%*$*+ E-Learning narzêdzie spo³eczeñstwa informacyjnego. W³odzimierz Roszczynialski. 1. Wstêp

Transkrypt

1 E-Learning narzêdzie spo³eczeñstwa informacyjnego W³odzimierz Roszczynialski 1. Wstêp Antoni Kukliñski w Programie Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju pt. Polska w drodze do globalnego spo³eczeñstwa informacyjnego z 2002 roku szuka odpowiedzi na pytanie, jakich przemian jakoœciowych nale y oczekiwaæ ze wzglêdu na ywio³owy rozwój technik informacyjnych i komunikacyjnych, a tak e, jak te przemiany wp³yn¹ na jakoœæ ycia ludzi oraz ich mo liwoœci yciowe. Polska z pocz¹tkiem trzeciego tysi¹clecia znajduje siê w wirze dwóch transformacji. Przede wszystkim dostosowujemy pañstwo do integracji z krajami Unii Europejskiej, a pomyœlny przebieg referendum jest formalnym potwierdzeniem gotowoœci do podjêcia nowych wyzwañ. Z dala od œwiate³ jupiterów i krz¹taniny mediów przebiega te druga transformacja przejœcie do globalnego spo³eczeñstwa informacyjnego (rys. 1). Rys. 1 Tylko elity uœwiadamiaj¹ sobie rozleg³y charakter tego procesu, gdy nastêpuje przejœcie od gospodarki opartej na wêglu (GOW) do gospodarki opartej na wiedzy (GOW). Jednak e konsekwencje tej transformacji s¹ jednakowo wa ne dla wszystkich. Spo³eczeñstwo informacyjne bêdzie na tyle konkurencyjne, innowacyjne i permanentnie kszta³c¹ce siê, na ile jego gospodarka bêdzie opieraæ siê na wiedzy. Staje siê to mo liwe dziêki postêpowi naukowo-technicznemu w informatyce, który zrewolucjonizowa³ nasze ycie. W spo³eczeñstwie industrialnym rynek pracy by³ kszta³towany przez konfrontacjê maszyny z cz³owiekiem. Podobnie jak dawniej maszyny wyeliminowa³y ludzi przy wykonywaniu czynnoœci fizycznych, tak dzisiaj komputery eliminuj¹ w du ym stopniu pracow- 53

2 54 Sesja plenarna ników umys³owych. Cz³owiekowi pozostaj¹ prace nierutynowe, czyli to, co nowe lub nietypowe. Przede wszystkim tworzenie wiedzy, a tak e jej przekazywanie drugiemu cz³owiekowi oraz komputerom. Wiedza, która w czasach industrialnych by³a zawarta w ksi¹ - kach, w obecnej dobie jest to sama z oprogramowaniem. Tworzenie tego oprogramowania polega na zapisywaniu wiedzy w komputerze w sposób umo liwiaj¹cy jej (automatyczne) wykorzystanie. Rol¹ systemu kszta³cenia stanie siê w tej sytuacji nauczenie ca³ego spo³eczeñstwa tworzenia oprogramowania. Przebudowa systemu kszta³cenia musi byæ radykalna, tym bardziej, e potrzebni bêd¹ ludzie wykszta³ceni w wielu dziedzinach (interdyscyplinarnie), kreatywni, samodzielni, zdolni do samoorganizowania siê i wspó³pracy, a tak e odwa ni, bo powtarzaj¹c za ksiêdzem Janem Twardowskim ka da cnota bez odwagi jest tkliwa i bierna. 2. Edukacja Transformacja do gospodarki opartej na wiedzy (GOW) spowoduje, e w miejsce ludzi do wynajêcia bêdziemy wynajmowali wiedzê i kompetencje. Ju dzisiaj widzimy wzrastaj¹ce zapotrzebowanie na specjalistów od komputerów, czyli od produktów oraz us³ug cyfrowych, a tak e na specjalistów od ludzi, czyli od wszelakich kontaktów z klientami w rosn¹cej sferze us³ug. Dotychczasowa zasada kszta³cenia przez 20 lat, a nastêpnie korzystania z nabytej wiedzy przez kolejne 40 lat zmieni siê na rzecz ci¹g³ego przygotowywania siê do nowego zawodu. Wynika to nie tylko z ci¹g³ego poszerzania zakresu wiedzy, pojawiania siê nowych dyscyplin, jednoczeœnie przy krótkim czasie ich wprowadzania do praktyki gospodarczej, ale tak e z ewoluuj¹cych potrzeb spo³eczeñstwa. Cz³owiek bez wiedzy nie znajdzie godnego miejsca w spo³eczeñstwie informacyjnym. Konsekwencj¹ zjawiska digital divide jest problem wykluczenia ze spo³eczeñstwa. Miliony ludzi bez dostêpu do technik cyfrowych stworz¹ kolejne wyzwanie dla demokratycznych pañstw, tym bardziej, e prawdziw¹ przyczyn¹ ich wykluczenia bêdzie nienad¹ anie za rozwojem. W tym nowym œwiecie kszta³cenie musi towarzyszyæ rozwojowi. Musi byæ ono prowadzone ci¹gle, a powszechnoœæ kszta³cenia wymaga zindywidualizowanego doboru treœci kszta³cenia, uczenia przez dzia³anie, przy szerokim dostêpie do œwiatowych zasobów informatycznych, z zapewnieniem dogodnego dla ucz¹cego siê tempa i czasu nauki. Nowe postulaty bêd¹ wymaga³y zmiany technologii uczenia (rys. 2). Zmieni siê te charakter uczelni (rys. 3). W spo³eczeñstwie industrialnym jej mury wype³niali ludzie m³odzi, zwykle studiuj¹cy stacjonarnie w jednym uniwersytecie, bez doœwiadczenia zawodowego, którzy uczyli siê podstaw wiedzy w³aœciwej dla konkretnego zawodu. Zdobywali przy tym umiejêtnoœci u ywania wiedzy z pe³nym zaufaniem do nauczyciela, który wiedzia³, czego trzeba uczyæ. W spo³eczeñstwie informacyjnym studia podejm¹ ludzie doroœli z doœwiadczeniem yciowym i zawodowym, którzy bêd¹ wiedzieli, czego nauczyciel ma ich nauczyæ. Studenci bêd¹ sami formowali swoje wykszta³cenie konfiguruj¹c je ze sk³adników oferowanych przez ró ne uczelnie. Bêdzie to wymaga³o mobilnoœci studenta, ale raczej ozna-

3 W. Roszczynialski E-Learning narzêdzie spo³eczeñstwa informacyjnego 55 cza³oby wykorzystanie nowoczesnych sposobów komunikowania siê. I w koñcu rzecz najwa niejsza. Uczelnia musi uczyæ, jak tworzyæ wiedzê. Rys. 2 Cz³onek spo³eczeñstwa wykszta³conych obywateli musi wiêc poznaæ narzêdzia teleinformatyczne w sposób pozwalaj¹cy mu pozyskaæ takie informacje, jakich potrzebuje w danym czasie i miejscu, aktualne, wiarygodne, przyswajalne i tylko takie. Musi potrafiæ komunikowaæ siê z innymi drog¹ elektroniczn¹ oraz nieustannie uczyæ siê, wykorzystuj¹c do tego celu techniki e-learningu. Tym samym e-learning stanie siê powszechnie wykorzystywanym narzêdziem spo³eczeñstwa informacyjnego. Rys. 3

4 56 Sesja plenarna 3. E-Learning w praktyce Omawiany system zapewnia oddzielenie wyk³adowcy od studenta w przestrzeni i w czasie przez wiêkszoœæ zajêæ, indywidualizuje tempo i program kszta³cenia w zale noœci od mo liwoœci studenta, zapewnia samokontrolê postêpów oraz dwustronn¹ ³¹cznoœæ pomiêdzy nauczycielem i uczniem, którzy wykorzystuj¹ podobne narzêdzia teleinformatyczne. System ten wymaga od studenta zdolnoœci do systematycznego, samodzielnego uczenia siê, umiejêtnoœci pisania raportów i samodzielnego wykonywania projektów, wysokiej motywacji, a tak e umiejêtnoœci pos³ugiwania siê komputerem i korzystania z rozwi¹zañ internetowych. E-Learning stwarza mo liwoœæ uczenia siê przez dzia³anie, co jest najbardziej skuteczn¹ metod¹ uczenia siê (rys. 4). Rys. 4 Rys. 5

5 W. Roszczynialski E-Learning narzêdzie spo³eczeñstwa informacyjnego 57 Wy sza Szko³a Zarz¹dzania i Bankowoœci zawsze przodowa³a w oferowanych studentom tradycyjnych i multimedialnych narzêdziach dydaktycznych. Sk³adaj¹ siê na nie w³asne podrêczniki, kasety audio, wideo, p³yty DVD, programy komputerowe i prezentacje na CD-ROM-ach, kontakt przez telefon, pocztê elektroniczn¹ i w³asn¹ platformê internetow¹ SUSZI (rys. 5). Nie popadaliœmy przy tym w skrajnoœæ, widz¹c zawsze dominuj¹c¹ rolê wyk³adowcy (tutora). Rys. 6 Nauka w ramach przyjêtych programów wspierana jest poprzez prezentowane na stronach www wyk³ady i skrypty w formie elektronicznej, z których studenci mog¹ korzystaæ we w³aœciwym sobie tempie pracy (rys. 6). S³uchacze maj¹ dostêp do syllabusów zawieraj¹cych autorskie programy zajêæ, wymagania i warunki zaliczenia. Wyk³adowcy za pomoc¹ dzienników elektronicznych informuj¹ studentów o uzyskanych ocenach. Z kolei studenci mog¹ kontaktowaæ siê na platformie z wyk³adowc¹ w celu uzyskania dodatkowych wyjaœnieñ, przekazania projektów, sprawozdañ, ustalenia terminu indywidualnych konsultacji, itd. (rys. 7). Kolejne rozwi¹zanie zapewnia prowadzenie testów on-line automatycznie sprawdzanych i ocenianych wg zdefiniowanych przez wyk³adowcê kryteriów. Testy wykorzystuje siê jako preegzaminy i prezaliczenia. Za pomoc¹ systemu ankiet on-line studenci maj¹ mo liwoœæ oceny pracy wyk³adowców. Omawiana platforma zapewnia prowadzenie w ramach przedmiotu czatu oraz grup dyskusyjnych. Z kolei wykonywane prace dyplomowe wype³niaj¹ hurtowniê wiedzy. W hurtowni tej przechowujemy tak e wszelkie materia³y e-learningowe zamówione w uczelni przez zleceniodawców zewnêtrznych (rys. 8).

6 58 Sesja plenarna Rys. 7 Rys. 8 Bibliografia [1] Bielecki W.T. 2003: Za³o enia do systemów e-learning, Katedra Informatyki, Akademia Ekonomiczna w Katowicach (praca zawiera koaneksy z adresami wirualnych œrodowisk edukacyjnych). [2] Cellary W. 2002: Polska w drodze do spo³eczeñstwa informacyjnego. Raport o rozwoju spo³ecznym, UNDP, Warszawa. [3] Kukliñski A. 2001: Gospodarka oparta na wiedzy. Wyzwania dla Polski XXI wieku, KBN, Warszawa.