44. ZJAZD POLSKIEGO TOWARZYSTWA NEUROCHIRURGÓW

Transkrypt

1 44. ZJAZD POLSKIEGO TOWARZYSTWA NEUROCHIRURGÓW Szczecin, września 2019r. STRESZCZENIA Sesje ustne... 2 SESJA I. GLEJAKI WAŻNYCH CZYNNOŚCIOWO OKOLIC MÓZG... 2 SESJA II. GUZY OKOLICY SZYSZYNKI SESJA III. TECHNIKI ENDOSKOPOWE W NEUROCHIRURGII SESJA IV. MALFORMACJE TĘTNICZO-ŻYLNE SESJA V. NEUROCHIRURGIA DZIECIĘCA SESJA VI. PĘKNIĘTE TĘTNIAKI PRZEDNIEJ CZĘŚCI KOŁA TĘTNICZEGO SESJA VII. NIEPĘKNIĘTE TĘTNIAKI UKŁADU KRĘGOWO-PODSTAWNEGO SESJA VIII.LECZENIE CHOROBY ZWYRODNIENIOWEJ ODCINKA LĘDŹWIOWEGO KRĘGOSŁUPA I SESJA IX. SESJA MŁODYCH CHIRURGÓW SESJA X. LECZENIE CHOROBY ZWYRODNIENIOWEJODCINKA LĘDŹWIOWEGO KRĘGOSŁUPA II SESJA XI. NEUROCHIRURGIA CZYNNOŚCIOWA I SESJA XII. NEUROCHIRURGIA CZYNNOŚCIOWA II Sesja pielęgniarska Sesje posterowe

2 Sesje ustne CZWARTEK, 12 września 2019r. SESJA I GLEJAKI WAŻNYCH CZYNNOŚCIOWO OKOLIC MÓZGU I 1 Infuzja domózgowa metodą Convection-Enhanced Delivery (CED) MDNA55 u dorosłych ze wznową lub progresją glejaka wielopostaciowego T.PASTERSKI 1,2, J.Onikijuk 1,2, T.Wójcikiewicz 1,2, A.Warzecha 1,2, S.Kaczor 1,2, B.Czapski 1,2, K.Bankiewicz 2,3,4, M.Ząbek 1,2 1 Klinika Neurochirurgii Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Warszawa 2 Interwencyjne Centrum Neuroterapii Mazowiecki Szpital Bródnowski, Warszawa 3 Klinika Neurochirurgii University of California, San Francisco 4 Klinika Neurochirurgii Ohio State University CEL Wieloośrodkowe eksperymentalne badanie drugiej fazy miało na celu ocenę bezpieczeństwa i skuteczności infuzji domózgowej substancji nazwanej MDNA55 składającej się z rekombinowanej interleukiny 4 (IL4), egzotoksyny A Pseudomonas Aeruginosa oraz gadolinu u chorych ze wznową lub progresja glejaka wielopostaciowego. Celem pracy jest omówienie naszego nowatorskiego badania oraz przedstawienie dostępnych wyników po ponad rocznej obserwacji chorych. METODYKA W naszym ośrodku do badania włączono czterech chorych ze wznową lub progresją glejaka wielopostaciowego, u których wcześniej już wykonano zabieg resekcji lub biopsji zmiany. U każdego chorego przeprowadzono infuzję domózgową MDNA55 z zastosowaniem czterech kaniul infuzyjnych. Wszystkie kaniule umieszczone zostały przy zastosowaniu metod stereotaktycznych. Położenie kaniul oraz infuzja domózgowa monitorowane były w czasie rzeczywistym w śródoperacyjnym wysokoteslowym (3T) rezonansie magnetycznym. Ocena infuzji domózgowej była prowadzona przez minimum 3 godziny. Przez kolejne 24 godziny trwania infuzji pacjent przebywał w oddziale 2

3 intensywnego nadzoru neurochirurgicznego. Oceniono bezpieczeństwo zabiegu oraz możliwe powikłania po podaniu MDNA55. WYNIKI W naszej grupie badanej uzyskano ponad 50% pokrycie guza badana substancją. Nie obserwowano powikłań związanych z samą techniką wykonywanego zabiegu. Do powikłań, które wystąpiły we wczesnym okresie pooperacyjnym w następstwie infuzji MDNA55 należały opóźniony obrzęku mózgu, zwiększona częstość występujących wcześniej napadów padaczkowych, niedowład połowiczy oraz zaburzenia zachowania o typie pobudzenia psychoruchowego. WNIOSKI Stosowanie CED jest bezpieczną metodą infuzji leków w leczeniu nowotworów mózgu. MDNA55 może być szansą u chorych, u których wykorzystano konwencjonalne możliwości leczenia. Planowane są kolejne próby kliniczne z użyciem MDNA57, substancji bazującej na mechanizmie działania MDNA55, jednak o mniejszej toksyczności dla zdrowych neuronów. 2 Operacje glejaków okolicy ruchowej taktyka operacyjna i zasady postępowania w materiale Kliniki Neurochirurgii 10 WSK w Bydgoszczy J. Furtak 1, M.Szylberg 1, P. Zieliński 1, M.Rymarski 2, T.Szylberg 3, K. Orlicka 4, K. Reluga 5, A. Szkudlarek 5, M.Harat 1 1 Klinika Neurochirurgii, 10 Wojskowy Szpital Kliniczny, Bydgoszcz 2 Zakład Anestezjologii, 10 Wojskowy Szpital Kliniczny, Bydgoszcz 3 Zakład Patomorfologii, 10 Wojskowy Szpital Kliniczny, Bydgoszcz 4 Zakład Radiologii, 10 Wojskowy Szpital Kliniczny, Bydgoszcz 5 Absolwenci Colegium Medicum im. L. Rydygiera, Bydgoszcz Cel: Celem pracy było wykazanie możliwości leczenia guzów glejopochodnych okolicy ruchowej mózgu z wykorzystaniem neuronawigacji, monitorowania potencjałów, fiber trackingu, śródoperacyjnego wybudzenia, 5-ALA. Uwzględniono metody obrazowania, technikę znieczulenia, technikę operacyjną, badania psychologiczne, diagnostykę histopatologiczną zwł. badania genetyczne. 3

4 Materiał: W okresie styczeń lipiec 2019 w Klinice Neurochirurgii 10 WSK w Bydgoszczy operowano 4658 pacjentów z guzami mózgu. Wśród tej grupy większość stanowiły guzy glejopochodne. Biopsje stereotaktyczne wykonano w 902 przypadkach. Operacja otwarte wykonano w 3756 przypadkach. Protokół przedoperacyjnego obrazowania radiologicznego obejmował wykonanie 24 godziny przed operacją MRI głowy - T1 z kontrastem, FLAIR, sdt SSh Sense. Protokół znieczulenia w przypadku zastosowania śródoperacyjnego monitorowania potencjałów obejmował: TIVA (Total Intravenous Anaesthesia) z użyciem propofolu i remifentanylu oraz niestosowanie leków blokujących przewodnictwo nerwowo-mięśniowe. W śródoperacyjnym monitorowaniu potencjałów stosowano: odwrócenie fazy - do lokalizacji bruzdy środkowej, ruchowe potencjały wywołane (MEP), bezpośrednią stymulację ruchową na ssaku. W 1-szej dobie po zabiegu wykonywano kontrolne MRI głowy. Analizie poddano pacjentów operowanych w oparciu o tę samą technikę operacyjną, te same techniki monitoringu i ocenę doszczętności zabiegu na podstawie pooperacyjnego MRI głowy. Od 2014r. w każdym przypadku były wykonywane badania genetyczne. Od grudnia 2016 w określonych przypadkach wykonywano operacje z zastosowaniem 5-ALA. : Uzyskiwano radykalność zabiegu potwierdzoną pooperacyjnym MRI. Deficyty neurologiczne zwykle były przejściowe. Uzyskiwany wiarygodny materiał histopatologiczni genetyczny. : Operacja guzów okolicy ruchowej wymaga doświadczenia operatora i zastosowania wszystkich dostępnych technik i urządzeń. Nie należy się obawiać utrwalonych deficytów neurologicznych. 3 Śródoperacyjne monitorowanie mowy w operacjach glejaków. Porównanie operacji wybudzeniowych typu asleep-awake-asleep (SAS) oraz awake-awake-awake (AAA). M.Stachura 1, J.Pawlik 2, A.Kubicka 1, M. Zdeb 1, R.A. Czepko 1, M.Banach 1, R.Gajdosz 2,R.Czepko 1 4

5 1 Krakowska Akademia im. A. Frycza Modrzewskiego, Klinika Neurochirurgii 2 Krakowska Akademia im. A. Frycza Modrzewskiego, Katedra Anestezjologii i Intensywnej Terapii Wstęp Śródoperacyjne monitorowanie mowy z zastosowaniem metody asleep-awake-asleep (SAS), lub awakeawake-awake (AAA) jest obecnie standardem w operacjach guzów mózgu. Materiał i metoda Do badania zakwalifikowano 31 chorych (M:K= 17:14; wiek 46+/-14 lat). W protokole SAS zoperowano pierwszych 16. chorych, w AAA kolejnych 15. Porównano retrospektywnie obie metody uwzględniając: czas operacji, ciśnienie tętnicze, zakres resekcji, lokalizację ośrodków mowy, afazję pooperacyjną, inne powikłania. Średni czas zabiegu w AAA to 137 minut, w SAS 163. Czas przygotowania w warunkach bloku był porównywalny (95 vs 97 min). Po zabiegu chorzy z grupy SAS pozostawali dłużej w sali wybudzeniowej (63 vs 52 min). Chorzy z grupy SAS częściej mieli epizody hipertensji wymagające farmakoterapii (50% vs 13%). W grupie AAA u 67.7% chorych guz usunięto w granicach T1 lub supratotalnie, w grupie SAS u 37.5%. W grupie SAS zlokalizowano ośrodek mowy u 50% chorych, w AAA u 73%. W grupie AAA 2. chorych (13%) miało utrwaloną afazję z niedowładem prawostronnym. W grupie SAS u 3 (18.7%) chorych wystąpiła utrwalona afazja, u 1 (6.7%) duszności, u 1 (6.7%) wyłamano ząb podczas ponownej intubacji. 2 (13%) chorych z grupy AAA miało gromadne napady padaczkowe i wymagało konwersji do znieczulenia ogólnego. Po 1 osobie z obu grup po zabiegu przeniesiono do OIT. Krótszy czas zabiegu (brak konieczności oczekiwania na wybudzenie), lepsza stabilność hemodynamiczna, częstsza możliwość zdefiniowania ośrodków mowy, przeciętnie doszczętniejsza resekcja guza przemawia za stosowaniem metody AAA. Należy jednak liczyć się w pojedynczych przypadkach z koniecznością uśpienia ogólnego (padaczka). 5

6 4 Stosunek pęczków istoty białej do glejaków o niskim stopniu złośliwości w obszarach elokwentnych. Ocena na podstawie traktografii i śródoperacyjnego mapowania elektrofizjologicznego. L. Sagan, W. Andrusewicz, M. Jarosz, M. Lickendorf, B. Sagan, P. Białas, Ł.Madany Klinika Neurochirurgii i Neurochirurgii Dziecięcej Katedry Neurochirurgii PUM Oddział Kliniczny Neurochirurgii Dziecięcej Katedry Neurochirurgii PUM Cel Możliwość leczenia operacyjnego glejaków mózgu o niskim stopniu złośliwości (low grade glioma, LGG) położonych w tzw. okolicach elokwentnych uzależniona jest od ich stosunku do szlaków podkorowych. W planowaniu przedoperacyjnym stosunek ten określa się za pomocą traktografii opartej na obrazowaniu tensora dyfuzji ( difffusion tensor imaging, DTI). Na wynik takiego podejścia mają wpływ czynniki techniczne związane z procesem rekonstrukcji obrazu szlaków, charakter guza oraz jego lokalizacja. Dlatego w pracy podjęto ocenę stosunku dróg podkorowych do LGG w zależności od morfologii guza, jego lokalizacji, oraz parametrów stosowanych w technice obrazowania szlaków. Metoda Analizie poddano 33 chorych w wieku od 6 do 38 lat ( średnia 21 lat) leczonych z powodu LGG. U wszystkich chorych przedoperacyjnie wykonano traktografię na stacji planowania StealthViz lub Brain Lab. U 6 chorych wykonano także czynnościowe badanie rezonansu magnetycznego. Śródoperacyjnie dla lokalizacji dróg podkorowych używano monitorowania i mapowania elektrofizjologicznego. U 9 chorych wykonano operację z wybudzeniem. Okres obserwacji pooperacyjnej wynosił od 5 lat do 10 miesięcy. W 25 przypadkach guz został usunięty całkowicie. W 4 przypadkach badanie elektrofizjologiczne wykazywało przebieg szlaków w obrębie guza przy braku takiego obrazu w traktografii. W pozostałych 4 przypadkach resekcji niecałkowitej ocena elektrofizjologiczna jak i obrazowa położenia włókien były zgodne co do lokalizacji dróg wewnątrz zmiany. 6

7 Większą tendencję do naciekania szlaków obserwowano w LGG zlokalizowanych bezpośrednio podkorowo oraz w guzach rozległych. Najmniej wiarygodna jest przedoperacyjna jak i środoperacyjna ocena stosunku LGG do krótkich pęczków podkorowych, co stanowi największe niebezpieczeństwo neurologicznych deficytów pooperacyjnych. 5 Śródoperacyjne monitorowanie dróg ruchowych podczas operacji glejaków o niskim stopniu złośliwości umiejscowionych w ruchowych obszarach mózgu. M. Hupało 1, J. Fortuniak 1, J. Smigielski 2, K. Wiśniewski 1, D.J. Jaskólski 1 1 Klinika Neurochirurgii i Onkologii Układu Nerwowego Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, USK nr 1 im. N. Barlickiego 2 Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Koninie, Przyjaźń 1, Konin, Polska Wprowadzenie Celem naszego badania była ocena wartości predykcyjnej wyników śródoperacyjnego neuromonitoringu (IONM) dla utrzymania funkcji neurologicznych po operacji glejaków o niskiej złośliwości (LGG) umiejscowionych w okolicy ruchowej, oraz określenie progów zmian w MEPs, które stanowiłyby kryterium ostrzegawcze i decydowały o zaprzestaniu resekcji, po to aby uniknąć pooperacyjnych deficytów neurologicznych. Materiały i metody Przeanalizowaliśmy dane kliniczne 103 pacjentów operowanych w Klinice w latach Każdorazowo na powierzchni mózgu umieszczono elektrody paskowe i odnotowano odwrócenie fazy potencjałów (SEP) w rezultacie identyfikując bruzdę centralną. Korę ruchową stymulowano bezpośrednio techniką multipulse a MEPs rejestrowano w sposób ciągły z mięśni kończyn. Amplitudę MEPs oceniano do zakończenia resekcji guza, mierząc różnice między pikami. Retrospektywnie przeanalizowaliśmy czułość, swoistość, ujemną wartość predykcyjną (NPV) i dodatnią wartość predykcyjną (PPV) dwóch różnych kryteriów ostrzegawczych spadków amplitudy MEP o 50% oraz o 80% od linii bazowej. 7

8 Mapowanie i monitorowanie ruchu odbyło się u wszystkich chorych. Odnotowano stabilną amplitudę MEP u 56 pacjentów, niespecyficzne zmiany w 22 przypadkach, istotne zmiany u 21 chorych, zaś nieodwracalną utratę u 4. Czułość, swoistość, PPV i NPV wynosiły 100%, 83%, 24%, 100%, dla progu ostrzegawczego 50%. Dla progu 80% odpowiednio 100%, 95%, 50%, 100%. Nie odnotowaliśmy żadnych komplikacji związanych z IONM. Czułość kryteriów ostrzegawczych ma kluczowe znaczenie dla wydajności IONM. Spadek amplitudy o 80% jest dokładniejszym markerem wystąpienia deficytów neurologicznych. Jednak 80% spadek amplitudy jest wciąż niewystarczającym czynnikiem predykcyjnym późnego deficytu neurologicznego, ponieważ u połowy chorych pooperacyjne deficyty neurologiczne wycofały się w ciągu trzech miesięcy od zabiegu. 6 Śród- i pooperacyjne następstwa kraniotomii w wybudzeniu w guzach nadnamiotowych mózgu. B. KWINTA, R. Krzyżewski, M. Bigaj, A. Starowicz-Filip, K. Kliś, K. Stachura, M.Moskała Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Klinika Neurochirurgii i Neurotraumatologii, Kraków Wprowadzenie Kraniotomia w wybudzeniu jest coraz częściej stosowaną metodą w operacjach nadnamiotowych guzów mózgu. Stąd też istotne jest poznanie następstw zastosowania tej metody leczenia. Cel badania Ustalenie rodzaju i częstości następstw śród- i pooperacyjnych kraniotomii w wybudzeniu w operacjach nadnamiotowych guzów mózgu. Materiał i Metody Przeanalizowano 42 przypadki pacjentów leczonych z powodu nadnamiotowego guza mózgu za pomocą kraniotomii w wybudzeniu. 8

9 25 chorych leczono z zastosowaniem metody asleep-awake-asleep, 17 prowadząc płytką sedację. Śródoperacyjne następstwa stwierdzono u 34 chorych, pooperacyjne u 19 chorych. U 12 chorych wystąpiły więcej niż jedno niepożądane zdarzenie. Najczęściej śródoperacyjnie obserwowano nadciśnienie tętnicze (29%), dyskomfort związany z wymuszoną pozycją (24%), ból (17%), tachykardię (7%). Pooperacyjnie najczęściej obserwowano zaburzenia mowy o charakterze afazji (33%), niedowład kończyn (24%), objawy te miały w większości przypadków charakter przejściowy. Napady padaczkowe stwierdzano zarówno śród- (14%) jak i poooperacyjnie (7%). Napady padaczkowe występowały częściej w przypadkach rozległych, wielopłatowych guzów mózgu z zajęciem wyspy i u pacjentów bez wdrożonej profilaktyki przeciwpadaczkowej. Mniej zdarzeń niepożądanych obserwowano w grupie chorych z zastosowaną płytką sedacją. Śród- i pooperacyjne następstwa po operacjach z zastosowaniem metody kraniotomii w wybudzeniu występowały w większości analizowanych przypadków. Najczęstszym zdarzeniem niepożądanym było wystąpienie nowych zaburzeń mowy, których charakter w większości przypadków był przejściowy. Operacje rozległych guzów mózgu z zajęciem wyspy wiążą się z większym ryzykiem wystąpienia napadów padaczkowych. 7 Operacje patologii okolic mownych mózgu w znieczuleniu miejscowym. Tomasz Dziedzic 1, Aleksandra Bala 2, Anna Podgórska 1, Jolanta Piwowarska 1, Andrzej Marchel 1 1 Klinika Neurochirurgii WUM 2 Wydział Psychologii UW Cel Celem pracy jest przedstawienie prospektywnie zbieranych wyników leczenia pacjentów operowanych w znieczuleniu miejscowym z powodu patologii wewnątrzczaszkowych zlokalizowanych w okolicach mownych. Dane epidemiologiczne, kliniczne, dotyczące śródoperacyjnych wyników stymulacji ośrodków korowych i podkorowych, dotyczące operowanej patologii, wyników badań histopatologicznych, badań obrazowych 9

10 oraz powikłania uzyskano u 22 pacjentów grupa badana składała się z 10 kobiet i 12 mężczyzn, średnia wieku pacjentów wynosiła 51 lat. Śródoperacyjna stymulacja korowa i podkorowa była możliwa u wszystkich 22 pacjentów. Dwudziestu jeden pacjentów leczonych było z powodu zmiany w półkuli dominującej, w pobliżu ośrodków korowych i podkorowych dla funkcji mowy. W jednym przypadku zmiana zlokalizowana była w okolicy czuciowo ruchowej półkuli niedominującej. W 15 przypadkach pacjenci byli operowani z powodu glejaka o niskim stopniu zróżnicowania, 4 o wysokim stopniu zróżnicowania, 2 z powodu naczyniaka jamistego i w 1 z powodu przerzutu. W 12/21 (58%) przypadkach obserwowano narośnięcie deficytu neurologicznego w okresie pooperacyjnym, w 1 (4%) wystąpił głębokie utrwalone zaburzenia mowy. W tym przypadku wystąpiły one nagle w trakcie operacji i związane były z uszkodzeniem naczyniowym. Narośnięcie deficytów jak i ich nasilenie uzależnione było od obecności deficytu w okresie przedoperacyjnym jak i u chorych z pozytywną stymulacją podkorową. W żadnym przypadku nie było konieczność zakończenia procedury z powodu niekontrolowanych napadów padaczkowych. Kraniotomia w znieczuleniu miejscowym ze śródoperacyjną oceną funkcji mowy jest skuteczną metodą leczenia w przypadku patologii zlokalizowanych w okolicach elokwentnych mózgu. Technika ta jest jedyną, która daje możliwość mapowania i stałej oceny korowych i podkorowych ośrodków mowy. 8 Awake surgery perspektywa pacjenta. A. BALA 1,2, T. Dziedzic 1, A. Marchel 1 1 Klinika Neurochirurgii CSK UCKWUM, Warszawa 2 Wydział Psychologii UW, Warszawa Wstęp Wraz z rosnącą świadomością wpływu operacji neurochirurgicznych na jakość życia pacjentów, poszukuje się metod zwiększających ich bezpieczeństwo. Do metod tych należą tzw. operacje w wybudzeniu (awake surgery). W trakcie takiej operacji pacjent jest przytomny i świadomy tego, co się z nim dzieje. Warunkiem powodzenia operacji jest ścisła współpraca pacjenta z personelem medycznym, przede wszystkim z neuropsychologiem prowadzącym badanie śródoperacyjne. Celem niniejszego badania była ocena tego, jak pacjenci postrzegają operacje w wybudzeniu, poziomu lęku, jaki wiąże się z oczekiwaniem na ten rodzaj zabiegu oraz ocena przebiegu operacji z perspektywy pacjenta. 10

11 W badaniu wzięło udział 22 pacjentów operowanych bez znieczulenia ogólnego. Pacjenci wypełniali przed operacją zestaw kwestionariuszy, m.in. Szpitalną Skalę Lęku i Depresji (HADS), Skalę Akceptacji Choroby (AIS) oraz zaznaczali na skali VAS (zakres od 1 do 10) poziom niepokoju/stresu związanego ze zbliżającą się operacją. Dzień po operacji wypełniali drugi zestaw kwestionariuszy, gdzie oceniali poziom stresu, jaki towarzyszył im podczas operacji oraz poziom bólu. Odpowiadali na pytanie, czy polecili by taką formę operacji innym pacjentom oraz czy zdecydowaliby się na nią jeszcze raz, wiedząc już dokładnie jak ona wygląda. Byli także pytani o to, co najbardziej pomogło im zaakceptować taką formę operacji i poradzić sobie w jej trakcie. Większość pacjentów dość nisko oceniła przedoperacyjny poziom niepokoju (M=3,1; SD=2,6). Śródoperacyjny poziom stresu był oceniany przez wszystkich niżej, niż stres związany z oczekiwaniem na operację. Poziom lęku w HADS korelował dodatnio z poziomem przedoperacyjnego niepokoju deklarowanego przez pacjentów. Prawie wszyscy pacjenci byli gotowi polecić taką formę operacji innym pacjentom, a także uważali, że zdecydowanie się na nią było słuszne. Operacja w wybudzeniu zwiększa bezpieczeństwo operacji okolic elokwentnych i jest dobrze tolerowana przez pacjentów. 9 Glejaki blaszki czworaczej u dorosłych; przebieg kliniczny, leczenie. H. MAJCHRZAK, K. Banc, K. Majchrzak, P. Ładziński Katedra i Oddział Kliniczny Neurochirurgii SUM w Sosnowcu Wprowadzenie Glejaki blaszki czworaczej występują rzadko. W dzieciństwie i u ludzi młodych na ogół mają łagodny przebieg. Inny jest los chorych dorosłych. Cel pracy 1. Jak postępować z chorymi bezpośrednio po zdiagnozowaniu? 2. Czy guzy te często ulegają progresji? 3. Jakie są wyniki leczenia? Materiał i Metody 13 chorych z glejakami pokrywy śródmózgowia leczono w Klinice Neurochirurgii w Sosnowcu w latach , w tym 11 kobiet, 2 mężczyzn. Średni czas obserwacji wynosił 5,9 lat. U 7 osób w chwili przyjęcia obserwowano wodogłowie(54%). Zabiegi operacyjne dokonywano z dostępu podnamiotowego, nadmóżdżkowego. 11

12 8 chorych (62%) operowano. Guz usunięto całkowicie w 6 przypadkach (75%), subtotalnie w 2 przypadkach (25%). 4 chorych (50%) po ustaleniu rozpoznania było zaraz operowanych, pozostali w 8 do 42 miesiące później co spowodowane było progresją radiologiczną. 1 osoba miała wykonana wentrykulostomię. 5 (38%) chorych jest obserwowanych. Histologicznie rozpoznano: astrocytoma pilocyticum-3, astrocytoma fibrillare-1, ependymoma-1, oligodendroglioma-1, angioglioma-1, GBM Pacjenci z glejakami blaszki czworaczej po ustaleniu rozpoznania powinni być operowani gdy występują objawy kliniczne choroby oraz wodogłowie 2. Przy skąpych objawach klinicznych lub ich braku oraz braku wodogłowia wskazana jest obserwacja oraz wykonanie badania MRI głowy 2 razy w roku, gdyż guzy te ulegają progresji w 31%. 3. leczenia chirurgicznego glejaków blaszki czworaczej zwłaszcza I i II stopnia w skali WHO są dobre zarówno bezpośrednio po operacji, jak i w odległym czasie. Obserwuje się wieloletnie przeżycia. 10 Ocena neuropsychologiczna chorych operowanych z powodu wysokozróżnicowanego glejaka zlokalizowanego w obrębie dodatkowego pola ruchowego. M. TYMOWSKI, J. Metta-Pieszka, W. Kaspera, P. Ładziński Klinika Neurochirurgii Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach, Wojewódzki Szpital Specjalistyczny w Sosnowcu Wstęp Kompleks dodatkowego pola ruchowego (SMA) oraz kora przedruchowa pełnią istotną rolę w kontroli i koordynacji złożonych procesów ruchowych oraz w programowaniu sekwencyjnych wzorców ruchowych. Cel określenie profilu zaburzeń funkcjonalnych oraz ocena przydatności diagnostycznej poszczególnych testów neuropsychologicznych u chorych operowanych z powodu guza o charakterze wysokozróżnicowanego glejaka zlokalizowanego w obrębie SMA. 12

13 Materiał Badaniem objęto 21 chorych, poddanych ocenie neuropsychologicznej przed i po leczeniu operacyjnym z powodu wysokozróżnicowanego glejaka zlokalizowanego w obrębie SMA. Do oceny neuropsychologicznej wykorzystano testy przesiewowe (Mini Mental State Examination, Montreal Cognitive Assessment, Frontal Assessment Battery), testy do oceny funkcji językowych (Addenbrook s Cognitive Examination-III, testy fluencji fonetycznej i semantycznej), testy do oceny funkcji pamięciowych (Rey s 15-word test and Diagnostic Test for Brain Damage by Hillers), testy do oceny funkcji wykonawczych (Wisconsin Card Sorting Test, Ruff Figural Fluency Test, Test Łączenia Punktów). Chorych operowano z wykorzystaniem neuronawigacji czynnościowej i neuromonitoringu śródoperacyjnego. na podstawie otrzymanych wyników oceny neuropsychologicznej stwierdzono, że dominującym objawem było osłabienie funkcji wykonawczych, zwłaszcza szybkości i elastyczność poznawczej, wzrokowoprzestrzennej pamięci operacyjnej, fluencji słownej oraz zdolności efektywnego przeszukiwania zasobów werbalnych. W okresie pooperacyjnym zaobserwowano również osłabienie procesów mnestycznych w zakresie zapamiętywania i odroczonego przypominania. Ponadto odnotowano występowanie objawów praksji dynamicznej i pozy. Najbardziej czułe w wykrywaniu zaburzeń poznawczych, dysfunkcji wykonawczych oraz zaburzeń mowy u chorych leczonych operacyjnie z powodu guza zlokalizowanego w obrębie SMA okazały się być testy MoCA, FAB oraz testy fluencji fonetycznej i semantycznej. 11 Analiza integralności pęczka haczykowatego półkuli zdrowej u osób z glejakiem wielopostaciowym płata czołowego lub skroniowego lewego. W.Andrusewicz 1, P.Podwalski 2, E.Tyburski 2, J.Samochowiec 2, L.Sagan 1 1 Klinika Neurochirurgii i Neurochirurgii Dziecięcej SPSK1 PUM w Szczecinie 2 Katedra i Klinika Psychiatrii PUM w Szczecinie 1 Klinika Neurochirurgii i Neurochirurgii Dziecięcej SPSK1 PUM w Szczecinie 13

14 Wstęp Glejak wielopostaciowy (Glioblastoma, WHO IV) jest najczęściej występującym i najbardziej złośliwym pierwotnym nowotworem ośrodkowego układu nerwowego. Pomimo tego, że w badaniu neuroobrazowym choroba manifestuje się zwykle jako pojedyncze ognisko, powszechny jest pogląd, że Glioblastoma to choroba całego mózgu. Obrazowanie w rezonansie magnetycznym metodą tensora dyfuzji (DTI) z traktografią istoty białej mózgowia (DTT) to ciągle rozwijająca się metoda radiologiczna. Umożliwia wizualizację szlaków nerwowych istoty białej in vivo w sposób nieinwazyjny, wykorzystując analizę kierunku anizotropowej dyfuzji cząsteczek wody we włóknach nerwowych. Pozwala również na ocenę ich parametrów fizycznych. Jednym z nich jest średnia frakcjonowana anizotropia (FA) oddająca w sposób ilościowy stan integralności drogi nerwowej. Cel Celem pracy była ocena integralności pęczka haczykowatego półkuli zdrowej u pacjentów z glejakiem wielopostaciowym zlokalizowanym w płacie czołowym lub skroniowym półkuli lewej. Metoda Materiał stanowiło 15 pacjentów leczonych Klinice Neurochirurgii i Neurochirurgii Dziecięcej w latach , z powodu glejaka wielopostaciowego płata czołowego lub skroniowego półkuli lewej. Analizie poddany został pęczek haczykowaty po stronie prawej, w której w badaniu radiologicznym nie stwierdzono patologicznych ognisk nowotworowych. Wizualizacji i obliczeń wartości FA szlaków nerwowych dokonano w programie ExploreDTI. Średnia wartość frakcjonowanej anizotropii w grupie badanej wyniosła 0, W grupie kontrolnej wyniosła natomiast 0, Obniżona wartość frakcjonowanej anizotropii w szlakach nerwowych zlokalizowanych po stronie radiologicznie niedotkniętej chorobą może sugerować globalne obniżenie integralności szlaków nerwowych u pacjentów z glejakiem wielopostaciowym. Uzyskane wyniki mogą wskazywać na mniejsze zdolności kompensacyjne zaburzeń czynnościowych okolicy czołowo-skroniowej. 14

15 12 Biobankowanie nowotworów ośrodkowego układu nerwowego: model wypracowany w Klinice Neurochirurgii UM w Białymstoku. R. CHRZANOWSKI 1, T. Łysoń 1, J. Reszeć 2, Z. Mariak 1 1 Klinika Neurochirurgii, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku 2 Zakład Patomorfologii Lekarskiej, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku Wstęp Coraz bardziej zaawansowane metody diagnostyki molekularnej i terapii nowotworów mózgu stawiają rosnące wymagania co do jakości pobieranego i przechowywanego materiału. Z kolei szanse na odpowiednią publikację wyników dają jedynie unormowane, podlegające kontroli i ustandaryzowane procedury pozyskiwania danych anatomopatologicznych i klinicznych. Biobankowanie guzów mózgu prowadzimy w Białymstoku od 5 lat w oparciu o procedury licencjonowane przez niemiecką instytucję Indivumed (z siedzibą w Hamburgu), która prowadzi biobanki na terenie Niemiec. O ile nam wiadomo, jest to jak dotychczas jeden z pierwszych w Europie biobanków nowotworów OUN. Nasz model został wdrożony w trakcie 5-letniej realizacji projektu NCBiR pt. MOBIT, wyłonionego w II Konkursie STRATEGMED. Co prawda, projekt ten nakierowany był na spersonalizowane badania genomiczne i metabolomiczne raka płuca, ale naszej Klinice udało się włączyć do systemu biobankowania z materiałem guzów mózgu. Obecnie w biobanku mamy zgromadzone blisko 300 preparatów i ankiet klinicznych pacjentów. Celem doniesienia jest przedstawienie organizacji i struktury naszego biobanku oraz perspektyw na przyszłość biobankowania guzów mózgu w Polsce. Nie da się ukryć, że istotnym aspektem biobankowania jest również jego finansowanie. Oprócz kosztów rzeczowych są to przede wszystkim koszty personelu dedykowanego specyficznie do pracy na rzecz biobanku. Dlatego planujemy zaproponować wystąpienie kilku ośrodków neurochirurgicznych o wspólne finansowanie w ramach dużego, wielomilionowego projektu, którego grant byłby przeznaczony zarówno na organizację biobanku, jak i na kompleksowe, spersonalizowane badania genomiczne, skierowane w szczególności na glejaki mózgu. 15

16 SESJA II GUZY OKOLIC SZYSZYNKI 13 Guzy okolicy szyszynki w doświadczeniu Kliniki Neurochirurgii Dziecięcej w Katowicach M.MANDERA, A.Klimczak, J.Luszawski, W.Marcol Klinika Neurochirurgii Dziecięcej w Katowicach Wstęp Guzy szyszynki ze względu na rzadkość występowania i różnorodność postaci histologicznych wciąż stanowią ciekawy temat badawczy. Celem naszej pracy jest przedstawienie strategii i wyników leczenia tych guzów w doświadczeniu ośrodka pediatrycznego. Dokonano retrospektywnej analizy 59 dzieci leczonych z powodu guza szyszynki w Klinice Neurochirurgii Dziecięcej w Katowicach w latach W badanej grupie było 25 dziewcząt i 34 chłopców. Średnia wieku wyniosła 12 lat. We wszystkich przypadkach oznaczono w surowicy AFP i -HCG, a u 21 profil sekrecji melatoniny. U 11(19%) chorych rozpoznano guz wydzielający i przekazano ich do leczenia onkologicznego. Z tej grupy 7 operowano po leczeniu onkologicznym usuwając pozostałość guza. U 20(34%) dzieci, z negatywnymi markerami wykonano biopsję endoskopową guza. U 11(19%) rozpoznano na tej podstawie rozrodczaka i również leczono ich onkologicznie. Ostatecznie resekcję guza wykonano u 44(75%) chorych (40 drogą podnamiotową, nadmóżdżkową i 4 drogą potyliczną, przeznamiotową). Guz usunięto całkowicie u 37(84%), subtotalnie u 7(16%) pacjentów. U 20(45%) pacjentów stwierdzono pogorszenie neurologiczne po operacji, ale trwałe tylko u 4(9%) chorych. Po operacji dzieci ze zmianami histologicznie ocenionymi jako łagodne pozostawiono w obserwacji, natomiast pozostałe poddane były następowej chemioterapii i radioterapii zgodnie z odpowiednimi protokołami terapeutycznymi. 4 chorych ponownie operowano w związku z odrostem guza. 47(80%) pacjentów żyje w średnim okresie obserwacji 78,8 miesiąca. 12(20%) chorych zmarło z powodu progresji choroby w czasie od 1 do 42 miesięcy od rozpoznania. : Uzyskanie rozpoznania histologicznego jest kluczowe dla dalszego leczenia większości guzów szyszynki. Chirurgiczna resekcja łagodnych guzów daje najczęściej całkowite wyleczenie, te o większym stopniu złośliwości wymagają leczenia onkologicznego. 16

17 14 Oponiaki okolicy szyszynki: rzadkie guzy o różnym przyczepie oponowym. A.NOWAK,P. Kunert,E. Maj, A.Marchel Klinika Neurochirurgii Warszawski Uniwersytet Medyczny Cel pracy Oponiaki okolicy szyszynki występują bardzo rzadko. Wśród nich wyróżniamy guzy o przyczepie oponowym w miejscu połączenia sierpa z namiotem móżdżku (falcotentorial) oraz oponiaki wyrastające z velum interpositum. Rozróżnienie typu oponiaka w tej lokalizacji jest trudne, a wiedza o jego naturze i sposobach leczenia operacyjnego opiera się na pojedynczych doniesieniach. Celem pracy jest analiza serii pacjentów z oponiakami okolicy szyszynki, z przedstawieniem ich charakterystyki klinicznej i radiologicznej oraz wyników leczenia operacyjnego. Metody Analizą retrospektywną objęto 9 kolejnych pacjentów operowanych w okresie od 1993 do 2018 roku. W badanej grupie było 8 kobiet i 1 mężczyzna. U wszystkich pacjentów w toku diagnostyki obrazowej wykonano MR mózgu i angiografię mózgową. We wszystkich przypadkach pacjenci byli operowani z dostępu potylicznego przeznamiotowego. U 7 pacjentów stwierdzono obecność oponiaków typu falcotentorial a u 2 oponiaki velum interpositum. Najczęstszymi objawami klinicznymi guza były bóle i zawroty głowy oraz zaburzenia równowagi. W badaniu angiografii mózgowej u 6 pacjentów stwierdzono niedrożność żył układu głębokiego mózgu natomiast śródoperacyjnie niedrożność żyły Galena i zatoki prostej potwierdzono u 4 z nich. U czterech pacjentów guz usunięto całkowicie (Simpson I/II) a u pozostałych 5 pacjentów pozostawiono drobne fragmentu guza przy zatoce prostej i żyle Galena (Simpson III). Żaden chory nie zmarł po leczeniu. Wszyscy pacjenci byli po operacji samodzielni (KPS>70 pkt). Najczęstszym powikłaniem chirurgicznym było jednoimienne niedowidzenie połowicze, które we wszystkich oprócz jednego przypadkach ustąpiło w okresie dalszej obserwacji pooperacyjnej. Oponiaki okolicy szyszynki mogą być skutecznie i bezpiecznie leczone chirurgicznie drogą dostępu potylicznego przeznamiotowego z niewielkim ryzykiem okołooperacyjnym. 17

18 15 Neuronawigowana biopsja igłowa guza szyszynki przez zakręt skroniowy górny P. WILK,M. Rybaczek, T Łysoń Klinika Neurochirurgii Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego w Białymstoku Wstęp Guzy okolicy szyszynki stanowią jedynie 0,5 1% wszystkich nowotworów wewnątrzczaszkowych, przy czym dla uściślenia diagnozy wykorzystuje się oznaczenie markerów nowotworowych. Dlatego biopsja nowotworu szyszynki wykonywana jest stosunkowo rzadko, a z uwagi na liczne wrażliwe struktury otaczające szyszynkę, zazwyczaj stosuje się technikę endoskopową. W niniejszym doniesieniu chcemy podzielić się doświadczeniem z biopsji wykonanej przez zakręt skroniowy górny techniką stereotaktyczną pod kontrolą neuronawigacji. Opis przypadku Rezonans magnetyczny u osiemnastoletniego chłopca wykazał guz okolicy nadsiodłowej (16x15x11mm) oraz drugi guz o podobnym charakterze w okolicy szyszynki (20 15 x13mm). Stężenie markerów AFP oraz β-hcg w surowicy mieściło się w granicach normy. Endoskopowa biopsja zmiany nadsiodłowej przez planum sphenoidale wiązała się ze znaczną traumatyzacją, dlatego zdecydowano o wykonaniu biopsji neuronawigowanej zmiany w okolicy szyszynki. Do wykonania biopsji szyszynki wykorzystuje się dwa główne rodzaje dojść: dojście przedniobocznogórne oraz dojście tylnobocznogórne. Biorąc pod uwagę bogatsze unaczynienie guza od strony lewej zdecydowano o wytyczeniu alternatywnej trajektorii igły biopsyjnej przez zakręt skroniowy górny prawy, umożliwiając w ten sposób bezpieczne ominięcie ważnych struktury oraz unaczynienia w rejonie szyszynki. Wynik Bioptat został bezpiecznie i bez powikłań pobrany oraz doraźnie zweryfikowany przez patologa na Sali operacyjnej. Pełne badanie histopatologiczne wykazało zmianę typu CNS germinoma, co pozwoliło zakwalifikować pacjenta do dalszego leczenia zachowawczego. Biopsja igłowa guzów szyszynki przez zakręt skroniowy górny może być w wybranych przypadkach alternatywną metodą uzyskania materiału do diagnostyki histopatologicznej. 18

19 16 Nawracający rzadki guz okolicy szyszynki lekcja o błędnym rozpoznaniu B. J. Posmyk 1, M. Bryl 1, K. Wiśniewski 1, W. Papierz 2, D. J. Jaskólski 1 1 Klinika Neurochirurgii i Onkologii Układu Nerwowego Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. USK nr 1 im. N. Barlickiego 2 Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Płocku WSTEP Guz brodawkowaty okolicy szyszynki (PRTP) jest rzadkim, złośliwym nowotworem wewnątrzczaszkowym (WHO II/III0) mogącym naśladować łagodne guzy tej okolicy, a błędne rozpoznanie prowadzi do zaniechania leczenia wspomagającego. METODY Analiza przypadku klinicznego. OPIS PRZYPADKU 28-letni chory został skierowany do Kliniki Neurochirurgii z powodu bólów głowy i zaburzeń widzenia. W MRI głowy uwidoczniono heterogenny guz o średnicy 35 mm umiejscowiony w okolicy szyszynki. Zmianę usunięto podczas dwuetapowego zabiegu, a badanie histopatologiczne pokazało szyszyniak (WHO I0). Po 7 latach doszło do wznowy nowotworu zmianę ponownie usunięto makroskopowo doszczętnie i zakwalifikowano jako późną wznowę szyszyniaka (WHO I0). Dwa lata później wystąpiła druga wznowa nowotworu, a tym razem usunięto ją subtotalnie. Jednak obraz w badaniu histopatologicznym okazał się odmienny obserwowano umiarkowane cechy atypii, zwiększony indeks proliferacyjny oraz obecność struktur brodawkowatych; w rezultacie rozpoznano PRTP (WHO III0). Miesiąc później choremu wszczepiono średniociśnieniową zastawkę komorowo-otrzewnową. Wykluczono rozsiew komórek nowotworu do CSF i zakwalifikowano pacjenta do adiutantowej radioterapii. Po 6 miesiącach osiągnięto poprawę stanu neurologicznego i zmniejszenie się nowotworu. Chory zmarł po 10 latach od pojawienia się pierwszych objawów. WNIOSKI PRTP jest nowotworem, który w badaniu histopatologicznym może przypominać szyszyniak. Nieobecność struktur brodawkowatych w materiale poddanym inspekcji mikroskopowej nie wyklucza ich 19

20 obecności w pozostałym obszarze guza. Rozpoznanie szyszyniaka w każdym przypadku należy zweryfikować immunohistochemicznym badaniem cytokeratyn w celu wykluczenia PRTP. 17 Leczenie chirurgiczne guzów okolicy szyszynki K.BANC, K.Majchrzak, P.Ładziński Katedra i Oddział Kliniczny Neurochirurgii ŚUM w Sosnowcu Wstęp Guzy okolicy szyszynki to nowotwory wywodzące się z : miąższu szyszynki, komórek glejowych, komórek pajęczynówki, wyściółki komór, pozostałości ektodermy, naczyń krwionośnych. Cel pracy ustalenie wskazań do leczenia chirurgicznego guzów tej okolicy ocena wyników leczenia chirurgicznego, analiza przyczyny powikłań Materiał i metoda W latach leczono w Klinice Neurochirurgii w Sosnowcu 49 chorych z guzami mózgu okolicy szyszynki. W grupie tej było 28 mężczyzn w wieku od 18 do 64 lat, średnia wieku wynosiła 37,4 lat oraz 21 kobiet w wieku od 16 do 58 lat, średnia wieku wynosiła 34,1 lat. W 32 przypadkach stwierdzono przed operacją wodogłowie(65%). Pacjentów operowano w 95% z dostępu podnamiotowego nadmóżdżkowego, w 2 przypadkach z dostępu potyliczno przeznamiotowego(5%). Całkowitą resekcję guza wykonano w u 38 chorych (78%), częściową u 9 pacjentów (18%). Najczęściej występujące guzy to: szyszyniak-13, szyszyniak zarodkowy-3, rozrodczak-8, guz brodawkowaty-2, guz miąższu szyszynki o pośrednim różnicowaniu-1, gwiaździak-8, oponiak-3, cysty-3. W rokowaniu istotne znaczenie miało występowanie objawów nadciśnienia śródczaszkowego przed operacją, ucisk blaszki czworaczej oraz niewyraźne granice guza w badaniu MRI. Rokowanie było uzależnione także od zakresu resekcji guza. Najczęstsze powikłania neurologiczne po operacji to: zaburzenia widzenia, zespół Parinauda, zaburzenia równowagi, niezborność kończyn. Objawy te w znacznym stopniu ustępowały w miarę upływu czasu. Śmiertelność okołooperacyjna wynosiła: 5,4%; 20

21 Rokowanie chorych z guzami okolicy szyszynki uzależnione jest od zakresu resekcji guza oraz rozpoznania histopatologicznego. Leczenie chirurgiczne guzów pochodzenia zarodkowego oraz guza brodawkowatego wspomagane radio i chemioterapią przyniosło dobre wyniki. SESJA III TECHNIKI ENDOSKOPOWE W NEUROCHIRURGII 18 Leczenie endoskopowe nadsiodłowych torbieli pajęczynówki u dzieci P.Kowalczyk, W.Nowak. P.Daszkiewicz, M.Roszkowski Klinika Neurochirurgii IPCZD w Warszawie Wstęp i cel pracy Nadsiodłowe torbiele pajęczynówki stanowią około 10% wewnątrzczaszkowych torbieli pajęczynówki. U większości chorych obserwuje się objawy wodogłowia. Celem pracy jest analiza wyników leczenia torbieli ze szczególnym uwzględnieniem czynników wpływających na wynik leczenia. Materiał i metoda Między styczniem 2009 a grudniem 2018 w Klinice Neurochirurgii IP CZD z powodu torbieli nadsiodłowych operowano 51 dzieci, które rozpoznano na podstawie badania rezonansu magnetycznego. Z grupy wyłączono chorych leczonych operacyjnie drogą kraniotomii. Materiał obejmuje 42 chorych /24 dziewcząt i 18 chłopców /w wieku od 1 miesiąca do 17 lat leczonych operacyjnie /endoskopowowa ventrikulo-cysto-cysternostomia/ z powodu objawowych torbieli pajęczynówki. W większości przypadków powodem diagnostyki były objawy wodogłowia. Wiek pacjentów objętych obserwacją wahał się od 1 miesiąca życia do 17 roku życia. 5 lat. Okres obserwacji chorych po operacji wynosił 6 miesięcy do 4 lat. U czterech chorych z powodu wodogłowia założono zastawkę komorowo otrzewnową w innych ośrodkach, przed zabiegiem endoskopowym. Powikłania śród i okołooperacyjne wystąpiły u 5 chorych. 21

22 U 40 chorych obserwowano zmniejszenie się średnicy torbieli oraz zwężenie się układu komorowego. U jednego chorego rozwinęło się wodogłowie pomimo zmniejszeniu się średnicy torbieli, wymagał on założenia zastawki komorowo-otrzewnowej. U jednego chorego wykonano powtórny zabieg endoskopowy udrożnienia torbieli. Endoskopowe leczenie torbieli nadsiodłowych wiąże się z ustąpieniem objawów przedoperacyjnych u zdecydowanej większości chorych i jest obarczone niskim ryzykiem powikłań. 19 Retrospektywna ocena wyników leczenia torbieli koloidowych komory trzeciej metodą endoskopową. K. STACHURA, E. Grzywna, R. Krzyżewski, B. Kwinta Klinika Neurochirurgii i Neurotraumatologii, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Kraków Wprowadzenie Metoda endoskopowa znalazła ugruntowaną pozycję w leczeniu operacyjnym torbieli koloidowych komory trzeciej i jest na równi stosowana z technikami mikrochirurgicznymi. Jednakże możliwości doszczętnego usunięcia guza tą metodą i długofalowa efektywność podjętego leczenia bywają podważane. Cel badania W oparciu o retrospektywną analizę przedstawiono osobiste dwudziestoletnie doświadczenia w leczeniu torbieli koloidowych komory trzeciej metodą endoskopową. Materiał i metoda Materiał objął 58 chorych z symptomatyczną, rozpoznaną w badaniach obrazowych (TK, RM głowy) torbielą koloidową komory trzeciej. 55 chorych było operowanych z jednostronnego dostępu przedwieńcowego bocznego. W dwóch przypadkach zastosowano dostęp dwustronny. Czas obserwacji poszpitalnej wyniósł od 18 do 42 miesięcy. Odległą ocenę pooperacyjną przeprowadzono w trakcie 22

23 badania ambulatoryjnego i rozmowy telefonicznej stosując przygotowany kwestionariusz. U 39 chorych wykonano odległe kontrolne badanie TK głowy. U 47 chorych torbiel koloidową usunięto doszczętnie. W 11 przypadkach ścisły związek ściany torbieli z dachem komory trzeciej ograniczył radykalność zabiegu. U 7 chorych w bezpośrednim przebiegu pooperacyjnym pojawiły się zaburzenia pamięci, a u 2 padaczka. Jeden chory zmarł w wyniku powikłań nie związanych bezpośrednio z zabiegiem. Średni czas hospitalizacji wyniósł 5 dni. W odległych badaniach zanotowano remisję większości wcześniej zgłaszanych dolegliwości i objawów. W jednym przypadku stwierdzono odbudowę torbieli, którą poddano reoperacji techniką mikrochirurgiczną. Metoda endoskopowa pozwala u większości chorych na doszczętne usunięcie torbieli koloidowej komory trzeciej. Pozostawienie niewielkiego skoagulowanego fragmentu torbieli rzadko skutkuje jej odbudową. Metoda gwarantuje efektywne leczenie, obarczone niską liczbą powikłań, skraca czasu hospitalizacji i przynosi chorym wysoki poziom satysfakcji z szybkiego powrotu do zdrowia. 20 Endoskopowe leczenie wewnątrzczaszkowej torbieli pajęczynówki z zastosowaniem śródoperacyjnej cysternografii w niskopolowym rezonansie magnetycznym P.TABAKOW 1, A.Weiser 1, K.Chmielak 1, P.Błauciak 1, J.Bladowska 2, M.Czyż Marcin 3 1 Katedra i Klinika Neurochirurgii Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu, 2 Zakład Radiologii Ogólnej, Zabiegowej i Neuroradiologii Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu, 3 Royal Orthopaedic Hospital NHS Foundation Trust Wprowadzenie i cel: Endoskopowa cysto-cysternostomia lub cysto-wentrikulostomia jest leczeniem z wyboru chorych z objawowymi wewnątrzczaszkowymi torbielami pajęczynówki. Aktualnie nie ma obiektywnych metod oceny efektywności wykonanych stomii. Celem tego prospektywnego badania jest przedstawienie po raz pierwszy użyteczności techniki śródoperacyjnej cysternografii wykonanej za pomocą niskopolowego rezonansu magnetycznego Polestar N20 w trakcie operacji endoskopowej cysternostomii. 23

24 Materiał i metody: Badanie zostało przeprowadzone u 21 pacjentów operowanych z powodu torbieli środkowego dołu czaszki (n=10), torbieli nadsiodłowych (n=4), przy lub wewnątrzkomorowych torbieli (n=6) oraz torbieli szyszynki (n=1). Operacje zostały wykonane z zastosowaniem nawigowalnego neuroendoskopu. Śródoperacyjna cysternografia połączona z badaniem MRI (cysternografia-imri) była wykonywana przed oraz po cystostomii. : Technika cysternografii-imri była bezpieczna oraz pokazywała we wszystkich przypadkach morfologię torbieli oraz efektywność wykonanych endoskopowych fenestracji. W 6 przypadkach wynik cysternografii- imri miał istotny wpływ na decyzje operatora (p=0.027). W 29% przypadków śródoperacyjna ocena drożności stomii przez chirurga różniła się od wyniku cysternografii-imri. Wykazanie dobrego przepływu kontrastu przez stomię korelowało z dobrym odległym wynikiem klinicznym (rho =0.54, p<0.05) oraz radiologicznym (rho =0.72, p<0.05). : Cysternografia-iMRI jest bezpieczną metodą diagnostyczną i pozwala wiarygodnie ocenić skuteczność wykonanych endoskopowych cystostomii, wpływając istotnie na decyzje chirurgiczne. Może być stosowana jako narzędzie predykcji odległego efektu klinicznego i radiologicznego operacji. 21 Wykorzystanie trójwymiarowych modeli geometrycznych do oceny wpływu morfometrii guza na efekty endoskopowego lecenia olbrzymich gruczolaków przysadki mózgowej. R. SORDYL 1, A. Antonowicz-Olewicz 2, A. Rudnik 3 1 Klinika Neurochirurgii Katedry Neurochirurgii Śląskiego Uniwersytetu Medycznego W Katowicach 2 Oddział Neurochirurgii Górnośląskie Centrum Medyczne im. prof. Leszka Gieca Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach, 3 Klinika Neurochirurgii Katedry Neurochirurgii Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach Cel Identyfikacja grupy pacjentów z olbrzymimi gruczolakami przysadki mózgowej ze zwiększonym ryzykiem resekcji subtotalnej w oparciu o trójwymiarową analizę morfometryczną guza. 24

25 Metodyka Retrospektywna analiza dokumentacji medycznej 20 pacjentów operowanych endoskopowo z dostępu przezklinowego z powodu olbrzymich gruczolaków przysadki mózgowej. Uzyskanie wyników przed- i pooperacyjnych badań MR przysadki mózgowej z kontrastem. Stworzenie przedoperacyjnego modelu 3D olbrzymich gruczolaków przysadki mózgowej z wykorzystaniem stacji roboczej wyposażonej w oprogramowanie OsiriX MD. Wyznaczenie maksymalnych rozmiarów guza w trzech płaszczyznach: przód-tył (AP), kranio-kaudalnej (CC) i poprzecznej (TV). Obliczenie objętości guza w oparciu o analizę obrazu 3D oraz w oparciu o teoretyczny model eliptyczny. Obliczenie różnicy pomiędzy ww. wartościami. Ocena zmiany resztkowej w kontrolnym badaniu MR przysadki mózgowej. Charakterystyka populacji badanej: 20 pacjentów, średni wiek: 52,4 lat (SD: 12 lat), płeć: 10 kobiet i 10 mężczyzn. Największy wymiar guza: średnio 38,075 mm (min. 30 mm, max. 50 mm). Szacunkowa objętość guza obliczona z wykorzystaniem teoretycznego modelu eliptycznego: Średnia: 17,285 cm3 (SD: 8,897 cm3). Objętość guza obliczona na podstawie analizy wolumetrycznej w programie OsiriX MD: Średnia: 17,118 cm3 (SD: 9,008 cm3). Różnica objętości pomiędzy ww. pomiarami: średnia: 2,302 cm3 (SD: 1,706, min. 0,0899, max. 7,027 cm3). Średnia różnica objętości pomiędzy ww. pomiarami jest większa dla chorych, u których w kontrolnym badaniu MR potwierdzono jedynie częściową resekcję guza (2,79 vs 1,61 cm3). Nieregularność kształtu olbrzymiego gruczolaka przysadki mózgowej wydaje się być jednym z czynników limitujących totalną resekcję guza. 25

26 22 leczenia patologii śród- i nadsiodłowych z dostępu endoskopowego przez zatokę klinową T.DZIEDZIC 1, T.Gotlib 2, A.Marchel 1 1 WUM 2 Klinika Neurochirurgii i Otolaryngologii, Warszawa Abstrakt Celem pracy jest przedstawienie wyników leczenia, stosowanej techniki operacyjnej i schematu opieki okołooperacyjnej pacjentów leczonych z powodu patologii śród- i nadsiodłowych techniką endoskopową, przeznosową przez zespół neurochirurg-laryngolog. Na podstawie zbieranych prospektywnie danych podsumowano nasze dotychczasowe doświadczenie w chirurgii endoskopowej guzów śród- i nadsiodłowych u 23 (20 kobiet, 13 mężczyzn; średni wiek 58.7 lat) pacjentów. Zoperowano 18 pacjentów z nieczynnym hormonalnie objawowym makrogruczolakiem przysadki, 3 z gruczolakiem wydzielającym hormon wzrostu oraz 2 z oponiakiem podstawy przedniego dołu czaszki. Diagnostyka obrazowa u pacjentów operowanych z powodu nieczynnego hormonalnie makrogruczolaka przysadki jak i oponiaków podstawy przedniego dołu czaszki wykonana była z powodu obserwowanych zaburzeń widzenia. W przypadku chorych z czynnym hormonalnie gruczolakiem wynikała z przeprowadzonej diagnostyki endokrynologicznej. Oceniano endokrynologiczne i okulistyczne wyniki leczenia w zestawieniu ze związanymi komplikacjami okołooperacyjnymi. W ostatnim badaniu okulistycznym u pacjentów operowanych z powodu guzów objawiających się zaburzeniami widzenia poprawę obserwowano u 17 z 20 (85%) pacjentów, brak poprawy u 2 (10%) i pogorszenie widzenia u 1 (5%). U pacjentów leczonych z powodu czynnego hormonalnie guza przysadki normalizacja wyników badań hormonalnych obserwowana była w 3 (100%) przypadkach. W żadnym z tych przypadków nie było konieczności suplementacji hormonalnej w okresie pooperacyjnym. Moczówkę prostą w okresie pooperacyjnym obserwowano u 2 pacjentów (makrogruczolaki), w tym 1 która była obecna w okresie przedoperacyjnym. Pooperacyjny płynotok nosowy obserwowano u 5 pacjentów, z czego 1 wymagał ponownego leczenia operacyjnego. Przeznosowe endoskopowe dostępy do patologii śród- i nadsiodłowych stanowią atrakcyjną alternatywę dla kraniotomii ze stosunkowo niskim ryzykiem powikłań okołooperacyjnych. 26

27 23 Jakość życia pacjentów z guzami okolicy siodła tureckiego operowanych endoskopowo badania odległe. A. BALA 1,2, T. Dziedzic 1, T. Gotlib 3, A. Marchel 1 1 Klinika Neurochirurgii CSK UCKWUM, Warszawa 2 Wydział Psychologii UW, Warszawa 3 Klinika Otolaryngologii CSK UCKWUM, Warszawa Abstrakt Guzy okolicy siodła tureckiego mogą powodować szereg dolegliwości związanych m.in. z ich wpływem na aktywność wydzielniczą przysadki mózgowej, ale także z samą masą guza i jego uciskiem na struktury sąsiadujące. Operacja endoskopowa przez nos jest uznawana za mniej inwazyjną formę zabiegu niż operacja z kraniotomią, obarczona jest też mniejszym ryzykiem powikłań, zatem można się spodziewać, że będzie dobrze tolerowana przez pacjentów. Celem badania była ocena jakości życia, nastroju i obecności objawów laryngologicznych przed i po operacji endoskopowej pacjentów z guzami okolicy siodła tureckiego. W badaniu wzięły udział 33 osoby z guzami okolicy siodła tureckiego, które oceniano przed operacją. Osiemnaście z tych osób zbadano powtórnie kilka miesięcy po operacji. W badaniu wykorzystano następujący zestaw kwestionariuszy: Ankieta określająca stopień dolegliwości ze strony jamy nosowej i zatok przynosowych (SNOT22), Anterior Skull Base Questionnaire, Skala akceptacji Choroby (AIS), Szpitalna Skala Lęku i Depresji (HADS), Kwestionariusz Jakości Życia (WHO-QoL BREF) i Skala Depresji Becka (BDI-II). Większość pacjentów w badaniu przedoperacyjnym miała obniżone wyniki w zakresie wszystkich analizowanych zmiennych. Po operacji część pacjentów zgłaszała dolegliwości natury laryngologicznej (np. trudności z oddychaniem przez nos), część osób skarżyła się na okresowe bóle głowy, większość jednak istotnie wyżej oceniała swoją ogólną jakość życia i miała lepszy nastrój niż przed operacją. Guzy okolicy siodła tureckiego mają negatywny wpływ na jakość życia i nastrój pacjentów. Operacja endoskopowa jest dobrze tolerowana i u części pacjentów powoduje poprawę samopoczucia. 27