich wyrównania, znacznego zanieczyszczenia rzek, oddalenia użytkowników o największych potrzebach wodnych od zasobów o odpowiedniej ilości i jakości. Strukturę zasobów wodnych regionu Górnej Wisły przedstawia tabel nr S t r o n a

58 Przekrój wodowskazowy Powierzchnia zlewni [km 2 ] Oszacowanie zasobów potencjalnych O P R A C OW A N IE P P R O G N O Z Y O D D Z I A Ł Y W A N IA N A Ś R O D OW IK O D L A P L A N ÓW P R Z E C I W D Z I A Ł A N I A S K U T K O M Tabela 8. Struktura zasobów wodnych regionu Górnej Wisły Oszacowanie zasobów realnych i dyspozycyjnych Rzeka Warstwa odpływu HSSQ [mm] Qd [m 3 /s] SSQ [m 3 / s] SNQ [m 3 /s] ksnq [m 3 /s] NNQ [m 3 /s] Warstwa odpływu HQd[mm] Wisła Skoczów 297 6, ,62 0,56 0,12 0,06 7 Goczałkowice 738 9, ,10 0,99 0,56 0,11 5 Smolice , ,8 16,4 28,2 4,60 21 Bielany , ,8 15,4 19,0 11,8 49 Szczucin ,8 37,4 bd 37,4 49 Sandomierz ,0 41,5 bd 41,5 41 Zawichost ,0 84,0 38,0 24 Przemsza Jeleń , ,6 8,82 7,50 3,78 60 Soła Żywiec , ,56 1,09 0,70 0,47 19 Oświęcim , ,17 2,22 0,83 0,95 22 Skawa Wadowice , ,78 1,95 1,16 0,83 31 Zator , ,26 2,28 1,78 0,98 27 Raba Stróża 644 9, ,45 1,31 0,86 0,15 7 Proszówki , ,85 2,00 1,85 0,86 18 Dunajec Czorsztyn , ,31 3,02 2,40 1,29 36 Żabno , ,0 8,5 12,0 5,00 23 Łososina Piekiełko 155 2, ,29 0,26 0,11 0,03 6 Biała Tarnowska Jakubkowice 343 4, ,60 0,54 0,26 0,06 6 Grybów 210 2, ,25 0,23 0,10 0,03 4 Nida Pińczów , ,70 3,35 3,40 3,30 31 Czarna Połaniec , ,99 1,19 1,11 0,80 19 Wisłoka Mielec , ,01 2,51 2,80 2,21 18 Żółków 581,2 7, ,65 0,59 bd 0,06 4 Krempna 297,0 3, ,35 0,32 nd 0,04 4 Ropa Topoliny , ,35 0,95 0,36 0,41 13 Koprzywianka ujście 707 3, ,63 0,44 0,39 0,19 8 Łęg ujście 960 4, ,78 0,55 0,20 0,23 8 San ujście ,2 15,6 16,8 14,4 27 Dynów , ,35 4,18 3,68 4,18 45 Tanew ujście , ,23 2,62 3,34 1,89 25 Wisłok ujście , ,01 2,51 2,51 2, S t r o n a

59 Rysunek 3. Podział hydrograficzny regionu wodnego Górnej Wisły Zgodnie z podziałem na jednolite części wód w regionie wodnym Górnej Wisły wydzielono 763 JCWP, które leżą w 130 scalonych częściach wód powierzchniowych. Wyznaczono: 457 JCWP jako naturalne, 285 JCWP jako silnie zmienione, 21 JCWP jako sztuczne. Według Warunków Korzystania z wód regionu Górnej Wisły: 99 JCWP znajduje się w dobrym stanie, 664 JCWP znajduje się w stanie złym 172 JCWP zagrożone jest osiągnięcie celu środowiskowego Potencjalne zmiany środowiska oraz skutki w przypadku braku realizacji projektowanego dokumentu Plan przeciwdziałania skutkom suszy w regionie wodnym Górnej Wisły ma wskazać kierunki i działania ograniczające negatywne skutki zjawiska suszy. Zaniechanie lub znaczące ograniczenie przedstawionych kierunków i działań dla przeciwdziałania skutkom suszy może negatywnie oddziaływać na środowisko, ludzi i gospodarkę. Dolegliwość 59 S t r o n a

60 skutków suszy będzie zależna od jej natężenia i czasu trwania w powiązaniu ze stopniem realizacji ustaleń projektowanego Planu. W tabeli nr 9 przedstawiono potencjalne możliwe skutki w okresie wystąpienia suszy w przypadku braku ustaleń realizacji projektowanego Planu. Tabela 9. Potencjalne możliwe skutki w przypadku braku realizacji projektowanego Planu. WYSZCZEGÓLNIENIE Zdrowie ludzi Gospodarowanie wodami Wody powierzchniowe Wody podziemne Środowisko przyrodnicze Leśnictwo Gospodarka komunalna POTENCJALNE ZMIANY I MOGĄCE WYSTAPIĆ NEGATYWNE SKUTKI Ograniczenie dostępu do wody pitnej spowoduje pogorszenie warunków życia, a nawet może prowadzić do powstania zagrożenia epidemiologicznego. Ograniczony dostęp do wody pitnej będzie utrudniał i/lub uniemożliwiał właściwe przechowywanie i przygotowanie żywności, co może spowodować wzrost zachorowań na chorób układu pokarmowego, w tym czerwonkę bakteryjną, lambliozę oraz salmonellozę, zwłaszcza w sezonie letnim. Ponadto wzrost temperatury powietrza będzie miał negatywny wpływ na jakość wód powierzchniowych, w tym wody w kąpieliskach i w zbiornikach wody pitnej. Obfite zakwity glonów i szczególnie toksycznych sinic, będą stanowiły realne zagrożenie dla zdrowia osób korzystających z kąpielisk i powierzchniowych ujęć wody pitnej. Zmniejszenie zasobów wodnych - obniżenie poziomu wód podziemnych; obniżenie stanów wód w rzekach. Zanik stawów i oczek wodnych oraz gatunków roślin i zwierząt związanych z wodą Wzrost stężenia zanieczyszczeń. W okresie przepływów niżówkowych rzeki często prowadzą wody silnie zanieczyszczone substancjami organicznymi i biogennymi. Niekorzystne zmiany zasilania wód podziemnych spowodują konieczność ograniczenia poboru z ujęć wód podziemnych dla ludności, a nawet go uniemożliwią w przypadku korzystania z płytkich ujęć (studnie gospodarcze, część wodociągów na wsi) Zwiększy się presja na korzystanie z perspektywicznych zasobów wód podziemnych dla celów zaopatrzenia w wodę rolnictwa i przemysłu. Zwiększony zanik terenów wodno-błotnych. Zanik stawów i oczek wodnych oraz gatunków roślin i zwierząt związanych z wodą. Wystąpienie zjawiska suszy może przyczyniać się do migracji gatunków, w tym także inwazyjnych. Możliwa utrata różnorodności biologicznej oraz wymieranie gatunków roślin i zwierząt w związku z pogorszeniem warunków wodnych dla siedlisk. W związku ze zwiększeniem stężeń zanieczyszczeń, zmniejszenia ilości tlenu w wodzie, wzrost zagrożenia bytowania ryb i innych gatunków zwierząt wodnych. Zjawisko osłabienia funkcji życiowych drzew. Masowe inwazje szkodników leśnych jak: brudnica mniszka, chrabąszcz majowy, korniki. Zwiększenie ryzyka pożarów. Niszczenie siedlisk leśnych wywołane erozją gleby, wysychaniem naturalnych zbiorników wodnych, oczek, mokradeł itp. Zmniejszenie zasobów wodnych dla zaopatrzenia w wodę - w przypadku głębokiej suszy atmosferycznej i hydrologicznej 60 S t r o n a

61 WYSZCZEGÓLNIENIE Rolnictwo Energetyka Przemysł POTENCJALNE ZMIANY I MOGĄCE WYSTAPIĆ NEGATYWNE SKUTKI mogą pojawić się problemy z dostarczaniem wody o odpowiedniej ilości i jakości dla gospodarki komunalnej, w tym zwłaszcza zaopatrzenia w wodę ludności. Ograniczenie dostaw wody spowoduje trudności w utrzymaniu czystości w terenach zurbanizowanych. Obniżenie potencjału produkcyjnego gleb oraz utrudnienie prowadzenia intensywnej produkcji rolnej. Znaczące straty plonów. Susze będą przyczyniały się także do zwiększenia mineralizacji materii organicznej gleb, a tym samym zmniejszy się możliwość magazynowania wody i wzrośnie przesuszenie wierzchniej warstwy gleby. Susza pośrednio może wpłynąć na skład pasz dla zwierząt, w których coraz bardziej będzie dominować kukurydza, sorgo i ziemniaki, wypierając zboża. Zwiększy się presja na korzystanie z perspektywicznych zasobów wód podziemnych jednocześnie istotnym problemem będzie ciągły wzrost niekontrolowanego poboru wód podziemnych do celów nawodnień rolniczych. Ograniczenie możliwości chłodzenia w elektrowniach konwencjonalnych w wyniku niskich stanów wód, co może spowodować obniżenie wydajności (zmniejszenie produkcji energii elektrycznej). Ograniczenia w zaopatrzeniu w wodę do celów technologicznych mogą spowodować zmniejszenie produkowanych wyrobów straty materialne. Zwiększy się presja na korzystanie z perspektywicznych zasobów wód podziemnych dla celów produkcyjnych przemysłu. 61 S t r o n a

62 5. WSKAZANIE I OPISANIE OBSZARÓW, NA KTÓRYCH WYSTAPIŁA SUSZA, OKRESY TEJ SUSZY 5.1. Identyfikacja obszarów zagrożonych występowaniem suszy I d e n t y f i k a c j a o b s z a r ó w z a g r o ż o n y c h w y s t ę p o w a n i e m z j a w i s k a s u s z y a t m o s f e r y c z n e j Wyniki przeprowadzonej analizy występowania suszy atmosferycznej dostarczyły danych do identyfikacji obszarów nią zagrożonych wraz z oceną poziomu zagrożenia (Analiza zjawiska suszy na obszarze regionu wodnego Górnej Wisły. RS-EKO Kraków 2015 r.). Wykorzystano w tym celu zestawy charakterystyk opisujących czasy trwania, okresy występowania oraz intensywność suszy atmosferycznej oraz kierunki trendów zmian. W identyfikacji zagrożeń uwzględniono następujące wskaźniki: 1. Udział miesięcy bardzo i ekstremalnie suchych w wieloleciu [%] wg SPI; 2. Tendencja zmian w latach wartości SPI [wsp. kierunkowy +; -]; 3. Zasięgi susz lat z suszą atmosferyczną (1984, 1988, 1991, 1993, 2003) wg ich intensywności dla wartości SPI -1,5 i SPI -0,5-1,5. Tabela 10. Sposoby klasyfikacji obszarów zagrożonych występowaniem suszy atmosferycznej KRYTERIUM 1. Udział miesięcy bardzo i ekstremalnie suchych w wieloleciu [%] 2. Tendencja zmian w seriach rocznych wartości SPI [+;-] 3. Zasięgi susz lat z suszą atmosferyczną (1984, 1988, 1991, 1993, 2003) Silnie narażone Bardzo narażone Umiarkowanie narażone Słabo narażone lub nienarażone przedziały > 6,0 5,0-5,9 4,0-4,9 3,0-3,9 PUNKTACJA 2 1 0,5 0,25 przedziały Ujemny współczynnik kierunkowy Dodatni wsp. kier. PUNKTACJA 0,5 0 przedziały Zasięg SPI -1,5 reszta obszarów PUNKTACJA 1 0,5 - - Sposób wyznaczenia przedziałów klasowych oraz punktów Wartości graniczne w układzie proporcjonalnym dla poszczególnych klas Trend określony z równania liniowego Zasięg obszarowy SPI -1,5 w latach występowania suszy atmosferycznej 62 S t r o n a

63 KRYTERIUM Klasy zagrożenia Zakres sumy punktów Silnie narażone Bardzo narażone Umiarkowanie narażone Słabo narażone lub nienarażone 2,5-3,5 1,5-2,25 0,25-1,25 < 0,25 KLASA IV III II I Sposób wyznaczenia przedziałów klasowych oraz punktów Analizy oceny poziomu zagrożenia występowania zjawiska suszy atmosferycznej prowadzono z wykorzystaniem modelu wielokryterialnych analiz GIS w siatce pól podstawowych. Każde pole otrzymało ocenę dla kryteriów wymienionych powyżej w tabeli. Uzyskana dla każdego pola suma punktów decydowała o jego kwalifikacji do właściwej klasy zagrożenia występowaniem suszy atmosferycznej. Rysunek 4. Kategoria narażenia na suszę atmosferyczną kryterium 1 63 S t r o n a

64 Rysunek 5. Kategoria narażenia na suszę atmosferyczną kryterium 2 Rysunek 6. Kategoria narażenia na suszę atmosferyczną kryterium 3 64 S t r o n a

65 Rysunek 7. Mapy kryteriów oceny poziomu zagrożenia występowania suszy atmosferycznej wraz z mapą wynikową I II III IV Tabela 11. Klasy obszarów zagrożonych suszą atmosferyczną SŁABO/ NIENARAŻONE UMIARKOWANIE NARAŻONE BARDZO NARAŻONE SILNIE NARAŻONE Obszary, na których czas trwania susz atmosferycznych bardzo silnych i ekstremalnych był krótki (obejmował względnie niskie ilości miesięcy w wieloleciu) o umiarkowanym poziomie intensywności suszy, nie stwierdzono tendencji zmian lub określony kierunek zmian sugeruje możliwe zmniejszenie deficytów opadów. Obszary, na których czas trwania susz atmosferycznych bardzo silnych i ekstremalnych był średni dla obszaru regionu wodnego Górnej Wisły (obejmował przeciętne ilości miesięcy w wieloleciu), o umiarkowanym poziomie intensywności wystąpienia susz w wieloleciu oraz stwierdzonych kierunkach zmian wskazujących na możliwy, nieznaczny wzrost deficytów opadów. Obszary na których czas trwania susz atmosferycznych bardzo silnych i ekstremalnych był długi (obejmował znaczne ilości miesięcy w wieloleciu) o wysokim poziomie intensywności wystąpienia susz w wieloleciu oraz stwierdzonych kierunkach zmian wskazujących na możliwy wzrost deficytów opadów. Obszary, na których czas trwania susz atmosferycznych bardzo silnych i ekstremalnych był najdłuższy (obejmował największe ilości miesięcy w wieloleciu) o wysokim poziomie intensywności wystąpienia susz w wieloleciu oraz stwierdzonych kierunkach wskazujących na możliwy wzrost deficytów opadów. 65 S t r o n a

66 Rysunek 8. Mapa klas zagrożenia występowania zjawiska suszy atmosferycznej w regionie wodnym Górnej Wisły Na obszarze regionu wodnego Górnej Wisły nie wystąpiły obszary nienarażone lub słabo narażone na zjawisko suszy atmosferycznej. We wszystkich zlewniach bilansowych występowały obszary umiarkowanie lub bardzo narażone na pojawianie się suszy atmosferycznej. Karpackie obszary zlewni bilansowych: Soły KR02, Dunajca KR05, Sanu KR10 były w analizowanym wieloleciu silnie narażone na występowanie suszy atmosferycznej. Szczególnie duży obszar silnie narażony na występowanie suszy atmosferycznej występował w zlewni Sanu z Wisłokiem KR10 na obszarze Bieszczad i Beskidu Niskiego. Silne narażenie suszą atmosferyczną występowało również na wyżynnym obszarze zlewni bilansowych Wisły od ujścia Nidy do ujścia Wisłoki KR07 oraz Wisły od ujścia Wisłoki do ujścia Sanu KR I d e n t y f i k a c j a o b s z a r ó w z a g r o ż o n y c h w y s t ę p o w a n i e m z j a w i s k a s u s z y h y d r o g e o l o g i c z n e j Analiza identyfikacyjna obszarów zagrożonych występowaniem zjawiska suszy hydrogeologicznej (gruntowej) oparta była na obliczeniach następujących wskaźników: częstości występowania niżówek dla kn <=-0,1 oraz kn <= -0,3, 66 S t r o n a

67 współczynnika kierunkowego w równaniu liniowym dla określania trendów zmian współczynnika kn w wieloleciu. Przedstawione wskaźniki zostały uwzględnione w klasyfikacji obszarów zagrożonych występowaniem suszy hydrogeologicznej jako jej podstawowe kryteria. Tabela 12. Sposoby klasyfikacji obszarów zagrożonych występowaniem suszy hydrogeologicznej KRYTERIUM 1. Częstość występowania niżówek kn<= -0,1 [%] 2. Tendencja zmian współczynnika kn [+;-] Klasy zagrożenia Silnie narażone Bardzo narażone Umiarkowanie narażone Słabo narażone lub nienarażone przedziały > ,9 < 40 PUNKTACJA 2 1 0,5 0,25 przedziały Ujemny współczynnik kierunkowy Dodatni wsp. kier. PUNKTACJA 0,5 0 Zakres sumy 2,5 1,5-2,0 0,5-1,0 0,25 punktów KLASA IV III II I Sposób wyznaczenia przedziałów klasowych oraz punktów Wartości graniczne w układzie proporcjonalnym dla poszczególnych klas Trend określony z równania liniowego Analizy oceny poziomu zagrożenia występowania zjawiska suszy hydrogeologicznej prowadzono podobnie jak dla suszy atmosferycznej z wykorzystaniem modelu wielokryterialnych analiz GIS w siatce pól podstawowych. Każde pole otrzymało ocenę dla wymienionych powyżej w tabeli kryteriów. Uzyskana dla każdego pola suma punktów decydowała o jego kwalifikacji do właściwej klasy zagrożenia występowaniem suszy hydrogeologicznej. 67 S t r o n a

68 Rysunek 9. Kategoria narażenia na suszę hydrogeologiczną kryterium 1 Rysunek 10. Kategoria narażenia na suszę hydrogeologiczną kryterium 2 68 S t r o n a

69 Rysunek 11. Mapy kryteriów oceny poziomu zagrożenia występowania suszy hydrogeologicznej wraz z mapą wynikową Tabela 13.Klasy obszarów zagrożonych suszą atmosferyczną I II III IV SŁABO/ NIENARAŻONE UMIARKOWANIE NARAŻONE BARDZO NARAŻONE SILNIE NARAŻONE Obszary, na których częstość występowania niżówek była niewielka oraz nie stwierdzono tendencji zmian lub określony kierunek zmian sugeruje możliwe zwiększenie zasobów wód podziemnych w przyszłości Obszary, na których częstość występowania niżówek była znacząca a tendencje zmian lub określony kierunek zmian sugeruje możliwą stabilizację lub niewielkie zmniejszenie zasobów wód podziemnych w przyszłości Obszary, na których częstość występowania niżówek była duża a tendencje zmian lub określony kierunek zmian sugeruje możliwe zmniejszenie zasobów wód podziemnych w przyszłości Obszary, na których częstość występowania niżówek była bardzo duża a tendencje zmian lub określony kierunek zmian sugeruje możliwe istotne zmniejszenie zasobów wód podziemnych w przyszłości 69 S t r o n a

70 Rysunek 12. Mapa klas zagrożenia występowania zjawiska suszy hydrogeologicznej w regionie wodnym Górnej Wisły W regionie wodnym Górnej Wisły dominowały obszary bardzo narażone na występowanie suszy hydrogeologicznej. Tego typu klasyfikacja była właściwa dla obszarów Karpat, Pogórza Karpackiego oraz Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. Prawie w całości obszary bardzo narażone na występowanie suszy hydrogeologicznej obejmowały takie zlewnie bilansowe jak: Wisła od ujścia Przemszy do ujścia Nidy KR01, Skawa KR03, Raba KR04, Dunajec KR05. Dominacja obszarów bardzo narażonych na występowanie suszy hydrogeologicznej dotyczyła zlewni bilansowych: Soły KR02, Nidy KR06, Wisłoki KR07. Jako jedyny w regionie wodnym Górnej Wisły, w zlewni bilansowej Nidy KR06, wystąpił obszar silnie narażony na występowanie suszy hydrogeologicznej (Góry Świętokrzyskie). 70 S t r o n a

71 W zlewni Soły KR02, zachodnia część była umiarkowanie narażona na występowanie suszy hydrogeologicznej. Obszary o umiarkowanej suszy dotyczyły części terenów Bieszczad i Beskidu Niskiego w zlewni bilansowej Sanu z Wisłokiem KR10 oraz Wisłoki KR08. W ujściowej części zlewni bilansowej Wisłoki występowały obszary umiarkowanie i słabo narażone na występowanie suszy. Te same obszary występowały na większych powierzchniach zlewni bilansowych: Wisły od ujścia Nidy do ujścia Wisłoki KR07, Wisły od ujścia Wisłoki do ujścia Sanu KR09, Sanu z Wisłokiem KR10, Wisły od ujścia Sanu do ujścia Sanny KR I d e n t y f i k a c j a o b s z a r ó w z a g r o ż o n y c h w y s t ę p o w a n i e m z j a w i s k a s u s z y r o l n i c z e j Wyniki przeprowadzonej analizy występowania suszy rolniczej dostarczyły danych do identyfikacji obszarów nią zagrożonych wraz z oceną poziomu zagrożenia. Wykorzystano w tym celu stosowane w rolnictwie wskaźniki opisujące intensywność suszy takie jak: klimatyczny bilans wodny (KBWs, KBW) oraz wskaźnik glebowy (Wg). Tabela 14. Sposoby klasyfikacji obszarów zagrożonych występowaniem suszy rolniczej KRYTERIUM 1. Klimatyczny Bilans Wodny KBWs [mm] 2. Stopień zagożenia suszą ze względu na Wg 3. Klimatyczny Bilans Wodny ( ) [mm] Silnie narażone przedziały > -170 Bardzo narażone -170 do -200 Umiarkowanie narażone -200,1 do -230 Słabo narażone lub nie narażone < -230 PUNKTACJA 2 1 0,5 0,25 przedziały > ,9 < 15 PUNKTACJA 2 1 0,5 0,25 przedziały < do do -160 > -155 PUNKTACJA 2 1 0,5 0,25 Sposób wyznaczenia przedziałów klasowych oraz punktów Zakresy przedziałów zgodne z metodyką Zakresy przedziałów zgodne z metodyką Zakresy przedziałów zgodne z metodyką Klasy zagrożenia Zakres sumy punktów 3,25-6,0 2,0-3,0 1,0-1,75 0,75 KLASA IV III II I 71 S t r o n a

72 Analizy oceny poziomu zagrożenia występowania zjawiska suszy rolniczej prowadzono podobnie jak dla suszy atmosferycznej i hydrogeologicznej z wykorzystaniem modelu wielokryterialnych analiz GIS w siatce pól podstawowych. Każde pole otrzymało ocenę dla wymienionych powyżej w tabeli kryteriów. Uzyskana dla każdego pola suma punktów decydowała o jego kwalifikacji do właściwej klasy zagrożenia występowaniem suszy hydrogeologicznej. Wyniki analiz suszy rolniczej odnoszą się do poziomu granic poszczególnych gmin. Rysunek 13. Kategoria narażenia na suszę rolniczą kryterium 1 72 S t r o n a

73 Rysunek 14. Kategoria narażenia na suszę rolniczą kryterium 2 Rysunek 15. Kategoria narażenia na suszę rolniczą kryterium 3 73 S t r o n a

74 Rysunek 16. Mapy kryteriów oceny poziomu zagrożenia występowania suszy rolniczej wraz z mapą wynikową Tabela 15. Klasy obszarów zagrożonych suszą rolniczą I II III IV SŁABO/ NIENARAŻONE UMIARKOWANIE NARAŻONE BARDZO NARAŻONE SILNIE NARAŻONE Obszary, na których susze nie spowodują strat w podstawowych uprawach roślin Obszary, na których susze mogą spowodować nieznaczne straty w podstawowych uprawach roślin Obszary, na których susze mogą spowodować znaczące straty w podstawowych uprawach roślin Obszary, na których susze mogą spowodować bardzo znaczące straty w podstawowych uprawach roślin 74 S t r o n a

75 Rysunek 17. Mapa klas zagrożenia występowania zjawiska suszy rolniczej w regionie wodnym Górnej Wisły W regionie wodnym Górnej Wisły dominuje umiarkowane narażenie obszarów na wystąpienie suszy rolniczej. Większość obszarów Karpat i Pogórza Karpackiego jest słabo lub wręcz nie narażonych na występowanie zjawiska suszy rolniczej. Bardzo i silnie narażone na występowaniem zjawiska suszy rolniczej są przede wszystkim obszary położone w zlewniach bilansowych: Wisły od ujścia Wisłoki do ujścia Sanu KR09, Sanu z Wisłokiem KR10 (dolna część zlewni bilansowej). Nieliczne obszary bardzo narażone na występowanie suszy rolniczej wystąpiły jeszcze w kilku gminach należących do zlewni bilansowych: Nidy KR06, Wisły od ujścia Nidy do ujścia Wisłoki KR S t r o n a

76 I d e n t y f i k a c j a o b s z a r ó w z a g r o ż o n y c h w y s t ę p o w a n i e m z j a w i s k a s u s z y h y d r o l o g i c z n e j Analizy zjawiska suszy hydrologicznej posłużyły do przeprowadzenia identyfikacji obszarów zagrożonych jej występowaniem wraz z dokonaniem oceny klas zagrożenia. Wybrane zostały te wskaźniki, które odnoszą się do występowania niżówek, ich czasu trwania oraz niedoborów zasobów. Również wzięto pod uwagę trendy zmian przepływów niżówkowych, które mogą być wskazówką na przewidywanie przyszłych zmian zasobów wód powierzchniowych. W tym celu zastosowano następujące kryteria wyznaczone w oparciu o wyniki analizy niżówek rzecznych w wieloleciu : 1. WPWN - Wskaźnik procentowy występowania niżówek [%] 2. Średnia liczba niżówek w roku [liczba niżówek/rok] 3. Średni czas trwania niżówki [dni] 4. Wskaźnik niedoboru dynamicznych zasobów wodnych niżówki ekstremalnej ekswndzw [tys. m 3 / km 2 ] 5. Tendencja zmian w seriach średnich rocznych przepływów niżówki [kierunek +; -]. Dla każdego z parametrów wyznaczono cztery przedziały zmienności odpowiadające klasom narażenia na występowanie suszy hydrologicznej: Tabela 16. Zestawienie kryteriów oceny zagrożenia występowania suszy hydrologicznej 1. WPWN - Wskaźnik procentowy występowania niżówek [%] 2. Średnia liczba niżówek w roku [liczba niżówek/rok] 3. Średni czas trwania niżówki [dni] 4. Wskaźnik niedoboru dynamicznych zasobów wodnych niżówki ekstremalnej ekswndzw [tys. m 3 / km 2 ] Kryterium Silnie narażone Bardzo narażone Umiarkowani e narażone Słabo narażone lub nienarażone przedziały > ,99 <50 PUNKTACJA 1 0,75 0,5 - Metoda wyznaczania Liniowy przyrost wartości granicznych przedziały PUNKTACJA > ,75 3,0 7,99 0,5 <3,0 0,25 Liniowy przyrost wartości granicznych przedziały > ,99 <40 Liniowy przyrost PUNKTACJA 2 1 0,5 0,25 wartości granicznych przedziały > ,99 <50 PUNKTACJA 2 1 0,5 0,25 Liniowy przyrost wartości granicznych 76 S t r o n a

77 Kryterium 5. Tendencja zmian w seriach średnich rocznych przepływów niżówki [kierunek +; -] Klasy zagrożenia przedziały Silnie narażone Bardzo narażone Kierunek ujemny trendu Umiarkowani e narażone Słabo narażone lub nienarażone Kierunek dodatni/brak zmian PUNKTACJA 0,5 0 Zakres sumy punktów 5,25-6,5 3,75-5,0 2,25-3,5 0,75-2,0 KLASA IV III II I Metoda wyznaczania Kierunek trendu określony przez wsp. kierunkowy Analizy oceny poziomu zagrożenia występowania zjawiska suszy hydrologicznej prowadzono podobnie jak dla suszy atmosferycznej, hydrogeologicznej i rolniczej z wykorzystaniem modelu wielokryterialnych analiz GIS w siatce pól podstawowych. Każde pole otrzymało ocenę dla wymienionych powyżej w tabeli kryteriów. Uzyskana dla każdego pola suma punktów decydowała o jego kwalifikacji do właściwej klasy zagrożenia występowaniem suszy hydrologicznej. Rysunek 18. Kategoria narażenia na suszę hydrologiczną kryterium 1 77 S t r o n a

78 Rysunek 19. Kategoria narażenia na suszę hydrologiczną kryterium 2 Rysunek 20. Kategoria narażenia na suszę hydrologiczną kryterium 3 78 S t r o n a

79 Rysunek 21. Kategoria narażenia na suszę hydrologiczną kryterium 4 Rysunek 22. Kategoria narażenia na suszę hydrologiczną kryterium 5 79 S t r o n a

80 Rysunek 23. Mapy kryteriów oceny poziomu zagrożenia występowania suszy hydrologicznej wraz z mapą wynikową 80 S t r o n a

81 Tabela 17. Klasy obszarów zagrożonych suszą hydrologiczną I II III IV SŁABO/ NIENARAŻONE UMIARKOWANIE NARAŻONE BARDZO NARAŻONE SILNIE NARAŻONE Obszary na których czas trwania susz hydrologicznych był najkrótszy, liczba stwierdzonych niżówek była najmniejsza i wskaźnik występowania niżówek w wieloleciu był najniższy oraz intensywność niżówek ekstremalnych nie kształtowała głębokich niedoborów zasobów wodnych a także stwierdzona tendencja zmian odpływu średniego niżówek miała kierunek dodatni lub wynosiła zero. Obszary na których czas trwania susz hydrologicznych był umiarkowany, liczba stwierdzonych niżówek była bliska średniej dla regionu wodnego i wskaźnik występowania niżówek w wieloleciu był zbliżony do średniej oraz intensywność niżówek ekstremalnych kształtowała przeciętne w skali regionu wodnego niedobory zasobów wodnych a także stwierdzona tendencja zmian odpływu średniego niżówki miała kierunek ujemny. Obszary na których czas trwania susz hydrologicznych był długi, liczba stwierdzonych niżówek była duża i wskaźnik występowania niżówek w wieloleciu był wysoki oraz intensywność niżówek ekstremalnych kształtowała głębokie niedobory zasobów wodnych a także stwierdzona tendencja zmian odpływu średniego niżówki miała kierunek ujemny. Obszary na których czas trwania susz hydrologicznych był najdłuższy, liczba stwierdzonych niżówek była największa i wskaźnik występowania niżówek w wieloleciu był najwyższy oraz intensywność niżówek ekstremalnych kształtowała najgłębsze niedobory zasobów wodnych a także stwierdzona tendencja zmian odpływu średniego niżówki miała kierunek ujemny. Rysunek 24. Mapa klas zagrożenia występowania zjawiska suszy hydrologicznej w regionie wodnym Górnej Wisły 81 S t r o n a

82 Na obszarze regionu wodnego Górnej Wisły dominują obszary słabo narażone na występowanie zjawiska suszy hydrologicznej. W części Karpat i Pogórza Karpackiego występują obszary umiarkowanie narażone na zjawisko suszy hydrologicznej. Znajdują się one w zlewniach bilansowych: Soły KR02, Skawy KR03, Raby KR04 (górna część zlewni), Dunajca KR05 (górna i środkowa część zlewni), Wisłoki KR08 (górna część zlewni), Sanu z Wisłokiem KR10 (górna część zlewni). Połowę obszaru zlewni bilansowej Wisły od ujścia Przemszy do ujścia Nidy KR01 również zajmowały tereny umiarkowanie narażone na zjawisko suszy hydrologicznej. Bardzo niewielkie obszary, w zlewniach bilansowych: Skawy KR03, Raby KR04, Dunajca KR05, Wisłoki KR08, reprezentowały III klasę terenów bardzo narażonych na zjawisko suszy hydrologicznej. Obszarów silnie narażonych nie zidentyfikowano w całym regionie wodnym Górnej Wisły Identyfikacja ogólna występowania suszy w regionie wodnym Górnej Wisły Dla identyfikacji zbiorczej intensywności występowania wszystkich rodzajów susz na obszarach należących do regionu wodnego Górnej Wisły wykorzystano określone dla nich wcześniej klasyfikacje przydzielając odpowiednio klasy od pkt 1 4 (tab. Nr 17.) Tabela 18. Przyjęta punktacja klas dla poszczególnych rodzajów susz (atmosferycznej, hydrogeologicznej, rolniczej, hydrologicznej) KLASA IV III II I PUNKTY Kolejnym krokiem w postępowaniu identyfikującym występowanie susz na obszarze regionu wodnego Górnej Wisły było określenie poziomu zagrożenia, który stanowił sumę punktacji uzyskanej przy klasyfikacji poszczególnych 4 rodzajów suszy. Analiza taka została przeprowadzona dla wszystkich pól (250 x 250 m) w założonej siatce obejmującej 82 S t r o n a

83 cały region wodny Górnej Wisły. Dane umożliwiające analizę przestrzennego rozłożenia zagrożenia suszą są na badanym obszarze różnie umiejscowione. Dla suszy atmosferycznej, hydrologicznej i hydrogeologicznej są to dane z punktowych posterunków (różnych dla różnych rodzajów susz), dla suszy rolniczej są to dane dla obszarów gmin. W tej sytuacji nie da się ich bezpośrednio skonfrontować. Konieczna jest ich wcześniejsza interpolacja przestrzenna na interesującym obszarze (w niniejszym przypadku znalezienie interpolowanych wartości w węzłach zadanej siatki kwadratowej o oczkach 250 x 250 m). W wyniku interpolacji otrzymujemy cztery identyczne, co do geometrii siatki o tych samych węzłach z wartościami klasyfikacji kolejnych czterech rodzajów suszy. Dopiero tak otrzymane przestrzenne rozkłady klasyfikacji kolejnych susz mogą posłużyć do skonstruowania przestrzennego rozkładu syntetycznego wskaźnika (sumowanie z odpowiednimi wagami dla kolejnych węzłów wartości z kolejnych czterech siatek). Opisany algorytm uzyskiwania wskaźnika syntetycznego jako efekt uboczny daje nieostre granice między obszarami o różnym stopniu narażenia. Stąd konieczność przyjęcia przedziałów wskaźnika o ułamkowych granicach. Tabela 19. Przyjęte zakresy wartości granicznych dla określenia poziomów zagrożenia występowania suszy Poziom zagrożenia występowania suszy Zakres punktów Bardzo wysoki >15 Wysoki 12,1-15 Znaczący 9,1-12 Umiarkowany 6,1 9 Brak/niewielki <=6 83 S t r o n a

84 Rysunek 25. Wynikowa mapa poziomu zagrożenia występowania suszy w regionie wodnym Górnej Wisły Analiza wyników występowania zagrożenia suszy na obszarze regionu wodnego Górnej Wisły wyraźnie widać, że: na przeważającym obszarze regionu wodnego, w analizowanym wieloleciu, występowała susza o charakterze umiarkowanym, tereny nie wykazujące oznak lub o niewielkim poziomie zagrożenia suszą występowały przede wszystkim w środkowej i wschodniej części regionu wodnego w następujących zlewniach bilansowych: - Wisły od ujścia Nidy do ujścia Wisłoki KR07, - Wisłoki KR08, - Wisły od ujścia Wisłoki do ujścia Sanu KR09, - Sanu z Wisłokiem KR10 (najwięcej obszarów), - Wisły od ujścia Sanu do ujścia Sanny KR11. niewielkie powierzchnie terenów wykazujących znaczący poziom występowania 84 S t r o n a