Stosunek do badań profilaktycznych studentów z wybranych uczelni Suwałk, Grodna i Lwowa. Część II. Cukrzyca a zdrowy styl życia

Transkrypt

1 66 Hygei Puli Helth 0, 9(): 66-7 Stosunek do dń profilktyznyh studentów z wyrnyh uzelni Suwłk, Grodn i Lwow. Część II. Cukrzy zdrowy styl żyi Attitude towrds preventive exmintions in students of seleted universities from Suwlki, Grodno nd Lvov. Prt II. Dietes nd helthy lifestyle Ew Kleszzewsk /, Tomsz Kleszzewski /, Ktrzyn Łogwiniuk /, Andrej Szpkow /, Oxn Boyko 5/ / Instytutu Ohrony Zdrowi, Pństwow Wyższ Szkoł Zwodow im. prof. Edwrd F. Szzepnik w Suwłkh, Polsk / Zkłd Biofizyki, Uniwersytet Medyzny w Biłymstoku, Polsk / Fundj Edukji i Nuki, Polsk / Ktedr Medyyny Sportowej i Rehilitji, Pństwowy Uniwersytet im. Jnki Kupły w Grodnie, 5/ Uniwersytet Medyzny we Lwowie, Wstęp. Priorytetem wspólnie prowdzonyh dziłń uzelni z Suwłk, Grodn i Lwow, jest to y wyrić, wzmnić i utrwlć pozytywne nwyki prozdrowotne, powiązne z iągłą udową zdrowego modelu żyi Doelowo zkłdmy, że prowdzone dziłni edukyjne ędą skorelowne z uzestnitwem w dnih profilktyznyh pomgjąyh wyłpć zynniki ryzyk ukrzyy orz wskzć kierunki dziłń profilktyznyh, w tym pomgć w udownie mody n zdrowe odżywienie, ktywność fizyzną orz redukję używek. Cel dń. Określenie zęstośi uzestnitw w dnih profilktyznyh ukierunkownyh n dignozownie zynników ryzyk wystąpieni ukrzyy orz dnie kompetenji zdrowotnyh studentów z Suwłk (Polsk), Grodn () i Lwow (). Mterił i metod. W roku kdemikim 0/0 w Pństwowej Wyższej Szkole Zwodowej im. Prof. Edwrd F. Szzepnik w Suwłkh, Pństwowym Uniwersyteie im. Jnki Kupły w Grodnie orz n Uniwersyteie Medyznym we Lwowie przeprowdzono utorskie dni nkietowe n temt postw prozdrowotnyh, w tym uzestnitw w dnih profilktyznyh studentów wyrnyh kierunków medyznyh. Wyniki. Studeni kierunków medyznyh, pomimo wyższej, niż przeiętn wiedzy n temt prwidłowego modelu żyi, nie wdrżją swojej wiedzy do żyi odziennego. Dotyzy to zwłszz uzestnitw w dnih profilktyznyh orz pleni tytoniu przez dnyh studentów. Wnioski.. Uktywnienie młodzieży i wspiernie ih zynnego udziłu w Progrmh Prozdrowotnyh powinno yć relizowne n wszystkih iorąyh udził w dnih uzelnih.. Zhęenie młodzieży do zdrowego stylu żyi skorelownego z uzestnitwem w dnih profilktyznyh powinno, zwłszz w dłuższej perspektywie, wpłynąć n redukję ryzyk horó ywilizyjnyh. Słow kluzowe: ukrzy, dni profilktyzne, kontrolne dni medyzne, dni n terenh pogrniz, dor prktyk klinizn Hygei Puli Helth 0, 9(): Ndesłno:.08.0 Zkwlifikowno do druku:.08.0 Introdution. The priority of ollortive tivities etween universities of Suwlki, Grodno nd Lvov is to ultivte, strengthen nd sustin positive helth hits ssoited with the ontinuous onstrution of helthy wy of living Ultimtely, we ssume tht edutionl tivities will e orrelted with prtiiption in ontrol tests to help th the risk ftors of dietes nd indite the diretions of preventive mesures, inluding help in uilding fshion for helthy nutrition, physil tivity nd redution of drugs. Aim. To determine students prtiiption in ontrol tests designed to dignose risk ftors for dietes nd test the ompetene of helth students from Suwlki (Polnd), Grodno (Belrus) nd Lvov (Ukrine). Mteril nd methods. In the demi yer of 0/0 t Prof. Edwrd F. Szzepnik Stte Shool of Higher Professionl Edution in Suwlki, Ynk Kupl Stte University in Grodno nd the Medil University in Lvov survey ws onduted on helth relted ttitudes inluding prtiiption in linil udit of students in seleted medil mjors. Results. Students of mediine, despite higher thn verge knowledge out the proper wy of life do not implement their knowledge to everydy life. This pplies espeilly to students prtiiption in linil prevention nd smoking studies. Conlusions.. Ativtion of youth nd promoting their tive prtiiption in helth-relted progrmmes should e implemented in ll of the prtiipting in this reserh universities.. Enourging young people to helthy lifestyle orrelted with prtiiption in the reserh should ffet, espeilly in the long term, potentil for reduing the risk of lifestyle diseses. Key words: dietes, preventive exmintions, ontrol tests, exmintions in the order re, good linil prtie GCP Adres do korespondenji / Address for orrespondene dr n. med. Ew Kleszzewsk Instytut Ohrony Zdrowi, Pństwow Wyższ Szkoł Zwodow im. prof. Edwrd Szzepnik w Suwłkh ul. Noniewiz 0, 6-00 tel , e-mil: kleszzewsk.ew@gmil.om

2 Kleszzewsk E i wsp. Stosunek do dń profilktyznyh studentów z wyrnyh uzelni... z. II 67 Wstęp i el dń Oeni się, że n świeie n ukrzyę oenie horuje 8 mln osó, liz zgonów z powodu ukrzyy osiągnęł w 0 roku 5, milion osó i wzrosł o % w porównniu z 0 rokiem []. Według Świtowej Federji Cukrzyy (Interntionl Dietes Federtion, IDF) Polsk jest wśród dziesięiu krjów, w któryh odsetek występowni w populji nieprwidłowej tolernji glukozy (Impired Gluose Tolerne, IGT), zyli stnu poprzedzjąego rozwinięie się ukrzyy typu, jest njwyższy. Częste występownie nieprwidłowej tolernji glukozy może przełożyć się n wysoką zpdlność n ukrzyę w przyszłośi. Cukrzy to grup horó metoliznyh [], gdzie wspólnym prolemem kliniznym jest występownie podniesionego poziomu glukozy we krwi, n skutek defektu produkji hormonu insuliny. Prowdzi to z kolei do tzw. przewlekłyh powikłń ukrzyy []. Powikłniem może yć np. horo serowonzyniow (zwł ser, udr mózgu), retinopti ukrzyow, zy nefropti ukrzyow. Do rozwoju powikłń dohodzi ltmi, jednk zniednie lezeni i regulrnego kontrolowni poziomu ukru prowdzi do znznego pogorszeni się stnu zdrowi. Ay zmniejszyć horoowość i inwlidztwo z powodu powikłń ukrzyy, trze ktywnie poszukiwć przypdków nierozpoznnej ukrzyy, wykonują regulrnie dni profilktyzne. Bdni przesiewowe wykonujemy o lt u osó powyżej 5 roku żyi, ntomist u osó z wymienionymi poniżej zynnikmi ryzyk rz w roku, niezleżnie od wieku. Czynniki ryzyk to głównie: ndwg (BMI>5 kg/m ), ukrzy w rodzinie (rodzie, rodzeństwo) i mł ktywność fizyzn. Ale tkże pohodzenie z grup środowiskowyh lu etniznyh zęśiej nrżonyh n ukrzyę, nieprwidłow glikemi n zzo lu nieprwidłow tolernj glukozy. Kolejn grup to koiety z: przeytą ukrzyą iężrnyh, koiety, które urodziły dzieko o msie ił > kg, ndiśnieniem tętnizym ( 0/90 mm Hg), hiperlipidemią (HDL<0 mg/dl lu TG>50 mg/dl), zespołem poliystyznyh jjników orz z horoą ukłdu serowo-nzyniowego []. Wykzno, że im szyiej ukrzy zostnie zdignozown, tym mniejsze są koszty lezeni pjent. Koszty wizyt multoryjnyh i leków nie są owiem tk duże, jk koszt hospitlizji związny z powikłnimi ukrzyy. Cukrzyy typu możn relnie zpoiegć [5]. Jeżeli n poziomie populyjnym i indywidulnym wdrożymy włśiwe dziłni profilktyzne, tj. ędziemy się zdrowo odżywić, kontrolowć poziom ukru we krwi, ędziemy ktywni fizyznie, wtedy lo odsuniemy ryzyko ukrzyy typu, lo zpoiegniemy zhorowniu. Do podejmowni dń związnyh z horowniem n ukrzyę skłni fkt wielozynnikowej etiologii orz rozległyh i różnorodnyh skutków tej horoy. Wieloletnie oserwje skłniły już od dwn do dostrzegni wspólnej etioptogenezy wielu horó ywilizyjnyh, w tym ukrzyy i horó ukłdu krążeni. W porównniu z populją ogólną, w grupie horyh z ukrzyą stwierdz się przyspieszony rozwój miżdżyy, oserwowne w nzynih krwionośnyh zminy są rdziej nsilone, mją hrkter rozsiny i dotyzą łego przekroju nzyni. Cukrzy to grup zurzeń hrkteryzująyh się przewlekłą hiperglikemią, któr prowdzi do powikłń mikro- i mkronzyniowyh orz uszkodzeni ukłdu nerwowego, powodują pogorszenie stnu kliniznego i przez to prowdzą do przedwzesnej śmieri. Wśród horyh n ukrzyę mkrongiopti, szzególnie horo niedokrwienn ser orz udr mózgu, występują --krotnie zęśiej niż w populji ogólnej. Jednoześnie notuje się zęstsze występownie miżdżyy nzyń owodowyh. Zwykle występują również powikłni mikronzyniowe, np. retinopti i nefropti orz neuropti owodow. Wżnym ze względu n prowdzone przez ns międzynrodowe dni stylu żyi studentów jest oszownie lizy plzy tytoniu plenie to niezleżny zynnik wystąpieni ukrzyy. Skutki pleni tytoniu w przypdku horyh n ukrzyę nie są tkie sme, jk u osó ez ukrzyy. Wśród plzy horyh n ukrzyę umierlność ze wszystkih przyzyn orz ryzyko wystąpieni powikłń mikro- i mkronzyniowyh są zwiększone. Plenie tytoniu wiązne jest z pogorszeniem kontroli ukrzyy i nsileniem insulinoopornośi. U plzy horyh n ukrzyę istnieje większe ryzyko rozwoju powikłń mikronzyniowyh, szzególnie nefroptii i neuroptii. Choroy ukłdu krążeni [6] są jedną z głównyh przyzyn zwiększonej śmiertelnośi u pjentów z ukrzyą; zwł mięśni serowego i udr mózgu są odpowiedzilne z 60-80% zgonów wśród pjentów z ukrzyą typu. U osó, które jedzą dużo wysoko przetworzonyh produktów o młej zwrtośi łonnik i które powodują gwłtowne zwiększenie stężeni glukozy we krwi, ryzyko ukrzyy typu jest istotnie większe, niż u osó stosująyh zdrową dietę. Diet o wysokim wskźniku glikemiznym powoduje zwiększenie stężeni glukozy we krwi i zmusz trzustkę do iągłego produkowni dużyh ilośi insuliny, o prowdzi do znznego zwiększeni ryzyk ukrzyy. Anlizy potwierdzją istnienie związku między produktmi o wysokim indeksie glikemiznym ryzykiem wystąpieni ukrzyy. Uniknie produktów o wysokim indeksie glikemiznym może yć ztem skutezną metodą pierwotnej prewenji ukrzyy w populji ogólnej. Prowdzone dni włsne dotyząe np. wpływu pleni tytoniu, zy stosownej diety, orz ogt

3 68 Hygei Puli Helth 0, 9(): 66-7 litertur przedmiotu [7-9] potwierdzją, że horoom ywilizyjnym możn skuteznie przeiwdziłć. Mogą temu służyć progrmy kłdąe szzególny nisk n prozdrowotny model żyi. Główne wyniki uzyskne dzięki dniom uwzględnijąym spekty: zdrowotne, społezne, epidemiologizne, nwet ekonomizne, prwne i polityzne, skupiją się oenie n odpowiednio dornyh osonizo: dieth, ktywnośi fizyznej, rezygnji z ndużywni lkoholu i pleni tytoniu. W Polse zgodnie z zleenimi Polskiego Towrzystw Dietologiznego w stdium przedukrzyowym wskzne jest stosownie terpii ehwiorlnej ukierunkownej n zminę stylu żyi i diety [5,8], dltego w nszej dziłlnośi nukowej dużą role przypisno zrówno udowie modeli dziłń prozdrowotnyh, jk i wdrżniu ih w odzienne żyie, zwłszz młodego pokoleni. Stwimy też n dni profilktyzne, jko jeden z głównyh filrów nszego dorego zdrowi terz i w przyszłośi. Mterił i metod Jk już podno w Częśi I. pry / w roku kdemikim 0/0 w:. Instytuie Ohrony Zdrowi w Pństwowej Wyższej Szkole Zwodowej im. prof. Edwrd F. Szzepnik w Suwłkh,. Pństwowym Uniwersyteie im. Jnki Kupły w Grodnie, Ktedr Medyyny Sportowej i Rehilitji orz. Uniwersyteie Medyznym we Lwowie przeprowdzono utorskie dni nkietowe rozszerzją je o nowy spekt udził w dnih profilktyznyh studentów wyrnyh kierunków medyznyh. Łąznie nkietę wypełniło 955 osó, przy zym grupę I stnowili studeni z Suwłk, n=; grupę II studeni z Grodn, n=9; grupę III studeni z Lwow, n=. Bdni studeni, w 65% mieli 0 lt lu poniżej, % studentów yło w wieku - lt, powyżej lt yło % dnyh studentów. Mterił dwzy zostł zerny drogą utorskiej, elektroniznej nkiety, dzięki współpry z Fundją Edukji i Nuki odywło się to on-line. W ou zęśih pr sttystyzną nlizę wyników przeprowdzono z zstosowniem pkietu komputerowego R, rngowego testu sttystyznego Kruskl- Wllis orz wykorzystują wykresy pudełkowe. Pełny opis metodologii znjduje się we wspomninej wyżej Częśi I dń włsnyh. Omówienie wyników Otrzymne z Suwłk, Grodn i Lwow wyniki porównliśmy z wynikmi pohodząymi z wieloośrodkowyh dń nd epidemiologią ukrzyy w Polse [9-]. Celem Polskih Wieloośrodkowyh Bdń nd / Kleszzewsk E, Kleszzewski T, Łogwiniuk K, Szpkow A, Boyko O. Stosunek do dń profilktyznyh studentów z wyrnyh uzelni wyższyh z Suwłk, Grodn i Lwow. Część I. Choro niedokrwienn ser. Hygei Puli Helth 0, 9(): Epidemiologią Cukrzyy (PWBEC) ył oen lizy nowyh zhorowń n ukrzyę typu orz zęstośi występowni ukrzyy typu, identyfikj wyrnyh zynników ryzyk ukrzyy orz oen zęstośi jej powikłń. Uzyskne wyniki z ośrodków krjowyh posłużyły do oprowni wspólnego progrmu prewenji pierwotnej i wtórnej ukrzyy orz jej powikłń. Wieloośrodkowe dni krjowe prowdzono n próe populyjnej stnowiąej ok. 0% łej populji w wieku 0-9 lt, ntomist dni dotyząe epidemiologii ukrzyy typu w ośrodkh: krkowskim, luelskim i łódzkim. Z przeprowdzonyh dń wyprowdzono trzy główne wnioski. Pierwszy: miżdży jest silnym i niezleżnym zynnikiem ryzyk ukrzyy; jednoześnie wykzno - do krotny wzrost zhorowlnośi n ukrzyę typu w porównniu z dnymi z lt 80. XX wieku; drugi: zęstość występowni ukrzyy typu w populji ogólnej oszowno n 5,%, to około mln Polków, pond połow z nih nie jest świdom swojej horoy; trzei: zhmownie wzrostu zęstośi ukrzyy typu n poziomie populyjnym możn osiągnąć przede wszystkim dzięki wzesnej dignostye. Zrówno wieloośrodkowe dni krjowe, jk i dni włsne, potwierdzją potrzeę jednoześnie prowdzonej prewenji dl horó serowo-nzyniowyh i ukrzyy. W Częśi I niniejszej pry nlizie sttystyznej poddno nkietowe wskzni studentów dokonują ih oeny oddzielnie dl kżdej z wyrnyh uzelni. W niniejszej pry nlizie z zstosowniem pkietu komputerowego R orz sttystyznego testu Kruskl-Wllis dl więej niż populji (tj. Suwłk, Grodn i Lwow), poddno łązne uzestnitwo w dnih profilktyznyh: dni podstwowe (ogólne): morfologi krwi i dnie ogólne mozu orz oznzenie poziomu holesterolu/trójglierydów, poziomu glukozy we krwi, zęstotliwośi dni iśnieni tętnizego orz kontroli msy ił. N ryinh -6 przedstwiono wykresy pudełkowe łązne, orzująe równolegle ook sieie zkreślone przez studentów z Suwłk, Grodn i Lwow odpowiedzi. Chrkteryzują one uzestnitwo respondentów nlizownyh uzelni w dnih profilktyznyh. Przypomnijmy, wykres pudełkowy hrkteryzują trzy prmetry:. położenie o położeniu świdzy ły wykres pudełkowy, m.in możemy dzięki niemu określić zkres dnyh, tj. minimum i mksimum otrzymnyh wrtośi,. rozproszenie mówi, że im dłuższy wykres, tym dne są rdziej rozproszone, tzn. mogą przyjmowć rdziej różniąe się wrtośi i. ksztłt jeżeli wykres wygląd symetryznie względem kreski z mediną, to możemy podejrzewć, że wykres dnej ehy jest symetryzny. W kolejnym etpie dń skupiliśmy się n poszukiwniu możliwyh zleżnośi pomiędzy zęstoś-

4 Kleszzewsk E i wsp. Stosunek do dń profilktyznyh studentów z wyrnyh uzelni... z. II 69 Ry.. Wykres pudełkowy orzująy siłę zęstośi udziłu w dnih ogólnyh: morfologi studentów z: Pństwowej Wyższej Szkoły Zwodowej im. prof. Edwrd F. Szzepnik w Suwłkh, n=; Pństwowego Uniwersytetu im. Jnki Kupły w Grodnie, n=9 orz Uniwersytetu Medyznego we Lwowie, n=. N osi pionowej pokzno zęstość udziłu studentów w dnih profilktyznyh: oznz udził Dw rzy w iągu roku, Rz w roku, Co - lt, Nigdy Fig.. Box digrm of frequeny of prtiiption in generl lood morphology exmintions of students of Prof. Edwrd F. Szzepnik Stte Higher Votionl Shool in Suwlki, n=, Ynk Kupl Grodno Stte University, n=9, Medil University in Lvov, n=, where is twie yer, one yer, every - yers, never Ry.. Wykres pudełkowy orzująy siłę zęstośi udziłu w dnih poziom ukru we krwi studentów z: Pństwowej Wyższej Szkoły Zwodowej im. prof. Edwrd F. Szzepnik w Suwłkh, n=; Pństwowego Uniwersytetu im. Jnki Kupły w Grodnie, n=9 orz Uniwersytetu Medyznego we Lwowie, n=. N osi pionowej pokzno zęstość udziłu studentów w dnih profilktyznyh: oznz udził Dw rzy w iągu roku, Rz w roku, Co - lt, Nigdy Fig.. Box digrm of frequeny of prtiiption in lood sugr exmintions of students of Prof. Edwrd F. Szzepnik Stte Higher Votionl Shool in Suwlki, n=, Ynk Kupl Grodno Stte University, n=9, Medil University in Lvov, n=, where is twie yer, one yer, every - yers, never Ry.. Wykres pudełkowy orzująy siłę zęstośi udziłu w dnih ogólnyh: dnie ogólne mozu studentów z: Pństwowej Wyższej Szkoły Zwodowej im. prof. Edwrd F. Szzepnik w Suwłkh, n=; Pństwowego Uniwersytetu im. Jnki Kupły w Grodnie, n= 9 orz Uniwersytetu Medyznego we Lwowie, n=. N osi pionowej pokzno zęstość udziłu studentów w dnih profilktyznyh: oznz udził Dw rzy w iągu roku, Rz w roku, Co - lt, Nigdy Fig.. Box digrm of frequeny of prtiiption in generl urine exmintions of students of Prof. Edwrd F. Szzepnik Stte Higher Votionl Shool in Suwlki, n=, Ynk Kupl Grodno Stte University, n=9, Medil University in Lvov, n=, where is twie yer, one yer, every - yers, never Ry. 5. Wykres pudełkowy orzująy siłę zęstośi udziłu w pomirze iśnieni tętnizego krwi studentów z: Pństwowej Wyższej Szkoły Zwodowej im. prof. Edwrd F. Szzepnik w Suwłkh, n=; Pństwowego Uniwersytetu im. Jnki Kupły w Grodnie, n=9 orz Uniwersytetu Medyznego we Lwowie, n=. N osi pionowej pokzno zęstość udziłu studentów w dnih profilktyznyh: oznz udził Dw rzy w iągu roku, Rz w roku, Co - lt, Nigdy Fig. 5. Box digrm of frequeny of prtiiption in rteril lood pressure exmintions of students of Prof. Edwrd F. Szzepnik Stte Higher Votionl Shool in Suwlki, n=, Ynk Kupl Grodno Stte University, n=9, Medil University in Lvov, n=, where is twie yer, one yer, every - yers, never Ry.. Wykres pudełkowy orzująy siłę zęstośi udziłu w dnih poziomu holesterolu/ trójglierydów studentów z: Pństwowej Wyższej Szkoły Zwodowej im. prof. Edwrd F. Szzepnik w Suwłkh, n=; Pństwowego Uniwersytetu im. Jnki Kupły w Grodnie, n=9 orz Uniwersytetu Medyznego we Lwowie, n=. N osi pionowej pokzno zęstość udziłu studentów w dnih profilktyznyh: oznz udził Dw rzy w iągu roku, Rz w roku, Co - lt, Nigdy Fig.. Box digrm of frequeny of prtiiption in holesterol/triglyeride exmintions of students of Prof. Edwrd F. Szzepnik Stte Higher Votionl Shool in Suwlki, n=, Ynk Kupl Grodno Stte University, n=9, Medil University in Lvov, n=, where is twie yer, one yer, every - yers, never Ry. 6. Wykres pudełkowy orzująy siłę zęstośi udziłu w kontroli msy ił i wzrostu studentów z: Pństwowej Wyższej Szkoły Zwodowej im. prof. Edwrd F. Szzepnik w Suwłkh, n=; Pństwowego Uniwersytetu im. Jnki Kupły w Grodnie, n=9 orz Uniwersytetu Medyznego we Lwowie, n=. N osi pionowej pokzno zęstość udziłu studentów w dnih profilktyznyh: oznz udził Dw rzy w iągu roku, Rz w roku, Co - lt, Nigdy Fig. 6. Box digrm of frequeny of prtiiption in ody mss nd height exmintions of students of Prof. Edwrd F. Szzepnik Stte Higher Votionl Shool in Suwlki, n=, Ynk Kupl Grodno Stte University, n=9, Medil University in Lvov, n=, where is twie yer, one yer, every - yers, never

5 70 Hygei Puli Helth 0, 9(): 66-7 ią udziłu studentów w poszzególnyh dnih profilktyznyh zynnym pleniem tytoniu przez studentów. Z rportu WHO [] wynik, że dynmik zmin w rozpowszehnieniu pleni tytoniu wykzuje różne typy zhowń. O ile w wielu krjh wysokorozwiniętyh stwierdz się stopniowe zmniejsznie odsetk populji osó pląyh, o tyle w krjh rozwijjąyh się i iednyh rozpowszehnienie uzleżnieni od nikotyny wzrst. Oenie w Europie sytuj jest zróżniown: są krje o wyrźnym, stopniowym zmniejszeniu rozpowszehnieni pleni (np. Dni, Norwegi, zy Polsk), w innyh utrzymuje się ono przez lt n zliżonym poziomie (np. Włohy, Finlndi), jeszze w innyh oserwuje się nrstnie populyjne rozpowszehnieni nłogu (np. Austri, ). To powżny prolem dltego, że nie tylko zynne plenie jest szkodliwe; z rportu WHO wynik, że ierne plenie jest przyzyną około 600 tys. przedwzesnyh zgonów roznie, z zego % dotyzy dziei i ż 6% koiet. N negtywne oddziływnie iernego pleni nrżone są przede wszystkim dziei, któryh rodzie plą ppierosy w domu, tkże osoy młode zęsto przeywjąe w rh, puh i resturjh [ 0]. Populj osó stle nrżonyh n przeywnie w środowisku dymu tytoniowego ndl rośnie, skutki zdrowotne tkiego zhowni oserwowć ędziemy w iągu nstępnyh lt. Mją n uwdze powyższe skutki dl smego plz i jego otozeni przenlizowliśmy odpowiedzi studentów nlizują odpowiedzi regulrnyh plzy (wśród 955 dnyh studentów pląyh regulrnie yło 7 osó) orz zęstotliwość wykonywni przez nih dń: morfologii krwi, dni ogólnego mozu, poziomu holesterolu/trójglierydów, poziomu glukozy we krwi, pomiru iśnieni tętnizego krwi, kontroli msy ił orz wysokośi ił. Dl pląyh regulrnie wykzliśmy korelję dni ogólnego mozu i pomiru poziomu holesterolu/trójglierydów. Niestety nie wykzno korelji pomiędzy pomirem iśnieni i pomirem poziomu glukozy we krwi u pląyh studentów (hoć jest to wżnym elementem prewenji, u plzy yło y zdeydownie wskzne). Podsumownie Oenie pojęie zdrowi funkjonuje n grunie wielu dysyplin nukowyh: medyyny, nuk o wyhowniu fizyznym, psyhologii, sojologii, pedgogiki, nuk społeznyh, le tkże gospodrki. Zdrowie jednostek i populji (ktulne i przyszłe) m owiem znzenie kluzowe dl gospodrki, jej rozwoju i konkurenyjnośi. Jk definiuje konstytuj WHO zdrowie jest stnem pełnego dorego smopozui fizyznego, psyhiznego i społeznego, nie wyłąznie rkiem horoy lu zniedołężnieni. Dltego zdrowie złowiek widzimy w kilku wzjemnie ze soą powiąznyh wymirh tj.: w zdrowiu fizyznym, psyhiznym, emojonlnym, społeznym orz gospodrzym. Rozumiemy je również jko znząy zsó niemterilny, udowny w trkie łego żyi przez kpitł ludzki. Zdrowie nier szzególnego znzeni w olizu zmin demogrfiznyh, które w njliższyh dekdh ędą źródłem wyzwń zrówno społeznyh, jk i gospodrzyh. Z jednej strony strzenie się społezeństw w Polse i Unii Europejskiej jest wyzwniem (kulturowym, gospodrzym, polityznym) m.in. dl rynku pry, poprw stnu zdrowi, zwłszz strszej populji, wydje się wrunkiem konieznym równowżeni popytu i podży n prę w przyszłośi. Z drugiej strony horoy ywilizyjne, stnowią wyzwnie dl medyyny, swoje źródł wywodzą z rku prozdrowotnego modelu żyi. Dltego współzesne europejskie strtegie prozdrowotne kłdą szzególny nisk n temtykę horó związnyh ze złym odżywiniem, rkiem ktywnośi fizyznej orz stosowniem używek. Jest to ezpośredni skutek wyników dń nukowyh stwierdzjąyh, że rdzo istotnym prolemem współzesnego społezeństw europejskiego jest zły model żywieni, rk lu mł ktywność fizyzn, nłogi (ndużywnie lkoholu, plenie ppierosów), różnego rodzju uzleżnieni orz ih nstępstw, tkże rk regulrnyh dń profilktyznyh. W Polse ndl głównym prolemem zdrowotnym i zgrożeniem kondyji zdrowotnej ludnośi, pomimo znznyh osiągnięć systemu wzesnej profilktyki, jest epidemi przewlekłyh horó niezkźnyh. Świdzą o tym wysokie lizy przedwzesnyh zgonów i niepełnosprwnośi występująyh w przeiegu nowotworów złośliwyh, horó ukłdu krążeni, ukrzyy orz nienowotworowyh horó ukłdu oddehowego. Dltego tk wżn jest wspóln (tkże międzynrodow) współpr prowdzą do udowy świdomośi młodyh ludzi włsnej odpowiedzilnośi z zdrowie swoje i innyh. N zkońzenie przypomnijmy, że Polskie Stowrzyszenie Dietyków poinformowło, iż tegorozne hsło Świtowego Dni Wlki z Cukrzyą deyzją Międzynrodowej Federji Dietologiznej (IDF) pozostło niezmienione. Rok 0 rozpozął trzyletni okres pod myślą przewodnią Zdrowy styl żyi i ukrzy, jednk smo hsło Świtowego Dni Wlki z Cukrzyą rzmi tk smo, jk w roku uiegłym, zyli: Cukrzy: hrońmy nszą przyszłość. Wszystkie uzelnie iorąe udził w międzynrodowyh dnih, tj. Pństwow Wyższ Szkoł Zwodow im. prof. Edwrd F. Szzepnik w Suwłkh, Pństwowy Uniwersytet im. Jnki Kupły w Grodnie orz Uniwersytet Medyzny we Lwowie, wpisły ww. hsł w relizowne przez uzelnie progrmy prozdrowotne.

6 Kleszzewsk E i wsp. Stosunek do dń profilktyznyh studentów z wyrnyh uzelni... z. II 7 Piśmiennitwo / Referenes. IDF Atls, 6 edyj, Listopd 0.. Meyer C, et l. Different mehnisms for impired fsting gluose nd impired postprndil gluose tolerne in humns. Dietes Cre 006, 9: Skupień J, Młeki M. Rozudownie podziłu ukrzyy nowe podtypy i możliwośi leznize. Dietol Prkt 007, 8(): -.. Zleeni klinizne dotyząe postępowni u horyh n ukrzyę 007. Dietol Klin Dośw 007, 7, suppl. A. 5. Godziejewsk-Zwd M. Postępy w rozpoznwniu i lezeniu ukrzyy typu. Post Nuk Med 008, : Al-Attr N, Moros K. Pure rteril CABG using ilterl internl mmmry rtery. Hert 0, 99: Ponzek D, Olszowy I. Styl żyi młodzieży i jego wpływ n zdrowie. Prol Hig Epidemiol 0, 9(): Kolrzyk E, Shpkou A, Kleszzewsk E, Klimky L, Lskiene S. Nutritionl sttus nd food hoies mong first yer medil students. Centr Eur J Med 0, 7(): Szyiński Z. Polskie Wieloośrodkowe Bdni nd Epidemiologią Cukrzyy (PWBEC) Pol Arh Med Wew 00, (9): Nowkowski A. Epidemiologi ukrzyy. Dietol Prkt 00, (): Grzyw M, Soel A. Niektóre kierunki dń w epidemiologii ukrzyy insulinozleżnej (IDDM). Pol Arh Med Wewn 995, 9: 5.. Admie R, Zdrojowy K, Sutkowsk E, Skórkowsk- Telihowsk K, Rzyński M, Zdrojowy M, Wojiehowski A. WET-Di dnie populyjne mieszkńów Wrołwi w kontekśie horoowośi z powodu ukrzyy doniesienie wstępne. Dietol Prkt 00, 5(): Pholzyk M, Feren T, Kowlski J. Zespół metolizny. Część I: Definije i kryteri rozpoznwni zespołu metoliznego. Epidemiologi orz związek z ryzykiem horó serowo-nzyniowyh i ukrzyy typu. Post Hig Med Dosw 008, 6: WHO. The Europen too ontrol report who.int/doument/e Glolny sondż dotyząy używni tytoniu przez osoy dorosłe (GATS) Polsk pl/wwwfiles/m_struktur/dos/sondz_tyt_500. pdf 6. WHO. The Europen too ontrol report who.int/doument/e Ustw o zminie ustwy o ohronie zdrowi przed nstępstwmi używni tytoniu i wyroów tytoniowyh orz Ustw o Pństwowej Inspekji Snitrnej z dni 8 kwietni 00 roku. Dz.U. nr 8, poz Admek R. Plenie tytoniu zdrowie w świetle dń. Med Rodz 00, 5: Zielonk TM. Kulturowe uwrunkowni pleni ppierosów. Komentrz do pry: Siemińsk A i wsp. Postwy woe pleni tytoniu wśród studentów I i VI roku medyyny z roznik studiów , Pneumonol Alergol Pol 00, 78(): Kowlsk A, Stelmh W, Klet D, Krkowik J, Rzezniki A. Comprison of ehviour onerning smoking too mong mle nd femle students who egin their studies in 007/008 nd 008/009 demi yers t the Helth Siene Deprtment. Prz Lek 00, 67(0):