WYMAGANIA EDUKACYJNE NA POSZCZEGÓLNE OCENY PRZYRODA KLASA VI. dział dopuszczająca dostateczna dobra bardzo dobra celująca

Transkrypt

1 WYMAGANIA EDUKACYJNE NA POSZCZEGÓLNE OCENY PRZYRODA ZIEMIA W UKŁADZIE SŁONECZNYM KLASA VI dział dopuszczająca dostateczna dobra bardzo dobra celująca -wyznacza kierunki w -wyznacza kierunki w -opisuje wydarzenia i terenie za pomocą terenia za pomocą układ geocentryczny, miejsca związane z Słońca Gwiazdy Polarnej teoria heliocentryczna działalnością -wie, kim byli -wskazuje na sferze -opisuje budowę M.Kopernika Kopernik i Galileusz niebieskiej zenit i Układu Słonecznego -wskazuje w/w miejsca południk miejscowy -wyjaśnia znaczenie na mapie sfera niebieska, -wymienia planety Układu Słońca dla Ŝycia na -opisuje wybrane cechy horyzont, planeta, słonecznego Ziemi planet Układu księŝyc, gwiazda, -wyjaśnia znaczenie -opisuje wybrane Słonecznego meteor, kometa odkryć Kopernika i cechy Słońca, Ziemi i RUCHY ZIEMI I ICH NASTEPSTWA ruch obrotowy, czas słoneczny miejscowy, czas strefowy, czas urzędowy, czas letni i zimowy, strefy oświetlenia Ziemi, strefy klimatyczne, astronomiczne pory roku równik, zwrotniki, koła podbiegunowe -wyjaśnia, co to jest dzień polarny i noc polarna -wskazuje na sklepieniu niebieskim połoŝenie Słońca w Galileusza. -podaje czas obrotu Ziemi wokół własnej osi podaje czas obiegu Ziemi wokół Słońca -wymienia i wskazuje na mapie strefy oświetlenia Ziemi -wymienia daty zmian pór roku -wymienia i wskazuje na mapie strefy klimatyczne na Ziemi -wykonuje klimatogram na podstawie danych. KsięŜyca. miedzy czasem strefowym a długością geograficzną -oblicza róŝnice w czasie słonecznym w zaleŝności od długości geograficznej -wyjaśnia praktyczne znaczenie wprowadzenia czasu strefowego i urzędowego oraz czasu letniego i zimowego -wyjaśnia pojęcia : orbita ziemska, rok przestępny -odczytuje róŝnice w -wykonuje obliczenia róŝnic czasu słonecznego na podstawie długości geograficznej -wykonuje obliczenia wysokości Słońca w południe w róŝnych porach roku -opisuje wybrane cechy stref klimatycznych na Ziemi -odczytuje i interpretuje treść tabel i wykresów klimatycznych -definiuje pojęcia: wschód Słońca, zachód Słońca -podaje cechy innych planet Układu Słonecznego -wykonuje róŝne obliczenia związane z ruchem obrotowym Ziemi wegetacja

2 KRAJOBRAZY AFRYKI południe, w róŝnych porach dnia fizycznej świata Afrykę -wymienia wody oblewające Afrykę i wskazuje je na mapie Afryki główne formy ukształtowania powierzchni i opisuje przebieg linii brzegowej Afryki -wymienia i wskazuje na mapie największe rzeki i jeziora Afryki -wymienia i wskazuje na mapie główne strefy klimatyczne i roślinne w Afryce. -opisuje połoŝenie Afryki względem równika i zwrotników -wymienia rośliny i zwierzęta charakterystyczne dla lasu równikowego, sawanny i pustyni roślin Ŝywieniowych uprawianych w lesie równikowym, na sawannie i pustyni -opisuje warunki Ŝycia ludzi w strefie lasu równikowego, sawanny i pustyni proces pustynnienia, erozja, akumulacja, wydma. wysokości Słońca w południe w róŝnych porach roku i w róŝnych szerokościach geograficznych -odczytuje i analizuje treść map klimatycznych -opisuje, jak Europejczycy poznawali Afrykę najbardziej wysunięte części Afryki na północ, południe, wschód i zachód największe wyspy, półwyspy, morza, zatoki i cieśniny Afryki występowania w strefie sawann rzek i jezior okresowych, wskazuje je na mapie -opisuje formy gospodarki człowieka w lesie równikowym, na sawannie i pustyni -opisuje cech klimatu na podstawie tabel, wykresów i map. - symetrycznego w stosunku do równika układu stref klimatycznych w Afryce miedzy strefami oświetlenia a rozmieszczeniem stref roślinnych -porównuje przystosowania roślin i do warunków Ŝycia w lesie równikowym, na sawannie i na pustyni miedzy szerokością geograficzna i wysokością nad poziomem morza a zróŝnicowaniem klimatycznym i krajobrazowym pustynia skalista, Ŝwirowa, piaszczysta, hamada, serir, erg -podaje nazwy i wskazuje na mapie innych rzek i jezior Afryki niŝ poznane na lekcji -rozpoznaje rodzaj krajobrazu po klimatogramie

3 KRAJOBRAZY AUSTRALII I OCEANII KRAJOBRAZY ANTARKTYDY Australie i Oceanie -wie kim byli: Magellan, Cook, Strzelecki -wymienia i wskazuje na mapie wody oblewające Australie i Oceanie -wymienia i wskazuje na mapie regiony Oceanii: Melanezję, Mikronezję i Polinezję : wielkie Góry Wododziałowe, Wielki Basen Artezyjski, Wielka Rafę Koralową i Górę Kościuszki - świata Antarktydę -wie kim byli: Amundsen, Scott i Arctowski lądolód, lodowiec szelfowy, pak lodowy. -opisuje połoŝenie Australii względem równika i zwrotników -wymienia i wskazuje na mapie nazwy głównych rzek i jezior w Australii archipelag i atol -wymienia charakterystyczne rośliny i zwierzęta Australii wyspy, półwyspy, morza, zatoki i cieśniny Australii Aborygeni. -opisuje połoŝenie Antarktydy względem bieguna i koła podbiegunowego -wymienia charakterystyczne rośliny i zwierzęta Antarktydy Polaków, biorących najbardziej wysunięte części Australii na północ, południe, wschód i zachód główne krajobrazy Australii -wymienia główne typy wysp występujących w Oceanii i wyjaśnia ich pochodzenie wody artezyjskie -omawia wpływ wód artezyjskich na rozwój gospodarki Australii -opisuje linie brzegową i ukształtowanie powierzchni Antarktydy surowości klimatu stref podbiegunowych -opisuje zróŝnicowanie rozmieszczenia ludności w Afryce w zaleŝności od warunków Ŝycia w poszczególnych strefach -opisuje zróŝnicowanie krajobrazowe Australii w zaleŝności od szerokości geograficznej miedzy klimatem a roślinnością oraz gospodarką człowieka w Australii obszary występowania koralowców i wyjaśnia warunki powstawania raf koralowych -opisuje i wyjaśnia rozmieszczenie ludności Australii miedzy szerokością geograficzną a warunkami klimatycznymi oraz roślinnością i zwierzętami Antarktydy braku zasiedlenia -opisuje podróŝe lub zasługi Magellana, Cooka i Strzeleckiego Australii inne elementy niŝ poznane na lekcji (rzeki, jeziora pustynie) : hydrologia, etnografia -zna nazwiska Polaków, związanych z tym regionem -zna odkrywców i badaczy bieguna południowego

4 KRAJOBRAZY AMERYKI ZWIERZĘTA NA ZIEMI świata Amerykę -wymienia wody oblewające Amerykę i wskazuje je na mapie najwyŝsze góry Ameryki: Kordyliery i Andy największe rzeki i jeziora Ameryki -wie kim byli Kolumb i Domeyko główne formy ukształtowania powierzchni Ameryki -wymienia, jakie ludy zamieszkiwały Amerykę przed jej odkryciem przez Europejczyków fizycznej Grenlandie. Ŝycia udział w badaniach Antarktydy -opisuje połoŝenie Ameryki względem równika, zwrotników i kół podbiegunowych Nizinę Amazonki, WyŜynę Brazylijską i i Wielkie Równiny -wymienia i wskazuje na mapie główne strefy klimatyczne i roślinne w Ameryce -wymienia rośliny i zwierzęta charakterystyczne dla poszczególnych stref klimatycznych plantacja, tajga, tundra, gejzer, campos. -podaje środowiska Ŝycia wybranych największe wyspy, półwyspy, morza, zatoki i cieśniny Ameryki -porównuje linie brzegowa Ameryki Północnej i Południowej -opisuje formacje roślinne lasu Niziny Amazonki, WyŜyny Brazylijskiej, Wielkich Równin -wymienia główne rośliny Ŝywieniowe uprawiane na obszarze NiŜ. Amazonki, Wielkich Równin i WyŜ. Brazylijskiej -opisuje warunki Ŝycia ludzi i sposoby gospodarowania w tajdze i tundrze kanadyjskiej -opisuje piętrowość klimatyczno-roślinną w Kordylierach połoŝenie parku narodowego Yellowstone. -określa funkcje elementów komórki Antarktydy przez ludzi. miedzy strefami oświetlenia a a rozmieszczeniem stref krajobrazowych w Ameryce -wyjaśnia wpływ klimatu i ukształtowania powierzchni na sieć wodna Ameryki Północnej -wyjaśnia wpływ szerokości geograficznej, prądów morskich, wysokości nad poziom morza i układu łańcuchów górskich na zróŝnicowanie krajobrazowe Ameryki miedzy klimatem a wodami powierzchniowymi i roślinnością oraz gospodarką człowieka -porównuje krajobrazy Kordylierów z wcześnie poznanymi krajobrazami górskimi (Karpat, Alp, Himalajów). miedzy budową Ameryki inne niŝ poznane na lekcji elementy ( wsypy, półwyspy, rzeki, jeziora, niziny, wyŝyny, góry) -wskazuje krajobrazy analogiczne na mapie świata do omawianych krajobrazów Ameryki -odczytuje gęstość zaludnienia na omawianych kontynentach -definiuje pojęcia: rozwój prosty i

5 PIERWOTNIAKI ORGANIZMY WSZYSTKICH ŚRODOWISK PARZYDEŁKOW CE TWÓRCY RAF KORALOWYCH organizmu zwierzęcego -podaje nazwy substancji pobieranych przez zwierzęta ze środowiska -rozpoznaje na rysunkach narządy wymiany gazowej rozmnaŝania się Ŝycia -podaje sposoby poruszania się chorób wywoływanych przez pierwotniaki. -podaje środowiska Ŝycia parzydełkowców -wskazuje na rysunku -wykonuje i opisuje schemat komórki zwierzęcej -dzieli świat ze względu na rodzaj pobieranego pokarmu -wymienia narządy wymiany gazowej w świecie. -wykonuje i opisuje rysunek pierwotniaka -określa potrzeby pokarmowe -porównuje sposoby odŝywiania się -określa role planktonowych w łańcuch pokarmowym. -rozpoznaje postać ciała stułbi i chełbi miejsca występowania raf zwierzęcej -porównuje budowę komórki roślinnej z komórką zwierzęcą biofagi, saprofagi, pasoŝyty miedzy środowiskiem Ŝycia a narządem wymiany gazowej u jajorodność, Ŝyworodność, jajoŝyworodność, zapłodnienie zewnętrzne i wewnętrzne (podaje przykłady ) -określa warunki Ŝycia -uzasadnia, Ŝe klejnotka w zaleŝności od warunków odŝywia się samoŝywnie lub cudzoŝywnie -wyjaśnia role w przewodzie pokarmowym roślinoŝerców -uzasadnia, Ŝe parzydełkowce są drapieŝnikami -przewiduje skutki komórki zwierzęcej a cechami organizmu zwierzęcego -uzasadnia potrzeby pokarmowe -porównuje rozwój prosty i złoŝony -uzasadnia występowanie wybranych organizmów w danym środowisku, biorąc pod uwagę : potrzeby pokarmowe, sposób wymiany gazowej i rozmnaŝania. -uzasadnia, Ŝe klejnotka moŝe być dowodem na pochodzenie roślin i od wspólnego przodka -ocenia znaczenie w przyrodzie i Ŝyciu człowieka --uzasadnia brak raf koralowych na duŝych głębokościach złoŝony i podaje przykłady wymienia inne niŝ poznane na lekcji pierwotniaki i wskazuje i środowiska ich Ŝycia -wymienia inne parzydełkowce i podaje środowiska ich Ŝycia

6 PASOśYTNICZE ROBAKI PŁASKIE I OBŁE WODA I GLEBA ŚRODOWISKIEM śycia PIERŚCIENIC WODA ŚRODOWISKIEM śycia MIĘCZAKÓW OPANOWANIE LĄDU PRZEZ STAWONOGI części ciała parzydełkowców -określa miejsce występowania robaków zaraŝenia się pasoŝytami Ŝycia pierścienic -opisuje budowę zewnętrzną dŝdŝownicy Ŝycia mięczaków Ŝycia skorupiaków, owadów i pajęczaków -wskazuje elementy budowy zewnętrznej raka skorupiaków, które mogą być pokarmem ludzi i -rozpoznaje pospolite owady -podaje znaczenie owadów w przyrodzie i gospodarce człowieka koralowych -podaje przyczyny zamierania raf koralowych. -wykonuje i opisuje schemat budowy tasiemca -wymienia cech przystosowawcze robaków pasoŝytniczych do trybu Ŝycia. -wyjaśnia role dŝdŝownic w rolnictwie -wskazuje przystosowania dŝdŝownic do Ŝycia w glebie. -klasyfikuje przedstawicieli mięczaków do ślimaków, małŝy i głowonogów. przystosowawcze raka do środowiska -rozpoznaje pospolite gatunki skorupiaków -wymienia przystosowania owadów do środowiska walki z owadami szkodnikami -podaje znaczenie sieci wytwarzanej przez pająki -wymienia pajęczaki wytwarzające jad, pasoŝyty roślin, i ludzi. zamierania raf koralowych dla Ŝycia w morzach -ocenia wpływ pasoŝytów na zdrowie człowieka i -wyjaśnia role dŝdŝownic i wazonkowców -wymienia przystosowania mięczaków do Ŝycia na lądzie i w wodzie -uzasadnia, Ŝe rak naleŝy do skorupiaków i stawonogów odŝywiania się skorupiaków -wskazuje ośliczkę i kiełza jako wskaźniki jakości wód -klasyfikuje owady w zaleŝności od rodzaju spoŝywanego pokarmu -ocenia stosowane metody walki z -wyjaśnia role obleńców wolnoŝyjących i płazińców -wyjaśnia role pierścienic jako saprofagów -ocenia role mięczaków w przyrodzie -uzasadnia, ze stawonogi to zwierzęta przede wszystkim lądowe -podaje przyczyny zmniejszania się liczebności skorupiaków na skutek zanieczyszczenia wód -uzasadnia duŝą liczebność owadów i ich zdolność do opanowania wszystkich środowisk innych robaków płaskich i obłych oraz miejsca ich występowania innych naleŝących do pierścienic i określa ich miejsce występowania -zna inne zwierzęta naleŝące do mięczaków i podaje ich środowiska Ŝycia regeneracja -ocenia czystość zbiornika wodnego za pomocą organizmów wskaźnikowych -zna objawy chorób wywoływanych przez kleszcze

7 RÓśNORODNOŚ Ć KRĘGOWCÓW I ŚRODOWISK ICH śycia RYBY KRĘGOWCE WODNE MIEDZY WODĄ A LĄDEM -rozpoznaje pospolite pajęczaki -podaje objawy chorób wywoływanych przez świerzbowce i kleszcze zapobiegania chorobom wywoływanym przez pajęczaki. Ŝycia kręgowców. -wyjaśnia, Ŝe róŝnorodność ryb jest związana z miejscem występowania i trybem Ŝycia -oznacza na schemacie elementy budowy zewnętrznej ryby -wymienia cech przystosowawcze ryb do Ŝycia w wodzie -opisuje cykl rozwojowy ryby -wymienia pospolite ryby morskie i słodkowodne. -rozpoznaje przedstawicieli płazów -klasyfikuje zwierzęta do poszczególnych grup kręgowców -charakteryzuje przystosowania ryb do pobierania pokarmu -wyjaśnia związek miedzy kształtem a trybem Ŝycia ryb -wyjaśnia pojęcia związane z rozmnaŝaniem i rozwojem ryb -ocenia wartości odŝywcze ryb -określa warunki środowisk, w których Ŝyją płazy owadami szkodnikami pod kątem skuteczności i ich wpływu na środowisko -uzasadnia przynaleŝność pajęczaków do stawonogów kręgowców -analizuje drzewo rodowe płazów -opisuje wymianę gazową u ryb -podaje sposoby opieki nad potomstwem u ryb -uzasadnia przyczyny zmniejszania się liczebności dorsza działań podejmowanych w celu ochrony ryb -wyjaśnia role skóry płazów w wymianie gazowej -dowodzi, ze kręgowca są grupą, która opanowała ląd -wyjaśnia role skrzeli i skóry w wymianie gazowej u ryb -opisuje trasę wędrówek łososia i węgorza -podaje przyczyny zagłady rekinów -opisuje etapy rozwoju kijanki -opisuje wymianę gazową ryb -rozpoznaje miejsce Ŝycia ryby po budowie (połoŝeniu) otworu gębowego -rozpoznaje wszystkie płazy Polski i podaje i środowisko Ŝycia

8 GADY NA ZIEMI POWIETRZNI ZDOBYWCY -wskazuje wodę jako miejsce rozwoju płazów -wymienia przyczyny wymierania płazów -wymienia miejsca występowania gadów przystosowawcze gadów do Ŝycia na lądzie -określa potrzeby pokarmowe gadów zdobywania pokarmu przez węŝe -odróŝnia zaskrońca od Ŝmii -wyjaśnia sposób zachowania w przypadku ukąszenia przez Ŝmije. -podaje miejsca występowania na kuli ziemskiej -wymienia miejsca występowania gniazd wędrówek -rozpoznaje pospolite gatunki -uzasadnia cel obrączkowania -wymienia cech przystosowawcze płazów do Ŝycia do Ŝycia w dwóch środowiskach -rozpoznaje płazy chronione w Polsce. -wyjaśnia role osłon jajowych gada -wyjaśnia, na czym polega zmiennocieplność. -wyróŝnia rodzaje piór i podaje ich role -wymienia cech budowy zewnętrznej ptaka będące przystosowaniem do lotu -opisuje budowę jaja ptaka -wymienia powody budowania gniazd przez ptaki -wyróŝnia grupy ekologiczne -uzasadnia duŝe znaczenie -analizuje schemat rozwoju Ŝaby -porównuje rozwój i rozmnaŝanie się Ŝaby i salamandry owodniowce -określa przyczyny wymierania gadów -analizuje drzewo rodowe gadów budowy szkieletu będące przystosowaniem do lotu -wyjaśnia róŝnice w budowie dziobów związane z przystosowaniami do róŝnego trybu Ŝycia -charakteryzuje ptaki gniazdowniki i zagniazdowniki -wykazuje związek rozmnaŝania się gadów z klimatem -uzasadnia, Ŝe gady są przodkami i ssaków -charakteryzuje praptaka jako ogniwo łączące ptaki z gadami -wyjaśnia znaczenie stałocieplności dla lotu ptaka -określa moŝliwości widzenia związane z trybem Ŝycia - ocenia role zachowań godowych w rozmnaŝaniu -uzasadnia celowość ochrony płazów -rozpoznaje wszystkie gady Polski gadów kopalnych -uzasadnia, dlaczego gady występują tylko w określonych środowiskach -opisuje proces wymiany gazowej u -uzasadnia celowość ochrony -uzasadnia, dlaczego ptaki mogą Ŝyć na całej kuli ziemskiej

9 SSAKI ORGANIZMY WSZECHSTRON NIE PRZYSTOSOWA NE DO ŚRODOWISKA ŚRODOWISKO A DZIAŁALNOŚĆ CZŁOWIEKA -uzasadnia, Ŝe śmietniki mogą być śmiertelną pułapką dla -wyjaśnia, dlaczego dokarmianie musi być systematyczne. -podaje środowiska Ŝycia ssaków -wyjaśnia nazwę ssaki -wyjaśnia związek budowy kończyny ssaka z jego funkcją znaczenia ssaków w przyrodzie i gospodarce człowieka. -wymienia działania człowieka mające wpływ na występowanie organizmów na Ziemi -wymienia formy ochrony przyrody w najbliŝszym regionie. -wymienia formy prawne ochrony. -określa związek trybu Ŝycia ssaków z miejscem występowania -wyjaśnia sposoby rozmnaŝania się ssaków -dzieli ssaki na grupy ze względu na sposób odŝywiania tępienia gryzoni( myszy, szczury). -wymienia rośliny Ŝywieniowe i zwierzęta hodowlane w poszczególnych strefach krajobrazowych -dopasowuje udomowione zwierze do kontynentu -wymienia czynniki powodujące degradacje środowiska przyrodniczego -dokonuje biologicznej oceny jakości wody. -klasyfikuje ptaki do poszczególnych grup ekologicznych -rozpoznaje wytwory naskórka oraz określa ich funkcje -wymienia przykłady ratowania i ich środowisk w Polsce i na świecie -ocenia skutki negatywnego oddziaływania człowieka na środowisko -charakteryzuje róŝne formy prawne ochrony przyrody miedzy jakością wody a występowaniem w niej organizmów wskaźnikowych. -wyjaśnia role małŝowiny usznej ssaków -uzasadnia, Ŝe zarodki ssaków maja najlepsze warunki rozwoju. -przewiduje skutki, jakie moŝe spowodować znikniecie jednego gatunku w środowisku lub wprowadzenie do środowiska obcego gatunku -ocenia przydatność znajomości klas czystości wód w zbiornikach wodnych. -podaje róŝne przyczyny zmniejszania się liczby niektórych gatunków ssaków -udowadnia, dlaczego ssaki mogą Ŝyć na całej kuli ziemskiej -zna zasady zachowania się w parku narodowym -wyjaśnia skrót LOP